WOENSDAG 11 JANUARI 1899. No. 4. Neutraliteit. Negen Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG. Ken zwaar stuk. wordt, I. en onderwijzerswerkelijk in N, Prijs per kwartaal 70 oent franco per post 85 oent. PRIJS der ADVERTENTIËN van 15 gewone regels 40 cents. Voor eiken regel meer 7} cent. Bij abonnement is de prijs belangrijk lager Voorwaarden daaromtrent te vernemen by den Uitgever. UITGEVER: Y. KUIPERS, FIRMA H. BRANDENBURGH EN ZOON, TE WORKUM jone izie ike- pee nog ek, ike es het zwijgen opgelegd haddat hij ten slotte Üg- van 'gr aan it christelijke en maatschappelijke 1 geen orthodoxe van welke Bekend kan geacht worden, dat de j school bevredigen” (verslag Wij volgen den spreker niet in zijne schets n de geschiedenis der openbare school en letten liever op de bewijs- Friso een Friesch bladgroot voorstander van de openbare schoolschreef dezer dagen naar aanleiding van de circulaire-Dünner. «Is er iets, dat kan strekken tot bevordering van den algemeenen broederzin dan is dat iets Brieven en Berichten, de Redactie betreffende franco aan dit adres, uiterlyk Maandag en Donderdag middags 1 uur. Advertentiën Dinsdag en Vrydag morgens vóór 12 uur. Hij ziet in den strijd nu om de sociaal-democr. onderwijzers De heer Gerhard kon toch weten, ééne gelijksoortige liberale godsdienstigheid? er menschen En is zweeg en stil daar heen ging. En de kinderen kenden hem niet anders dan als den goeden eenzelfde doelwit voor oogen. En na de be kende pacificatie door liberalen aangenomen hebben we gedroomd van eene werkelijke be vrediging op ’t gebied van ’t onderwijs. De uitkomst is eene andere, dan die we verwachten. Welnu, het zij zoo! Strijd en nogmaals strijd. En oude bond- genooten, bondgenooten zonder afspraak of conditietreden thans in de gelederen der bestrijders. Zij zullen er hunne redenen voor hebben. Maar waar ze ons er in betrek- -ken, hebben wij het recht der verdediging. Om dit toe te passen, willen we ridderlijk zijn en diukken hieronder af het geheele- hoofd- zakelijk tegen ons gerichte artikel van De Vaderlander (31 Dec. ’98, no. 40), onder het opschrift Gerhard het bekende Amsterdam over dit onderwerp kan, omdat men de kinderen niet aan onaangenaamheden wil blootstellen. Liever hooren wij den heer G. principieel spreken. En dan verklaart hij«in den grond der zaak heeft dr. Dünner gelijk. Hij is het eens met den Joodschen geestelijke, die in één der bladen verklaarde, dat de neutrale school den geloovigen Israëliet niet bevredigen kan welke kerk ook kan die van de Telegraaf.) werden. Ziehier het resumé van het einde der rede voering Bij een consequente doorvoering van de neutraliteit mogen ook de denkbeelden niet gekwetst worden van de vrijdenkers. Doch langzamerhand hebben de onderwijzers zich een eigen richtsnoer gekozen nl. het kind te ontwikkelen tot een helderdenkend en uit cogen ziend wezenEn welk onder zou bij die opvatting met kinderen spre- verre boven zijn een school die zelfden- menschen wil vormen kan geen bevre- aan de orthodoxen. manierenvooral met den eerbieddien men aan eens anders overtuiging schuldig is. In- neutraliteit jegens den listen en ongeloovigen geweest, de neutraliteits- formule had anders geklonken. De school moest eerbied voor den Godsdienst handhaven en dit sluit volledige neutraliteit uit.” De openbare school mag dus den godsdienst, hoe gewichtige factor die in het volksleven ook zijn moge, enkel maar negeeren. Een gevolg van deze neutraliteit was dat in 1863 mr van Bemmelen te Utrecht een dikke brochure schreef behelzende, wat de onderwijzer bij alle vakken niet meer mocht onderwijzen en dr. Lampeeen ander voorvechter van de neutrale schoolbetoogde dat de consequentie van de volledige onthouding van alle kwetsende leering zou wezen, dat de onderwijzer per slot van rekening niets meer zou mogen zeggen. «Spr. zou dr. Dünner dan ook antwoorden sluit de school, als gij wilt dat er niets geleerd zal worden wat niet in strijd is met een dogma. «Als onze levensbeschouwing berust op een dogma, is het natuurlijk dat wij onzen kinderen laten. een poging te treffen. dat reeds voor 40 jaren die opmerkingen omtrent neutraliteit enz. gemaakt zijn. Het feit is alleen, dat in den loop der gebeurtenissen de oogen van steeds meerderen voor de werkelijkheid zijn opengegaan. Klein vinden wij het van den heer Gerbard, dat hij dr. Dünner ook al op de feiten vangen wil. Alsof er geen feiten van schending der j ei8en neutraliteit zijn, die men weet, maar niet consta- yÖzer teeren kan, omdat men de kinderen niet aan ken over geloofsza en ie I bevatting liggen? En kende diging schenken In 1857 was de school nog niet neutraal slechts een compromis tusschen de elkaar vijan dige partijen van Calvinisten en Roomschen, maar bij dat pogen om tusschen de partijen door te zeilenis het streven hij de onder wijzers geboren om denkende menschen te vormen en omdat deze richting strijdt tegen de j levensbeschouwing van de orthodoxen a) zijn _„a niet tevreden met de openbare school; i dit verklaart dan ook alleen de circulaire Dünner. Men is niet gekant tegen de openbare school, omdat die niet neutraal zou wezen, maar juist wijl die neutraal is. De spreker oogstte applaus. Niet ten onrechte noemde één der debaters de school van den heer Gerhard de materia listische secteschool.” Daar zullen de kinderen tot helderdenkende, uit eigen oogen ziende wezens, d. w. z. helderdenkend naar het type- Gerhard c. s., gemaakt worden, «Geloofszaken” zijn verre boven de bevatting dier kinderen. Uit hetgeen men ziet zal wat men ziet ver klaard worden. Voor de heerschappij van den Geest in het menschenleven, in het heelal blijft het kinderoog gesloten. Dat is maar «dogma. De godsdienst wordt voor zulke kinderen, wat de vader in zeker huishouden was, wien de moeder, met aangematigd gezag, zoo vaak kinderen van alle gezindten. j j8 het »En juist deze school heeft het tegenwoordig op nieuw zwaar te verantwoorden. Heftige aanvallen worden tegen baar gewaagd en dik-I werf niet van het zuiverste allooi. Ook in onzen hoek.” En verder «Dr. Dünner dan sprak en oordeelde bij zondere Joodscbe scholen noodig. Dadelijk waren de christelijke broeders er bij om zich te verheugen met groote verheugenissen. Al weder een bondgenoot afgevallen, zoo verluidde 't. En men wrong zich reeds de handen van plezierom ’t »Vrede op aarde 1” voor den naasten tijd tot een onding te maken. Voor- zeker echt christelijk?” ’t Is fraai, Friso mag het voor zijn geweten uitmakenhoe dit met zijn «bevordering van I broederzin” en zijn Christelijkheid overeenkomt, de «Christelijke broeders «te beschuldigen dat zij” ’t «Vrede op aarde!” voor den naasten tijd tot een onding willen maken.” Wie weg wijzen wilmoet toch allereerst kennen en begrijpen. In Friso’s woord en dat doet iets van zijne botte onchristelijke beschuldiging vergeven Was het te verwonderen dat waren, die daartegen bezwaar hadden? thans dat doel niet voorbij gestreefd? Heeft Friso vernomenwat de heer A. H. hoofd der school te voor de stamp volle zaal van Frascati aldaar geleeraard heeft? Dat kon hem ten minste eenigszins veler be zwaren tegen de openbare school verklaren en doen zien, dat niet de lust om »’t Vrede op v t i i 1 1 n. dat dogma inprenten en voor de aanhangers dier dogma’s is de openbare school niet de gewenschte inrichting. De onvervalschte open bare school is een ondermijning van alle dog matisch kerkgeloof. Hieruit volgt dus, dat de openb. school van den heer Gerhard en de zijnen werkelijk ten minste onbruikbaar is voor ouders, die wat de heer Gerhard «dogma’s” noemt, gelooven. En zijn uitlating over den godsdienst, hierboven, doet werkelijk vragenwat de heer Gerhard wel onder dat opschrift «dogma’s” inventari seert. Nog eens valt de spr. de eerlijkheid van bet optreden van dr. Dünner aan, verklarend, dat dit nu «geschiedt nu de Israëlieten alle rechten hebben en nu hij bondgenooten vindt in de I aanhangers van het geloof boven alle geloofs- verdeeldheid nl. in het geloof am de onschend baarheid van den eigendom”. Ons schijnt zulk een verdachtmaken van iemands bedoelingen in strijd met de goede r manieren, vooral met den eerbied, dien men Z. i. had men dan nooit onderwijzers met aan eeD8 anderg overtuiging 8Chuldig is. In overtuiging in e openbare school moeten toe djef) dg 8Ocjaa].democraten z00 eeD8 aangevallen laten. Hij ziet in den strijd nu aangebonden i EN TWINTIGSTE JAARGANG. Zoo voor en na De Vaderlander, een te Rotterdam verschijnend blad nota neemt van onze artikelen. Vinden we in zijne beoordeelingen soms zoo tusschenbei krijgen we «er duchtig van”. Zoo gaat het in de wereld. Die aan den openbaren weg timmertbeeft veel bezichts. Wij, elders uitgescholden voor oud dat is verouderde liberalen, die niet meer met den tijdstroom kunnen medegaan, worden thans zoo ongeveer verwant verklaard met de socialen omdat we de openbare school lief hebben die school steeds hebben voorgestaan blijven voorstaan. 't Is lichter met een span Het Oost en West te raken, Dan dat men ’t allen man Naar zijnen zin kan maken.” Een allegaartje bevalt ons niet. Wij hebben steeds gekoersd op een «vast” kompas, met hooren wij iets van de oude dweeperij met de 1 openbare school (wie ziet graag zijn lucht hebben we ’t genoegen, dat kasteelen weggelen die intusschen al zeldzamer - wordt, omdat zij haar vuur verliest tegenover de koele nuchtere werkelijkheid. waardeeringOm goed ver8taaD te worden, willen wij nog eens verklaren dat wij niet behooren tot de vijanden van het openbaar onderwijs. Een j school, waar alle kinderen door elkander op- 1 groeien heeft ook onze sympathie indien zij mogelijk was en niet voor te grooten prijs gekocht moest worden. Bovendien omdat het bizonder onderwijs o. i. onmogelijk de krachten zoo zal kunnen uitzetten, om alle kinderen van I Nederland te omvatten blijft de openbare school eene roeping hebben. En dan willen I wijdat die school niet zoo slecht mogelijk maar zoo goed mogelijk zal zijn, zooals wij dat j meermalen aantoonden. Wij kennen ook verscheidene hoofden van openbare scholen en met liefde en ernst in hunne roeping werk zaam van wie een prijzenswaardige invloed op de jeugd uitgaat. Bij de beoordeeling van bet openbaar onderwijs hangt er zooveel van af, in welke plaats, in welke streek men woont, waar men dat onderwijs heeft leeren kennen in welke personen belichaamd. Men kan den terugslag daarvan zien ook in de moties en oordeelvellingen naar aanleiding van dr. Dün ner s circulaire gevallen. En toch aardetot een onding te maken”, hen drijft die bezwiren tegen de «neutraliteit” der open bare school doen gelden en tenminste eene andere inrichting voor haar begeeren. De toon van den heer Gerhard is niet laag. Wonderlijk vinden wij van hem de opmer- kingdat men nu eerst na 40 jaren tot de ontdekking komtdat een onderwijzer met eene overtuiging die overtuiging per se moet voortplantendat dus neutraliteit een onding is Z. i. had men dan nooit onderwijzers met is één schoolin dien zin mogelijk, tot prijs van neutraliteit? Mag haar eischen? Hebben ouders, die eenheid van opvoeding begeerenéénheid tusschen de opvoeding in school en in huis, eenheid van Christelijk beginsel of Roomsch of Israëlitisch beginsel, geen zedelijk recht om met de eene openbare school te breken? Wij ontzeggen in naam der vrijheid ieder het recht om hun dit te willen verbieden, en van hen onderwerping aan de neutraliteit te eischen op straffe van smaad. Men werpe toch niet tegen, dat de openbare school ook christelijk is wijl zij immers moet opleiden tot christelijke deugden. F maat van wat Christelijk heeten magver- j zeker de openbare school, toegankelijk voor scbiilend en subjectief is. En onverdraagzaam van de geschiedenis der openbare schooi en van die maat, wanneer men die voor j hare richting, maar letten liever op de bewijs- dezen zichzelf voldoende acht te decreteeren daar- voering, om bovenstaande uitspraak te staven. I mede moeten nu anderen ook maar genoegen «In 1857 werd het onderwijs neutraal maar I nemen 1 het bleef Christelijkwaren er toen ook socia- En bovendien godsdienst kweekt het is gebleken zoo licht onverschilligheid jegens den godsdienst. Frisomet zijn illusie dweependegeeft te weinig acht op de werkelijkheid. Aanvankelijk keerden zich slechts de ortho doxe protestanten af van de openbare school daarna de Roomschen, thans vangen de ortho doxe Joden aan. Dusver was de openbare school vooral bij moderne protestanten bemind. Maar heeft Friso nog nooit uit de rangen hunner voorgangers de klachten tegen de openbare school hooren rijzen? Wij reeds zeer vaak. Hoe komt dat? Hoe komt het, dat de neutrale school, die eenheid moest bevorderen, juist de meeste verdeeldheid in Nederland heeft uitgewerkt? Was zij dan toch niet zoo voor treffelijk leidend naar het voorgestelde doel. Was het doelniet slechts kinderen van i verschillende gezindten in één school te ver- eenigenmaar ook die alle te brengen tot MMS- EI lllll.ll11\III mui mini ui iesliiii. i. is men vissl ngm.. alle en en nd. ar- i ar- cel fy- de erRte lijks- I eime ante •uwe n de Sr in >e ik

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Friso nl | 1899 | | pagina 1