WOENSDAG 11 JANUARI 1899.
No. 4.
Neutraliteit.
Negen
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
Ken zwaar stuk.
wordt,
I.
en
onderwijzerswerkelijk
in
N,
Prijs per kwartaal 70 oent franco per post 85 oent.
PRIJS der ADVERTENTIËN van 15 gewone regels 40 cents.
Voor eiken regel meer 7} cent. Bij abonnement is de prijs belangrijk lager
Voorwaarden daaromtrent te vernemen by den Uitgever.
UITGEVER:
Y. KUIPERS, FIRMA H. BRANDENBURGH EN ZOON, TE WORKUM
jone
izie
ike-
pee
nog
ek,
ike
es
het zwijgen opgelegd haddat hij ten slotte
Üg-
van
'gr
aan
it christelijke en maatschappelijke 1 geen orthodoxe van welke
Bekend kan geacht worden, dat de j school bevredigen” (verslag
Wij volgen den spreker niet in zijne schets
n de geschiedenis der openbare school en
letten liever op de bewijs-
Friso een Friesch bladgroot voorstander
van de openbare schoolschreef dezer dagen
naar aanleiding van de circulaire-Dünner.
«Is er iets, dat kan strekken tot bevordering
van den algemeenen broederzin dan is dat iets
Brieven en Berichten, de Redactie betreffende franco
aan dit adres, uiterlyk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentiën Dinsdag en Vrydag morgens vóór 12 uur.
Hij ziet in den strijd nu
om de sociaal-democr. onderwijzers
De heer Gerhard kon toch weten,
ééne gelijksoortige liberale godsdienstigheid?
er menschen
En is
zweeg en stil daar heen ging. En de kinderen
kenden hem niet anders dan als den goeden
eenzelfde doelwit voor oogen. En na de be
kende pacificatie door liberalen aangenomen
hebben we gedroomd van eene werkelijke be
vrediging op ’t gebied van ’t onderwijs. De
uitkomst is eene andere, dan die we verwachten.
Welnu, het zij zoo!
Strijd en nogmaals strijd. En oude bond-
genooten, bondgenooten zonder afspraak of
conditietreden thans in de gelederen der
bestrijders. Zij zullen er hunne redenen voor
hebben. Maar waar ze ons er in betrek-
-ken, hebben wij het recht der verdediging.
Om dit toe te passen, willen we ridderlijk zijn
en diukken hieronder af het geheele- hoofd-
zakelijk tegen ons gerichte artikel van De
Vaderlander (31 Dec. ’98, no. 40), onder het
opschrift
Gerhard het bekende
Amsterdam over dit onderwerp
kan, omdat men de kinderen niet aan
onaangenaamheden wil blootstellen.
Liever hooren wij den heer G. principieel
spreken. En dan verklaart hij«in den grond
der zaak heeft dr. Dünner gelijk. Hij is het
eens met den Joodschen geestelijke, die in één
der bladen verklaarde, dat de neutrale school
den geloovigen Israëliet niet bevredigen kan
welke kerk ook kan die
van de Telegraaf.)
werden.
Ziehier het resumé van het einde der rede
voering
Bij een consequente doorvoering van de
neutraliteit mogen ook de denkbeelden niet
gekwetst worden van de vrijdenkers.
Doch langzamerhand hebben de onderwijzers
zich een eigen richtsnoer gekozen nl. het kind
te ontwikkelen tot een helderdenkend en uit
cogen ziend wezenEn welk onder
zou bij die opvatting met kinderen spre-
verre boven zijn
een school die zelfden-
menschen wil vormen kan geen bevre-
aan de orthodoxen.
manierenvooral met den eerbieddien men
aan eens anders overtuiging schuldig is. In-
neutraliteit jegens den listen en ongeloovigen geweest, de neutraliteits-
formule had anders geklonken. De school
moest eerbied voor den Godsdienst handhaven
en dit sluit volledige neutraliteit uit.”
De openbare school mag dus den godsdienst,
hoe gewichtige factor die in het volksleven ook
zijn moge, enkel maar negeeren.
Een gevolg van deze neutraliteit was dat in
1863 mr van Bemmelen te Utrecht een dikke
brochure schreef behelzende, wat de onderwijzer
bij alle vakken niet meer mocht onderwijzen
en dr. Lampeeen ander voorvechter van de
neutrale schoolbetoogde dat de consequentie
van de volledige onthouding van alle kwetsende
leering zou wezen, dat de onderwijzer per slot
van rekening niets meer zou mogen zeggen.
«Spr. zou dr. Dünner dan ook antwoorden
sluit de school, als gij wilt dat er niets geleerd
zal worden wat niet in strijd is met een
dogma.
«Als onze levensbeschouwing berust op een
dogma, is het natuurlijk dat wij onzen kinderen
laten.
een poging
te treffen.
dat reeds voor 40 jaren die opmerkingen omtrent
neutraliteit enz. gemaakt zijn. Het feit is alleen,
dat in den loop der gebeurtenissen de oogen
van steeds meerderen voor de werkelijkheid
zijn opengegaan.
Klein vinden wij het van den heer Gerbard,
dat hij dr. Dünner ook al op de feiten vangen
wil. Alsof er geen feiten van schending der j ei8en
neutraliteit zijn, die men weet, maar niet consta- yÖzer
teeren kan, omdat men de kinderen niet aan ken over geloofsza en ie
I bevatting liggen? En
kende
diging schenken
In 1857 was de school nog niet neutraal
slechts een compromis tusschen de elkaar vijan
dige partijen van Calvinisten en Roomschen,
maar bij dat pogen om tusschen de partijen
door te zeilenis het streven hij de onder
wijzers geboren om denkende menschen te
vormen en omdat deze richting strijdt tegen de
j levensbeschouwing van de orthodoxen a) zijn
_„a niet tevreden met de openbare school;
i dit verklaart dan ook alleen de circulaire
Dünner.
Men is niet gekant tegen de openbare school,
omdat die niet neutraal zou wezen, maar juist
wijl die neutraal is.
De spreker oogstte applaus.
Niet ten onrechte noemde één der debaters
de school van den heer Gerhard de materia
listische secteschool.” Daar zullen de kinderen
tot helderdenkende, uit eigen oogen ziende
wezens, d. w. z. helderdenkend naar het type-
Gerhard c. s., gemaakt worden, «Geloofszaken”
zijn verre boven de bevatting dier kinderen.
Uit hetgeen men ziet zal wat men ziet ver
klaard worden. Voor de heerschappij van den
Geest in het menschenleven, in het heelal blijft
het kinderoog gesloten. Dat is maar «dogma.
De godsdienst wordt voor zulke kinderen,
wat de vader in zeker huishouden was, wien
de moeder, met aangematigd gezag, zoo vaak
kinderen van alle gezindten. j j8 het
»En juist deze school heeft het tegenwoordig
op nieuw zwaar te verantwoorden. Heftige
aanvallen worden tegen baar gewaagd en dik-I
werf niet van het zuiverste allooi. Ook in
onzen hoek.”
En verder
«Dr. Dünner dan sprak en oordeelde bij
zondere Joodscbe scholen noodig. Dadelijk
waren de christelijke broeders er bij om zich
te verheugen met groote verheugenissen. Al
weder een bondgenoot afgevallen, zoo verluidde
't. En men wrong zich reeds de handen van
plezierom ’t »Vrede op aarde 1” voor den
naasten tijd tot een onding te maken. Voor-
zeker echt christelijk?”
’t Is fraai, Friso mag het voor zijn geweten
uitmakenhoe dit met zijn «bevordering van I
broederzin” en zijn Christelijkheid overeenkomt,
de «Christelijke broeders «te beschuldigen dat
zij” ’t «Vrede op aarde!” voor den naasten
tijd tot een onding willen maken.” Wie weg
wijzen wilmoet toch allereerst kennen en
begrijpen.
In Friso’s woord en dat doet iets van zijne
botte onchristelijke beschuldiging vergeven
Was het te verwonderen dat
waren, die daartegen bezwaar hadden?
thans dat doel niet voorbij gestreefd?
Heeft Friso vernomenwat de heer A. H.
hoofd der school te
voor de stamp
volle zaal van Frascati aldaar geleeraard heeft?
Dat kon hem ten minste eenigszins veler be
zwaren tegen de openbare school verklaren en
doen zien, dat niet de lust om »’t Vrede op
v t i i 1 1 n.
dat dogma inprenten en voor de aanhangers
dier dogma’s is de openbare school niet de
gewenschte inrichting. De onvervalschte open
bare school is een ondermijning van alle dog
matisch kerkgeloof.
Hieruit volgt dus, dat de openb. school van
den heer Gerhard en de zijnen werkelijk ten
minste onbruikbaar is voor ouders, die wat
de heer Gerhard «dogma’s” noemt, gelooven.
En zijn uitlating over den godsdienst, hierboven,
doet werkelijk vragenwat de heer Gerhard
wel onder dat opschrift «dogma’s” inventari
seert.
Nog eens valt de spr. de eerlijkheid van bet
optreden van dr. Dünner aan, verklarend, dat
dit nu «geschiedt nu de Israëlieten alle rechten
hebben en nu hij bondgenooten vindt in de
I aanhangers van het geloof boven alle geloofs-
verdeeldheid nl. in het geloof am de onschend
baarheid van den eigendom”.
Ons schijnt zulk een verdachtmaken van
iemands bedoelingen in strijd met de goede
r manieren, vooral met den eerbied, dien men
Z. i. had men dan nooit onderwijzers met aan eeD8 anderg overtuiging 8Chuldig is. In
overtuiging in e openbare school moeten toe djef) dg 8Ocjaa].democraten z00 eeD8 aangevallen
laten. Hij ziet in den strijd nu aangebonden i
EN TWINTIGSTE JAARGANG.
Zoo voor en na
De Vaderlander, een te Rotterdam verschijnend
blad nota neemt van onze artikelen. Vinden
we in zijne beoordeelingen soms
zoo tusschenbei krijgen we «er duchtig van”.
Zoo gaat het in de wereld. Die aan den
openbaren weg timmertbeeft veel bezichts.
Wij, elders uitgescholden voor oud dat
is verouderde liberalen, die niet meer met den
tijdstroom kunnen medegaan, worden thans zoo
ongeveer verwant verklaard met de socialen
omdat we de openbare school lief hebben
die school steeds hebben voorgestaan
blijven voorstaan.
't Is lichter met een span
Het Oost en West te raken,
Dan dat men ’t allen man
Naar zijnen zin kan maken.”
Een allegaartje bevalt ons niet. Wij hebben
steeds gekoersd op een «vast” kompas, met
hooren wij iets van de oude dweeperij met de
1 openbare school (wie ziet graag zijn lucht
hebben we ’t genoegen, dat kasteelen weggelen die intusschen al zeldzamer
- wordt, omdat zij haar vuur verliest tegenover
de koele nuchtere werkelijkheid.
waardeeringOm goed ver8taaD te worden, willen wij nog
eens verklaren dat wij niet behooren tot de
vijanden van het openbaar onderwijs. Een
j school, waar alle kinderen door elkander op-
1 groeien heeft ook onze sympathie indien zij
mogelijk was en niet voor te grooten prijs
gekocht moest worden. Bovendien omdat het
bizonder onderwijs o. i. onmogelijk de krachten
zoo zal kunnen uitzetten, om alle kinderen van
I Nederland te omvatten blijft de openbare
school eene roeping hebben. En dan willen
I wijdat die school niet zoo slecht mogelijk
maar zoo goed mogelijk zal zijn, zooals wij dat
j meermalen aantoonden.
Wij kennen ook verscheidene hoofden van
openbare scholen en
met liefde en ernst in hunne roeping werk
zaam van wie een prijzenswaardige invloed
op de jeugd uitgaat. Bij de beoordeeling van
bet openbaar onderwijs hangt er zooveel van
af, in welke plaats, in welke streek men woont,
waar men dat onderwijs heeft leeren kennen
in welke personen belichaamd. Men kan den
terugslag daarvan zien ook in de moties en
oordeelvellingen naar aanleiding van dr. Dün
ner s circulaire gevallen.
En toch
aardetot een onding te maken”, hen drijft
die bezwiren tegen de «neutraliteit” der open
bare school doen gelden en tenminste eene
andere inrichting voor haar begeeren.
De toon van den heer Gerhard is niet laag.
Wonderlijk vinden wij van hem de opmer-
kingdat men nu eerst na 40 jaren tot de
ontdekking komtdat een onderwijzer met
eene overtuiging die overtuiging per se moet
voortplantendat dus neutraliteit een onding
is Z. i. had men dan nooit onderwijzers met
is één schoolin dien zin
mogelijk, tot prijs van neutraliteit? Mag
haar eischen? Hebben ouders, die eenheid
van opvoeding begeerenéénheid tusschen de
opvoeding in school en in huis, eenheid van
Christelijk beginsel of Roomsch of Israëlitisch
beginsel, geen zedelijk recht om met de eene
openbare school te breken? Wij ontzeggen in
naam der vrijheid ieder het recht om hun dit
te willen verbieden, en van hen onderwerping
aan de neutraliteit te eischen op straffe van
smaad.
Men werpe toch niet tegen, dat de openbare
school ook christelijk is wijl zij immers moet
opleiden tot christelijke
deugden. F
maat van wat Christelijk heeten magver- j
zeker de openbare school, toegankelijk voor scbiilend en subjectief is. En onverdraagzaam van de geschiedenis der openbare schooi en
van die maat, wanneer men die voor j hare richting, maar letten liever op de bewijs- dezen
zichzelf voldoende acht te decreteeren daar- voering, om bovenstaande uitspraak te staven. I
mede moeten nu anderen ook maar genoegen «In 1857 werd het onderwijs neutraal maar
I nemen 1 het bleef Christelijkwaren er toen ook socia-
En bovendien
godsdienst kweekt het is gebleken zoo
licht onverschilligheid jegens den godsdienst.
Frisomet zijn illusie dweependegeeft te
weinig acht op de werkelijkheid.
Aanvankelijk keerden zich slechts de ortho
doxe protestanten af van de openbare school
daarna de Roomschen, thans vangen de ortho
doxe Joden aan. Dusver was de openbare
school vooral bij moderne protestanten bemind.
Maar heeft Friso nog nooit uit de rangen
hunner voorgangers de klachten tegen de
openbare school hooren rijzen? Wij reeds zeer
vaak.
Hoe komt dat? Hoe komt het, dat de
neutrale school, die eenheid moest bevorderen,
juist de meeste verdeeldheid in Nederland heeft
uitgewerkt? Was zij dan toch niet zoo voor
treffelijk leidend naar het voorgestelde doel.
Was het doelniet slechts kinderen van
i verschillende gezindten in één school te ver-
eenigenmaar ook die alle te brengen tot
MMS- EI lllll.ll11\III
mui mini ui iesliiii.
i.
is
men
vissl
ngm..
alle
en
en
nd.
ar-
i
ar-
cel
fy-
de
erRte
lijks-
I
eime
ante
•uwe
n de
Sr in
>e ik