m
J
ZATERDAG 9 SEPTEMBER 1899.
No. 72.
Nieuwstijdingen.
Negen en twintigste Jaargang.
SS?®
jr
Y. KUIPERS, FIRMA H. BRANDENBURGH EN ZOON. TE WORKUM.
r L
I
MMS- H IHMIlil Mil
linn mini uiHMi\n
I
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
1.
I.
n
:e
te
.■KaW®
r
n
e
s
30
ke
en
UITGEVER:
r
8
n
:e
in
je
en
JP-
tje
ilis
in-
tje
ids
r,
te
be
en
3).
e
i.
ke
er
te
ds
de
en
sn
in
in
in
I.
n
i.
n
a
Prijs per kwartaal 70 cent franco per post 86 cent
PRIJS der AD VERTENTIËN van 15 gewone regels 40 cents.
Voor eiken regel meer 7J- cent. Bij abonnement is de prijs belangrijk lager
Voor waarden daaromtrent te vernemen bij den Uitgever.
Brieven en Berichten, de Redactie betreffende franco
aan dit adres, uiterlyk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentiön Dimdag en Vrijdag morgens vóór 12 uur.
spijswagen uit den trein gevallen. Ze werd
door een rangeertrein gegrepen en verpletterd.
Onder Haulerwijk is men Maandag met
de ontginning van 40 H.A. heidegrond, toe-
behoorende aan den heer Jansen te Amsterdam,
begonnen50 arbeiders vinden er werk.
Aan de besturen der afdeelingen van het
Ned. Onderw. Genootschap, van den Bond van
Ned. Onderwijzers en van de Vereeniging van
Hoofden is een circulaire verzonden waarin o.a.
het volgende voorkomt
»De gemengde commissie uit de hoofdbesturen
der drie onderwijzersvereenigingeu heeft besloten
j de adres-beweging tot verkrijging eener betere
salariëering op grond van een hoogere bijdrage
van het Rijk aan de Gemeenten, te doen plaats
hebben in de maand September. Twee adressen
zullen aan II. M. de Koningin worden aan
geboden één uitgaande van burgemeesters en
wethouders van gemeenten in Nederland, één
uitgaande van openbare onderwijzers. Het ver
zamelen van handteekeningen op het eerste
adres is ook aan de onderwijzersvereenigingen
opgedragen.
«Ten einde de circulatie der formulieren snel
en geregeld te doen plaats hebbenheeft de
commissie ons land in verschillende kringen
van beperkten omvang verdeeld, en in eiken
kring een afdeeling van een der vereenigingen
aangewezenwelke voor die circulatie zorg
draagt.
Een leelijk intermezzo was vier muzi
kanten in den circus Arena te Amsterdam be
reid, toen zij. terwijl ze bij het slotnummer,
het waterballet, uit al hun kracht speelden,
door de schutting zakten en in het 4 3 voet
diepe bassin tuimelden.
Gelijk men weet hebben de Duitschers
op verschillende plaatsen in Transvaal partij
gekozen voor de Boeren in geval van oorlog.
Volgens telegrammen, die te Berlijn uit Pretoria
aangekomen zijn, is er thans een deputatie bij
president Kruger geweest om in naam van
drie duizend Duitschers uit Pretoria, Heidelberg,
Johannesburg en Krugersdorphun steun in
geval van oorlog aan te bieden. De regeering
der Republiek heeft deze aanbieding dankbaar
aanvaard en goed gevonden, dat de Duitschers,
van wie de meeaten al in het vaderland gediend
hebben en militair gevormd zijn, zelf hun offi
cieren kiezen.
Ook uit andere plaatsen zullen zeker nog
wel Duitschers hun diensten als vrijwilligers
aanbieden, zoodat de Transvaalsche regeering
dan allicht over een extra leger van een 4000
man zal te beschikken hebben.
Volgens de Figaro heeft Panizzardi ge
seind, dat hij voor den krijgsraad zal verschijnen
als de hoogste autoriteit do koning dus
het hem gelastte.
De Berlijnsche correspondent van de
Daily News acht het niet onwaarschijnlijk dat
de Duitsche regeering stappen bij de Portu-
geesche heeft gedaan in zake het verbod van
doorvoer der ammunitie voor Transvaal bestemd
door het Portugeesche gebied en wel omdat
Duitsche firma’s als verschepers verlies leden
door het beslagleggen op de lading.
Uit Durban (Natal) wordt geseinddat
de vrijwilligers zich des avonds oefenen.
Een miljoen patronen zijn naar Pietermaritz
burg gezonden.
Kolonel Knox is aangekomen om het bevel
te aanvaarden in het district Kimberley.
Vele Boeren hebben hun hoeven in Betsjuana-
land verlaten om over de grens in lager te
gaan.
Er zijn te Durban 147 vluchtelingen uit
Transvaal aangekomen.
Schipbreukelingen. Uit Londen komt een
ijselijk verhaal van het lijden van de bemanning
van de Noorscbe bark Drott, die den Hen
Aug. op weg naar Buenos Ayres in de straat
van Florida schipbreuk leed. Negen man
sloegen over boord en de booten spoelden ook
weg. Acht van de overblijvende matrozen
maakten toen een vlot, dat echter spoedig in
tweeën brakzoodat twee menschen op het
eene gedeelte bleven en zes op het andere.
Een van deze laatsten ving visscben met een
haak en hield zoodoende zijn kameraden in het
leven. Toen werd hij krankzinnig en sprong
over boord. Twee anderen stierven van honger
en dorst en hun drie overlevende kameraden
aten van hun lijken en dronken hun bloed.
Daar nog altijd geen schip in ’t zicht kwam
en de lijken kwalijk begonnen te ruiken, lootten
de drie overblijvenden, wie van hen zou gedood
worden. Het lot viel op een Duitscher. Deze
aanvaardde zijn lot zonder gemor en scheurde
zelfs zijn kleeding open om den doodelijken
stoot te ontvangen. Toen de stoomboot Wood-
I ruff het vlot met de beide Noren ontdekte, at
een van hen nog vleesch van zijn dooden makker
en was het vlot omringd door haaien. Beiden
hadden het bloed van den Duitscher gedronken
en deelen van zijn lichaam verslonden. Van
de beide geredde schipbreukelingen is Anderson
krankzinnig en Thomassen vreeselijk verminkt,
daar Anderson hem te lijf was gegaan en stukken
van zijn gezicht en borst had afgebeten.
De Parijsche Petit-bleu deelt mee, dat de
heer Gibbons uit Engeland te Rennnes is aan
gekomen en dat hij namens Esterhazy een
borderel brengt, gelijk aan dat van 1894.
Esterhazy zou dat zelf geschreven hebben,
hetgeen door gelegaliseerde certificaten wordt
bevestigd.
Waterlichten. Er doet zich te Wormer-
veer een eigenaardig verschijnsel voor, dat door
sommigen ook al als een gevolg van onzen
langdurigen en drogen zomer wordt beschouwd:
het lichten (fosforiseeren) van het Zaanwater.
Hoewel dat verschijnsel daar niet geheel onbe
kend is, is het toch sedert tal van jaren niet
zoo duidelijk waarneembaar geweest.
Staat men, zoodra de duisternis is ingetreden,
aan den kant van de Zaandan ziet men
voortdurend lichtende puntenvischjes, die zich
aan de oppervlakte van ’t water bewegen
laten helder lichtende strepen achter zich
brengt men het water door middel van een
stok in beroering, dan vertoont zich de geheele
oppervlakte van ’t bewogen gedeelte als één
sterk lichtend vlakbooten, die zich door ’t
water begeven, schijnen in een zee van licht
te varen.
arbeidersHendrikje B., dienstbode Pieter G.,
broodventer, en Gepke v. d. M., huisvrouw van
Foeke K., allen te Sneek, die door de Recht
bank te Leeuwarden waren schuldig verklaard
aan deelneming aan samenscholing en veroor
deeld ieder tot 14 dagen gevangenisstraf.
Als getuige a charge werd gehoord de Com
missaris van politie en als getuigen a decharge j
Lichthart, v. DeldenGroenendal en Walstra.
Men zal zich herinnerendat den 2 Maart
11. te Sneek de colporteur A. Bos, van Amster- i
dam, gearresteerd werd toen hij, niet voldoende
aan den last van een politieagent om niet zoo
luidruchtig te schreeuwen bij zijn colporteeren
van De Arbeider, weigerde zijn naam op te
geven. Dientengevolge verzamelde zich ’s avonds
een oploop volks voor het politiebureau; de
Commissaris van politie sommeerde driemalen
om uiteen en naar huis te gaan en toen daar
aan niet voldaan werd, is tegen beklaagden
proces-verbaal opgemaakt.
Evenals voor de Rechtbank beweerden zij
de een dat hij de sommatie niet gehoord had,
de ander dat de sommaties elkaar zoo snel
opvolgdendat ze geen tijd en gelegenheid
haddenzich spoedig genoeg te verwijderen.
Den Adv. Generaal mr. Baron d’Yvoy komt
het voor, dat de nieuwe behandeling der zaak
niets nieuws heeft opgeleverdwaarom bij be
vestiging van het vonnis vordert.
De 1e beklaagde dacht, dat in Nederland
niet de mogelijkheid bestonddat personen
worden veroordeeld die geheel onschuldig zijn
aan eenige misdadige handelingen tracht
uitvoerig aan te toonen dat hij onschuldig is.
De andere beklaagden sluiten zich hierbij
aan, sommigen voegen er nog iets aan toe.
Daarna stond Pieter G. nog eens terecht
wegens deelneming met 3 anderen aan samen
scholing in den avond van 4 Maart, toen de
colporteur Bos andermaal was gearresteerd
waarvoor hij eveneens tot 14 dagen gevangenis
straf was veroordeeld.
De Commissaris van politie schatte de toen
verzamelde volksmenigte op 1200 a 1800 per
sonen en verwees naar het inmiddels verschenen
no. van De Arbeider, waarin met groote letters
een bericht uit Sneek: Zaterdagavond allen op
post.
Appellant voerde dezelfde verdediging als in
de vorige zaak.
De Adv. Generaal vorderde bevestiging van
het vonnis.
Uitspraak over 8 dagen.
Het Nederlandsche Roode Kruis heeft
aan den vertegenwoordiger van den Oranje-
Vrijstaat te ’s-Hage, dr. H. P. N. Muller,
kosteloos ambulance-materiaal aangeboden.
Van Het Bildt schrijft men dat de aard-
appelvrucht niet alleen op deugd, maar boven
dien op een ruimen oogst wijst, zoodat de
prijs niet hoog zal worden. Appelen en peren
komen er niet veel, maar het staat er toch
minder slecht voor als in 1848, toen een hof
te St. Anna Par., ter grootte van anderhalve
morgen, bij verkoop uit de hand slechts f 1,50
opbracht, terwijl diezelfde hof den eigenaar
meer dan eens een fortuintje van f 700 had
geschonken.
Te Zandvoort waagde een 25-jarig jong-
mensch zich bij het baden te ver in zee, met
het noodlottig gevolg dat de stroom hem mee
voerde. De pogingen in het werk gesteld om
hem te bereiken, bleven zonder resultaat en
onder de oogen van zijn redders zonk hij in
de diepte.
INHOUD van het Friesche Tijdschrift
iSljucht en Bjucht". 9 September 1899.
Yn myn bernejierren, J. v. d. Tol. De
grêfkelder to WieuwerdSj. de Zee. In
séhounDr. B. H. In waerfoarspeller, T.
J. B. Koartswyl. Sa koe ’t (mei plaet-
sjes), D. H. Z.
Bijbinnenkomst van den laatsten trein
te Hoek van Holland is de kellnerin van den
Het Nut.
Het jaarboekje van de «Maatschappij tot Nut
van ’t Algemeen” over het jaar 18991900
is verschenen. Evenals alle jaren bevat het
een overzicht van het verhandelde ter alge-
meene vergadering, waarbij de openingsrede
van mr. H. Smeenge, en een lijst van de
departementen der Maatschappij, met de instel
lingen, die zij in het leven houden. Hieruit
blijkt, dat er op 31 Juli 1899 waren 302
departementen met 12.833 leden, 258 eere-
leden en 9 vereenigings-leden. Volksbibliotheken
telt de Maatschappij er 318, spaarbanken 155,
bewaarscholen 78, benevens nog een groot
aantal andere instellingen.
Achter aan het jaarboekje is toegevoegd een
«Grafische voorstelling van het verloop van het
ledental der Maatschappij tot Nut van ’t Alge
meen en van haar departementen, gedurende
de jaren 1784—1899, met toelichting en op
wekking.”
In hoofdzaak wijst deze voorstelling het vol
gende aan
In de periode 1784 (het jaar der stichting)
tot 1810 is voortdurende, gelijkmatige stijging
waar te nemen, slechts afgebroken door een
korte periode van onbelangrijke dalingvan
17861788. Van 18101814 sterke daling.
In 1814 zwakke, en in 1815 sterke stijging,
die voortgaat tot 1829. Slechts hier en darr
vertoont de lijn in deze periode een geringe
afwijking.
In 1829 zwakke stijging, totdat in 1830 de
lijn plotseling weer daalt, tot 1832. Daarna
volgt een minder sterke daling gedurende één
jaar, terwijl de lijn daarna weder stijgt tot
1839.
Van 18391868 blijft het ledental, met
meer of minder hevige schommelingen, op één
hoogte, totdat in 1868 de lijn plotseling weer
stijgt, tot 1880, om in dat jaar haar grootste
hoogte te bereiken.
In 1880 volgt weer een daling, totdat de
lijn in 1881 weer stjjgt, welke stijging, afge
broken door een kleine daling van 1883’84,
tot 1885 stand houdt.
Na 1885 beweegt de lijn zich weer in
dalende richting, welke daling tot op dit oogen-
blik voortduurt; slechts wordt zij afgebroken
door een stijging van 1889’9,1. De slotsom
is, dat het ledental zich thans sedert 14 achter
eenvolgende jaren in constant dalende richting
beweegt, en wel is verminderd van 17500 tot
het straks genoemde getal van 12833. De tijd
zal leeren of deze daling blijvend is, dan wel
tijdelijk, en of de nieuwe wegen, die het Nut
is gaan bewandelen, nieuwe vrienden zullen
aan brengen.
Op het Loo waren Woensdag voor de
lunch genoodigdde Minister van Oorlogde
hoofdofficierendeelnemende aan de groote
manoeuvres, benevens de mede daaraan deel
nemende buitenlandscbe officieren.
Door de stafmuziek van het 8e regiment
infanterie werden eenige nummers uitgevoerd.
Na afloop vertrokken de hoofdofficieren weder
naar hun kwartieren te Elspeet, Elburg en
Harderwijkwaarheen ook de Minister zich
begaf.
Voor het Gerechtshof te Leeuwarden
hebben in hooger beroep terecht gestaan Foeke
K., beddenfabriekantJacob N. en Tjalling C,,
