De Friesche-taal quaestie.
WOENSDAG 23 OCTOBER 1901.
No. 84.
Binnenlandsche Berichten.
i
I
Officiéél gedeelte.
E
Een en Dertigste Jaargang.
H. de Vries om gebruik te
H.
van
UITGEVER:
Y. KUIPERS, FIRMA H. BRANDENBURGH EN ZOON. TE WORKUM.
Gelderland
PRIJS der ADVERTENTIÉN van 15 gewone regels 40 cents.
Voor eiken regel meer 7| cent. By abonnement ie de prys belangryk lage
Voorwaarden daaromtrent te vernemen by den Uitgever.
bruggen en de
pacht tengevolge de
schapen en geiten, 245 gevallen bij varkens.
Te Winschoten zal een groote machine
fabriek worden opgericht, tot het vervaardigen
van stoom-dorschmachines, stoomstroopersen enz.
Men meldt uit Den Haag;
Bij de opening van het sanatorium «Oranje-
Nassauoord” zijn vanwege de Koningin-Moeder
uitgenoodigd de hofhouding, de ministers, de
hoofden van hooge Staatscollegies, vertegen
woordigers van de gemeentebesturen van Wa
VERGADERING van den RAAD der
gemeente WORKUM, op Donderdag
den 24 October 1901, te 7| ure des
namiddags, teneinde te beraadslagen
over de hieronder vermelde punten.
De Burgemeester,
T. M. ten BERGE.
Notulen der vorige vergadering.
Mededeeling van ingekomen stukken.
Brieven van F. Jac. de Zee en het Hoofd
van ’t Friesch genootschap, betreffende
fessorale redevoering gehoord, waarbij de ver
ouderde rechtstermen gehekeld werden en eene
aanbeveling gegeven, om deze door goed Ne-
derlandsche uitdrukkingen te vervangen. En
wij weten ’t immers ook, dat bij de zittingen
van de Rechtbank en 't Hof te Leeuwarden
de Friescbe uitdrukkingen ongehinderd worden
toegelaten. Wij meenen zelfs te weten, dat er
dienaangaande in officiëele richting is gewerkt.
Van harte ondersteunen we overigens alle
pogingen om de Friesche taal in eere te hou
den niet alleen, maar haar te beoefenen in
allerlei opzicht. Maar men kieze daartoe an
dere middelendan deze, die op vermeende
achteruitzetting berusten, ’t Nederlandsch is
en blijve ons lief, als de taal van geheel ons
volk en ’t Friesch houden we in eere als de
taal van flinke, stoere mannen, die geen bede
len om gunstbetoon kendenmaar overtuigd
waren, dat hun ronden zin zoowel als hun
eenvoudig, onopgesmukt woord opgeld deden
overal;
De Friesche taalquaestie evenwel zal wel
geene bittere verhoudingen aannemen, zooals
die in Oostenrijk en België en elders.
Brieven en Berichten, de Redactie betreffende franco
aan dit adres, uiterlyk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentifin Din dag en Vrijdag morgens vóór 12 uur.
om verhooging van
van A. Abma
Friesch ook in de gemeenteraads-vergaderingen
toe te laten- Op zich zelf heel goed, maar
was zulk eene adresbeweging noodig?
Naar onze bescheiden meening in geen
geval.
Sedert jaren her spreken vele raadsleden in
d’r «memmetael”. Wij herinneren aan het
blad de Negen Gemeenten, dat vroeger te Ak-
krum verscheen en een getrouw verslag gaf
van de verschillende raadszittingen, ook in ’t
Friesch. Nog lachen we om de uitdrukking
«Ja, ik scoe wol hwet sizze, mar dy smoarge
Krante seit it allegaere mar nei”, door een
der vroede heeren gebruikt, en ziet, daar stond
ze een paar dagen letterlijk in de Courant.
Zelve waren we bij herhaling tegenwoordig
bij zittingen van den gemeenteraad van Heme-
lumer Oldephaert en Noordwolde en de
leden spraken in den regel in het Friesch.
’t Ging er even goed, of even slecht om, al
naar men ’t nemen wil.
De lieden verstaan elkander wel.
Ja, maar, (de wereld leeft ook bij maren)
«daar kan eens een burgemeester b. v. uit
Holland komen en die verstaat dan maar in
eens geen Friesch”, waarom hij kan gebieden,
de gedachtenwisseling voortaan in ’t Hollandsch
te voeren
Heel aardig gevonden, maar naast een bur
gemeester is ook altijd vooral in zulk een
geval, een secretaris. En onder de vroede
heeren in Friesland zijn er voldoende te vinden,
die wanneer zijn edel-achtbare de Friesche uit
drukkingen niet begrijpt, ze wel even, hem ter
wille, zullen willen vertalen, ’t Is dan met
een een leerschool voor den burgervader om
de gewone taal zijner gemeentenaren te leeren
verstaan. Maar in gemoede hoevele
Friescbe raadsleden kunnen hunne eigene ge
dachten niet in ’t gewoon Nederlandsch ver
tolken, al gaat dit niet zoo glad. Ze hebben
immers altijd wel de permissie om eerst in z’n
Friesch te zeggen, wat ze meenen Hoe velen
zijn er, vooral ook buiten onze provincie, die
er de voorkeur aan geven hier en daar Fran-
sche, DuitscheEngelsche of zelfs Latijnsche
Te Utrecht is overleden jhr. mr. L. C.
C. O. M. van Nispen van Sevenaer, sedert 20
Sept. ’87 lid der Eerste Kamer, zitting heb
bende voor Utrecht. De overledene behoorde
tot de aftredenden van 1902.
Benoemd tot substituut-griffier bij de
rechtbank te Heerenveen mr. H. W. Blaupot
Cate, commies-redacteur ter gemeente-
vernomen, dat men ’t ook daar vrij
wel op een accoordje heeft gegooid.
Doch is de ééne quaestie aan kant, dan
ontstaat er licht eene andere. Wij schijnen ’t
nu te doen te hebben met eene Friesch-Neder-
landsche taal-quaestie.
Daar zijn er adressen de wereld ingezonden
(ook in dit blad vermeid) die veraoeken het
Men beleeft soms zaken bij herhalingals
men boeken ziet verschijnen bij tweeden of
derden druk. Die herdrukken moeten dan
dienst doen als bewijs van groote belangstelling,
zonder dat men aan de weet komt, uit hoeveïe
exemplaren de eerste oplagen wel bestonden
en of ze al of niet als present-exemplaren aan
den man werden gebracht, of voor schrijver en
drukker baten afwierpen.
Speculatie op boekengebiedspeculatie ook
op dat der taal. Och, ja, geheel de wereld
speculeert, waarom zouden taal-lief hebbers dit
dan ook niet doen.
«De taal is gansch het volk
Eene groote waarheid.
En de Oostenrijksche monarchie weet er van
te getuigen hoe moeielijk het is, de verschil-
lende taal-sprekende onderdanen onder één hoed
te vangen. Dan is daar van lateren tijd de
Vlaamsche taalbeweging, ’t Nederlandsch tegen
over ’t Fransch in België. Met genoegen heb
ben we
pachters van
j ’sn
herstelling van de zeesluis.
6. A Is voren van I'
maken van het Gymnastieklokaal door het strijk-
2.
3.
bestuur
het spreken der Friesche taal in raadsvergaderin
gen.
4. Adres van Sjoerd Vallinga en Tjeerd de
Boer om subsidie voor de uitdieping van de Al-
orkest „Cecilia”.
7. Alsvoren van J. Stout om onderhandsche
inhuring van het door hem bewoonde huis wijk
B nr. 1.
8. Voorstel van Burgemeester en Wethouders
om machtiging tot het houden van verpachtingen
en aanbestedingen en *t benoemen van school-
schoonmakers.
9. Adres
jaarwedde.
10. Alsvoren van het bestuur van het Water
schap het Work.-Nieuwland om een subsidie van
25 pCt. voor de uitdieping der Oostervaart.
11. Ontwerp-besluiten tot het verleenen
snbsidiën aan instellingen van weldadigheid.
12. Vaststelling van den staat der Gemeente-
begrooting, van dien van het Burgerlijk Armbestuur,
Stadsweeshuis en Gasfabriek voor den jare 1902.
13. Voorstel van Burgemeester en Wethouders
a. tot het aangaan eener geldleening groot
f 7000.voor de herstelling van de zeesluis, en
b. tot vaststelling van het plan dier geldleening
enz.
geningen en Renkum, de Commissarissen der
Koningin en de geneeskundige en kerkelijke
autoriteiten en militaire commandanten in Gel
derland.
De minister van binnenlandsche zaken,
dr. Kuyper, heeft Zaterdag zijn woning aan de
Kanaalstraat betrokken. Hij had tot dusver
nog steeds intrek in het Hotel des Indes.
Door ’t bestuur der Centrale van de
volkskiesvereenigingen in het district Hooge-
zand, is een adres aan den minister van bin
nenlandsche zaken verzonden met een afschrift
aan den griffier der Tweede Kamer, waarin
wordt vermeld dat de afgevaardigde Ter Laan
geen verlof heeft kunnen bekomen van B. en
W. van Delftrijksambtenaren tot lid der
Tweede Kamer verkozen, wel verlof bekomen
met behoud van de helft van hun traktement;
den heer Ketelaar nu voor de tweede maal
verlof als onderwijzer is verleend, op welke
gronden wordt verzocht in de wet bedoeld bij
artikel 96 der Grondwet, 2e lid, waarbij het
Kamerlidmaatschap van rijksambtenaren wordt
geregeld, ook gemeenteambtenaren op te nemen
of wel, het voor de laatsten bij een nieuwe
wet te regelen, opdat herhalingen als het ge
val Ter Laan worden voorkomen.
Intusschen bestaat er veel kans, dat Ter
Laan binnenkort verlof van den Raad der ge
meente Delft zal bekomen.
De Koningin-Moeder aanvaardt den 28n
October- een buitenlandsche reis en zal dan
grootendeels verblijf houden bij haar familie te
Arolsenwaarvan zij in de laatste week van
November te ’s-Gravenhage terugkeert.
Het onderzoek in de geheimzinnige zaak
van de verdwijning van den kellner toont meer
en meer de schuld der verdachten aan, en be
vestigt het vermoeden van berooving, wellicht
gevolgd door moord.
Het Zuid-Afrikaansche driemanschap heeft
geen bericht ontvangen, blijkens hetwelk ge
neraal De Wet zou zijn overleden.
De Friesche Ijsbond hield Maandag te
Leeuwardenonder voorzitterschap van den
heer S. H. Hijlkema, zijne gewone jaarlijksche
ledenvergadering.
Volgens het door den Secretaris uitgebracht
jaarverslag is het ledental geklommen tot 312.
Van wege den Bond is verleden jaar op bet
Nieuwe Kanaal, over eene lengte van ongeveer
1 K.M., een modelbaan aangelegd die zeer
heeft voldaan en veel navolging heeft onder
vonden.
De rekening van den penningmeester sluit
met een batig saldo van f 1458.66®.
Tot leden van het centraal bestuur zijn her
kozen de heeren T. Velstra en H. J. Sierevelt,
beiden te Leeuwarden.
Op voorstel van het bestuur is besloten, op
de begrooting een post van f 500 uit te trek
ken voor het aanleggen of subsidieeren van
een of meer modelbanen.
Na eene inleiding van het onderwerp in de
Friesche taal door den heer G. W. Koopmens
is, op voorstel van het centraal bestuur, eene
motie aangenomen, waarbij de Vergadering
overwegeudedat afdoende verbetering in den
waterafvoer der provincie Frieslandook voor
het verkrijgen van goede en vertrouwbare ver
keerswegen over ijs, hoogst wenschelijk is
het centraal bestuur opdraagt, bij de bevoegde
ten
secretarie te Groningen.
Besmettelijke veeziekten. De St.-Ct. No.
245 bevat een staat van de gevallen van be
smettelijke veeziekten in Nederland, voorgeko
men gedurende de maand September 1901.
Als gevallen van mond- en klauwzeer worden
daarin vermeld
In Noord-Brabant geene
Zuid Holland 86 gevallen bij 15
eigenaars; Noord-Holland 4 gevallen bij
1 eigenaar (in de Beemster)Zeeland
geene; Utrecht 15 bij 2 eig.» Fries
land 6793 bij 138 eigenaars (waarvan 418
gevallen bij 7 eig. in Baarderadeel, 104 bij 4
in ’t Bildt, 250 bij 14 in Dantumadeel, 2167
bij 42 in Ferwerderadeel, 279 bij 6 in Frane-
keradeel, 358 bij 5 in Kolluraerland. 145 bij
3 te Leeuwarden, 279 bij 11 in Leeuwarde-
radeel, 1185 bij 14 in Menaldumadeel, 161
bij 2 in Rauwerderhem, 455 bij 8 in West-
dongeradeel, 121 bij 2 in Wijmbritseradeel,
748 bij 15 eigenaren in Wonseradeel)
Overijsel geene; Groningen 11 bij 2 eig.
Drente geene Limburg geene.
Over het geheele Rijk 6909 gevallen bij
158 eigenaars, waaronder 2876 gevallen bij
uitdrukkingen te bezigenGewoonlijk worden geene
ze wel verstaan, of anders geven de verslag
gevers wel het noodige licht of kan men
het navragen, als men wil.
Nu weten we wel, dat men de adres
santen n.l., alleen bedoelt, ’t geven van
permissie, om zich ook in ’t Friesch te mogen
I uitdrukken, zonder dat onze oude taal de boven
drijvende behoeft te zijn. Maar wij meenen te
kunnen constateeren. dat daar heelemaal geen
permissie toe noodig is. Eenige gemeenteraden,
o.a. Rauwerderhem en Ijlst, hebben dan ook
reeds in dien geest besloten. Laten ze ’t allen
doendan is de quaestie reeds dadelijk uit,
zooals ze ’t al voor dezen was. In ’t noorden
van ons gewest zweemt men naar ’t Groningsch,
ook daar zingt iedere vogel naar hij ge
bekt is en in Hindeloopen b.v. spreekt men
och, ook nog wel eens een beetje op z’n Hin-
deloopensch. Waarom niet?
Maar de notulen hé ja, daar komt het
vaak op aan. Die worden toch maar geregeld
in zijn Nederlandsch gesteld, en dat is goed
ook, en dat zal ook wel zoo blijven. De
Groningsche oa staat daar als a, de Overijsel-
sche h komt daar wel op zijne plaats evenals
de Zeeuwsche g, om van andere gewesten niet
te spreken.
Kort geleden nog hebben we van eene pro-
van Sjoerd Vallinga
grabuurstervaart.
5. Alsvoren van
zeesluis om ontheffing
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATEBDAG.
Prys per kwartaal 70 cent franco per post 85 cent
1
NIEUWS-1 uivertevhi
1.
