Een bn Dertigste Jaargang.
1
WOENSDAG '27 NOVEMBER 1901.
No. 94.
J
Politiek Overzicht.
k
Buitenlandsch Nieuws.
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATEBDAG.
gezonden
de
PRINS JORIS.
UITGEVER:
Y. KUIPERS, FIRMA H. BRANDENBURGH EN ZOON. TE WORKUM
(Enkh. Ct. van 20 Nov.)
Hr. B. dat ieder partijgenoot zijne uitingen
daarover zal binnenhouden tot het Landelijk
Onderwijs Congres van zijne partij de in deze
toegezegde enquête zal gehouden hebben en
naar aanleiding daarvan een rapport zal hebben
samengesteld. Hij voor zich is van opinie, dat
»de Vrije School in theorie prachtig misschien,
in de practijk zou uitloopen op verslecbting van
den toestand van het volks-onderwijs en dat zij
aanleiding zou geven tot het scheppen van
eenen toestand én uit paedagogisch én uit so
cialistisch oogpunt sterk te veroordeelen.”
Aangezien het nu eene bekende waarheid
is, dat geene enkele op- of aanmerking, hoe
juist en gerechtvaardigd ook, de aandacht waar
dig gekeurd wordt door eenen socialist tenzij
die uit socialistischen mond komt, kan men
met eenige reden van het artikel, van een in
eigen partij zoo gezien man als de Hr. Berg-
meijer veel uitwerking verwachten, en dat te
meer, wijl er op dit oogenblik meer
Prjjs per kwartaal 70 cent franco per post 85 cent
PBIJS der AD VEB.TENTIEN van 15 gewone regels 40 cents.
Voor eiken regel meer 7| cent. By abonnement is de prys belangrijk lager
Voor waarden daaromtrent te vernemen bij den Uitgever.
Generaal Baden Powell heeft van zijn ge-
i raad gekregen, vooreerst niet
naar Zuid-Afrika terug te keeren.
Er wordt een begin gemaakt met het regee-
ringsplan om aan oud soldaten en anderen land
te geven in den Oranje-Vrijstaat. Een aantal
vroegere yeomen zijn vertrokken om zich te
vestigen op de sregeeringshoeven” in de
Thabanchu-districten
Ook OOSTENRIJK begint zich te roeren
naar aanleiding van Chamberlain’s rede.
Een achttal Duitsch-Boheemsche oud-strijders-
vereenigingen besloten te Karlsbad krachtig
te protesteeren tegen Chamberlain, die het
Oostenrijksche leger zou hebben belasterd, door
het sgelijk te stellen met de Engelsche loon-
soldaten in Zuid-Afrika.” Daarbij noodigden
ze alle Oostenrijksche oudstrijders-vereenigiogen
tot protesteeren uit.
RUSLAND. Generaal Wannofski, Russisch
van oorlog, heeft dezer dagen te Mos-
een deputatie van studenten ontvangen
en haar verzekerd, dat het besluit der her
deed verliezen. Van die geestverwantschap
geven de Friesche anti revolutionairen het beste
bewijs. “Wie zooals wij in de gelegenheid ge
weest is in Friesland zelf op verschillende plaat
sen bij de laatste verkiezingen den geest der
bevolking te leeren kennen, zal die geestver
wantschap niet loochenen. Waarom werd b v.
Mr. Troelstra in 1897 in Tietjerksteradeel ge
kozen? Door den steun van de meerderheid der i lugaug iu uueu uuuou up uci
anti-revolutionairen in dat district die liever een taak die Ds. Melchers, het lid
hij socialist is. Wat nu, hooren wij den lezer
zeggen; is Ds. Talma socialist? Stel U gerust
lezer, de politiek is ons nog niet naar ’t hoofd
gestegenwij weten zeer goed dat hij een
steunpilaar is van de anti revolutionaire partij,
maar in de oogen van de meeste anti-revolu-
tionairen in Tietjerksteradeel was bij even goed
een socialist als Troelstra. Een man als Talma,
die naar Groningen ging om daar met zijn
woord de werkstakers in hun verzet te steunen,
die voor algemeen stemrecht opkwam op de
Deputaten vergadering te Utrecht, zou dat geen
socialist wezen? Inderdaad het is te begrijpen
dat in dit geval het beginselverschil aan een-
voudigen des harten niet meer in ’t oog sprong.
Talma of Troelstra het zou voor Tietjerkste-
radeelers oud lood om oud ijzer geweest zijn,
zouden wij zeggen, als die uitdrukking niet
eene geringschatting ademde, die wij voor geen
van de genoemde heeren gevoelen juist het
gelegen- tegendeel.
heid is dan anders om deze vraag met koelen Maar Ds. Talma had op Troelstra den kolos-
hoofde te behandelen, nu geene stembuskans- salen voorsprong, dat hij ook orthodox Gere-
berekeningen voor de naaste toekomst den blik formeerd was, en het is alleen aan het feit,
kunnen benevelen. dut de anti-revolutionaire partij over zulk een
zijde en de socialisten.
Deze uiting zal misschien verwondering baren
by hem, wien het niet ontgaat, boe telkens de
anti-revolutionaire party leiders de partijgenooten
er met nadruk op wijzen hoe de Christelijke
beginselen, zooals zy die verstaan, onvereenig-
baar zijn met de socialistische grondstellingen.
Anderen, die de zaken dieper dan de opper
vlakte plegen te beschouwen zullen spoedig be
grijpen, dat juist deze angstvallige zorg van de
partijleiders om de volgelingen sterk te maken
tegen de verleiding van zich onder de socialis-
voor
hen die verleiding bijzonder groot moet wezen,
en dat dit feit natuurlijk alleen zijnen oorsprong
kan vinden in beider geestverwantschap.
Het is die geestverwantschap die aan
Op menig punt trouwens is de leer van
Calvijn op economisch gebied zuiver socialistisch
wij denken hierbij aan zijn verbod om van
geleende gelden rente te nemen, aan zijne leer
dat bet onzedelijk is met koopmanschap winsten
te behalen.
De geheele calvinistische beweging ten ontzent J
Brieven en Berichten, de Redactie betreffende franco
aan dit adres, uiterlyk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentiön Din dag en Vrijdag morgens vóór 12 uur.
Wanneer een liberaal en een socialist in
herstemming kwamen is het niet zelden ge
beurd, dat de anti-revolutionairen door hunnen
stem aan den laatste te schenken, dezen de
overwinning verzekerden. Dat komt zeer zeker
door de onmiskenbare, zij bet dan ook dikwijls
onbewuste, geestverwantschap, die tusschen de
uiterste linkerzijde der anti-revolutionairen en
de socialisten bestaat, maar meer nog omdat
de socialisten in de oogen van vele anti-revo-
lutionairen meer bereid zyn dan de liberalen
om de schoolquaestie in voor hen bevredigen
den zin op te lossen. Ook zij toch laten het
woord »Vrye school voor heel de natie” weer
klinken, en vangen daarmede menig argeloos
anti revolutionair die met den blooten klank
des woords genoegen neemt.
Wij hadden reeds meer dan eens gelegen
heid om er op te wyzen hoe oneerlijk dat ge-
coquetteer van de socialisten met de anti-revo
lutionairen eigenlijk is. Wij beschouwen dat
spelletje, dat vooral in verkiezings-tijden sterk
gespeeld wordt, als lang niet ongevaarlyk voor
onze volksontwikkeling. Zoo wezen wy reeds
in Maart 1898 er op, dat de Hr. Schaper, toen
hij op dat tijdstip voor de 2de kamer in her
stemming kwam te Veendamop de vragen
hem door de anti-revolutionaire party over het
onderwijs in ’t algemeen en over de toen aan
hangige wet op den Leerplicht in ’t byzonder
gesteld, zulke voorzichtige antwoorden gegeven
had, dat hij voor de anti-revolutionairen een
aannemelyker candidaat werd dan de liberale
Mr. E. A. Smidt.
Wy weten, dat die beschuldiging de socia
listen hevig pleegt te vertoornen, zooals altijd
de waarheid het diepste wondt. Die toorn laat I tische vaan te scharen, juist bewijst dat
ons natuurlyk koud. Maar waar wy ons zeer
over verheugen, en wat ons allerminst koud
laat, is, dat in de socialistische kringen zei ven
het gevaar van dat spelletje wordt ingezien, en
met de grootste instemming lazen wy dan ook
een ingezonden stuk in het Volk over dit on
derwerp van den bekenden Dordrechtschen so-
cialistischen onderwijzer J. A. Bergmeijer. Hy
schrijft
»Ook mij hebben de uitingen over het thema
»De Vrije School” van Spiekman, v. d. Heide
en Schaper ontstemd en wel om tweeërlei re
denen
Ten eerste is het eigenaardig dat door dat
gescherm (want meer is bet niet) over de vrye
school, men den schijn aanneemt alsof men bij
de clericalen (speciaal de anti-revolutionairen)
in het gevlei wilde komen. Het treft toch
zeker zeer, dat in eene verkiezingscampagne
men juist op dat punt met eene party overeen
komt, die in enkele gevallen hulptroepen kan
leveren. Ik beweer niet, dat dit gedaan is,
maar den schyn heeft het zeker. Ten tweede
laten al degenen, die zeggen voor de Vrije
School” te zijn na, om te vertellen, wat zij wel
onder de Vrije School” verstaan. Er is toch
zeker een groot verschil tusschen de Vrije
School” waarvoor Jan Holland propageerde, en
ik meen nog propageert en de vrije school van
Ds. v. d. Heide of van een anti-revolutionairen
prediker. Zou het niet wenschelijk wezen om
eerst eens te onderzoeken, wat men onder de
vrye school verstaat en of er wel zoo’n gewel
dige meerderheid voor is”. Vervolgens wil de
DUITSCHLAND. De memorie van toe
lichting op het ontwerp-toltarief is aan de leden
van den Rijksdag toegezonden. Daarin wordt
betoogd, dat het noodzakelijk is om het tot
dusver geldende tarieven schema te vervangen
door een geheel nieuw Duitschland zou bereid
oie meerueruem gesiugeu uoor ub. zijn, na het totstandbrengen van het bijgaande minj8ter
Tüiua. Maar deze behaalde de overwinning ontwerp, te rechter tijd met die staten over te 1 kou
niet omdat hij anti-revolutionair is, maar omdat sluiten verdragen te onderhandelen, die daartoe
I
-
cratisch fondament. Uit de Kerk heeft zij al
wat aristocraat kan genoemd worden, hetzij dat
was door geboorte, geld of intellect, als hoog-
waardigheidebekleeders zoo goed als verdrongen.
Wie herinnert zich niet den Amsterdamschen
Kerkeraad, waarvan Dr. Kuyper indertijd als
ouderling de leider was, en waarin op zijn
voorstel de stemmingen over gedane voorstellen
Mr. by zitten en opstaan plaats hadden, omdat
P. J. Troelstra zijnen zetel in de Kamer kosttei de broederen niet altijd begrepen wat hij met
die bij de laatste periodieke Staten verkiezing zijne redevoeringen bedoelde.
in Friesland aan zoo menig liberaal Statenlid De groote bekwaamheid van onzen genialen
waaronder één lid van Gedeputeerden den zetel premier heeft die partij tot nog toe voor anti-
kapitalistische uitspattingen (versta ons als het
U belieft wel, o lezer, wij zeggen uitspattingen)
behoed. Bij de eerste
genegen zijn. Een verandering van het tolta
rief zou het afsluiten van nieuwe handelsver-
dragen niet verhinderen. In elk geval werd
in het nieuwe ontwerp voorzien in scherpere
represaillemaatregelen met het oog op de onze
kerheid inzake de handelspolitiek in de toekomst.
Het wordt wenschelijk geacht, dat de Ta-
rief-wet vóór 1 Januari 1904 van kracht wordt.
Daar er evenwel te weinig zekerheid heerscht
over de vraag, of op dienzelfden datum, wat
ook zeer wenschelijk is, nieuwe handelsver-
dragen van kracht zullen kunnen worden,
wordt er in het ontwerp voorbehoud gemaakt,
dien laatsten datum bij keizerlijke verordening,
die de goedkeuring van den Bondsraad behoeft,
te doen vaststellen.
De vroegere Duitsche gezant bij het Vaticaan
Otto von Bülow is plotseling in den ouderdom
van 74 jaar te Rome overleden.
De FRANSCHE Senaat heeft een door den
minister-president Waldeck-Rousseau onder
steund voorstel goedgekeurd tot benoeming van
eene extra parlementaire commissie, ten einde
een algemeen onderzoek in te stellen naar den
gestadigen achteruitgang der bevolking in
Frankrijk en de doeltreffendste middelen om
dien te bestrijden.
Volgens de Frankf. Zeitung bestaat er weer
een Fransch-Turksch incident.
Een der Fransche oorlogschepen, die in den
Bosphorus lagen, had, daar het eene oefenings-
reis in de Egeïscbe zee wilde maken een
firman gevraagd om de Dardanellen te passeeren.
Nu was uit het paleis van den Sultan een nota
i gezonden aan Tewfik-Pasja, den minister van
put dan ook hare groote kracht uit haar demo- buitenlandsche zaken, met den inhoud dat er
geen reden voor Frankrijk was om twee
wachtschepen in den Bosphorus te hebben.
Bovendien werd hem gelast de Fransche ambas
sade te verzoeken, dat men de aanvraag van
den firman zou willen intrekken.
Frankrijk schijnt weinig geneigd te zyn aan dat
verlangen van den Sultan toe te geven, daar
Engeland en Rusland elk twee, Duitschland,
Italië en Oostenrijk ieder een wachtschip voor
Konstantinopel hebben en houden.
ENGELAND. De vrijheid blijft zoek. Eene
te Brighton belegde samenkomst om op te
komen tegen ’t beleid der regeering in Zuid-
Afrika is door den commissaris van politie
ontbonden. Een dreigende menigte was om en
poging daartoe werd jn yef. gebouw te hoop geloopen.
steeds de bijbel dreigend opgeheven, maar hoe
zal het worden als die bekwame hand eens is nee3heer den
verstijfd of als de overtuiging bij de partijge-
nooten postvat, dat de bijbel die niet verbiedt
maar in de hand werkt? Die overtuiging
ingang te doen vinden is op het oogenblik de
.....1 2. 1 van de 2de
sociaal-democraat als vertegenwoordiger hadden Kamer voor Leeuwarden, op zich heeft genomen,
dan een behoudend anti-revolutionair. I en die hij met veel talent vervult. Daarover
Wij kunnen die Friesche anti-revolutionairen wellicht een andermaal.
die wij op ’t oog hebben dan ook niet beter
karakteriseeren dan door te zeggen dat het
sociaal-democraten zijn, die Zondags naar de
Gereformeerde Kerk loopen. Had Mr. Troel-
stra dat ook gedaan (ondenkbaar geval) hij
ware voor de Friesche anti revolutionairen in
Tietjerksteradeel de ideaal-afgevaardigde ge
worden, en bet district zou zijn allodium, zyn
onvervreemdbaar eigendom zijn geworden.
Thans werd bij reeds bij eerste stemming
met groote meerderheid geslagen door Ds. zijn
Talma. I
JIMS- EJ Illi Ih III I IE-
llltll lllllll FUIF,SI IJII.
- j prima prima geschikt candidaat had te beschik-
Wij zeiden hierbovendat er groote geest- ken voor dat district, te wijten, dat Mr. Troel-
verwantschap bestaat tusschen de uiterste linker I stra den strijd heeft verloren.
