F
voor WORKl'M en omliggende Gemeenten.
B
ZATERDAG 28 APRIL 1900.
No. 18.
OUDE KRONIEK.
Eerste Jaargang.
Buitenlandsch Nieuws.
7
de ruimte die zij innemen.
L
Secret.
I
De prijs der Advertentiën is van 1—5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters worden berekend naar
Bij abonnement belangrijk lager.
I vallen in het smet ons verbonden koningschap
Italië”, waaraan Duitschland door oude geschied
de Stadt de misse hadden gehoort ende Nundi-e betrek^
hadden
DUITSCHLAND. Von Bülow schijnt goed
vooruit te gaan. Het grootste gedeelte van den
dag zit hij reeds weer op. Hij ontving reeds
weer verschillende ambtenaren, waaruit een
officieus bericht concludeert, dat hij zich steeds
beter gaat voelen.
In den Rijksdag herdacht de voorzitter de
natuurrampen gedurende de vacantie voorge-
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents.
Per post f 0 65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
De Stadt STAVEREN.
Over-oudt is dese Stadt, ende sijn begin
ende oorspronek door een langen treijn van
fabelen opgepronekt. d’Oorspronck van Athe-
nen en is so niet met leugenen uijtgebreijdt
als d’oorspronk van dese Stadt. Want haere
oude Princen Ilertoghen, Coningen derselver
daden, voorspoedt, macht, rijekdommen wor
den seer hoogh uijtgestreecken. Men boutse
drie hondert jaeren voor Christi gheboorte
ende verheftse boven maten. Dit sijn fabe
len, die met den afgod Stavo in de put vant
Roode Cliff versmoort of in d’ overwatering
vant Fluijsser bosch verdroneken sijn.
’t Is nochtans waerachtigh dat Staveren
eertijds is gheweest de grootste, rijekste ende
eierlijekste Stadt van geheel Frieslandt, de
stoel der Friesche Coninghen een machtige
Coopstadt met een seer bequame haven. De
Rijckdom baerde weelde, overmoed ende dar
telheid. Sij besloeghen (gelijck men seght)
haere Stoepen ende Leuijven met goud ende
silver. Daer uijt quam 't Spreeckwoordt: De
verweende Kinderen van Staveren.
Een gemeen seggen van oudts, van handt
tot handt overgelevert, verhaelt een dertel
exempel van een overmoedige, trotse vrou.
Sij had den schipper om oosten varende (dit
was haer vaerwater ten principaele) belast
om de beste waere te haelen, dieder te be
komen was. De Schipper voer uijt ende
laedde Tarwe. Wedergekomen zijnde, vraegde
de Reederse wat hij inhad, en verstaende van
Tarwe (*t was doe een goeden tijdt) heeftse
uijt trotsheijd ende verstooring geboden, alsoo
hij ’t over back-boordt ingenomen had over
stuerboordt in zee te werpen. God strafte
de overmoedt. Want op dezelve plaets daer
de ware uitgeworpen was in de zee, welde
metter tijdt een zandt ’t welck de haven
verstopte en den Handel deed verdwijnen,
’t Wordt noch hedendaeghs Vroukenszand
genoemd.
De Stadt ligt aan ’t Flie, daer de Friesche
Kust ten versten uijtspringt nae Hollandt
tusschen ’t Flie ende de Zuijder-zee. Ick
houdet daer-voor dat de naem van dese gele-
gentheijdt afkomstigh is, om datse voor-uijt
staet in de Zee. Int Friesch wordt se Staerum
genoemt, welck woordt ten naesten overeen
komt met de naem Sturii, dat in Plinio wordt
gevonden, ’t Grootste ende beste gedeelte
van de Stadt is door de zee afgespoelt
gelijck oock ’t oud Clooster van S. Odulphus,
wiens overblijfselen soms met laag water ver
nomen worden.
Odulphus stichtte op ’t west van Staveren
een heerlijck Clooster int jaer 838, ’t welck
daer noch stond int jaer 1345, Want doe
quam de Grave van Holland daer landen
die in Frieslandt verslagen werde stond oock
noch een wijle tijds na desen.
Int jaer 1420 verbrandde een gedeelte
van de stadt. ’t Klooster bleef staende en
quam alleen te staan: alsoo de Stadt ver-
kleijnd werde, daarna ist nae Hemelum ver
plant Int jaer 1430 sachmen noch de Ca-
pelle mettet Clooster van S Odulphus gesticht
om dattet Kerckhoff seer hoogh was
Staveren is van de oudtste Anze steden, jae
so men segt de derde in de ordre geweest.
Haere Privilegiën zijn tot Geulen anno 1549
den 1 October, ende tot Lubeck den 16
Maert int jaer 1603 ende vergaderinghe van
dese Steden vernieut.
Sij zijn d’eerste geweest die de Zond door
voeren. Daerom moetense eerst vertolt worden
’t Is wel gebeurt, datse haer reijse volbracht
hebbende ende weder in do Zond komende
noch schepen vonden ligghen, die met haer
vaeren
ter zee, ende geeft Staveren
goede Stuijr lieden uijt.
De Regeringe bestaet bij een Vroedschap
van 20 persoenen, waarvan der acht Burge-
meesteren zijn.
In dit jaer zijnt deze navolgende.
Burgemeesteren
Wij brandt Fockes Coijcker.
Hans Jarichs de Wilde.
Pieter Roelofs Drent.
Douwe Andries Ockes.
Lyckle Pyters Oude.
De Heere Onias Geldorp.
Sijmen Jacobs.
Focke Hilckes.
Johannes Jacobi Haersma,
Vroedtschappen
Binte Holles, Praeses.
Here Obes.
Schol te Scholtes.
Jan Wijbes-
Wybrant Annes.
Jan Sij mens Schelliger.
Rompcke Pieckes.
Epe Tierx Broersma.
Allert Imes.
Gale Hamekes.
’t Euangelium bedient Matthius Womelius.
De weeck-merckt wordt geholden op Maen-
dach, de jaermerckt op den 5 October, des
daegs na S. Franciscus.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
aldaer aangekomen waren, op de heen-reijs.
Noch zijn overich verscheijden brieven van
haere oude Privilegiën.
Omtrent het jaar 1200 bloeijde de Stadt
noch ten hoochtsen. Sij hadde haere eijgene
beschreven wetten ende rechten noch te lesen
int oud Grandeboeck, voerden 't recht te
galge en swaerdt’t landt buijten dijck
tusschen Staveren ende Scharle wordt noch
hedendaegs de Galge-venne genoemt.
Omtrent het jaer. 1230 cond men noch met
een Kafter oft dalge van Staveren overgaen
nae Enckhuijzen doort bosch Creijl. Van die
tijdt af begon de Noord-zee de zee-gaten van
Texel ende ’t Flie wijder te maecken.
’t Geen men nu ’t Flie noemt, was voor
henen schier dicht, Flieland ende der Schelling
bij laegh water aan malckanderen vast zijnde,
't Texeler gat werde doen 't Flie genoemt
Omtrent het jaer 1400 was al een vrije
wijde vaert voor bij Staveren ende Enck-
huijsen na de
spreken der Gesanten van Gent, Brugge,
Yperen. Dordrecht. Middelburgh ende Zierick-
zee, gelijck de brieven in de Stadskist berus
tende, aenwijsen.
De Hollandsche Grave of sijn Stadthouder,
dit Frieslandt berechtende, had sijn sitplaets
ende hof binnen Staveren. Graef Floris andert door de
bevestighde haere Privilegiën door een brief eertijds, nu leeven d’inwoonders noch van de
gegeven int jaer 1292 tot Aelbrechts-berg zee, gelijck de nabuijrige plaetsen. Sij
op 1 April ’t welck door Jan, de eerste van ende visschen
dien naem, vernieut is ende geapprobeert int
jaer 1299 op den Sondach nae midvasten
binnen Dordrecht. De Grietmans ende mede-
rechters van d’oude buijrte van Fronacker
(so noemde men doe de vijf deelen in Wes-
tergo) vereklaerden Staveren vrij te wesen
en vergunden haer een vrijgeleijdt. De brief
is gegeven int jaer 1354.
Vernedert door ongeluck van water, brand,
inneminge, pest, dierte, lag se lang sonder
vesten en was menichmael een nest der
Roovers, van buijten haer bemachtigende. Sij
is int jaer 1516 aen d’eene zijde wat beves-
ticht, maer int jaer 1522 maeckte Georg
Schenck een sterek Casteel met een Toorn,
gewelf ende Ringmuijren, opt noordwest, op
de selve plaets daar Albert van Beijeren een
Casteel had, gebout int jaer 1397 Den 24
Aug. in ’t jaer 1572 veroverden de Geusen
dat Stedeken ende ’t werd wederom op den
9 September met 62 Turfschuijten door twee
vaendelen Duijtsche en vijf Walsche knechten
ingenomen. Doch sij vonden de Stadt ledigh
zijnde de Geusen gevlucht. So wert et
Casteel ontset, de derde part der Stadt inde
brandt gesteecken ende de rest geplondert.
Int jaer 1580 den 12 February is dat Block-
huijs, hebbende 57 jaeren gestaen, afgewor
pen, doch wederom opgebout door den Grave
van Rennenbergh. Int volgende jaer den 1
Maert quamen d’ uijtgeweeckene Burgers,
gesterekt met een Vaendel soldaten, beleger
den ’t Casteel en dwongen den Gouverneur
Dekema tot overgevinghe. ’t Werde aen de
zijde na de Stadt afgebroken en de Stadt
vergroot, met een wal ende 3 dwingers vast
gemaeckt.
Twee wateren loopen door de Stadt, sij
heeft twee Havens, de zuijder en de noorder,
elck met een beq tame Sluijs tot waterlossinge
voor de geheele Provincie.
i lens van genegenheid bijzonder nauw verbonden
i was. Eveneens werd de nog ernstiger ramp in
Amerika herdacht. Uit vorenstaande blijkt, dat de
verhouding tusschen Duitschland en Italië niet
heeft geleden in die mate als de pers het wel
wilde doen voorkomen.
Duitschland schijnt voorts zeer op de vriend
schap van Amerika gesteld te zijn, de woorden
aan Amerika gewijd, en die zeer vriendelijk
waren, zijn daarvan een nieuw getuigenis.
FRANKRIJK. De socialistische Petite Repu-
blique bezweert de arbeiders om zich op 1 Mei
van alle rustverstoringen te onthouden, die
slechts de reactie gelegen zouden komen. De
reactionnaire partijen hebben voor de verkie
zingen een staatsoproer in Parijs noodig en
zouden, wanneer de arbeiderssyndicaten rustig
bleven, waarschijnlijk hun betaalde benden op
straat zenden. De Matin heeft een enquête
ingesteld, om gewaar te worden, hoe de dag
van 1 Mei in Parijs zal verloopen. In
het generaal-secretariaat van de Confédération
du travail, waar het blad aangeklopt heeft,
scheen men voorloopig nog niets bepaalds
te weten. Men gelooft, dat de aardwerkers,
metselaars, voerlieden, slotenmakers, timmer
lieden, leidekkers, meubelmakers, ververs enz.
enz. zullen staken. Men gelooft verder aan
een gedeeltelijke bakkersstaking en speelt met
de gedachte aan een spoorwegstaking. Voor
het overige hoopt men, dat alles rustig zal
afioopen. Ook in regeeringskringen koestert
men, ofschoon er misschien uitgebreide militaire
maatregelen genomen zullen worden, deze hoop,
terwijl de nationalistische en clericale bladen
voortgaan met in ’t belang der verkiezingen het
publiek op te winden.
NOORWEGEN. Nu Noorwegen een zelf
standig koninkrijk is geworden, schijnt men
nog een stapje verder te willen gaan en de
leer in toepassing brengen, dat Noorwegen voor
de Noren moet zijn. De regeering heeft bij het
Storthing een wetsontwerp ingediend, waarbij
wordt bepaald, dat het overdragen van Noorsche
watervallen, bosschen, mijnen enz., aan buiten
landers verboden, althans erg bemoeilijkt moet
worden. Verscheiden bladen, waaronder ook
die de regeering anders altijd steunen, protes-
1 teeren nu tegen het plan om Noorwegen met
een Chineeschen muur te omringen. Zij be-
toogen, dat Noorwegen voor de exploitatie van
de schatten, welke de natuur het heeft ge
schonken, evenmin geld heeft, als de energie
om zaken te doen en dus blij mag zijn, als het
van het buitenland hulp krijgt.
SERVIË. Van welingelichte zijde wordt ge
meld, dat de voorzitter van de Skupschtina,
Nikola Nikolitsch, met de vorming van een nieuw
ultra-radicaal kabinet zal worden belast en de
Koning er in heeft toegestemd om de kwestie
van de samenzweerders voor die van de leening
en de levering van geschut uit de wereld te
helpen.
Nader wordt gemeld, dat de Koning er in toe
stemde de vroegere samenzweerders Popowitsj,
Masjlne, Solarewitsj en Kostitsj op pensioen te
stellen. De ultra-radicalen zijn op deze voor
waarde bereid het bewind te aanvaarden. Er
zal waarschijnlijk een kabinet onder Milanowitsj
en met Voeitsj als min. van financiën gevormd
worden.
NOORD-AMERIKA. Tal van bouwmeesters
uit alle oorden der Vereenigde Staten zijn in de
laatste dagen te San Francisco en Oakland aan
gekomen en nog veel meer zijn onderweg, in
de hoop van bij den wederopbouw van de ver
woeste stad geld te verdienen en naam te maken.
Het is te hopen dat zij beter werk zullen
leveren dan, volgens prof. Gustaaf Eisen, hunne
voorgangers hadden gedaan. Deze heer, uit San
Francisco in Italië op reis en te Napels, waar
hij de uitbarsting van den Vesuvius bestudeerde,
ondervraagd, weet de verwoesting van zijne stad
aan de zwakke grondslagen en andere gebreken
der gebouwen, gevolg van de gewetenloosheid
der architecten volgens hem.
Dat voor het overige des eenen dood, des an
deren brood is, blijkt bij dezen ramp nog op
andere wijze. De courantenjongens te Oakland
b.v. verdienen bij de overgroote zucht naar nieuws,
geld als water, velen tot ƒ75 daags. Zoo ook
heeft eene tooneelspeelster Burke van een voor-
maligen vriend haars vaders, die bij de aard
beving omkwam, 35000 dollars geërfd.
Zuijderzee. Hiertoe haddenwaeijt, sietmen ophaelen oude fondamenten
van putten, muijrwerck, straten etc. d'Op-
van den Delft int jaer 1612 ver
toonde seltsaeme dingen.
Opt Noordt van Staveren heeft een Clooster
de stroom der zee een toe- gestaen, ’t welck in den jaere 1549 een
die laeghe landen in te Bagijne, uijt Gelderland geboren, in brandt
Voor 40 jaeren leefden noch menschen,
die int Clooster Odulphi, staende opt zuijden
van
in de Kercke op den autaer een Friesche
Lief-vrouwe hadden gesien met een Frie-
schen hooftdoek opt hoofd. En
menschen gekent die int Clooster noch staende
opt West ter misse hadden geweest. Oock
leefden der die gesien hadden 't outaer van de
Kercke staende int Westen van de Stadt, bij
't afgeworpen Blockhuijs. De straet liggende
aen de huijsen int noordwest wordt noch heden
daeghs de Kerckstraet genoemtoock daer
gesien hadden een dubbel buijrt van huijsen.
jae aldaer gewoont. Dese sijn voor lange
afgespoelt, gelijck ook den schoonen boomgaert
des Casteleijns.
Men konde voor eenighe jaeren met een
ghemeene Ebbe zoo verre uijtloopen aen de
westzijde als een grof geschut bereijken kan.
Als de windt somtijds lang uijt den oosten
na
oorsaeck gegeven de Olofsche ende Luijn- j
kercksche Conversen, woonende op Wie ringen j gravinge
Texel ende daeromtrent, gravende vaerten
ende griften om tot malkanderen te komen.
Also werde aen
ganek gemaekt om
nemen. In Jt jaer 1335 was Staveren noch I stack, uijt oorsaeke dat se van den Mater al
so vermogende ende treffelijck datse oorlog te nauw werde gehouden ’t was een schoon
voerde teghen de Steden Lubeck en Hamburgh. Bagijne-Clooster met Kerck en geboomte,
Dat verschil is nedergeleijdt door tusschen- doch verarmt en van sobere opkomsten. De
Bagijnen geneerden haer met arbeijdt der
handen, insonderheijdt met Linnen-wewen.
Achthien touwen stonden int Clooster ende
een half braspenning was 't weefloon von een
elle slijting.
Wonderlijck is Staveren vernedert en ver
zee. Ter zee vermochtse
r
I
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
i
«fcw.A«h.j
UÜH1ÜH. A.U V JO.C1 I O O O VYO.D uiatciuii uvvu olcila, UljU WVlöiX
so vermogende ende treffelijck datse oorlog te nauw werde
voerde teghen de Steden Lubeck en Hamburgh. Bagijne-Clooster
