v«or WORM en omliggende Gemeenten.
Over dit en dat.
ZATERDAGglTJOCTOBER 1908.
No. 42.
Uit de Kamers.
Binnenlandsch Nieuws.
34ste Jaargang.
Men meldt
ver-
Kamerverkiezing te Sneek. Bij enkele
1
t
e
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters worden berekend naar
de ruimte die zij innemen. Bij abonnement belangrijk lager.
mogelijk maken.
zwaar
van ongeveer 1 M.
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents.
Per post 0 65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
De vriendschappelijke gevoelens, die men meent
tegenwoordig België te moeten toedragen er
is immers een speciale commissie bezigtoenade-
ringsplannen, te ontwerpen zijn blijkbaar niet
zoo sterk geweest in de Tweede Kamer, dat ze
deze kon doen besluiten de koorden der Neder-
landsche beurs los te knoopen ten behoeve eener
Brusselsche tentoonstelling, öf liever, als minister
Talma het uitdrukte, ten behoeve van den
Nederlandschen handel, nijverheid, landbouw,
tuinbouw enz. en van het Nederlandsch fatsoen.
Want dit immers waren de twee argumenten,
die de minister ter verdediging van zijn wets
ontwerp ten bate van de Nederlandsche afdeeling
op de Belgische tentoonstelling in het debat
bracht. Ons land moest op die tentoonstelling
zijn fatsoen ophouden en onze nijveren en han
delaars en landbouwers moesten in staat gesteld
worden flink voor den dag te komen. Voor dat
ophouden van het fatsoen bleek de Kamer niet
veel over te hebben. Blijkbaar doet zich ook
hier de meer democratische geaardheid voelen.
En wat den steun aan nijveren en handelaren
betreft, die zou, meende men, nog op zijn plaats
geweest zijn, wanneer deze werkelijk dien steun
begeerd hadden. Nu zij zich blijkbaar van de
tentoonstelling maar bitter weinig aantrokken,
was er voor het verleenen daarvan allerminst
reden. Dat zij dit deden, was trouwens naar
veler inzicht, alleszins begrijpelijk. De wereld
tentoonstellingen, beweerde de heer Plate, raken
uit den tijd om vervangen te worden door vak-
tentoonstellingen. Zij zijn weinig bevorderlijk
aan den bloei van eenig bedrijf en leveren
den exploitanten ook maar weinig voordeel op.
Er waren er, o. a. de heer Van Asch van
Wijk, lid der Hollandsch-Belgische commissie,
die den minister bijsprongen. Maar de meerder
heid scheen van de te verleenen steun niet te
willen weten. Toch was het misschien nog
wel gegaan, wanneer de minister war toeschiete
lijker was geweest. Vier ton uit onze en straks
nog twee ton uit Indische middelen, dat vond
men in elk geval wel wat kras. I”
met wat minder? En kon men eerst de kat
niet eens uit den boom kijken en zien, wat
grootere mogendheden deden? Laat ons de
zaak uitstellen, stelde de heer Van Bylandt
voor. Maar de minister wou er niet van hooren.
En de afgevaardigde trok zijn voorstel in.
Laten we 1 ton geven in plaats van 4 stelde de
heer Van Idsinga voor. Maar ook deze afgevaar
digde liet zijn amendement schieten, toen de
minister er zich tegen verklaarde. En het ge
volg van deze weinige toeschietelijkheid was,
dat de Kamer zich tegen het ontwerp verklaarde
en 1
Beter ging het met het ontwerp betreffende 1 ds. C. G. Menzel
voorschriften voor de 1
Akte van Algeciras en andere verordeningen in
Marokko, waar niemand wat tegen bleek te hebben.
Dit laatste scheen echter niet het geval met
de wet tot wijziging der Bevorderingswet bij de
Zeemacht. De heer Thomson verklaarde er zich
al dadelijk tegen. Maar anderen, o.a. de heeren
Duymaer van Twist en Verheij, toonden zich voor
standers.
is rekening gehouden, Maar ook het personeel
staat onder geneeskundig toezicht. En voor en
tijdens het melken worden nog allerlei voor
zorgsmaatregelen genomen. Zoo worden de
koeien eerst gewasschen en de emmers uitge
stoomd, moeten de melkers in smetteloos witte
kleedij, handen hebben zoo proper als een salon-
dametje, waarmee ze zoolang het melken duurt
niets mogen aanraken als de uiers der koeien,
zelfs het krukje niet, waarop ze zitten, moet
het melklokaal smetteloos en zonder stofje zijn
en wordt de melk daarna nog gezuiverd en ten
slotte afgekoeld tot 1 a 2 graden boven nul,
een temperatuur, waarin het voortwoekeren van
de bacteriën wordt tegengegaan.
Men ziet, dat een dergelijke omslag door geen
enkelen melkboer gemaakt kan worden.
Voorloopig zullen we dan ook moeilijk alle
maal melk kunnen drinken, op deze manier ver
kregen, en zal die wel bewaard moeten blijven
voor menschen met minder weerstandsvermogen,
zieken en zwakken en zuigelingen. WantvOoral
ook voor die kleine kinderen, die de moeder
melk ontberen moeten, is het van de grootste
beteekenis, dat ze bacteriënvrije melk krijgen.
De zorg voor hun teere gezondheid kan niet
te nauwlettend zijn.
Ook dat gaat men den laatsten tijd hoe lan
ger zoo meer begrijpen. Te Amsterdam zal een
cursus voor moeders worden gehouden, waar het
voornaamste van de zuigelingenverzorging zal
worden besproken en ook het wenschelijke en
doelmatige van andere kleeding, dan waarmee
men tot nu toe die kleine wurmpjes van hun
teenen tot over hun ooren toedekte, worden
aangetoond.
Zoo begint de zorg voor de volksgezondheid
al van het oogenblik af, dat het volk ter wereld
komt.
van minderjarigen belast zou kunnen worden.
De bedoeling van deze commissie is, dat een
provinciale Friesche afdeeling van de Vereeni-
ging tot Steun wordt gesticht, gelijk reeds op
dezelfde wijze een afdeeling Kennemerland dier I lang, 10 KG.
vereeniging tot stand is gekomen.
Het zou een eigenaardige kijk geven op ons
maatschappelijk leven van heden, wanneer men
de huidige taak der gemeenten eens ging ver
gelijken met die van een goede 50 jaar toen
belastingen innen, dienders laten rondkuieren,
lantaarns laten branden, voor onderwijs zorgen
en nog zoo’n paar dingetjes, die taak geheel
omvatte. Tot wat een onderwerpen heeft de
zorg der gemeenten zich sinds dien niet uitge
breid. En ze is nog steeds bezig, dat te doen.
Hoe meer men zich bewust wordt, dat het
belang der bevolking nog bij iets anders gebaat
is dan bij openbare veiligheid, goede straatver
lichting en zoo meer, des te omvattender wordt
de zorg van den Staat en ook die van de ge
meenten. Een van de jongste plichten dezen
door den wetgever opgelegd is de vaststelling
van een uitbreidingsplan, die de Woningwet
voorschrijft.
Men heeft terecht begrepen, dat het niet
langer aanging het uiterlijk aanzien van een
gemeente te laten afhangen van het toeval, de luim
of baatzucht van bouwspeculanten. Dit aanzien,
dat het gansche karakter eener stad bepaalt,
geeft haar niet alleen de meerdere of mindere
aantrekkelijkheid, maar is ook van invloed op
den gezondheidstoestand, de verkeersveiligheid
en wat niet al meer. Men begrijpt echter, dat,
waar tot nu toe met dit alles weinig of geen
rekening gehouden werd, de opgelegde verplich
ting vooral den grooten gemeenten heel wat
hoofdbrekens kost. Immers zij kunnen niet
van den grond af beginnen, maar moeten het
vast te stellen plan doen aansluiten aan de be
bouwde kom en daarbij dus eenigszins rekening
houden met het bestaande karakter, willen ze
een harmonisch geheel tot stand brengen. En
ook dat toch is van belang.
In het prae-advies, dat naar aanleiding van
de vraag, hoe de gemeenten in het belang van
hare doelmatige uitbreiding moeten handelen,
in de Vereeniging voor Staathuishoudkunde en
Statistiek, de vorige week te Utrecht werd uit
gebracht, stelde een der prae-adviseurs terecht
den eisch, dat ook de eischen der schoonheid
dienden geëerbiedigd te worden. Het is goed, dat
ook in onzen tijd, die geneigd schijnt altijd en
alleen op onmiddellijk materieel voor
deel te letten, deze eisch telkens en nadruk
kelijk gesteld wordt. Een mensch zal bij brood
alleen niet leven. En het is niet te berekenen,
maar daarom niet minder laag te schatten, welk
een invloed het uiterlijk eener stad op den aard,
het karakter en de geestesgesteldheid harer in
woners heeft. Maar het is bovendien belachelijk
kortzichtig te meenen, dat het voor de stoffelijke
welvaart van geen het minste belang is. De in
vloed, dien het karakter eener stad op de geest
kracht, de opgewektheid en den blijden zin der
bevolking heeft, komt ook indirect de welvaart
ten goede. »De moderne stad”, zoo drukte een
ander der prae-adviseurs het uit, moet worden
een lusthof vol zon en bloemen, niet ’n plaats,
die men ontvlucht, zoodra de werkzaamheden
het maar eenigszins gedoogen. En hij naderde
hiermee den eisch van schoonheid, door zijn
medestander gesteld, maar tevens het punt,
waar de eischen van schoonheid en gezondheid
elkaar raken.
Het zijn toch niet alleen maar goede woningen,
die wij voor onze gezondheid behoeven, al blij
ven die zeker allereerst vereischt. Wij hebben
ruimte straten noodig en pleinen en parken en
boomen en bloemen. Wij moeten iets hebben
van de natuur, waarvan de stadsmensch zich
maar al te zeer vervreemd heeft, en van haar
frissche, reinigende kracht. Maar daartoe het
werd terecht opgemerkt moet het geheele
karakter der stad en van onze steden vooral
veranderen. Zeker, zij hebben haar eigen
schilderachtig schoon, onze nauwe bochtige
straten en smalle grachten. Maar voor wie den
heelen dag daarin werken en leven moet, heb
ben ze vaak iets benauwends en drukkends.
En het moet toch mogelijk wezen haar eigen
schoon meer in overeenstemming te brengen met
de behoefte aan lucht en zonneschijn, die ieder
mensch voelt en met de eischen onzer gezond
heid. Wij doen er zooveel voor tegenwoordig
om die gezondheid te bevorderen en alle schade
lijke invloeden te weren, wonderlijk veel zelfs.
Waar we maar een plaats open zien, waar
door een vijand zou kunnen binnensluipen, zijn
we gereed om dat gat te stoppen. Een nieuwe
melkerij te Rotterdam geeft daarvan weer het
bewijs.
Het is van algemeene bekendheid, welk een
invloed op de volksgezondheid aan de hoedanig
heid der melk wordt toegeschreven. Typhus,
roodvonk, diptherie en waarschijnlijk ook tuber
culose kunnen door het gebruik van melk ont
staan. Voedingsstoornissen van zuigelingen wor
den volgens de dokters grootensdeels door on
deugdelijke melk veroorzaakt. Men tracht wel
dien schadelijken invloed door het koken van
melk te keeren, maar naar de meening der
dokters kan men daarin niet geheel slagen, ter
wijl bovendien gekookte melk veel moeilijken
verteerbaar is.
Met het oog op dit alles hebben de Rotter-
damsche dokters een model-boerderij »de Vaan” I
opgericht. En het is wonderlijk, hoe prompt
en uitermate zindelijk het daar toegaat. .- V
Natuurlijk worden de koeien steeds en voort- candidaatstellmg is Dinsdag in het district Sneek
durend weer onderzocht en staan ze in stal- I dr. A. Kuyper gekozen tot lid van de Tweede
len, waar met alle eischen der koeien-hygiëne Kamer.
Vele afgevaardigden van vrijzinnige kerke-
raden en kerkvoogdijen en in deze zaak be
langstellenden waren tegenwoordig. De plannen
werden thans nader uiteengezet en er werd
op gewezen, dat het de bedoeling van de
commissie is dat bij deze provinciale Friesche
afdeeling zoowel physieke als rechtspersonen
(bijv, kerkeraden, kerkvoogden, diaconieën) zich
zullen kunnen aansluiten.
Na eenige besprekingen, waarbij mr. Kir
berger, lid van het hoofdbestuur der Neder
landsche Vereeniging, inlichtingen gaf over de
werking enz., werd de prov. afdeeling gecon
stitueerd.
Sterke drank aan kinderen.
aan de L. Ct.
Een diep treurig feit heeft zich voorgedaan
op den lotingsdag voor de nationale militie in
de Friesche gemeente Idaarderadeel. Een of
meer lotelingen hadden den treurigen moed
aan jongens van 7 en 8 jaar sterken drank
toe te dienen. Naar men ons mededeelde, liep
een der jongens in kennelijke staat van dron
kenschap langs de straat.
Dat jongelui van 19 jaar meenen, dat op den
lotingsdag borrels te drinken, mannelijk staat,
dat is hun zaak, hoewel menigeen die inge
kankerde gewoonte later duur moet betalen,
maar dat ze aan zulke jeugdige kinderen ster
ken drank geven, dat is immoreel.
Voor een paar jaar heeft zich in dezelfde
gemeente hetzelfde voorgedaan. Een jongen
kwam dronken in school en toonde zich zoo
opgewonden, dat de onderwijzer hem moest
verwijderen.
Zij, die zich aan zulke handelingen schul
dig maakten, hebben zeker niet gedacht, dat
zoo iets strafbaar is voor de wet.
Zeldzame blindheid. Een geval van zeld
zame blindheid heeft zich Maandag voorgedaan
bij ’n zwerver, een jonge man, die te Utrecht
doolde, zonder middel van bestaan. Maandag
avond sprak hij op straat de voorbijgangers
aan om hem te willen leiden, wijl hij plotse
ling het gezichtsvermogen had verloren. Een
agent nam den zwerver mede naar het hoofd
bureau van politie, waar de man vertelde, ge
regeld iederen dag bij het duister worden niet
meer te kunnen zien, volslagen blind te zijn,
om bij het aanbreken van den dag weder
’t gezichtsvermogen terug te krijgen en dan
goed te kunnen zien. Men twijfelde aanvan
kelijk aan de waarheid van ’s mans beweren,
maar moest ten slotte wel gelooven, omdat
geen enkele omstandigheid kon worden ontdekt,
die in dit geval het vermoeden van simulatie
wettigde.
De zwerver is aan het hoofd-bureau geble
ven voor nachtverblijf en Dinsdagmorgen weer
zijn eigen weg gegaan. Hij meldde zich nog
nimmer te voren te Utrecht voor opname aan
en zei voor het eerst in de stad te zijn
gekomen.
Een 20-jarig, als verpleegster gekleed
meisje kwam in een winkel te Rotterdam
een gouden horloge koopen. Zij zocht een
horloge naar hare keuze uit en gaf last het
bij den heer K., haar vader, te bezorgen met
de kwitantie erbij. Toen ’t meisje vertrokken
was, miste men een gouden horloge, ’t Werd
spoedig teruggevonden in een pandjeshuis,
waar het verkocht was Het meisje heeft
men echter nog niet kunnen opsporen en
natuurlijk is aan ’t door haar opgegeven adres
ook haar vader niet gevonden.
De kermis en het mes. Verleden jaar
bezorgde J. van E. de kermis te Leur een
slechten naam, door in volle straat des avonds
een revolver af te schieten en daarna den
veldwachter te verwonden, die hem het wapen
afnam. Dinsdagavond was het zijn oudere
broer L. van E., die den niets kwaad ver
moedenden en niemand kwaad doenden A. v.
d. P. in de Baai tegenkwam. Gij moet kapot
schreeuwde de valschaard, trok zijn mes en
sneed den weerloozen tegenstander twee diepe
wonden over het aangezicht. Eene snelle
vlucht van den gewonde voorkwam zeer waar
schijnlijk een moord. Natuurlijk is de zaak
in handen der politie.
Al weer een nieuwe vliegmachineNu
heeft ook een Utrechtenaar, een lood- en
zinkwerker, zich aan den bouw van een vlieg-
met het oog op de kinderwetten met de voogdij j toestel gewaagd. ’t Is de vrucht van meer
dan twintig jaar studie, en de man heeft het
van de vogels afgekeken. Acht vleugels en
vier vinnen moeten het toestel het vliegen en
zweven mogelijk maken. Het is 2.20 M.
en heeft een vlucht
Men meldt uit Sneek aan de L. Crt., dat
het had kunnen gebeuren, dat er voor de
Tweede Kamerverkiezing drie candidatenlijsten
bij den burgemeester waren ingeleverd. Van
liberale zijde en van de S D. A P nl. zijn
geruimen tijd een paar personen op het stad
huis geweest, ieder voorzien van een candida-
tenlijst met de vereischte handteekeningen de
eene met de candidatuur van den heer mr.
dr. A. ter Spill te ’s Gravenhage, de andere
met die van den heer W. H. Vliegen te Am
sterdam. Ze schenen elkander te controleeren.
Leverde de een zijn lijst in, dan deed de andere
het ookdeed de eerste niet, dan liet de
andere het ook na. Ten slotte gebeurde het
laatste, zoodat alleen de candidatenlijst van
dr. Kuyper inkwam en deze daardoor was
gekozen.
Bij de gisteren te Ommen gehouden ver
kiezing van een lid voor de Tweede Kamer
verkregen dr. A. Kuyper (a.-r.) 3941 en mr.
Th. H. de Meester (liberaal) 2923 stemmen,
zoodat gekozen is dr. A. Kuyper.
De ongevallenwet vraagt van de werk
gevers, dat ze elke week de loonlijsten bij
houden. Daar haperde nog wel eens iets aan,
maar nu heeft de Minister een aanschrijving
gericht aan de bank en die weer aan de agen
ten, dat dit toch eisch is en dat tegen over
treders streng moet worden opgetreden. En
nu heeft al een ambtenaar van het openbaar
ministerie, naar het Hbl verneemt, f 100 boete
of 8 dagen hechtenis geëischt tegen een werk
gever, die in overtreding was.
Menschenredders. Men zal zich herinneren,
dat 6 weken geleden de loodskweekelingen 2e
kl. Jacob Don en Emanuel Frederik Vogelaar
met levensgevaar in ’t Engelsche Kanaal de
bemanning van de Engelsche sleepboot Sidny
hebben gered en dat over hun moed en beleid
in de Engelsche kranten maar één roep opging.
Voor die kloeke daad is aan beiden door HM.
de Koningin een groote gouden eeremedaille
met loffelijk getuigschrift toegekend.
Aan den heer Don werd Maandagmiddag
op ’t stoomloodsvaartuig No. 2. (Jan Spanjaard)
liggende in ’t Voornsche Kanaal, te Hellevoet-
sluis, door den kap.-luit- ter zee I. T. Van
Slooten, inspecteur van ’t loodswezen in het
het 4e en 5e district, onder een zeer hartelijke
toespraak een en ander overhandigd, in tegen
woordigheid van ’t loodspersoneel voor zoover
dit tegenwoordig kon zijn.
Geen behoorlijke kennisgeving. »Hé, zeg
eens burgemeesterik ben Maarten de V.,
ik heb de tongblaar,” schreeuwde een onder-
hoorige boer van Woerden den burgemeester
ander ’t voorbijgaan op straat toe.
Later is hij door den kantonrechter veroor
deeld tot f 15 boete, wegens het niet tijdig
kennis geven van ’t feit, dat zijn vee mond
en klauwzeer had. Hij verantwoordde zich
door gewag te maken van zijn bovenvermelde
mededeeling, doch de burgemeester had deze1
niet als zoodanig aangemerkt.
De Hooge Raad heeft het hooger beroep
van Maarten, die de tongblaar had,
worpen.
Vreemde dief. Het gezin te Noord-
Apeldoorn, waar dezer dagen werd ingebroken,
was niet weinig verrast toen het Maandag een
gedeelte van het van den commensaal gestolen
Kon het niet ge^ °P geheimzinnige wijze thuis bezorgd
eerst de kat kreeg, met een briefje, waarin de inbreker
mededeelde, het geld maar ^geleend” te heb
ben. Het nog ontbrekende, doch eerst dat
van den commensaal, zal hij binnenkort »te-
rugbetalen”.
Verwaarloosde kinderen. Dinsdagmiddag
werd in het Oranje Hotel” te Leeuwarden
een vergadering gehouden van een commissie,
bestaande uit de heeren mr. J. A. Stoop,
Leeuwarden, ds. G. Horreus de Haas en ds.
het met 44 tegen 28 stemmen verwierp, j Th. H. Th. van Papendrecht, beiden van Sneek,
7 7. ZZ1 van Beetsterzwaag. ds. G.
toepassing der Algemeene Nauta, van Dokkum en ds. S. Winkel van
i an ere veror enimren m we]ke commissie korten tijd geleden
is gevormd in een vergadering van eenige pre
dikanten, waarin het voornemen werd opgevat
om een provinciale organisatie in vrijzinnigen
geest in de provincie Friesland in het leven
te roepen, die de zorg voor verwaarloosde kin
deren op zich zou kunnen nemen en die speciaal
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
l
ft
1
O o
