I
I
I
I
Bij dit Nummer behoort een Bijvoegsel.
Over dit en dat.
ft
i
ZATERDAG 13 NOVEMBER 1909.
35ste Jaargang.
No. 45.
Binnenlandsch Nieuws.
t
Het auteursrecht van den inhoud van dit
blad wordt verzekerd volgens art. 25 der Wet
van 8 Juni 1881, Staatsblad no. 124.
Kiezersstatistiek.
CXXII der bijdragen tot de Sta-
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
ziekelijk kind u j
en in zedelijken zin genomen, is het niet
ders.
wordt slechts f 180 betaald, en
besteedt in zijn gestichten bij de f 90Ó.
Reeds hierom schijnt afgeven aan
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0 65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
pende van het water en hevig ontsteld,
boven te halen, ten getale van
zicg moeilijk aan
Justitie
loopt dit tegen de vijf millioen.
Nu is het hinderlijkste hierbij dat deze be
dragen vooral dan zoo hoog staan, zoo men
ze per gast berekent. Zoo is in het Voorl.
Verslag op Hoofdstuk 4 uitgecijferd, dat in de
Rijkstuchtscholen elke deugniet per jaar f 840
aan het Rijk kost, en in de Rijksopvoedings-
gestichten f 730. En dan is het logies er
nog niet eens bijgerekend, want nam men
ook de rente en aflossing op van de gebouwen,
zoo zou het eerste bedrag stellig over de f 900
loopen.
Hoeveel beste, brave jongens zijn er nu,
voor wie vader of voogd zulk een som ’s jaars
apart kan leggen? Feitelijk wordt er alzoo
voor de deugnieten beter gezorgd, dan voor
de patente jongens.
Negenhonderd gulden per jaar voor één
kind, het grenst aan overdadige weelde.
Toch is hier in beginsel niets aan te doen.
Als ge twee kinderen hebt, waarvan het ééne
Van twee inbrekers.
Een tweetal verdachte individuen zwierven
Dinsdag in den vooravond rond in de Korte
Hoogstraat en aangrenzende straten te den
Haag. Hun manier van doen was zoo op
vallend, dat een bewoner dier straat, de heer
Vollenbregt, hen een paar malen nakeek, om
het doel van hun ronddolen te raden. Dit
doel ried hij weldrade inbrekers hadden
het gemunt op het pakhuis van den heer
A. van de Waal, magazijn De Werkman, in
de Korte Hoogstraat.
De heer V. wilde daar meer van weten en
Zoo zijn de menschen. Ze houden van het
opzienbarende, zoeken het in het buitengewone,
het hevige, niet in wat zijn bijzonderheid in
eigen innerlijke kracht openbaart, maar wat
zich als iets buitengewoons met een plotseling
geweld aan hen opdringt. Van den gewonen weg
van rustig, ernstig werken verwachten ze geen
heil, maar van plotselinge openbaringen van
wondere toevalligheden. Dat is het, wat den
kwakzalvers op allerhande gebied ten goede
komt. Laat een dokter den zwakken en suk
kelenden aanraden zijn vensters open te zetten,
beweging te nemen in de buitenlucht, doelmatig
voedsel te gebruiken en zich van allerlei scha
delijke dingen te onthouden. Hij zal gewil
lig luisteren en instemmend misschien met het
hoofd knikken. Maar als de dokter zijn hielen
gelicht heeft, bepraat hij het met z’n huisge-
nooten, dat hij met dien dokter ook niet op
schiet, dat die blijkbaar niet achter zijn kwaal
is, anders zou hij hem wel wat hebben voor
geschreven en zoo meer. Hij wil iets plotselings,
iets hevigs, dat hem in eens als volmaakt ge
zond mensch op zijn krachtige beenen zal doen
staan. Hij wil genezen worden met muziek en
in een schijn van veel geheimzinnigheid. Daar
kan hem de kwakzalver aan helpen. Die praat
niet van zulke gewone dingen als frissche lucht
en beweging, maar komt met een vreemd ver
haal van zijn tochten in de prairiën van Ame
rika, waar hij een bloem gevonden heeft, een
wondere bloem met buitengewone genees
kracht, in staat alle ziekten weg te nemen,
of vertelt van een ver klooster, waar onbekende
monniken vreemde brouwsels bereiden, waar
aan duizenden hun genezing te danken hebben.
Dat is een kolfje naar de hand der meesten.
Daar is het wonder, dat hen genezen zal. En
wanneer het niet helpt? Dan loopen ze naar
een ander. Die heeft niet in Amerika gereisd,
maar in zijn donkere, eenzame kamer heeft hij
jarenlang gezocht in oude boeken, tot hij het
eindelijk gevonden heeft, of ook hij heeft in
een vlaag van helderziendheid een plotselinge
ingeving gekregen, misschien heeft een spiritis
tische séance hem wel een handje geholpen,
of wel hij heeft al van jongs af een buitenge
woon talent in zich gevoeld, om zieken te ge
nezen, een soort profetische kracht, een over
geërfde eigenschap van z’n vader misschien,
die op z'n dorp altijd zoo’n beetje dokterde,
en terwijl hij bij een apotheker fleschjes stond
te spoelen, heeft hij daar altijd over nagedacht,
tot hij eindelijk zich niet meer verantwoord
voelde, wanneer hij z’n bijzondere gaven niet in
dienst stelde van de menschheid en van....
(maar dit zegt hij er liefst niet bij) zijn eigen
portemonnaie. Zoo een moeten ze hebben. Een
dokter, die na voorbereidende studie van een
jaar of zes, daarna aan de academie, voor
gelicht door de wetenschap van heel de we
reld, het menschelijk lichaam en zijn bijzon
dere werkingen of afwijkingen en ziekten be
studeert, heeft iets gewoons. Iedereen kan zien,
hoe die man aan z’n wetenschap en kennis
komt en iedereen, die geld heeft en een be
hoorlijk verstand kan ’t hem nadoen. Maar die
andere, die langs onbekende, geheimzinnige
wegen zijn kennis gekregen heeft, verborgen
voor de gansche wereld van geleerden en on-
geleerden, dien niemand kan narekenen, dat is
je man.
Maar dat is nog iets, dat deze mannen op
dokters voor hebben. En het is iets, dat in
het voordeel is van half-ontwikkelden tegen
over ernstige nadenkende menschen van we
tenschap en studie. Wie veel gewerkt en veel
gevorscht en veel nagedacht heeft, wie getracht
heeft te onderzoeken, te begrijpen, met zeker
heid te weten, die weet dit het beste, dat hij
heel veel niet weet. En wanneer de menschen
bij hem komen om raad, om medischen raad
of rechtskundigen, of wanneer ze hem vragen,
naar oorzaken en genezing van maatschappe
lijke misstanden, naar de tekortkomingen en
fouten en gebreken van menschen en hoe dat
komt en hoe het te verhelpen is, dan moet
hij wil hij eerlijk wezen zoo heel vaak
een aarzelend antwoord geven. Want och, hoe
graag we het ook anders zouden willen, het
is nog zooveel een zoeken, een tasten overal.
Naast veel wel, wat we weten op elk gebied,
is er zooveel nog, wat we vermoeden, ver
onderstellen wat we nog trachten te vinden.
Maar dat verstaan de meesten niet. Ze willen
een beslist antwoord, een zekeren raad. Ze
zien niet in de weifeling, de aarzeling soms,
het bewijs van veel kennis en veel nadenken,
maar in de beslistheid, in het zeggen: «zoo
en
ziekenhuis opgenomen. De
metselaar nam de vlucht,
gevat.
is het en niet anders”. Dat is je kwaal en
dat zal je genezen moet de dokter kunnen
zeggen. Doet hij dat niet, hij is het vertrouwen
kwijt. En dat geldt niet alleen van dokters,
maar overal. Wanneer een advocaat bij een
zeer moeilijke en twijfelachtige rechtskwestie
zijn cliënt die om raad komt, gaat uitleggen,
dat men het daaromtrent niet eens is, dat er
verschillend over gedacht en geschreven is en
zegt, dat hij van de zaak eens studie zal maken,
dan is het tien tegen een, dat de cliënt, thuis
gekomen, zijn vrouw vertelt, dat die advocaat
er ook niet veel van wist. En den volgenden
dag loopt hij misschien naar een zaakwaar
nemer, die hem in 3 minuten tijd de heele
zaak uit mekaar zet met een zekerheid als
had hij de wijsheid in pacht.
Dat in die besliste uitspraak, als in de
meeste dergelijke uitspraken, juist het gebrek
aan kennis en begrip zich openbaart en het
halve weten naar voren komt, dat begrijpen
maar weinigen. En zoo laten ze zich gewillig
bij den neus nemen tot schade van zich zelf
en anderen en tot voordeel alleen van wie op
hun onwetendheid, hun neiging voor het bij
zondere en geheimzinnige weten te speculeeren.
Dat die laatsten er niet slecht bij varen,
is onlangs weer aangetoond in een boek, uitge
geven door het Britsche Geneeskundige Ge
nootschap, getiteld «Geheime geneesmiddelen”.
Daarin wordt de samenstelling en de koop-
waarde der geadverteerde geneesmiddelen,
waarvoor patent gevraagd is, meegedeeld. De
menschen kunnen er dus zien, wat ze krijgen
en tevens, wanneer ze tenminste de eerlijkheid
van de medische wetenschap niet in twijfel
trekken, wat voor uitwerking en invloed op
hun organisme de in die middelen voorko
mende stoffen kunnen hebben. Maar ze kun
nen ook zien, wat ze zoo al aan vrijwillige be
lasting aan de kwakzalverij opbrengen. Bere
kend naar de opbrengst van het zegel, waar
van in Engeland deze patent-geneesmiddelen
moeten worden voorzien, zou het Engelsche
publiek in 1908 voor ruim 36 millioen gulden
aan dergelijke middelen hebben besteed. De
kosten dezer waren, vermeerderd met de pro
visie der wederverkoopers, wordt besomd op
pl.m. 7 millioen, zoodat er ongeveer 30 mil
lioen voor de kwakzalvers overblijft, waarvan
deze natuurlijk nog de kosten van adverteeren
hebben te betalen.
Dat is werkelijk geen kleinigheid, 30 millioen
in één jaar. En wie betaalt dat? Over ’t al
gemeen de kleine man, die immers het eerst
en het hardst naar den kwakzalver loopt, hij,
die het ’t slechtst missen kan. Konden ze daar
voor nu de genezing van hun kwalen koopen,
het zou nog welbesteed geld zijn. Maar wat
krijgen ze veelal Een arme weduwe, die hard
tobben moest, betaalde f 60, zegge zestig gul
den vooreen gekleurde oplossing van
citroenzuur.
Heeft niet iemand gezegd, dat de wereld be
drogen w i 1 worden
wijze aan corpulentie leed. De agenten gin-
i man achterna, doch deze
een
De agenten versnelden hun pas. doch
zich voortspoedde. Onder het
w. z hij
van diverse voorwerpen, die hem
i en had ten slotte de
van 'n normaal mensch. Door deze
bewusteloos liggen. In
bedenkelijken toestand is de man, die gehuwd
vader van drie kinderen is. in het R. K.
zoon van den
maar ward later
liere gestichten wat slechts even kan, stellige J omstandigheid kon hij evenwel nog gauwer
en hij slaagde er in, aan de armen
De agenten
gaven de jacht ten slotte op en gingen nu
naar de weggeworpen voorwerpen zoeken.
Het bleken 5 paar voetbalschoenen te zijn,
welke dienzelfden avond ontvreemd waren bij
den heer T. V., aan den Vaartweg.
Tot dusverre heeft men den dief niet
kunnen pakken.
Rjjksbriefkaarten.
De aandacht van belanghebbenden wordt
gevestigd op de gelegenheid tot bekoming
van Rijksbriefkaarten en gezegelde omslagen
met naam en adres van den afzender zonder
verhooging van kosten, mits bij minstens 500
tegelijk besteld aan de post- of hulpkantoren.
Een schadepost voor de verveners.
Men meldt uit Steenwijk
Klagen de landbouwers in deze streken niet
tevergeefs over de groote watermassa’s, die
in den afgeloopen zomer gevallen zijn, waar
door de hooioogst voor een groot deel verloren
ging, tengevolge waarvan weer de waarde van
het rundvee en vooral het jongvee tot onge
kend lage prijzen daalde, ook de vele ver
veners te dezer plaatse hebben alle reden tot
khgen. Voor duizenden guldens aan turf
ging verloren. Vooral de veenderijen te
Wetering, te Eind van ’t Diep en te Halfweg
’t Diep hebben van den hoogen waterstand
veel te lijden gehad en groote schade onder
vonden. De groote hoeveelheden laat gegraven
turf aldaar staan zoo goed als geheel onder
water en zijn geheel waardeloos geworden.
Twist.
Op den steiger bij een in aanbouw zijnd
huis te Groningen gaf een opperman na een
woordentwist een metselaar een klap. De
zoon van den metselaar snelde zijn vader
te hulp en wierp den opperman van den
steiger. Deze viel op den straat neer en bleef
hevig bloedend en
Als no.
tistiek van Nederland, uitgegeven door het
Centraal Bureau voor de Statistiek, is ver
schenen de «Kiezersstatistiek, benevens aan
vulling der verkiezingsstatistiek in 1909.”
Uit de inleiding blijkt, dat er volgens de
kiezerslijsten van 1909 in ons land waren
843550 kiezers voor de Tweede Kamer 839921
kiezers voor de Provinciale Staten en 760,300
kiezers voor de gemeenteraden, terwijl 29,821
kiezers hun kiesrecht in 1909 verloren, door
dat zij het verschuldigde, ter zake van aan
slag, omschreven bij art. 10 der kieswet, niet
op den len Maart hadden voldaan.
Het aantal mannen van 25 jaar en ouder
is volgens de verschillende volkstellingen ge
middeld 47 °/o der geheele mannelijke bevol
king. Van dit aantal zijn in 1909 62.06,
61,79 en 55,94 pet. kiezers, onderscheidenlijk
voor de Tweede Kamer, de Provinciale Staten
en de gemeenteraden.
Het geheele aantal kiezers voor de Kamer
is van 1908 op 1909 met 31,925 of 3,93
pet. toegenomen. Deze stijging wordt ver
oorzaakt door de vermeerdering van de ambts
halve op de kiezerslijsten gebrachten met
24754 en van 7171 aangifte-kiezers.
Een vrachtboot gekanteld.
Omtrent het ongeluk, dat de stoomboot
Achtkarspelen, uit Surhuisterveen, kapitein
Huishof, Dinsdagmiddag in de Westerhaven te
Groningen overkwam, meldt de correspondent
van de Telegraaf nog het volgende
Gelukkig kantelde de boot, die te zwaren
bovenlast had, vlak bij den walwas zij den
anderen kant omgeslagen, dan waren zeer
waarschijnlijk alle menschen, die er zich op
bevonden, verdronken. In de boot bevonden
zich 13 menschen. Vijf ervan wisten zich
vrij spoedig te redden, doordat ze zich heen-
wrongen door een opening vóór in de boot,
doch de anderen waren afgesloten en konden
geen teeken van leven geven. De boot, die
een inhoud heeft van 31 ton, werd spoedig
door rappe mannen besprongen, ladders werden
tegen de walbeschoeiing aangelegd en met
alle macht werd begonnen een gat in het dek
Een touw werd daarop door de
opening neergelaten en zoo slaagden de red-
x i x .i ders erin, successievelijk de menschen, allen drui-
het Rijk komt, drie en J
- d pende van het water en hevig ontsteld, naar
dne-kwart tonnen gouds, en voor de onhandel- f
i- v ir -ir a boven te halen, ten getale van acht, vier
bare kinderen bijna anderhalf millioen Saam I
vrouwen, drie mannen en een meisje, «uurai i
- stelde zich, nadat zijn zaak gesloten was,
verdekt op._
geduld oefenen, eer het inbrekerstweetal aan
Doch zijn wachten werd be-
te ongeveer halfvier kwamen de twee
mannen terug en trachtten met
valsche sleutels het genoemde pakhuis te
openen. Van uit een in duisternis gehulden
boek van zijn winkel zag de heer V. hun
bewegingenhij sloop nu omzichtig naar de
telefoon wijl het straatlicht in den winkel
schijnt en hij dus licht gezien kon worden
en belde de politie op, die dadelijk met 8 a
10 man van beide zijden de Korte Hoogstraat
inrukte.
Inmiddels was het den inbrekers gelukt,
de deur van het pakhuis open te krijgen,
en waren zij binnen bezig den buit te be-
i machtigen. Dra was het gedaan met die voor
I hen aangename bezigheid. Een paar agenten
ui en arresteerden
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Ny verheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr.76-78, Amsterdam.
Dure gasten.
Zelden hebben we met zooveel instemming
een stukje gelezen in de Standaard schrijft
het N. v h. N. als dat, wat we hier uit het
laatste nommer overnemen. Er mag op die
kwestie wel eens de aandacht worden geves
tigd. Het artikeltje luidt
«Het Rijk heeft als gasten, gevangenen,
krankzinnigen en onhandelbare kinderen. En
die gasten kosten aan het Rijk hoopen geld.
Voor het gevangeniswezen wordt nu weer za en
aangevraagd twee en een-half millioen, voor het e za§en'
krankzinnigenwezen, dat slechts voor een deel
voor rekening van het Kijk komt, drie en
drie-kwart tonnen gouds, en voor de onhandel-
Vooraf
was nog een meisje van 8 maanden door een
tochtgat gehaald. De geredden werden in ver.
een leegstaand huis gebracht, waar verpleeg-
eters uit het acad. ziekenhuis hun verwar- e yer
mende dranken schonken. Op een enkele 00°. e onSe
na, werden allen daarop in een automobiel veF T3 e m*n
naar genoemd ziekenhuis overgebracht. Het
waren, op één na, allen menschen uit Sur
huisterveen (één man was uit Groninger Open
de afkomstig), die de weekmarkt te Groningen
hadden bezocht.
De politie zorgde uitstekend voor de orde
er waren duizenden toeschouwers, die angstig
het reddingswerk gadesloegen. Hulp was er
spoedig en meer dan voldoende. Behalve de
brandweer, was er medische hulp uit het
acad. ziekenhuis, een ziekenkamer, een zuur-
stofapparaat, enz aanwezig.
De dief ontsnapte.
Maandagavond liepen twee agenten op den drongen het pakhuis binnen
Hij moest echter langen tijd
ziekelijk, het andere flink gezond is, zal het Roeltjesweg te Hilversum, surveilleerend. Zij
per jaar altoos meer kostenzagen een man loopen, die op zeer verdachte
mr» rrnnnmnn ia rrriitrö JU»”
gen den dikkèn
Maar al geven we dit toe, toch kan men kreeg hiervan de lucht en zette het op
den indruk onttrekken, dat loopen.
op slechten voet met de zuinigheid hoe harder zij liepen hoe vlugger ook de
leeft. Voor een verwaarloosd kind dat aan een dikke man i
particuliere vereeniging wordt toevertrouwd loopen werd hij steeds magerder, d.
e a on Rijk zeif ontdeed zich -
schenen te hinderen
particu dikte
eisch, maar ook bovendien zal het Departe- loopen
ment de beambten meer op de vingers moeten der gerechtigheid te ontkomen,
zien. Wie in ’s Rijk dienst Rijksgeld admi
nistreert, beeldt zich zoo licht in, dat er geen
opmaken aan is. Het Voorl. Verslag vraagt
zelfs of er niet te veel beambten zijn. Alleen
die beambten verslinden ’s jaars over de drie
ton.”
FRISO.
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, llemelumer Oldephaert en Noordwolde,
llindeloopen en Stavoren.
««AU U1ÜI.V V<*14 U UVIUIOOI IUVUDVU. AyUUX
l, DUClJIgC V1UOLC1
