Over dit en dat.
ZATERDAG 11 JUNI 1910.
No. 24.
37ste Jaargang.
Binnenlandsch Nieuws.
Land- en Tuinbouw.
V
ERICUS.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH ZOON
te WORKUM.
Het auteursrecht van den inhoud van dit
blad wordt verzekerd volgens art. 25 der Wet
van 8 Juni 1881, Staatsblad no. 124.
aangedaan. Elk onrecht, dat duidelijk in het
oog springt, elke verdrukking, waarvan men de
zwaarte begrijpt, wekt verzet. En alle lijden
van zwakken, ’t zij het menschen zijn of dieren,
maakt het medelijden wakker en de neiging om
te verzachten.
Wij zien dat immers telkens om ons heen.
De aanslag, die de Russische regeering beraamt
op de rechten van het Finsche volk, heeft overal
en in alle landen protesten van verontwaardi
ging tengevolge. Fransche en Duitsche en
Engelsche en Belgische en Nederlandsche rechts
geleerden hebben gezamenlijk geprotesteerd. Nu
doen het de leden der onderscheidene parle
menten bij de Russische Doema. Ook door
leden onzer Kamer is zoo’n protest ingediend,
natuurlijk met geen beter gevolg dan de pro
testen van anderen. Maar het is al wel een
bijzonderheid, dat parlementsleden en daaronder
zelfs voorzichtige Nederlandsche, zich met ver
zoekschriften en protesten in dergelijke aange
legenheden van een ander rijk mengen. Tot
nu toe geldt altijd strikt het beginsel, dat we
ons met buurmans zaken niet te bemoeien
hebben, ook al wil hij zijn eigen kinderen dood
slaan.
Gelukkig geldt ditzelfde niet in het maat
schappelijk leven. Daar kijkt men wel degelijk
wat een vader of een moeder met hun kinderen
uitvoeren. En het hoeft nog niet zoo heel ver
schrikkelijk te zijn, om, nu de Kinderwetten in
werking zijn, de Staat te doen tusschenbeide
komen. Verwaarloosde kinderen worden ook
soms aan het ouderlijk gezag onttrokken.
Ondei’ de vereenigingen, die zich deze stumperds
aantrekken, is ook die welke in 1894 te Amster
dam werd opgericht, de Vereeniging tot opvoe
ding van half-verweesde, verwaarloosde of ver
laten kinderen in het huisgezin. Zij strekt haar
werkkring dus nog verder uit dan tot de kinde
ren die aan het ouderlijk gezag onttrokken zijn.
Haar beginsel is ook zorg voor het zwakke, het
ongelukkige en wanneer een nieuwe afdeeling
wordt gesticht, zooals dezer dagen te Rotterdam,
dan is dat ook weer een bewijs van het zich
uitbreidende medelijden met wat zwak en
klein is.
Och er zijn immers telkens gebeurtenissen
die ons daaraan herinneren. Nu eens is het
een vergadering van den Bond tot bescherming
van kinderen, als binnenkort te Amsterdam zal
worden gehouden, dan weer een vergadering
van het hoofdbestuur der Nederl. Vereeniging
tot bescherming van dieren als dezer dagen
plaats had. Want ook de dieren worden binnen
den kring van dit medelijden getrokken. Het
verzachten en zoo mogelijk het voorkomen van
het lijden van al het levende is de leuze.
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0.65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
De 1000ste Christelijke school.
Naar wij vernemen, zal op 15 Juli a s.,
des morgens te 10 uur, te Vreeland, (prov.
Utrecht), de 1000ste Christelijke school ge
opend worden.
Deze opening zal ingevolge een besluit op
de laatste vergadering van Chr. Nat. sch. O.
een plechtig karakter dragen.
Geweldig onweer.
Dinsdag woedde in geheel Noord Brabant
een geweldig onweder.
Te Raamsdonkveer is de dertigjarige Kie-
boom door den bliksem gedood. Op ver
schillende plaatsen sloeg het hemelvuur Jin
o.a. te Dongen, te ’s Gravenmoer, te Til
burg en te Gennep. Te Herpt zijn vijf
koeien gedood, te Hooge Zwaluwe is de
Protestantsche kerk getroffen en afgebrand.
Te Almkerk zijn de gebroeders van W. in
het veld door den bliksem getroffen; de eene
was terstond doodde ander is met een paar
schroeiwonden vrijgekomen.
Dinsdagmiddag woedde te Maastricht van
halftwee tot drie uur een ontzettend onweer.
Zekere Urlings, die met een koe in het veld
was, werd door den bliksem doodgeslagen.
Alles staat onder water. De kelders staan
vol. Het station staat blank. Een hevige
hagelslag teisterde de omstreken der stad.
Nabij de Belgische grens is door den blik
sem een huis getroffen en afgebrand.
Tijdens een onweder te Zuiddorpe sloeg de
bliksem in een paardenstal, waar dertig ar
beiders een schuilplaats hadden gezocht1 Drie
hunner werden getroffen, van wie één ernstig.
Tijdens een hevig onweer eergisternamiddag
ging de 17-jarige fabrieksarbeider T. T. van
de machinale garenspinnerij te Gouda, met
een zak op den schouder de buitentrap der
fabriek op. Bijna boven zijnde, viel hij,
waarschijnlijk schrikkende voor een donderslag,
achterover, werd door een draaiende as ge
grepen en weggeslingerd. Hij werd dood
opgenomen.
Te Vlist (Z.-His eergisternamiddag de
bliksem geslagen in de boerenwoning van den
heer T. Streng, zonder evenwel brand te
veroorzaken. Van de woning liep een draad
BEGONIA CEMPERFLORENS.
Enkelbloemige Begonia.
SLOT.
De kleine plantjes, die wij op de bloemen
markt voor een stuiver koopen, zijn bijzonder
geschikt om zelfs in de smalste vensterbank te
zetten.
Bloempjes, wit, rose of rood, altijd met schitte
rend gele hartjest vinden wij er dan al vele
aan. De donkergroene, spiegelgladde, fraai
gevormde kleine bladeren zijn ook een sieraad
voor de plant. Hoe prachtig komen daartegen
de sierlijke bloempjes uit. Ze overdekken
spoedig de geheele plant.
Om teleurstelling te voorkomen, moeten we
altijd eerst zien, of de planten die wij kochten,
ook een grooteren bloempot moeten hebben. Als
we dit niet doen, vallen heel spoedig de bloem
pjes af, de bladeren worden geel, de nieuwe
spruiten verschrompelen en de plant sterft.
Om planten zoo billijk te kunnen verkoopen
en er dan toch nog wat op te verdienen, moet
de bloemkweeker zooveel mogelijk werk uit
sparen, want dat werk kost hem geld en de
bloempot moet hij zelf ook betalen. De kleinste
kosten het minst.
Hij neemt een ondiepe aarden zaaipan, een
roode, poreuse »teil«, zooals de pottenbakker die
voor hem maakt.
Hierin doet hij zandige bladaarde, die hij door
een zeef heeft laten gaan, om alle kluitjes,
stokjes, steentjes enz. terug te houden. Als de
teil ruim half vol aarde is, giet hij die flink
nat, maakt ze gelijk en strooit er het zaad over,
zoo, dat er geen twee korrels vlak bij elkaar
liggen, maar alle zaden ongeveer een c.M. af
stand behouden.
Nu wordt er nog wat heel fijne zwarte aarde
heel dunnetjes over gestrooid en er wordt een
glasruit of groote glasscherf over de geheele teil
gelegd. Hierover komt een stuk papier en zoo
wordt de teil met het zaad in den warmen
broeibak gezet. (In Juni en Juli kunnen we
ook in een warm vertrek op deze wijze Bego
nia’s in een teil zaaien).
«Waartoe moet dat papier over ’t glas?«
»Om de zonnestralen uit de teil te weren
En de «Enkelbloemige Begonia’s« hebben
juist zooveel zonneschijn noodig, kunnen nooit
«Juist, de planten, maar de zaden mogen nooit
in den zonneschijn staan. Dan verdroogt de
aarde en de korrels kunnen niet ontkiemen.
Warmte, duisternis en vocht zijn alle drie het
best, om uit de zaden zoo spoedig mogelijk jonge
planten te krijgen.
Licht en zonneschijn zijn pas noodig na het
ontkiemen.
Met dat zaaien in een warmen broeibak of
in een warme broeikas is de kweeker in staat,
in elk jaargetijde te zaaien. Alle zaden hebben
n.l. warmte noodig om te ontkiemen. (Daarbij
vocht, zooals wij reeds zagen). Begonia-zaad
heeft daartoe zelfs veel warmte noodig en daar
om zaaien wij het alleen in Juni en Juli in.
huis, als wij het geoogst hebben van planten,
die het vorig jaar zonder bloempot in den vollen
grond stonden.
Maar die warme broeibak en broeikas zijn
altijd warm genoeg, vooral de laatste als die
goed en met verstand gestookt wordt. Als ’t
buiten paardenijs vriest, is het in zoo’n broeikas
80 a 90 graden Fahrenheit warm en groeien en
bloeien zelfs de planten uit de warmste landen
alsof ze in haar vaderland waren.
Door langdurige ondervinding weet de bloem
kweeker precies, hoe lang alle zaad in den grond
moet liggen, voor het ontkiemt. Daarna schuift
hij ’t papier even weg en kijkt eens door het
glas, of er al plantjes te voorschijn komen.
«NeenJa, tochmaar nauwelijks zicht
baar, ’t zijn maar stipjes.
Nu komt het papier er af ’s avonds, wordt
de glasruit weggenomen en met een planten
spuit met uiterst fijne gaatjes worden de plan
tjes en de aarde bespoten. Als wij dit gedaan
hadden, voor het zaad ontkiemd was, zouden
d« korrels licht verplaatst zijn en dat mag niet.
Zoodra de jonge plantjes elkaar aanraken,
komen ze elk in een «stekpotjet, het kleinste
bloempotje dat er bestaat.
Met de potjes komen ze nu weer in de aarde
van broeikas of broeibak, tot de potjes geheel
met wortels gevuld zijn.
Nu krijgen ze die kleine potjes, waarin de
jonge planten verkocht worden. (Die in veel
grootere potten kosten een dubbeltje.)
Hierin blijven ze, tot ze bloeien en dan zitten
de potjes weer1 vol wortels, maar ze moeten nu
maar zoo verkocht worden. Daarom geven wij
terstond een pot, waarin de oude juist staan
kan, drukken de aarde vast aan en nu groeit
onze Begonia, dat het een lust is. Eiken dag
omzetten en ze komt vol bloemen.
ERICUS.
Vragen en Antwoorden.
(Zend uw vragen per brief of briefkaart aan
Ericus, Amsterdam, dan komen ze wel terecht.
De antwoorden worden kosteloos gegeven en
abonné’s van Friso behoeven geen postzegel voor
antwoord in te sluiten. Naam of woonplaats
worden zelfs met den voorletter niet vermeld.)
Vraag. Kan men met goed resultaat van
één-jarige kippen kuikens fokken, en zijn die
even groot en sterk als wanneer de kip twee
jaren oud is?
Antw. ’t Is nu te laat om groote, sterke
kuikens te fokken. Dit doet men in Maart en
April en kan dan ook wel van vroeg-broed
één-jarige kippen, waarvan haan en hennen
«geen familie van elkaar zijn,” «niet bloedver
want zijn” zooals de fokkers zeggen.
Nu (in Juni) fokt men krielkippen. De laat-
broedkuikens blijven altijd veel kleiner dan de
vroegbroed en dat wenscht men juist bij de
krielsoorten.
Vraag. Sedert eenige dagen zijn mijne
boontjes-planten (bruine b. en witte b.) geheel
bevretende blaadjes worden afgevreten en de
plantjes gaan dood. Welk middel is hiervoor
aan te wenden om het insect, dat dit schadelijk
werkje voor mij verricht, te vernietigen?
Antw. ’t Zijn slakken. Beendermeel tusschen
de planten strooien helpt veel. Ze vreten
’s nachts en kruipen ’s morgens in den grond.
Bij ’t aanbreken van den dag kan men ze ge
makkelijk vangen met scherpe stokjes. In de
tabaksvelden zijn geregeld velen bezig met
«slakkensteken.” Zware kalkbemesting helpt u
er af, als ’t land bloot ligt, ook eenden en kippen.
Vraag. In welken tijd moet men eieren
opgaren, zal men de grootste kans hebben
de meeste hennen-kuikens en de minste hanen
kuikens te krijgen?
Antw. Daarvoor is geen tijd met zekerheid
op te geven.
Vraag. Mijn sering bloeide voor het eerst
en wel zeer vol. Moest ik al deze bloemen
afsnijden
Antw. Als de boom reeds het vorig najaar
of vroeger gebloeid heeft niet. Anders is ’t ver
standig. Snijd nu in allen gevalle de uitge
bloeide af.
Vraag. Hoe ver moet men bloemtrossen af
snijden
Antw. Zoo ver, dat men er wel flinke
stelen aan heeft, maar toch zoo weinig mogelijk
andere bloemtrossen of knoppen wegnemen.
De prijs der Advertentiën is van 1 5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr.76-78, Amsterdam
Het is maar niet met een enkel woord te
zeggen, wat het kenmerkende is van een be-
schavingstoestand, waaruit de meerdere beschaving
van een tijd in tegenstelling met voorafgaande
tijdperken blijkt. Wij beroemen ons graag op
den vooruitgang der menschheid in de 19de en
20ste eeuw, op de hoogte, waartoe in onzen
tijd de beschaving gestegen is. In den voortijd
zien we louter barbaarsch heid of hoogstens een
halve beschaving. Eerst in onzen tijd, zoo
meenen we, is de beschaving tot een werkelijk
hoog peil gestegen. Wat voor dien was, was
gedeeltelijk en onvolmaakt.
Maar waaruit weten we dat zoo precies?
Het getuigt van weinig kennis der wereldge
schiedenis, te meenen, dat de menschheid zich
langzamerhand, maar gestadig aan uit de bar-
baarschheid heeft opgewerkt, dat er dus vanaf
de oudste tijden een stijgende lijn zou wezen
vanaf de ontwikkeldheid tot de beschaving van
onzen tijd. Integendeel er zijn ook in het ver
leden tijdperken geweest van blinkende bescha
ving, uiterlijk zoowel als innerlijk. Die bescha
vingen waren andere dan de onze. Maar dit
bewijst nog niet, dat onze beschaving een
hoogere is.
Natuurlijk staan we niet absoluut los van die
vroegere beschavingstoestanden. Al wat op de
wereld geweest is, heeft op ons zijn invloed
doen gelden. Maar op deze tijdperken volgden
telkens weer toestanden van zoo bijna volslagen
barbaarschheid, dat latere beschavingen niet
geacht kunnen worden de eenvoudige voort
zetting van die vroegere te zijn. Ze zijn dus
andere met een eigen stempel en eigen bij
zondere kenmerken. Zoo is ook onze nieuwere
beschaving eene andere. Maar is zij ook een
betere, een hoogere?
Het antwoord op die vraag zal natuurlijk
geheel afhangen van het criterium, dat men
stelt. Is het technisch kunnen een kenmerk?
Moet uitsluitend geoordeeld worden naar de
heerschappij, die de mensch zich over de stof
verworven heeft? Dan zijn wij vroegere tijden
zeker een heel eind vooruit. Wij kunnen
spoorwagens laten rijden en luchtschepen laten
drijven en menschen doen vliegen. Wij kunnen
bruggen en huizen bouwen, waar ze vroeger
niet aan dachten en machines vervaardigen,
die een kracht kunnen uitoefenen, waarover
men vroeger niet beschikken kon.
Maar zijn er geen andere vaardigheden en
andere eigenschappen, die meetellen? Zoo we
huizen kunnen bouwen, zoo kolossaal als waar
aan de menschen vroeger niet dachten, wij
kunnen geen monumenten stichten zoo machtig
als de pyramides in Egypte, noch tempels zoo
schoon, als nu nog in Indië het oog verrukken,
of als eertijds Griekenland en Italië sierden,
noch kerken, zooals de middeleeuwen ze ons
nog ter bewondering hebben nagelaten. Ons
technisch kunnen is grooter. Maar is ons arti
stiek kunnen niet in veel opzichten kleiner?
En staan we wetenschappelijk wel werkelijk
zooveel hooger dan de menschen in vroegere
beschavingstijdperken In enkele wetenschappen
zeker wel. Maar er zijn ook, waarin we het
maar weinig verder hebben gebracht. En
bovendien dient men niet te vergeten, dat wij
veelal slechts hadden voort te bouwen en ons
voordeel konden doen met wat vroegere tijden
hadden gevonden. Wat blijft ons dan over,
zoo de voortreffelijkheid onzer kunst, onzer
wijsbegeerte ons in den steek laat?
Er is een gebied, waarop on tegenzeggelijk
vooruitgang bij vroegere tijden te constateeren
valt. Een steeds sterker en breeder zich uit
breidend medelijden met het zwakke en ver
drukte, een steeds heftiger tegenstand tegen
onrecht, aan zwakkeren aangedaan, is wel een
bijzonder kenmerk van onzen tijd en wijst in
een bepaalde richting, waarin die beschaving
steeds inniger zich verdiept. Op allerlei wijzen
openbaren zich dit medelijden en deze tegen
stand. Zij gelden niet alleen de verdrukking
van sommigen, niet van enkele klassen of volken
zelfs. Overal waar onrecht geleden wordt, waar
een mensch of een klasse of een volk verdrukt
wordt, waar rechten van individuen worden ge
schonden en de openbare meening zich van die
verdrukking, die schending bewust wordt, ver
heft zich ook dat medelijden. Ik wil niet
zeggen, dat dat ten opzichte van alle geleden
onrecht het geval is. Er wordt veel onrecht
begaan en geleden, van welks verdrukkende
onrechtmatigheid zich de publieke opinie nog
niet duidelijk bewust is. Maar zoodra die be
wustheid komt, komt ook het verzet. En het
gevoel voor onrecht is zooveel fijner geworden
dat dat bewustzijn steeds spoediger en duide
lijker opkomt.
Maar bovendien en dit is het verblijdende
men voélt niet alleen meer het onrecht, dat 4U1U
eigen klasse, eigen stam of eigen volk wordtI te zonnig staan
Vraag. Hoe verduurzaamt men eieren?
Antw. Versch gelegd maakt men ze schoon
en legt ze zóó in gekookt en weer koud ge
worden water waarin 10 0/0 «waterglas” is op
gelost, dat ze er goed onder komen. De eieren
blijven dan goed. Ze zijn rouw of gebakken
bijna niet van versche te onderscheiden, maar
bij ’t koken barsten ze. Als men handig in
’t stompe eind vijf gaatjes door de schaal pikt
(niet door de vliezen heen) komen er maar
kleine barstjes in en koken ze niet uit.
Vraag. Wat is er te doen aan een rood
rozenboompje, dat verleden jaar bijzonder bloeide
en dit voorjaar aanvankelijk voorspoedig in blad
kwam, thans zichtbaar begint te verdorren door
de luis
Antw. Flink wat beendermeel om de wor
tels en drie maal daags sterk begieten met
water, vooral ook op takken en bladeren, ’t meest
aan de onderkant. Daarna met een kwastje
«wegpoetsen” wat nog niet weggespoeld is.
Vraag. Hoe voorkom ik, dat het water in
mijn aquarium telkens bederft?
Antw. Door een ruim, wijd, laag aquarium
te nemen met waterplanten er in, welke de
lucht zuiveren. Om den anderen dag kan men
dan ’t vuile water «afhevelen” en versch van
dezelfde matige kamerwarmte (50 gr. Fahr.)
bijvoegen.
Vraag. Wanneer beginnen jonge hanen te
kraaien en jonge hennen te leggen?
Antw. Als ze «geslachtsrijp” worden, kleine
soorten vroeg, groote laat, van 4 tot 7 maanden
oud dus.
Vraag. Waarom verrotten de knoppen van
mijn Cyclamen en kan ik ze het tweede jaar
nooit zoo mooi krijgen
Antw. Omdat de knol half boven den grond
moet staan en deze het tweede jaar zijn beste
krachten reeds verloren heeft.
Vraag. Weet u een geschikt boekje voorde
behandeling van honden, ook voor ’t leeren va’n
kunstjes
Antw. «De Hondenvriend,” Zutfen, Schille-
mans en Van Belkum.
Mevr. T. te ’s-G. U behandelt uw parkiet
goed. Ga er even mee naar de polikliniek van
’t dierenasyl.
A
I
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, Hemelumer Oldepbaert en Noordwolde,
Ilindeloopen en Stavoren.
