li
I
I
I
I
1
Over dit en dat.
ZATERDAG 23 JULI 1910.
37ste Jaargang.
No. 30.
Binnenlandsch Nieuws.
Land- en Tuinbouw.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Ny verheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
ERICUS.
van
Driebergen, ’s Her-
1
Het wetsontwerp betreffende de Ziekte
verzekering is bij de Tweede Kamer inge
komen.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH ZOON
te WORKUM.
PAST OP UW KRUISBESSEN.
’t Zal ook niet lang meer duren of uif be
smette streken zal men den aanvoer van zulke
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0.65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
liet auteursrecht van den inhoud van dit
blad wordt verzekerd volgens art. 25 der Wét
van 8 Juni 1881, Staatsblad no. 124.
nabij. Daar mochten de heeren wel
meer aan denken, de heeren arbeiders,
ook de heeren patroons. j
redeneeren de laatsten zoo graag. Wij zien gevaarlijke kruisbessen op de markten geheel
zoo wordt juist de ziekte
►gelijk. Maar de heeren moeten niet vergeten verspreid en ’t kan licht gebeuren, dat een op-
die maatschappij, diezelfde maatschappij land verzendt en daardoor aanleiding geeft tot
O, dat willen de agrariërs
sals men een hond wil
plaats thuis. Men begint dat gelukkig hoe
langer hoe meer in te zien. Natuurlijk, er zijn
wel menschen, die daarvan nog maar weinig
hooren willen. De school is voor hen nog vooral
een gelegenheid tot het africhten van jeugdige
hersenen. Alle eigenlijke opvoeding, alle ver
zorging van jonge menschen, zouden ze er liefst
buiten sluiten. Dat openbaart zich ook in hun
tegenstand tegen schoolbaden en alle school-
hygiëne. Maar in het rapport der Commissie
van Toezicht op het Lager Onderwijs te Rotter
dam, dezer dagen verschenen, wordt terecht
opgemerkt, dat de taak der school zich uitzet,
zich vervormt, naarmate de algemeene blik
ruimer en het gevoel voor den naaste warmer
wordt, dat haar taak moet worden die der op
voeding, in zedelijken zin ’t meest en ’t eerst,
maar niet minder naar het lichaam.
Uit heel dat rapport blijkt trouwens duidelijk
hoe zeer de denkbeelden over het onderwijs de
laatste jaren veranderd zijn. De school mag niet
langer een africhtingsgelegenheid zijn, maar moet De antwoorden worden kosteloos
een opvoedingsinstituut worden. En datopvoe- - - - -
den besta niet daarin, dat men de kinderen
allerlei feitelijke kennis bijbrengt, hen velerlei
stelsels en dogma’s van buiten laat leeren, maar
hierin, dat men ze in staat trachte te stellen
tot de beste en schoonste menschen op te groeien.
De zelfstandigheid der leerlingen, zoo klaagt
het rapport, komt niet voldoende tot ontwikke
ling. En verder«Egn bekend paedagoog heeft
eens als het doel van de opvoeding aangegeven
de opvoeder moet trachten zich overbodig te
maken. Zouden deze wijze woorden wel vol
doende behartiging in onze scholen vinden
Zich zelf trachten overbodig te maken, de
groote taak van den opvoeder. Maar hoe mijlen
ver staan de meeste opvoeders nog af van den
eersten stap op den weg,' die naar de vervulling
dier taak voert?
van
daaraan wel eens een eind kon maken.
kunnen in onze maatschappij, waarin aller be
langen te nauw samenhangen, niet langer dul
den dat wie ook van zijn macht op elke denk
bare wijze gebruikmaakt. Zijn niet alle rechten,
zelfs dat van eigendom, het meest volstrekte
recht, beperkt in de wijze van uitoefening?
Daaruit blijkt dus reeds, dat staat en maat
schappij zich te allen tijde het recht hebben
toegekend om op iemands persoonlijke macht
inbreuk te maken, zoodra hun dat in hun eigen
belang goeddacht. Natuurlijk geldt dat niet
alleen tegenover de patroons, maar evenzeer
tegenover de arbeiders. Daar dezen echter
voorloopig nog over minder macht beschikken,
dreigt ook van hun kant minder gevaar.
Maar wat ik nu eigenlijk beweren wou was
alleen maar, dat er wel haast niets gebeurt, dat
niet van invloed is op het maatschappelijk leven
van onzen tijd. Even goed als over dokters- en
advocatenvergaderingen, zou ik dus over aan-
nemersvergaderingen verder kunnen uitweiden.
Meent ge, dat het niet belangwekkend zou zijn?
Maar belangwekkend op zich zelf is niets of
alles. Wij moeten het belangwekkend maken
door onze belangstelling. En de belangstelling
komt altijd, als we onze aandacht er slechts
voldoende bij bepalen.
Er zijn de vorige week te Arnhem feesten
begonnen van den Algemeenen Nederlandschen
Wielrijdersbond. Van alle kanten kwamen de
leden samengestroomd. Maar ook die feesten
hadden voor anderen dan de leden beteekenis.
Hoeft dat in dezen tijd eigenlijk nog wel gezegd
te worden Of is er iemand, die geen belang
stelt in sport van den keizer, die meedoet aan
zeilwedstrijden, en den milliardair, die paarden
rennen bezoekt, tot den straatjongen die van
vodden en oud papier een bal maakt om met
zijn kornuiten te voetballen en indirect den voor
bijganger zijn hoed van ’t hoofd te trappen?
Maar de belangstelling is verschillend. En ik
zou haast zeggen, dat die van den straatjongen
van een beter en edeler soort is.
Er is tweërlei soort sport. De eene ontstaat
uit behoefte aan luxe en om gezien en bewon
derd te worden, de andere uit - behoefte aan
lichaamsbeweging en lichaamsoefening. En de
laatste is, dunkt mij, wel de betere, de echte
alleen. Zij is het ook, waarmee de A. N. W. B.
zich bemoeit en zij heeft voor het leven een
buitengewone beteekenis. De andere heeft ook
beteekenis, maar wel hoofdzakelijk een schade
lijke.
De eigenlijke sport, de lichaamsoefening, be
hoorde eigenlijk een deel te zijn van alle op
voeding. Want opvoeding beteekent niet maar
De samenstelling der Eerste Kamer.
Na de algemeene Eerste Kamer-verkiezingen
is het niet onaardig, zegt de Tijd eens even
na te gaan, hoe ons Hoogerhuis sedert zijn
hernieuwing in zijn geheel samengesteld is
De rechterzijde telt 32 leden nl. 18 katho
lieken, 4 0 anti-revolutionairen, 4 chr.-histo-
rischen.
De linkerzijde telt 18 leden, unie- en oud-
liberalen.
Er zijn nu in onzen Senaat
18 advocaten.
4 doctoren, n 1. de heeren Lely, Woltjer
Vermeulen en Franssen.
3 burgemeesters, n.l. van
togenbosch, Groningen.
6 leden der rechterlijke macht, n.l. de
heeren Verheijen, van Basten Batenburg,
’t Hooft, van der Maessen de Sombreff,
Sickenga, Pelinck.
6 militairen, n 1. de heeren van Löben Seis,
Schimmelpenninck, Staal, van Voorst tot Voorst,
van Wassenaer van Rosande, Havelaar.
1 koloniale specialiteit, n.l. mr. Barge, oud-
goeverneur van Curasao.
G oud-ministers, n.l. de heeren Lely, Godin
de Beaufort, de Marez Oyens, Havelaar, Staal,
Röell.
5 landbouwspecialiteiten, n 1. de heeren
Breebaart, Dojes, Knol Welt, Michiel van
Kessenich, de Boer.
6 industrieelen, n.l. de heeren Hovy, de
Jong, Laan, Merckelbach, Prinzen, Raymakers.
2 notarissen, n.l. de heeren Haffmans, van
Waterschoot van der Gracht, en
3 financieele specialiteiten, n 1. de heeren
Bloembergen, van Nierop, Waller.
Zondagsrust op spoorwegen.
Door den heet Duymaer van Twist is aan den
Minister van Waterstaat gevraagd
Heeft de laatstelijk door de Regeering
goedgekeurde dienstregeling voor de spoorwe
gen er toe geleid, dat daar meerdere beper
king van den dienst op Zondag is gestreefd
geworden en heeft het aantal rustdagen op
alleen onderwijzen, maar opleiden van geest en I normaal doorgroeiden en dat in het najaar
lichaam beide tot hooger volkomenheid. Daarom I slechts nog aan den voet der zeer sterk ont-
hoort ook deze sport op de school in de eerste 1 wikkelde scheuten de teeltenen der ziekte te
bespeuren waren. Dit resultaat werd door den
I Phytopathologischen dienst vastgesteld en door
I mij met de bewijzen op de najaarsvergadering
der Pomalogische Vereeniging medegedeeld."
In het voorjaar zijn de struiken gewoon ge
snoeid en het snoeisel is verbrand. Na 1 Mei
heb ik ze nog tweemaal bestoven, zoowel binnen
in de struik als aan de buitenzijde en geen
spoor der ziekte is meer gevonden.
Kosten voor de nu 2 a 3-jarige struiken aan
zwavelbloem f 1.30. De zwavel hecht zich ge
makkelijk aan het harige blad en de scheuten.
Ik gebruik een toestel dat men aan een hennep-
zeel op den rug draagt.
Moge ieder zoo deze ziekte bestrijden.
ERICUS.
Vragen en Antwoorden.
(Zend uw vragen per brief of briefkaart aan
Ericus, Amsterdam, dan komen ze wel terecht.
gegeven en
abonné’s van Friso behoeven geen postzegel voor
antwoord in te sluiten. Naam of woonplaats
worden zelfs met den voorletter niet vermeld.)
Vraag. Ik heb in een stuk grasland buiten
gewoon veel slakken. Wat is daarvan de <_or-
zaak? Hoe verdelg ik ze het gemakkelijkst?
Autw. De oorzaak is slechte afwatering en
het wegvangen der mollen, die er elk per dag
wel een honderd opeten. U krijgt ze het
spoedigst en het gemakkelijkst weg, door er
ecu flink aantal jonge eenden te brengen. Een
verplaatsbaar kippenhok met kippen of jonge
hanen helpt u ook of eenige parelhoenders.
Als ’t vroeg in het voorjaar was, bestrooide
u de geheele weide met versch gebluschte stof-
kalk en uiterlijk twintig minuten daarna weer.
De slakken scheiden dan n.l. veel schuim af,
dat zich met de kalk vereenigt. Ze kruipen
uit haar bovenhuid en laten die met de kalk
achter. De tweede bestuiving doodt ze echter
als die uiterlijk na 20 minuten komt. Anders
herhalen de sterkste dit nog eens.
Zondag voor de beambten en bedienden dit
jaar, vergeleken bij het aantal vrije Zondagen,
dat het personeel in vorige jaren werd ver
leend, uitbreiding ontvangen?
Moeten beide vragen in ontkennenden zin
beantwoord worden, is de Minister dan bereid
voortaan bij goedkeuring der dienstregeling
er toe mede te werken dat in de richting van
meerdere Zondagsrust op de spoorwegen ge
stuurd worde
Het antwoord van den Minister luidde:
«Door de Regeering wordt er naar ge
streefd, om uitbreiding te bevorderen van bet
aantal op Zondag vallende rustdagen ten bate
van de beambten en bedienden der spoorweg
diensten, voor zooverre dit zonder overwegend
bezwaar kan geschieden. In hoeverre het
aantal rustdagen op Zondag dit jaar, vergeleken
bij het aantal vrije Zondagen dat aan het
personeel in vorige jaren werd verleend, uit*
breiding heeft ontvangen, zou zonder vooraf
gaand omvangrijk onderzoek bezwaarlijk uit
gemaakt kunnen worden. In verband met de
Zondagsrust is sedert eenigen tijd een onder
zoek aanhangig naar de bezetting van de
treinen des Zondags, teneinde gegevens te
erlangen om op grond daarvan tot opheffing
van meerdere treinen op Zondigen te kunnen
overgaan, voor zooverre dit met de belangen
van het publiek vereenigbaar is«.
Een katholiek burgemeester voor Bolsward?
Men meldt aan de Maasbode, dat door de
katholieke kiesvereeniging te Bolsward aan
H. M. de Koningin een adres is verzonden,
inhoudende het verzoek, om in de burgemeester-
vacature ter plaatse een katholiek te benoemen.
Aangezien de Raad van genoemde gemeente
reeds langen tijd overwegend rechts is, en de
katholieke partij alleen grooter is dan anti
revolutionairen en christelijk historischen te
zamen. meenen Bolsward’s roomschen te mogen
verwachten dat aan hun verzoek aandacht zal
worden geschonken, zegt de Maasbode.
Treinongeluk.
Bij Bovenkarspel geraakten eergisteren de
2 achterste wagens van den sneltrein
10 52 uit Enkhuizen naar Amsterdam, op een
verkeerden wissel.
In den achtersten van de beide ontspoor
de waggons bevonden zich een aantal school
kinderen, die een uitstapje maakten. Door
den schok, welken het rijtuig over de spoor-
bies maakte, tuimelden de inzittenden over
en door elkander, waardoor sommigen, hoe
wel niet van ernstigen aard, schrammen en
builen opliepen, terwijl weer anderen het
bloed uit den mond liep. Het mag een won
der heeten, dat alles zoo goed afliep. Voor
zoover bekend is, kon de wisselwacbter door
op een ander spoor staanden trein niet goed
zien dat alle wagens van den sneltrein ge
passeerd waren, doch denkende dat dit wel
had plaats gehad, trok hij den wissel over
met het bekende gevolg. De ontspoorde
wagens kantelden niet, doch bleven buiten de
rails op de wielen staan.
Eene ernstige ontploffing.
Uit Zaandam wordt d d. 21 Juli gemeld
In een gebouwtje van de artillerie-inrich-
ting aan de Hembrug was de 19-jarige P.
Gelders, uit Zaandam, bezig met het vervaar
digen van ontplofbare stoffen. De 31-jarige
H. Klok uit Amsterdam stond daarbij te
kijken. Plotseling ontplofte een flesch, waar
door Gelders zoodanig werd gewond, dat de
dood spoedig intrad. Klok werd met ernstige
brandwonden opgenomen.
Het gebouwtje werd gedeeltelijk vernield.
Treinvertraging.
Een koppelstang van den sneltrein, die
Dinsdagmiddag 3.12 uit Zwolle was vertrok
ken, brak af toen de trein een 300 meter
van Amersfoort af was. De machinist be
merkte er niets van dat een 15-tal passa-
giers-rijtuigen op den weg bleven staanhij
reed met den bagagewagen en twee postrij-
tuigen het station Amersfoort binnen. Het
stationspersoneel keek eerst erg vreemd op
dat die trein zoo kort was, maar spoedig
bemerkte men wat de machinist was kwijt
geraakt. Hij werd met eenig materieel te
ruggezonden om de verloren schapen op te
halende trein kwam door een en ander
met vertraging te Utrecht aan.
Het lijkt wel, of er van vergaderen een sug
gestieve kracht uitgaat. Of is het alleen toe
vallig? Al twee weken aaneen heb ik nu ge
sproken van vergaderingen. Maar de vergade
ringen blijven aanhouden. Er schijnt wel geen
corporatie te zijn, die zich deze Juli-dagen niet
door een algemeene vergadering ten nutte wil
maken, ’t Is de geest van den tijd, zeker. Of
misschien meer nog de geest van het mensche-
lijk geslacht. De mensch heet een gezellidier.
En immers onze voorvaders deden er ook al ge
ducht aan. Blijkt aar niet altijd met schitterend
resultaat. «Ze dronken een glas...« en wat er
verder volgt, maar lieten de zaak, zooals ze
was«, is immers bekend genoeg. Tegenwoordig
doen ze dat niet meer. Nu slaan ze spijkers
met koppen en drinken geen glas meeralthans
niet op de vergaderingen, misschien daarna wel
een dubbel. Daarom gaat het ook op die ver
gaderingen erg gewichtig toe. Het zijn werke
lijk niet alleen vergaderingen van juristen en
medici, waarop zaken behandeld worden, die
het belang onzer maatschappij v i dichtbij
raken. Is er eigenlijk wel iets in heel de men-
schelijke samenleving dat dat belang niet raakt
Kijk naar de vergaderingen van den Aannemers-
bond te Leeuwarden gehouden. Het daar be
handelde zal nu toch alleen beteekenis hebben
voor aannemers en architecten misschien, zou
men zeggen. Maar blijkt het ook daar weer
niet, hoe nauw ons aller belangen samenhangen
Of is het niet voor de geheele samenleving van
gewicht, wat daar gezegd en gesproken is over
de houding van den Bond in geval van stakingen
en zal de daarover later te nemen beslissing
zich niet doen voelen in het maatschappelijk
leven? Stakingen, meer nog- de geheele ver
houding tusschen werkgever en werknemer,
raakt de belangen der maatschappij wel van
zeer nabij. Daar mochten de heeren wel eens
wat
maar ook de heeren patroons. Wij zijn baas,
ZOO ar,nr» rlo lon+cfan nr\r\ rrrnnrr \A7ii '?inn I
dat nu weer in de uitsluitingen Enschedé. Best verbieden. Immers,
moL.’-’. - - x
dat indien ze die macht misbruiken ten nadeele kooper pas gereinigde bessen naar het buiten-
We sluiten der grenzen,
daar zoo gaarne en
smijten, vindt men licht een steen.”
Neen, kook die bessen een halfuur en werp
ze dan in een kuil met ongebluschte kalk. Doe
ook zoo met alle andere zieke plantendeelen.
Die «meeldauw” vertoont zich n.l. niet alleen
op de bessen, maar ook op de weligste scheuten,
vooral die terstond uit de aarde voortkomen, de
zoogenoemde «grondscheuten.”
Als uw tuin laat besmet wordt, blijven de
bessen soms vrij, terwijl toch de scheuten wor
den aangetast.
De meeldauw begint aan de toppen der
scheuten en strekt zich met groote snelheid
naar beneden uit, vooral bij warm en regen
achtig weer. Eerst, nog voor de meelachtige
uitslag waar te nemen is, schijnen die toppen
met spinrag bedekt. Dikker, viltig, soms leer
achtig wordt daarna de bekleeding en gaat van
wit tot kastanjebruin of koffiekleur over.
In den top verschrompelt ze dan. De bladeren
worden ook wit, blijven klein en krullen om.
Is de top der scheut gestorven, dan komen er
nieuwe zijscheuten, die ook aangetast worden.
Tot zoover de beschrijving dezer ziekte, die
alle lezers goed moeten onthouden. Gaarne
vermelden wij nu in hoofdzaak wat een bekend,
solied boomkweeker, de heer G. A. van Rossem
te Naarden, over de genezing daarvan schrijft.
(Floralia van 24 Juni j.l.) 't Zijn geen be
schouwingen, maar feiten.
«Nu de Amerikaansche kruisbessen-meeldauw
wederom op verscheidene plaatsen optreedt,
meen ik niet langer te mogen wachten met
eenige mededeelingen, die bij het bestrijden
van belang kunnen zijn.
In het najaar van 1908 trad door besmetting
uit eene andere kweekerij de ziekte bij mij op
in een partij 1-jarige kruisbessen. Ze werden
in het najaar gerooid, tot op 2 oogen terug
gesneden, het besmette hout verbrand en alle
2000 naar een afgelegen terrein buiten mijn
kweekerij overgebracht.
In 1909 kwam toch de ziekte terug, zoo
hevig, dat afsnijden en verbranden van de aan
getaste loten, zooals mij was aanbevolen, gelijk
zou staan met vernietiging der struiken, omdat
bijna geen enkele scheut onaangetast bleef.
Daar ik reeds jarenlang andere meeldauw-
zwammen in mijn kweekerij met groot succes
bestrijd door zwavelbestuivingen, paste ik deze
ook hier toe. De kruisbessen werden van onge
veer half Juli tót half September, telkens met
2 a 3 weken tusschenruimte, met «bloem van
zwavel” bestoven, met het verrassend resultaat,
dat zelfs de aanvankelijk zeer zieke scheuten
I
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workmn, flemelumer Oldephaerl en Noordwolde.
llindeloopen en Stavoren.
I
I
I
