Ilindeloopen en Stavoren.
i
Over dit en dat.
I
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1910.
37ste Jaargang.
No. 33.
I*
Land- en Tuinbonw.
Binnenlandsch Nieuws.
n
a
den inhoud van dit oogenblik de aandacht bezighouden, nu gebleken
t
r
Wat oude
overschot van den student N., bekend geworden
de
De
op-
a
a
n
e
e
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH ZOON
te WORKUM.
n
r
i.
a
a
r
a
v
Het auteursrecht van
blad wordt verzekerd volgens art. 25 der Wet
van 8 Juni 1881, Staatsblad no. 124.
vracht en inkomend recht voor het in
- Het zal daardoor waarschijn
lijk nog al lo-loopen met de verhooging der
wanneer de Zwitsers maar weg
Nieuwe Rijksmunten.
Een paar jaar geleden werd met machtiging
van H. M. de Koningin order gegeven tot het I
I en Hiddingh, rector.
Van Stavoren naar Enkhuizen gezwommen.
Na eene vergeefsche tocht gedurende 5
uren op Dinsdag, waagde de heer Eduard
het laatst der vorige week atspeelde.
Zooals men weet loste genoemde student
i eerst drie schoten op zijn meisje en schoot
u--
Een schat van bloemen dekte de baar,
i van een der kransen droegen tot
schrift: «Sen. Ill. Stud. Gron.”
Aan de groeve werd niet gesproken.
Omtrent den gezondheidstoestand van
winkeljuffrouw A. V. te Groningen, die door
den student verwond we.'d, wordt gemeld, dat
het meisje vooruitgaande is.
’t Begin der vacantie.
Een der vroegtreinen, bestemd voor Noord-
Holland, stond aan het Centraalstation te
Amsterdam gereed om te vertrekken Daar
Hanzefeest te Bolsward.
Woensdag heeft men te Bolsward feest
gevierd, zooals men dat alleen in Bolsward
kan doen. Per tram, stoomboot, rijtuig en
vooral per fiets, kwamen duizenden deze plaats
bezoeken, om de historische vertooningen te
aanschouwen. Voor velen is het een prettige
of voordeelige dag geweest, door .prachtig
zomerweer begunstigd Alleen het feestterrein
werd door p m. 10.000 personen bezocht.
Drama te Groningen.
Eergisterochtend werd op de algemeene
begraafplaats te Deventer onder zeer groote
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
er over, daarna goed vastdrukken.
I curreeren,
j hier gekocht kalf komt n 1. een f 30 onkosten
1 aan vracht e:
Vr. Mijn stamrozen stonden in vollen bloei, zwjtserland is
daarna zichzelf voor het hoofd, met het gevolg
dat hij terstond dood was.
De lijkstoet werd o m. gevolgd door een
commissie uit den Senaat van het Groningsche
j Studentencorps, de heeren jhr. Feith, ab-actis,
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
Als wij ze meenemen, denken we er aan, dat
het sgeen katjes zijn om zonder handschoenen
aan te pakken.” Daarom laten wij ze goed in
wikkelen. Thuis gekomen, zoeken wij er een
luw plaatsje voor, waar veel steelaarde” (humus
of zwarte grond) ligt en nog kort geleden veel
mest gebracht is. Ook moet de grond goed
vocht houden, zelfs in den droogste zomer. In
het laagste gedeelte van onzen tuin gaat het
daarom het best.
De takken, waaraan de vruchten zaten of nog
zitten, verdorren weldra. Laat ze gerust zitten,
gij behoeft ze niet weg te snijden. Voor ze
sterven zullen zij hun sappen naar de wortels
terugvoeren, die dit kostelijk planten voedsel
bewaren tot het volgend voorjaar. De jonge
takken, die nog geen vruchten dragen, moeten
vooral gespaard worden, want die geven alle
vrucht in het volgend jaar en als wij ze weg
snijden, krijgen wij dan niets. Zijn er meer
dan drie, dan laten wij de drie sterkste staan,
die niet te dicht bij elkaar staan en nemen de
andere weg.
Door den grond mengen wij voor elke plant 1
pnn nnf larval vnl knnn rl ar maal öv» xxra Iv aa acr»V»
zonder sintels. Nu de wortels goed uitgespreid, I re^acLigröpkoopïrLoïZwïtserïand en ïtalië
wat vruchtbare aarde er tusschen gestrooid en r r
er over, daarna goed vastdrukken. Wat oude Se(^aan- gevolgen bleven niet uit.
koemest er over tegen ’t uitdrogen en tot be- Oe slagers moesten ter kalvermarkt minstens
eiken dag 40 ets. per kilo meer betalen dan voor ’n drie
tal weken.
Wanneer de Zwitsersche veekoopers de vol
gende weken op onze markten zouden terug
komen wordt vleeschprijsverhooging hoogst
waarschijnlijk geacht. De menschen die het
weten kunnen, gelooven niet dat de Zwitsers
zich de volgende week weer op onze markten
zullen vertoonen. ’t Is niet de eerste keer
van het jaar dat de Zwitsers hier komen in-
koopen. Zij hebben reeds eenige malen ge
probeerd in hoeverre zij met het Hollandsche
vee tegen Zwitsersch-inlandsch konden con-
maar het lukt zelden. Op ieder
i is dat de mensch vliegen kan. Bestuurbare
I luchtschepen was veel, maar vliegen is meer.
Het eerste is oud, vergeleken bij het laatste.
Immers die luchtschepen zijn toch niet anders
dan de voortzetting der luchtballons van voor
honderd jaren, waarin de mensch omhoog stijgt
dank zij het verschil in soortelijk gewicht van
de onderscheidende gassen en het geluk, dat er
lichtere gassen zijn dan de lucht in onzen damp
kring. Maar het vliegen is niet het stijgen meer,
het is het zich naar boven heffen als de vogels,
het zuivere nabootsen van hun vlucht in dalen
en stijgen en zwenken met reusachtige vleugels.
Het is het groote wonder van deze nog jonge
eeuw, dat zich aan onze verbaasde blikken toont.
Ja, ook aan .onze blikken.
Is het waar, dat wij Hollanders, de Chineezen
van het Westen zijn, als vreemdelingen ons
gaarne noemen? Ik weet niet, waaraan wij
dien naam verdiend hebben. Wij hebben toch
ook stoombooten en spoorwegen en draadlooze
telegrafie; wij hebben zelfs een sociale wetge
ving, getuige minister Talma’s jongste ontwerp.
Of is het soms, omdat we geen bokserwedstrijden
hebben dan de nagemaakte op de Schevening-
sche pier en geen enkel stierengevecht tot nu
toe? Maar vliegende menschen hebben we ook,
zelfs een heele vliegweek. Er zijn nog wel
geen menschen doodgevallen uit de lucht als
pas weer te Brussel. Maar dat is toch ook het
voornaamste niet van het vliegen. Wij zijn al
tevreden nu een heele week door een Nederlan
der is gevlogen als laatst te Heerenveen. Dat
wil niet zeggen natuurlijk, dat hij 7 dagen en
nachten aan een stuk gevlogen heeft. Maar
niet slechts eventjes als bij geluk, neen, zes
achtereenvolgende dagen heeft hij dagelijks zijn
vliegtochten gedaan met een zekerheid, die geen
buitenlander hem kan verbeteren. Hiermee is
de vliegsport blijvend in ons land geïntroduc-
teerd en doen wre mee aan het allernieuwste.
De bestuurbare luchtschepen kunnen nu wachten,
tot we maar meteen een geregelden luchtscheep
vaartdienst kunnen instellen tusschen Amsterdam
en Rotterdam via Den Haag en zoo vervolgens.
Een geluk voor ons, dat we daarbij niet, als
met de spoorwegen in ons waterrijk landje,
zooveel kostbare bruggen hebben te bouwen.
ook mijn aardbeien. Nu laten ze in eens alles
hangen en verschrompelen. Die het meeste zon
ontwerpen van een nieuwen beeldenaar voor
de Rijksmunten, waarvoor H. M. de Koningin
heeft geposeerd en waarbij dan tevens voor jjnjen
de keerzijde der munten een nieuw stempel
moest gemaakt worden. Thans zijn de stem- i
pels gereed en zullen er eerstdaags munten
in omloop worden gebracht met den nieuwen
De nieuwe munt wijkt in zooverre van den
ouden af, dat de beeltenis van de Koningin
niet slechts het hoofd, doch even als op de
postzegels ook een gedeelte .van de buste in
hermelijnen mantel te zien geeft. De munten
zijn voorts voorzien van een breederen rand
het opschrift aan de achterzijde wordt duide
lijker; voorts worden proefnemingen gedaan
voor een nieuw model nikkelen stuiverstuk.
Verhooging van vleeschpryzen?
Het l'ad. vestigde de aandacht op de zich
in den laatsten tijd zeer uitbreidenden uit
voer van slachtvee naar Zwitserland en Italië
waardoor binnen enkele dagen de vleesch-
prijzen aanmerkelijk zelfs met 15 a 16 ets,
per pond zouden worden verhoogd.
De lel. heeft z ch ter nadere inlichting,
tot eenige, direct bij den vleeschhandel be
trokkenen gewend en van hen vernomen, dat
deze en de vorige week on de veemarkten
een eetlepel vol beendermeel en wat haardasch hier te lande, vooral op de buitenmarkten,
zonder sintels. Nu de wortels soed uiteesnreid. 1k.:~..z T.
zijn gedaan. De gevolgen bleven niet uit.
morgen om 8 25 van de pier te Stavoren te
springen en gelukte het hem om 3 30 bij de
pier te Enkhuizen aan te komen. De afstand
sproeit, Stavoren tot Enkhuizen over de Zuiderzee,
een afstand van 22 K M., is de heer Meijer
dus in 7 uren overgezwommen. Een kranig
stukje van den koenen zwemmer, die van
was afge-
Wat is van meer belang voor den mensch en
de menschheid, de ontwikkeling van den men-
schelijken geest of die van het menschelijk
lichaam? Dat is geen raadseltje, maar een
vraag, welker beantwoording van verdragenden
invloed is op de gestadige ontwikkeling van het
menschelijk geslacht. En die beantwoording
zal natuurlijk afhangen van de beantwoording
eener andere vraag, in welke richting zich wel
de menschheid wil voortbewegen, in die van ver
sterking van lichamelijke eigenschappen met als
natuurlijk einddoel het kweeken van een reuzen
geslacht aan kracht en behendigheid, of in die
van volmaking der geestelijke hoedanigheden.
Er is een tijd geweest, nog niet zoo schrik
kelijk lang geleden, dat men haast uitsluitend
aan verstandelijke en zedelijke ontwikkeling
dacht en die van het lichaam vrijwel verwaar
loosde. Het seen gezonde geest in een gezond
lichaam» scheen voor dien tijd zijn beteekenis
verloren te hebben. Men scheen het innig ver
band tusschen lichamelijke en geestelijke ge
zondheid niet meer te voelen. Zijn wij thans
tot een ander uiterste gekomen en meenen we
dat in een gezond lichaam van zelf een gezonde
geest moet huizen Erger nog. Malen we niet
langer om gezondheid des geestes en is ons
eenig ideaal een lichaam van stalen spieren en
zenuwen
Maar het is nog anders. Immers de sport
wordt niet meer beoefend ter versterking en
oefening en harding van ’t lichaam, maar om
haar zelfs wil. En misschien ook dat niet eens
meer. Of was het den duizenden in Amerika,
die toestroomden om Johnson en Jeffries te
zien boksen, nog om sport te doen? Zijn de
wedrennen niet daarom zoo druk bezocht, om
dat ze de gelegenheid tot wedden bieden? En
is het met de voetbalwedstrijden eigenlijk nog
wel veel anders? Er is den laatsten tijd in de
sportwereld zelve gelukkig een beweging gaande
om hiertegen in te gaan. Ten opzichte van de
paarderennen is dit zeker, wanneer het daar nog
beproefd wordt, een hopelooze poging. Van deze
wedstrijden kan men gerust zeggen, dat ze door
de overgroote massa uitsluitend nog bezocht
worden om te spelen, zoodat zelfs in landen of
staten, als b.v. in den Amerikaanschen Staat
New-York, waar het wedden bij de races ver
boden werd, deze races niet meer worden ge
houden.
Misschien dat het bij de voetbalwedstrijden
nog min of meer lukken zal het spelen zooal
niet te verhinderen dan toch te beperken. Het
zijn de sportwedstrijden, die op ’t oogenblik den
grooten hoop trekken. De kleine en de groote
man trekken er heen en beginnen er te spelen.
Het zal dus zeker van belang zijn daar de sport
zuiver te houden. Want het is werkelijk op-
merkenswaardig hoe vlug dit van Engeland uit
over heel Europa verbreide spel ook te on
zent de algemeene belangstelling heeft ge
wonnen. Al wat jonge mannelijke beenen heeft
voetbalt tegenwoordig. De straatjongens doen
het met vodden, de zoon van den kleinen burger
man met een half versleten bal, dien hij ergens
voor een appel en een ei heeft weten machtig
te worden en de anderen doen ’t met meer of
minder kostbare ballen volgens alle regelen der
kunst. En wie niet zelf voetbalt, gaat kijken,
van de keukenmeid af tot den burgemeester toe.
Maar wij leven snel. Overal wordt het nieuwe
door het nog nieuwere vervangen. En wat nog
nauwelijks volgroeid is in de publieke belang
stelling, wordt al weer op zij geschoven om plaats
te ruimen voor wat anders. Het voetbalspel,
dat nauwelijks het terrein der sportieve belang
stelling veroverd had, is reeds begonnen dat
terrein te verliezen. Een jongere concurrent is
opgestaan en een, die bij de frjschheid van het
nieuwe, het sensationeele van het wonderbaar
lijke had. Voetbal is ook nieuw en jong ge
weest, maar die nieuwheid was betrekkelijk.
Of men op de een of op de andere manier schopt
of slaat en zich over de aarde voortbeweegt, het
lijkt toch allemaal wonderlijk veel op elkaar.
Maar een mensch, die niet langer loopt of
rijdt of zwemt of vaart, die zich niet meer op
welke wijze ook over de aarde of het water
voortbeweegt, maar die los schijnt van ons aller
moeder de aarde, waaraan we met al het gewicht
van ons leven en ons lichaam gehecht zijn, dat
is het wonderbaarlijke. De mensch, schijnbaar
trots alle moeizaam gevonden wetten der zwaarte
kracht drijvende boven de aarde gelijk een vogel 1
Het probleem, dat wijlen Icarus zich stelde en
dat na hem duizenden zich stelden, eindelijk op
gelost! Het verlangen, dat de menschheid sinds
eeuwen gevangen hield bevredigd 1 Het is
zeker geen wonder, dat voor dit nieuwe al
het andere moest wijken. De groote en de kleine
wereld, koningen en burgermannetjes, zij gaan
niet meer naar de wielerbaan of het voetbalveld
en zelfs bokswedstrijden kunnen slechts een
mesting, de planten bij droog weer
nog flink begieten, ook vooral op de takken, en
ze zullen niet alleen groeien dat het een lust
is, maar ook zullen wij er reeds het volgend
jaar van plukken. Als we in Februari wat
varkensmest op de wortels brengen, stoelen ze
goed uit en dragen veel groote, keurige, heer
lijke sbrummels.”
ERICUS.
Vragen en Antwoorden.
(Zend uw vragen per brief of briefkaart aan
Ericus, Amsterdam, dan komen ze wel terecht.
De antwoorden worden kosteloos gegeven en
abonné’s van Friso behoeven geen postzegel voor
antwoord in te sluiten. Naam of woonplaats
worden zelfs met den voorletter niet vermeld.)
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post f 0 65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
BRAMEN, FRAMBOZEN,
JAPANSCHE WIJNBES.
Bramen.
SLOT.
De prachtige bloemen zijn wit, licht rose of
rozerood, de heerlijke vruchten blauw of zwart,
de frissche bladeren drie- of vijftallig. Wat
een verschil! Wat wij vruchten noemen bij
braambessen en fiambozen zijn eigenlijk hoopjes
van zeer kleine vruchtjes, elk met een zaadje,
die aan elkaar vastgroeien tot één bes, zooals
bij paardebloem, klaver enz. vele bloempjes
samengegroeid zijn tot één sbloemhoofdje”. Zeer
goed knnnen wij die sappige balletjes van elkaar
halen, als wij ’t voorzichtig doen.
De wilde braambessen worden ook in menigte
verkocht om versch te gebruiken of om er jam
van te maken. Dit wordt vooral veel in Engeland
en Duitschland gedaan en er worden dan ook
heel wat mandjes verzonden.
De Amerikaansche braamstruiken zijn vooral
uit Canada ingevoerd, omdat ze nog veel grooter
vruchten hadden, dan de onze en ook veel
grooter en zwaarder trossen. Canada is in den
winter nog veel kouder dan ons land, zoodat
wij ze hier gerust kunnen laten overwinteren
en niet naar Canada gaan om de braambessen,
maar die bessen bij ons laten komen. Bij
eiken boomkweeker kunnen wij ze bestellen.
Ze kosten van f 0.30 tot f 0.75 per struik, al
naar de soort en de grootte der planten.
’t Is verstandig, ze in het vroege najaar te
bestellen in een boomkweekerij en eerst te
proeven, want ze kunnen de heele maanden
Augustus en September door rijpe trossen over
heerlijke, buitengewoon zoete en sappige groote
braambessen dragen. Er zijn veel soorten en
verscheidenheden en die smaken verschillend.
»Over den smaak valt niet te twisten,” zei de
boer en deed siroop en suiker door zijn honing.
Zelf proeven wij ze en bestellen rijkdragende
soorten, die overheerlijk smaken.
Als wij er op gesteld zijn, precies te krijgen
wat wij bestelden en ze ook vroeg willen plan
ten, gaan wij ze in ’t laatst van September
proeven, zoeken precies de struiken uit, die wij
wenschen en laten ze meteen rooien en inpakken.
Dan nemen wij ze mee. Dit is mij altijd het
best bevallen.
»’t Is te vroeg,” zeggen alle boomkweekers,
want zij willen ze ’t liefst tegelijk rooien, half
en laatst October te beginnen, voor de hand op
en dan den geheelen winter door. Ook komen
er in ’t vroege najaar altijd velen vruchten en
bessen proeven aan boomen en struiken en
vooral de vruchtdragende willen zij daaiom niet
gaarne vroeg missen. Het staat zoo goed, hoe
meer hoe liever!
beeldenaar; de eerste munten, daarmede ver
vaardigd, zijn halve guldens voor Indiëdaar
na ’zullen er Nederlandsche kwartjes en dub
beltjes, waaraan groote behoefte is, mede wor
den geslagen, terwijl vermoedelijk eerst in den
aanvang van 4911 guldens met den nieuwen
beeldenaar in omloop komen.
hebben, zijn er ’t ergst aan toe. Hoe komt dat? vleeschprijzen,
A. Ik veronderstel, dat u die rozen en aard- blijven,
heiplanten pas in het voorjaar en nog wel vrij
laat, in den grond hebt geplant. Daar kunnen j
ze niet tegen. De wortels zijn dan gewond en
kunnen niet genoeg voedsel opnemen. Juist in J
vollen bloei, als dit het meest noodig is, staken Meijer, hotelhouder te Amsterdam, Woensdag-
ze hun werk en de planten sterven. - - - -
Als men om rozen en aardbeien wat ouden
koemest door een tuinman boven de wortels
laat brengen op den grond en (bij regen alleen
uitgezonderd) drie maal daags giet en r
behoudt men zulke planten soms nog. 1
stammen der rozen moet de tuinman ook met
leem en koemest besmeren, half om half.
Een abonné, die lang in Indië vertoefde, is deze zwemtocht 6 K G- gewicht
zoo vriendelijk, ons mede te deelen, dat men nomen-
daar kakkerlakken verdelgt met borax, in suiker
water opgelost. Dit was ons bekend, ook een
gemakkelijker middel, n.l. borax-poeder en suiker,
half om half, goed vermengd, overal in naden j
en reten strooien. Ze eten er gaarne van en j
sterven. Borax is echter koolzure soda en zoo
wel koolzuur als soda en booizure soda, borax
is ook voor menschen en dieren vergiftig. Daar
om noemde ik dit middel niet, maar liever
^verstikking door zwavelkoolstof» in ’t nest.
Intusschen onzen hartelijken dank.
De kakkerlakval die u teekent is zeer practisch.
Vr. Waar moet ik een pot Edelweisz
plaatsen
A. In uw tuin op een rotsperk. Begiet wel
de aarde maar niet de bloemen, dan worden ze j
vuil. Neem een grooten steen weg en zet in belangstelling ter aarde besteld het stoffelijk
die opening uw bloempot. In den winter dekt -v"i-J-x XT --J
u de plantjes met dennetakken. De weten- door het Groninger drama, dat zich daar in
schappelijke naam is: Leontopodium alpinum. 1
ERICUS.
3
r
r
L
De
npf
3.
e
d
6
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, llemeluiner Oldepliaert en Noordwolde.
