J
HERHALINGS-ONDERWIJS.
F
k
Herhalings-lessen
ZATERDAG 15 OCTOBER 1910.
37ste Jaargang.
No. 42.
Officieel Gedeelte.
Al net folie better.
Binnenlandsch Nieuws.
Sollicitanten naar de be
trekking van Gemeentehuis-
Oppasseres, tevens Schoon
maakster van het politie
bureau, tegen eene belooning
van f 100 per jaar.
Land- en Tuinbouw.
je
a
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Ny verheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
ERICUS.
by,
4.
5.
6.
je
‘g
1.
2.
3.
7.
8.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
X
Iv
;a
;e
ie
Het auteursrecht van den inhoud van dit
blad wordt verzekerd volgens art. 25 der Wet
van 8 Juni 1881, Staatsblad no. 124.
Voor gepasport. militairen, die 10 jaar
als zoodanig hebben gediend, is deze leeftijd
verhoogd tot 30 jaren, voor hen, die 42 ja-
ren als zoodanig dienden, tot 34 jaren.
Zij, die wenschen te worden toegelaten tot de
te geven
aan de OPENBARE LAGERE SCHOLEN in
deze gemeente aanvangende den 1 November
e.k., kunnen zich daarvoor aangeven b ij de
Hoofden der Scholen, voor den 29 October 1910.
Burgemeester en Wethouders van Workum.
T. M. ten BERGE.
De Secretaris,
A. de VRIES.
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0.65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
De BURGEMEESTER van Hemelumer Ol-
dephaert en Noordwolde brengt ter openbare
kennis, dat door hem eene vergadering van den
Raad dier gemeente is belegd op Zaterdag den
15 October 1910, des voormiddags 91/2 uur, ten
gemeentehuize te Koudum.
Koudum, den 11 October 1910.
De Burgemeester voornoemd,
P. ERINGA.
Punten van behandeling:
Notulen.
Medeelingen.
Vaststelling der gemeente- en armvoogdij-
begrootingen, dienst 1911.
Vaststelling van het schoolgeldkohier over
het 3e kwartaal 1910.
Benoeming van een onderwijzeres aan de
O.-L. School te Warns.
Voordracht: No. 1 T. Dijkstra te Heeg.
2 G. vd Tol te Wijckel.
3 A. Veldema te Zurich.
Adres van het Bestuur van den Bond van
Afd. der Geref. vereen, voor drankbe
strijding in Friesland, houdende verzoek
om financieelen en moreelen steun.
Uitbaggering van de Nijegastervaart.
Afschrijving Hoofdelijken Omslag.
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
WORKUM, roepen op
Van de instructie kan kennis worden genomen
ter Secretarie in de gewone kantooruren.
Zij, die alszoodanig in aanmerking wenschen
te komen, gelieven hunne gezegelde verzoek
schriften in te zenden aan den Burgemeester,
vóór 22 October e.k.
Workum, den 14 October 1910.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
T. M. ten BERGE.
De Secretaris,
A. de VRIES.
Mar «de aide® gyng dochs op it lést
Dat libben fen syn soan,
Dy ’t altyd om ’e moanne fêst
Om jild.skreau, einliks oan.
Hy gyng dan op in goede dei
Ris nei de losbol ta
En boarstle ’m fiks it hier en sei:
«Soa jonkje, kin dat sa?
’t Is mear dan skande en ’t jild I o sei
Dat raent my ond’re fingers wei!
Do ’t ik de jierren hie fen dy
Do libbe ik al net mear
Op heitebüsik wie der by
’k Fortsjinne seis al mear.®
«Jawol,® sei do de soan biredt,
»Nou heit ik siz oars mar:
Ik priizgje dochs jo foarbield net,
En dêr ha’k reden foar.
Jy libben op jou heitebüs to koart miskien,
Safolste langer ha j’it op myn heitebüse dien.®
FRISO.
Ja, wier, hy siet sa skoan er
De aide hear Fen Gulden,
Dat wist de soan ek wol en hy
Siet altyd ond’re skulden.
Hy hie ek silver neat gjin nocht
Oan ’t stoef stüdearjen mear,
Mar hwèr ’t hy wol oan meidwaen mocht
Oan bizewirk 1 dan wied er klear,
Dan wied er in bisondre fint,
Mei hwet in boppest bést talint.
Mar as hy for ’t eksamen siet,
Mei ’n lege reade holle,
Dan wier ’t al wer it êlde liet:
«Jy foaidrje net sa folle«.
Dat durre sa mar jier op jier,
Mar foardrjen bliuw him fransk.
’t Stüdintsje hie wol yn ’t fesier
«De alde« wie ’t wol mansk.
Sadwaende foun hy mear plesier
By fladerak en Pilsner bier.
Bakkersarbeid.
De heeren Schaper, Tróelstra, Helsdingen,
Hugenholtz, Vliegen, Ter Laan en Duys heb
ben eenige amendementen voorgesteld op het
ontwerp tot beperking van Zondagsarbeid en
nachtarbeid in broodbakkerijen.
Een eerste amendement strekt om aan den
bakkersraad wèl de bevoegdheid te verleenen
den nacht later, doch niet om hem vroeger
te doen aanvangen en daardoor den tijd, be
stemd voor nachtrust, meer te beperken.
Een volgend amendement heeft de bedoe-
ling om de Israëlietische gezellen er voor te
behoeden, kort na afloop van den Sabbath
aan den arbeid te worden gezet. De laatste
twee uren van den nacht blijven ook bij aan
neming van dit amendement nog voor de
broodbereiding beschikbaar.
Volgende amendementen hebben tot strek
king den 10-urendag voor bakkersgezellen in
te voeren, tegelijk met of korten tijd na de
afschaffing van nachtarbeid, althans op die
dagen, dat wegens de noodzakelijkheid van
belangrijk meerdere productie wegens ophan
den zijnde Zon- of feestdagen of Israëlietische
Sabbathdagen niet een langduriger arbeid
geboden is. Hierdoor wenschen de voorstel
lers te voorkomen, dat na afschaffing van
den nachtarbeid de dagelijksche arbeidsduur
van den bakkersgezel nog wordt verlengd,
in stede van verkort, en daardoor tevens het
kleinbedrijf ten koste van het middel en
grootbedrijf worde begunstigd, Voor de da-
Schildluis op kamerplanten.
Die planten kweekt, ’t zij voor zijn bestaan,
of voor zijn genoegen, weet, dat hij er veel
zorg mee heeft. Maar juist die gestadige zorg
maakt, dat hij van zijn planten houdt. Ze
prikkelt hem tot steeds grooter waakzaamheid
en oplettendheid. Vooral de schildluizen ver
oorzaken veel last en geven veel werk. Alle
soorten van palmen en oleanders vooral hebben
er veel last van, doch ook tal van andere
kamerplanten, o.a. de sierasperge (Asparagus),
het meest de Asparagus Sprengani, juist als die
op het mooist staat en (op minstens drie-jarigen
leeftijd) bloeit en later sierlijke roode bessen
draagt.
Al te veel wordt vergeten, dat de kamer, ja,
elk vertrek van uw huis, geen natuurlijk ver
blijf voor uw planten kan zijn. De lucht is er
gewoonlijk te droog, te stoffig en het licht komt
er maar van één zijde, of, als men een hoekhuis
heeft, van twee kanten.
De bloemkweeker heeft speciale huisjes en
huizen voor zich laten bouwen, die men «kassen”
of broeikassen noemt. Deze zijn tegenwoordig
geheel van glas, ijzer en steen en behoeven niet
droog gehouden te worden, zooals onze kamers
met allerlei fraaie gordijnen (vitrages-, onder
en overgordijnen), tapijten, karpetten en meu-
zijn vleescheters en vallen zelfs muizen, haasjes
en konijntjes en jonge vogels aan, vooral ook
visschen, slakken, wormen, insecten enz. Rivier
en zeeschildpadden eten ook meest dierlijk voedsel.
Goudvischjes behooren tot de karperfamilie.
Ze leven liefst in water, waar ze wormpjes,
waterslakken, waterplanten enz. kunnen vinden,
dus in goede aquariums, in vijvers enz. Bij
gebrek daaraan geeft men stukjes mager vleesch,
musco (gedroogde vliegjes) beschuitkruimels en
waterplanten
Antw. aan N. N. te H. Wat u schrijft, be
weert de red. niet, wel aan den eigendomme-
lijken reuk van een mensch. En hier?
De hond wijst hem aan, die de pet het laatst
ophad, 't warmste spoor. Deze zeer kenbare
pet was op ’t hoofd van den inbreker, zooals
de bewoners duidelijk gezien hadden. Hij heeft
dan ook al bekend. Bovendien confronteert
men met de voetsporen.
beien, die natuurlijk door het water zouden be
schadigd worden. Het licht komt daar ook van
alle zijden, waardoor de planten nooit scheef
groeien, zooals in huis.
De bloemkweeker spuit een of meermalen
niet alleen de planten, maar ook dak, wanden
en vloer, verwarmingsbuizen, kortom, alles,
duchtig af. Een wolk van damp ontstaat daar
door en maakt de lucht zoo vochtig, als dat
voor de meeste planten noodig is. Zelfs dan
nog heeft hij dikwijls te worstelen met allerlei
insecten, waarvan wij hier alleen de schildluis
bespreken. Hoe veel te meer zal dit dan ’t geval
zijn met kamerplanten.
Op het warmst van den dag worden sier
planten over ’t algemeen minder fraai van den
zonneschijn. In de Rivièra (Italië) ziet men
winter- en zomerpalmen buiten. Dit kan in
het zonnig Italië. Maar wat men daar ziet, is
heel iets anders, dan de prachtige, donkergroene
kleur der palmen, die te Gend (België) en in
den laatsten tijd ook in onze Nederlandsche
kweekerijen te vinden zijn. In geheele vakken,
ja, bij flinke akkers vol groeien in de Rivièra
de palmen, gezond en krachtig, maar geel van
den al te sterken zonneschijn. Binnenshuis, in
een zonnig vertrek, vlak voor ’t raam, worden
de bladeren ook geelachtig, maar dragen daaren
boven uit. De kweeker «schermt” met jalousiën
en matten tegen den zonneschijn, behalve
’s ochtends en ’s avonds, en spuit ter dege.
In huis echter is ’t al heel mooi, als de
planten eens, hoogstens tweemaal per week,
worden afgegoten of bespoten of met een natte
spons aan den onder- en bovenkant der bladeren
worden gereinigd. Velen nemen ook deze moeite
niet, doch stoffen de bladeren alleen af met een
plumeau of met een drogen stofdoek.
Dan kan ’t niet anders, of er moet de eene
of andere insectenplaag ontstaan, die als ’t ware
een natuurlijke straf is voor slechte verzorging.
Meestal duurt het dan niet lang, of iemand,
die zijn planten dagelijks goed naziet, ontdekt
ronde witte of witachtige schubbetjes, eerst
meestal aan den onderkant der bladeren, waar
door ze gewoonlijk over ’t hoofd gezien worden.
Als men dit schildje alleen wegneemt (’t is een
wasachtige stof, die tamelijk vast zit) heeft men
de schildluis nog niet, hoewel die gewoonlijk
meegaat. De met het bloote oog 'onzichtbare
levende jonge larven, die het wijfje onder zich
had, blijven echter zitten als men ze niet weg
schuiert met een stevig borsteltje, liefst even in
sterk zeepwater nat gemaakt. Dit doet men,
als de zon niet op de planten schijnt, want
anders krijgt men «brandvlekken® op de bla
deren. Als men het ’s avonds doet, daarbij de
plant in den tuin, op balcon of veranda kan
zetten, en ze ’s ochtends goed met schoon water
begiet, slaagt men het best.
Die palmen zijn nu betrekkelijk goedkoop.
Voor een gulden heeft men al een aardige,
kleine plant, voor f 3 een flinke en voor f 5
een groote. Zoo’n 30 jaar geleden betaalde men
voor zoo’n guldenspalmpje twintig gulden.
Toen werd er wel voor gezorgd en de wenken
van den leverancier werden stipt opgevolgd,
’s Morgens werden ze vast met een spuitje met
lauw water bespoten, terwijl de kamer aange
stoft werd. Die geen tuin, balcon of veranda
had zette ze dan in den gootsteen en liet ze
daar uitlekken. Als het stof «gezakt® was mocht
de plant in de kamer. Die een tuin, balcon of
veranda had, bracht zijn palm daar in den
zomer eiken avond heen, als er licht gemaakt
werd, begoot of bespoot onder- en bovenkant
der bladeren ter dege, liet zijn plant van de
vochtige nachtlucht genieten en haalde ze
’s voormiddags binnen, als de kamer «gedaan®
was. Toen hoorde of zag men bijna niets van
schildluizen op deze planten, nu zijn er weinig
zonder. Zelfs als men planten koopt, moet men
ter dege toezien of ze zuiver zijn. Anders eiken
dag «poetsen® zooals de kweeker zegt.
ERICUS.
Vragen en Antwoorden.
(Zend uw’ vragen per brief of briefkaart aan
Ericus, Amsterdam, dan komen ze wel terecht.
De antwoorden worden kosteloos gegeven en
abonné’s van Friso behoeven geen postzegel voor
antwoord in te sluiten. Naam of woonplaats
worden zelfs met den voorletter niet vermeld.)
Eten Schildpad en Goudvisch wel genoeg?
Het Journal de Bruxelles van 19 Augs. ves
tigt er terecht de aandacht op, dat velen door
onwetendheid hun schildpadden en goudvisschen
honger laten lijden. «Die schildpadden laat men
in den tuin loopen en dan eten ze slakken en
wormpjes®, denken zij. «En die goudvisschen
leven van de onzuiverheden in het water
Uit de Métropole neemt het blad nu over, dat
landschildpadden sla en kool eten, wat volkomen
juist is en dat men ze dit voedsel geregeld moet
geven tot zij zich voor den winterslaap ingraven.
(Men voede ze van Augs. af zoo ruim, dat ze
vet worden en op hun vet kunnen teeren,
anders sterven ze. E.)
Dat er slechts één soort van insectenetende
schildpad bestaat en wel in Zuid-Amerika, heeft
de Métropole abuis. Alle moerasschildpadden
gen, dat buitengewone productie noodig is,
meenen zij dat met een 15-urigen arbeidstijd
kan worden volstaan.
Examen voor commies der belastingen.
Men meldt uit den Haag
In verband met het tegen 4 April 1911
en volgende dagen uitgeschreven en te Arn
hem te houden examen voor kommies bij
’s-Rijks belastingen, tot toelating waaraan men
zich vóór 20 December e.k. kan aanmelden,
wordt het navolgende onder de aandacht ge
bracht.
Sedert 1 April 1904 hebben de kommiezen
bij de belastingen de volgende vooruitzichten
Nadat men voldaan heeft aan een vergelij
kend examen, wordt men te zijner tijd be
noemd tot kommies der 3e klasse met een
aanvangssalaris van f 400 enf80 toelage
voor de aanschaffing van eene z.g. velduit-
rusting. Aan bedoeld examen kan men twee
maal deelnemen, mits men op den 1 en Janu
ari van het jaar, waarin het wordt afgenomen
den vollen ouderdom van 22 jaar bereikt en
dien van 28 jaar niet overschreden heeft.
Na 1 jaar wordt het salaris f 540na 4
jaar f 570; na 8 jaar f 630 en na 12 jaren
f 690.
Intusschen kan een commies na vier jaar
dienst en na nog een eenvoudig examen te
hebben afgelegd, bevorderd worden tot com
mies der 2e klasse. Hij geniet dan een sala
ris van f 630na acht jaar dienst als com
mies f 690 en na 12 jaar dienst als commies
f 750.
Verdienen zij dit door goed gedrag en ijver
het tegendeel is een besliste uitzondering
dan worden zij na 16 jaar commies der
le klasse met een salaris ad f 810, dat nu
22 jaar dienst als commies tót f 870 verhoogd
wordt. Buitendien zijn er voor verschillende
standplaatsen en functies bepaalde toelagen.
De standplaatstoelage aan ruim 170
standplaatsen verbonden varieert van f 36
tot f 240 ’s jaars.
De toelagen voor verschillende functies,
die afzonderlijk en gezamenlijk kunnen wor
den genoten, varieeren van f 12 tot f 180, ter
wijl uit verschillende werkzaamheden bijver
diensten kunnen voortvloeien.
Het inkomen der meeste commiezen der 1 e
klasse ten plattelande en kleine plaatsen is te
ramen op f 925 tot f 1000, terwijl het in
de groote steden tot circa f 1300 klimt.
Voor alles moet men lichamelijk geschikt zijn.
Evenals het vorig jaar is voorzitter der
examencommissie de heer J. N. V. Barmen
’t Loo, inspecteur aan het Ministerie van Fi
nanciën te ’s-Gravenhage.
De moord op de Nicolaas Witsenkade.
De beide verdachten, de dienstbode en haar
vrijer, van het misdrijf tegen mej. Wynia,
Nikolaas Witsenkade te Amsterdam gepleegd,
zijn thans tegen 2 Nov. gedagvaard voor de
Rechtbank. Hun wordt ten laste gelegd, met
het oogmerk diefstal te plegen, geweldpleging
te hebben uitgeoefend om het slachtoffer weer
loos te maken, door een emmei kokend water
over haar hoofd om te keeren. De dienst
bode wordt bovendien ten laste gelegd diefstal
in 1909 ten nadeele van de familie Brocus,
alwaar zij toen in dienst was, te hebben ge
pleegd, en in 1910 ten nadeele van mej.
Wynia. Beide beklaagden zijn reeds vroeger
veroordeeld wegens diefstal en verduistering.
34 getuigen zijn gedagvaard. Verdedigers
zijn mrs. Th. Muller Massis en J. H. G. Hekker.
Ernstig ongeluk.
Maandagavond omstreeks half acht had te
Zwartsluis een ernstig ongeval plaats. De 19-
jarige slagersknecht J. Schoonewelle kwam
per fiets van de Nieuwesluis en reed in de
richting van het Buitenkwartier. Op den Dijk
ter hoogte van het logement Nuis reed hij
den 44-jarigen arbeider J. W. Bouman
achterop Hij wilde dezen rechts passeeren
doch toen hij vlak bij hem gekomen was, stak
Bouman plotseling dwars over, met het ge
volg, dat hij werd aangereden en tegen het
huis van Nuis aanviel. Bloedende uit eene
hoofdwonde, werd hij bewusteloos naar huis
T
in
te
1
1
1
e
n
1
8
B
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, Hemelumer Oldephaert en Noordwolde,
Hindeloopen en Stavoren.
