Nieuwjaars-Advertentiën
a 85 Cents.
Bekendmaking.
37ste Jaargang.
ZATERDAG 17 DECEMBER 1910.
No. 51.
Officieel Gedeelte.
v.
Binnenlandsch Nieuws.
Land- en Tuinbouw.
reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
Tot plaatsing van adv. en
4.
5.
6.
9.
10.
11.
I
1.
2.
3.
7.
8.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH ZOON
te WORKUM.
i
Het auteursrecht van den inhoud van dit
blad wordt verzekerd volgens art. 25 der Wet
van 8 Juni 1881, Staatsblad no. 124.
den minister van
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Evenals het vorig jaar kunnen genoemde
Advertentiën weder geplaatst worden in FRISO
van 1 Januari, welk No. Oudejaarsavond verschijnt
en in Workum huis aan huis bezorgd zal worden.
Punten
Notulen.
Mededeelingen.
Benoeming van leden en boekhouders der
Burgerlijke Armvoogdijen.
Vaststelling van een suppletoiren legger
van waterstaatswerken.
Voorstel inzake den aanleg van een weg
van Molkwerum naar Stavoren.
Verzoek van H. W. Kok e. a. te Koudum
om verharding van het voetpad tusschen
den grindweg naar Workum en de Ko-
nijnebuurt.
Het op stam verkoopen van boomgewas.
Vaststelling van de schoolgeldkohieren
over het 4e kwartaal 1910.
Verzoek om afschrijving van Hoofdel. Om
slag dienst 1910.
Vaststelling van het 2e suppletoir kohier
van Hoofdel. Omslag dienst 1910.
Reclame tegen het le suppletoir kohier
van Hoofdel. Omslag dienst 1910.
zoo door om de vijf weken,
’t Is lang geen zeldzaam-
De BURGEMEESTER van Hemelumer Olde
phaert en Noordwolde brengt ter openbare
kennis, dat door hem eene vergadering van den
Raad dier gemeente is belegd op Zaterdag, den
17 December 1910 des voormiddags 91/2 uur ten
gemeentehuize te Koudum.
Koudum, den 13 Dec. 1910.
De Burgemeester voornoemd,
P. ERINGA.
van Behandeling:
MUIZEN.
Muizen zijn kruisen, doch wie mollen voor
kruisen aanziet, brengt het in de muziek niet
ver. Ook niet in de landbouw 1
En toch waren eenige jaren geleden, sommige
muizen heel duur. Zelfs op de grootste onzer
internationale tentoonstellingen van pluimvee en
konijnen (die van Ornitophilia te Utrecht),
werden ze voor het eerst in het programma
gevraagd en bekroond in verschillende rassen.
Tamme witte muizen houdt men reeds lang.
Dat tamme muizen allerlei, niet te zwaren
arbeid kunnen verrichten, zag men onlangs in
de «muizenstad.” Alles werd hier in werking
gebracht door uitstekend gedresseerde muizen.
Vreemde, zeldzame en ook fraaie kleuren en
teekeningen worden bij die rasmuizen aange
troffen. Toch kan ik niemand aanbevelen, als
middel van bestaan een «muizenpark® aan te
leggen, waar dan uisluitend rasmuizen gefokt
zouden worden.
Immers, ’t is nog geen halfjaar geleden, dat
iemand, die niet minder dan 64 paren van
de zeldzaamste muizen en vroeger meest ge
vraagde rassen had, er volstrekt niet af kon
komen. Of ze nu duurder zijn, weet ik niet,
maar ’t is vast, dat er in ’t geheel niet op ver
trouwd kan worden. Deze «muizenfokkerij®
was zeer voorspoedig geweest, maar had toch
aan dezen jongen meer dan honderd gulden
gekost, het voeder mee gerekend. Dat gaat te
ver 1
Alle muizen, de rasmuizen, de huis- en de
veldmuizen, ja ook de ratten, behooren tot één
familie van de orde der knaagdieren, die der
«woelmuizen.®
Een fijne familie is ’t zeker niet, maar woelen
kunnen ze allen geducht.
ERICUS.
Vragen en Antwoorden.
(Zend uw vragen per brief of briefkaart aan
Ericus, Amsterdam, dan komen ze wel terecht
De antwoorden worden kosteloos gegeven c„
dan de Romeinsche Hyacinthjes in ’t laatst van
November in bloei, de vroegste «Ducjes« tegen
Sint-Nicolaas.
V. Mijn zwartkop-nonnen krijgen erge lange
nagels. Kunnen wij die, zonder het leven van
de diertjes in gevaar te brengen, ook afknippen?
Ik zag zeer gaarne antwoord. Bij voorbaat
mijn vriendelijken dank
A. Zeker. U neemt het vogeltje in de linker
hand, zonder het te drukken. Het kopje en de
pootjes moeten er alleen uit komen. Met de
rechterhand knipt u wat van de nagels af met
een scherpe schaar, zooveel, dat ze nog maar
even over elkaar komen; niet meer afknippen.
ERICUS.
veroorzaakte en kweekte die voort in vleesch-
I nat, hiervoor opzettelijk bereid.
Deze «Löfflersche bouillon®, vol van die
ziektekiemen der muizentyphus, zond hij naar
verschillende streken, waar men last van veld-
en huismuizen had. Stukjes brood werden er
i in gedompeld en in de muizengaten gelegd.
Overal trad dan de muizentyphus op.
Deze «bouillon® nu wordt in ons land door
de Rijksseruminrichting te Rotterdam bereid.
geen enkel
Het best
muizenhaver
De BURGEMEESTER der Gemeente WOR- geelachtig grijs. Alleen de buik is vuil, ros-
KUM wijst, naar aanleiding van eene van den
Heer Commissaris der Koningin in deze pro
vincie ontvangen missive, in verband met de
omstandigheid, dat het mond- en klauwzeer
zich in het Buitenland uitbreidt en met nairie
Duitschland een dreigend karakter aanneemt,
de veehouders in deze gemeente op het nood
zakelijke van oniniddelljjke aangifte van on
verhoopte gevallen van genoemde ziekte
onder hun vee, ook zelfs in twijfelachtige
gevallen.
Workum, den 15 December 1910.
De Burgemeester voornoemd,
T. M. ten BERGE.
Eerstdaags is een Koninklijk besluit te
wachten, waarbij een verlaagd tarief voor
interlocale gesprekken wordt vastgesteld tus
schen kantoren, welke niet meer dan 15 K.M. I
hemelsbreed gemeten van elkaar gelegen zijn. I
In dit verkeer zullen alsdan de kosten van I
een gewoon gesprek van 3 minuten f 0.20
en van een dringend gesprek van 3 minuten
f 0.65 bedragen.
Mond- en klauwzeer.
De Commissaris der Koningin in deze pro
vincie heeft de burgemeesters mededeeling ge
daan van een schrijven van
Landbouw, Nijverheid en Handel, betreffende
mond- en klauwzeer, en heeft daarbij verzocht
de veehouders op het noodzakelijke van on-
m i d d e 11 ij k e aangifte van onverhoopte geval
len van mond- en klauwzeer, ook in twijfel
achtige gevallen, te wijzen.
Het schrijvén van den minister luidt, als volgt
«In verband met de omstandigheid, dat het
mond en
groot belang, dat de veehouders, door middel
van de burgemeesters, met nadruk gewezen
worden op het noodzakelijke van onmiddellijke
aangifte van onverhoopte gevallen van mond
en klauwzeer. Het behoeft geen betoog, dat
het gedurende eenigen tijd verzwijgen van een
eerste ziektegeval en het dientengevolge in
stand blijven van een bron van besmetting,
noodlottige gevolgen met zich brengen kan.
Zelfs verdient het de voorkeur, dat, ook in
twijfelachtige gevallen, kennis gegeven worde
en niet gewacht worde, totdat meerdere zeker
heid omtrent den aard der ziekte verkregen is.®
Do rijksmiddolen.
De maand November heeft goede resultaten
voor ’s lands schatkist opgeleverd. Bijna alle
mi idelen hebben een flink bedrag boven dat
van het vorig jaar opgebracht en in ’t bijzonder
hebben de directe belastingen tot de ver
meerdering bijgedragen De opbrengst van den
en gedistilleerd-accijns is beneden de verwachting
abonné’s van Friso behoeven geen postzegel voor gebleven.
antwoord in te sluiten. Naam of woonplaats 1
worden zelfs met den voorletter niet vermeld).
Vr. Hoe kan ik de gladheid der tegels van
mijn gang wegnemen
A. Laat er een dikke looper leggen en met
lange punaises in de voegen tusschen de tegels
bevestigen. De gladheid der tegels zeken is op
verschillende wijzen weg te nemen door een
steenhouwer.
In welk boek kan ik het best vinden,
wanneer ik bloemen en groenten moet zaaien
en planten in een grooten tuin
A. Het Handboek voor Bloemtuinen en
Buitenplaatsen (Zwolle, W. E. J. Tjeenk Wil
link)De tuin van den liefhebber (van Holkema
en Warendorf, Amsterdam) en Leerboek voor
de Groenteteelt (Zwolle, W. E. J. Tjeenk Wil
link). De grond moet, zoodra u dien krijgt,
gespit en zwaar bemest worden. U laat natuur
lijk een tuinman komen, die u een plan van
aanleg teekent en den tuin nog aanlegt, voor de
strenge wintervorst invalt.
V. Wanneer moet ik mijn bloembollen in
huis nemen, die nu in den vollen grond staan
met pot en al? Half Augustus heb ik volgens
uw advies Romeinsche Hyacinthjes en de vroeg
ste Duc-van-Tol-tulpen in potten geplant en toen
ingekuild.
A. Zes weken na het planten zijn, onder
normale omstandigheden, de bloembollen in pot
ten zóó goed geworteld, dat de wortels den ge-
heelen bloempot innemen. Dit kan u zien aan
het gat in den bodem. Als daaruit worteltjes
komen, is ’t genoeg. Laat ze er anders nog
wat in. Uw bloembollen hebben er al twee en
een halve maand in gezeten, minstens 3 weken
te lang. Begin October neemt men die vroege
we hier de veldmuis (Arvicola
In ’t geheel werd ontvangen f 19,035,2fi6,13,
tegen f 17,885,547,01 in November 1909,
dus f 1,149,719,12 meer Uit welke mi Idelen
deze vermeerdering voortgekomèn is, blijkt uit
de volgende opgaaf
In November 1910 brachten meer op dan
in November 1909, de grondbelasting f 116,000
het personeel f 31,000, de bedrijfsbelasting
f 267,000, de vermogensbelasting f 150,000,
het recht op de mijnen f 6,000, de rechten
op den invoer f 75,000, de suikeraccijns
f 65,000, die o,p den wijn f 80.00, op het
gedistilleerd f 227,000, het zout f 16,000,
bier en azijn f 16,000, de belasting op gouden
en zilveren werken f 2000, de registratie
rechten f 30,000, de successierechten f 32,000,
de domeinen f 1000, de posterijen f 107,000,
de rijkstelegraaf f 11.000, de Staatsloterij
f 82,000, en do loodsgelden f 7000.
Minder werd slechts ontvangen f 9000,
uit den accijns op het geslacht, f 41,000 uit
de zegelrechten en f 1000 uit de hypotheek
rechten.
Daar nu het geheele bedrag der opbrengst
over de eerste elf maanden van 1910:
f160,266.548 Sö^is, tegen f 152,452,163,02^2
in hetzelfde tijdvak van 1909 zijn we op ver
leden jaar reeds f 7.814,385,33 vooruit.
Financiën.
Te beginnen met 1 Maart 1911 zal de
uitreiking van waarschuwingen en aanmanin-
gen tot betaling van ’sRijks directie belastin-
potten in huis, zet ze licht en koel en heeft „en ;n verscheidene gemeenten per post ge-
schieden. Dit brengt mede, dat met het de
partement van Waterstaat de briefport des
wege moet worden verrekend, waarvoor f36.000
is uitgetrokken. De gesloten formulieren,
welke zullen worden gebezigd, moeten van
rijkswege aan de ontvangers worden verstrekt,
waarvoor f 11.275-is geraamd.
Een voorloopig rapport betreffende onder
zoekingen enz inzake het nikkelen stuiverstuk
heeft den minister dezer dagen bereikt.
De minister acht het niet wenschelijk stui
verstukken met een centrale opening te ver
vaardigen.
Ten aanzien van de personeele belasting
herinnert de minister met betrekking tot de
vraag of van hem voorstellen zijn te wachten
tot afschaffing van de belasting op de haard
steden, dat deze vraag reeds tweemalen door
hem ontkennend is beantwoord. Bij vroegere
gelegendheid (waarnaar de minister meent te
mogen verwijzen) is te kennen gegeven, dat
aan afschaffing der haardsteden belasting zon
der equivalent met het oog op den toestand
van ’s rijks schatkist, niet valt te denken en
dat het equivalent, verhooging van de meubi-
lairbelasting, niet is aan te bevelen.
Een wetsontwerp, beoogende eenige ver
lichting van personeele belasting voor de lo
gementen, is reeds van den Raad van State
terug en zal dus vermoedelijk de Kamer
weldra bereiken.
De minister kan niet besluiten tot wets
voorstellen, ten doel hebbende de verminde
ring van personeele belangstelling, verschul
digd door koffiehuishouders.
Een voorstel tot afschaffing der Staats
loterij kan van den minister niet worden
klauwzeer zich in het buitenland verwacht, maar evenmin een voorstel tot
uitbreidt en met name in Duitschland een j uitbreiding van het aantal loten.
dreigend karakter aanneemt, acht ik het van Wel is in de laatste jaren, althans in de
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0 65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
Van de muizenvergiften is, naar ik geloof,
- onschadelijk voor andere dieren,
beviel mij, na vele proeven, de
van de chemische fabriek te
Kampen, v/h Brocades en Seheenmans (niet te
verwarren met de vroegere muizentarwe.) Zwaar
vergift staat er op. De graankorrels (ook
andere dan haverkorrels, zijn er onder) zijn
alle geheel doortrokken van strychnine. Af
pellen helpt hen niet, ze sterven.
Bespreken
arvalis. L.)
Deze muizen hebben van alle «muisachtige
dieren” den koristen staart en veroorzaken aan
land- en tuinbouw de grootste schade, omdat
ze in zulke ongelooflijke hoeveelheden kunnen
voorkomen en op alle gronden thuis zijn.
Ja, klei en laagveen lokken wel de meeste
muizen, doch er is geen grond, waar men ze
niet vindt, zelfs op pas ontgonnen heide.
De kleur van het diertje is over ’t geheel
achtig wit. Ze komen in zeer verschillende
grootte voor.
Gelukkig kunnen ze slecht tegen de koude,
Als strenge nachtvorsten komen en er geen
sneeuw ligt, kruipen de sterkste in haar holen,
waar ze eerst veel graan, peulvruchten en
eikels of beukenootjes gebracht hebben.
Wijkt de vorst weer, dan spreken ze haar
voorraad niet meer aan, doch vergasten zich
aan pas gepoote eikels, aan pas gezaaid winter
graan, aan bloembollen, die in het najaar ge
plant zijn. Verbazend schadelijk zijn ze!
In roggebergen. hooimijten, schuren en huizen,
op zolders en in kelders trachten ze dan ook
binnen te dringen.
’t Is of ze gevoelen, dat het om haar leven
gaat. Vooral op de klei en in het laagveen
toch wordt de waterstand dan meest hoog en
verdrinken ze bij duizenden, ’t Gebeurt soms, dat
de «ingelanden® (bezitters van grond in een
bedijkten polder) eenparig verzoeken hun grond
voor een paar dagen onder water te zetten, om
zóó van de kwelgeesten af te komen.
In strenge winters, zooals die van 189091,
blijven er niet veel veldmuizen in leven. Buiten
bevriest de grond dan tot op groote diepte, tot
aan het grondwater in lage streken en omdat
toen het grondwater juist zeer hoog stond, vóór
de vorst inviel, moesten ze bevriezen of ver
drinken.
In den vorigen zachten winter bleven er
echter zeer vele over.
«Waar komt dat ontuig toch zoo spoedig
weer vandaan? vraagt men onwillekeurig, wan
neer er, na een strengen winter slechts zeer
weinig veldmuizen overgebleven zijn.
Als ’t in Februari maar even zacht weer
wordt is er «muizenbruiloft.®
«Van bruiloften komen bruiloften; zooals het
oude spreekwoord zegt, en weldra zijn alle paren
vereenigd, de laatste in Maart, doch ’t weer
moet dan al erg tegengeslagen zijn. Anders
maken ze, dat ze er bij komen, als of ze vrees
den, dat ze anders «over zouden schieten. «Elk
paar maakt een nest. Minstens zes en gewoon
lijk niet meer dan tien jonge veldmuisjes zijn in
zoo’n nest. Heel voorspoedig groeien ze meestal
op en kunnen in de lente veel meer koude ver
dragen, dan in het najaar. Pas vijf weken oud,
zetten die jonge rakkers zelf al een huishouding
op. Vier tot zeven jongen vindt men in die
jongelui’s nesten.
Dat gaat geregeld
tot de winter komt,
heid, dat een muizenpaar in één jaar overgroot
vader en overgrootmoeders wordt en een paar
honderd kinderen, kleinkinderen en achterklein
kinderen heeft in dat eene jaar.
Als dat zoo door ging, zouden wij spoedig
moeten verhongeren, of muizen eten. Maar ge
lukkig hebben deze muizen veel vijanden. Wij
klagen dikwijls over plotseling invallende koude
in April en Mei en vergeten, dat hierdoor, be
halve veel andere schadelijke dieren, ook tal van
jonge veldmuizen sterven, vossen, hermelijnen,
wezels en bunsings hebben wel veel liever
ganzen, eenden en kippen, maar eten toch, als
ze niets beters kunnen vinden, ook veldmuizen
vooral in winter en lente.
Meeuwen, roeken, torenvalken, buizerden en
uilen eten er ook vele op. Als wij aan onze
katten het vogelvangen grondig afgeleerd hebben,
dooden ze verbazend veel ratten, huis- en veld
muizen en worden dan heel nuttige dieren.
Spitsmuizen, duidelijk en gemakkelijk te on
derscheiden aan den spitsen kop, dooden ook
veel veldmuizen.
De mensch heeft vele middelen om zich van
huis- en veldmuizen te bevrijden. Waar ze een
plaag worden, kan men de hulp derrijksserum-
inrichting te Rotterdam inroepen. Tegen billijke
schadevergoeding komt dan geoefend personeel
de muizen ziek maken, zóó ziek, dat ze sterven
en ook alle muizen, die met haar in aanraking
komen, of met iets, waarvan ze gegeten hebben.
Ze krijgen dan de «muizentyphus®. Menschen
hebben er volstrekt geen last van en ook onze
huisdieren en vogels niet, zooals bij ondervinding
gebleken is.
’t Is bekend, dat besmettelijke ziekten door
uiterst kleine wezentjes, bacillen, veroorzaakt
worden. Deze vermeerderen zich schrikbarend,
als men er niets tegen doet. Een geleerde, die
ze kent, onderzoekt, voortkweekt en er middelen
tegen vindt, wordt bacterioloog genoemd.
Een Duitsch bacterioloog nu, Löffles, had waar-
genomen, dat die «muizentyphus® in sommige
jaren alle muizen in een streek deed sterven.
Hij zocht en vond de bacil, die, volgens proeven,
welke hij op gezonde muizen nam, de ziekte
i
i
I
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, lemelumer Oldephaert en Noord»tolde,
flindeloopen en Stavoren.
TT 1 .’ft 1 1
