I
AANBESTEDING.
Onze Land- en Tuinbouw-Leestafel.
VORDERINGEN
37ste Jaargang.
ZATERDAG 7 JANUARI 1911.
No. 2.
Officieel Gedeelte.
Binnenlandscli Nieuws.
O
Land- en Tuinbouw.
over de geheele beschaafde
A.
ERICUS.
Zoo straft de
1 zocht, maar nu zijn er nog te veel.
niet van.
vraag, welke genten behouden
Alle jonge ganzen moeten blijven.
(bruin.)
geschreven door Gerard J. Pahnekoek, gediplo-
meerd tuinbouwkundige te De Bilt (Utrecht.)
Wel 105 zeer goede, grootendeels bepaald j
Voor de talrijke bloemenliefhebbers en lief
hebsters onder onze lezers is er weer een nieuw,
Het auteursrecht van den inhoud van dit
blad wordt verzekerd volgens art. 25 der Wet
van 8 Juni 1881, Staatsblad no. 124.
,Jiw
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
en
I
i
van de heeren G. L.
en A. Havers te
en dan altijd te voederen, kwamen ze nu zoo
talrijk opdagen.)
De krijgers achtervolgen ze, zien ternauwer
nood waar ze loopen bij de dolle jacht en ver
zinken in het moeras. Soranus en zijn makkers,
die hem te hulp kwamen, jagen ze er alle in
en dooden ze met hun pijlen.
De geschiedschrijver Plinius vermeldt, dat
zelfs de bevelhebbers van de Romeinsche hulp
troepen in Germanië hun plicht door de ganzen
vergaten. In plaats van hun krijgers ten strijde
te voeren of op wachtposten te stellen, zonden
zij ten eigen bate gansche cohorten op de ganzen-
jacht, overal waar zij de beroemde kleine, witte
Germaansche ganzen bespeurden.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
WORKUM brengen ter kennis van belang
hebbenden, dat de
ten laste der gemeente
over het dienstjaar 1910, vóór den Isten
Februari e.k. ter Secretarie der Gemeente zul-
.len worden ingewacht.
Workum, den 5 Januari 1911.
T. M. ten BERGE, Burgemeester.
A. de VRIES, Secretaris.
TJRL7TJCE.
Sjuch, dêr rint Truike Roermynet!
Sa’n snjittepop! sa’s pronkkadet!
Hwet sjncht dy üt hjar eachjes wiis,
Hwet lukt s’oan hjar tipnoaske fiis,
Hwet ploait se yn fleren en lipke en snüt!
Hwet komt dat »dach« er fyntsjes üt!
Hwet trinten set se hjar foetsjes del!
Hwet stiet se ’n noed for ’t blanke fel:
Mei ’n parresoltsje keart se trou
De skoander sinne fen hjar ou.
Yn alles is se fiis en tier,
Yn ’e omgang hipt it om in hier,
Hja is, fenseis, for ’t wirk to swak,
Flaufalle docht se al mei gemak,
Ek hat se op hege skoalen gien,
Dus is se lang net elkenien!
De Fryske tael klinkt hjar to rou:
Healbakken Hollansk praet se nou.
Pyanospyljen hat se leard,
„De Klok.”
Met de Klok het te Gorredijk verschij-
mooi, rijk geïllustreerd boek verschenen bij nend weekblad, orgaan van den Ned. Soeia-
P. van Belkum Azn. te Zutphen ’tHeet: »Ge- üstenbond, onder redactie
ïllustreerd Handboek voor den Bloementuin* is v j Zwaag te Gorredijk
den Haag gaat het niet naar wensch.
j Het blad deelt mede, dat het aantal abonné’s
fraaie afbeeldingen, maken het ons gemakkelijkin den laatsten tijd zóó is gedaald, dat met
Zij, die
overtollige tegen hooge prijzen aan hen, die den
'k daarmee voortgaan?
de ganzen gewoonlijk al
21» zAlLljU. III Cl K IVclIl III CL VVtLLCl
I wisseld en de dure levertraan door wat vetter
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0 65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
Tof plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Ny verheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
alles wat beschreven wordt, te leeren kennen of
herkennen.
Dat de geachte schrijver ook, zooals men weet,
zeer goed met de bijenteelt bekend is, bemerkt
men aanstonds bij het lezen van bl. 172 e. v.
Er zijn veel tuinboeken, maar de belangstelling
in bloemen en sierplanten neemt zóó toe, dat
er voor éen degelijk prettig geschreven, fraai
geïllustreerd werk als dit nog wel plaats is.
En flinterknippen en mear neat!
Gau feinten, efter Truike hear!
Dy ’t Truike krijt, fensels, is klear.
Fyftsien jier letter.
Is dat nou süver sikerwier
Dy. Truike fen foar fyftsien jier?
Is dat dy Trui? Sa’n sleaukemoai?
Allike slof as slüch en loai?
Dy ’t roech de boel de boel mar lit
En bliuwt mar sitten dèr ’t se sit?
Dy ’t rint krekt as in skoaisterwiif,
Mei flarden om en oan hjar liif.
Mei fodden ponge om rok en jurk,
Mei ’n troanje swart as fen in Turk?
Mei büterplakken yn ’e hoas,
Mei lózen, great as einekroas,
Is dat dy Truike Roermynet,
Der ’t nimmen nou ek loer oan-het?
Is dat dy selde Trui, dy ’t do
Do moaiste wêze en hjitte woe,
En ’t nou net tsjin hjar eare stjit
Dat hja de greatste klitse hjit?
Dy ’t miende dat fen ’t hele gea
Hja d’ ingelin wier sonder kwea?.
Der rinne sokke Truikes mear
Mar dy ’t hjar nimme binne klear??
FRISO.
vleesch vervangen worden, altijd gekookt en per
dag een eetlepel vlak vol beendermeel er door.
Geef daarbij goed hondenbrood. Nooit snoepen.
Laatste maaltijd ’s avonds omstreeks 6 uur.
10 a 11 uur, zoo laat mogelijk, een avondwan
deling van een half uur en ’s ochtends 7 a 8
I uur uitlaten. Een frisch, koel verblijf.
V. Wanneer moet ik een overjarig eek-
hoorntje ’t welk reeds verhaard is, laten dekken,
en hoe lang is de draagtijd?
x als vroeger, is nog een open vraag.
A. Omstreeks begin Maart. - r
V. Hoe oud moeten de jongen zijn, eer zij
van de ouden verwijderd moeten of kunnen
worden, en kan deze dan nog wel eens jongen
in ’t zelfde jaar krijgen, of is zulks niet gewenscht.
A.» Na zes weken kunnen zij van de moeder
een maand later kan deze weer bij ’t mannetje
dan niet weer dat jaar.
V. Kan ik de geslachten der eekhoorntjes
ook van elkander onderscheiden?
A. Precies als bij konijnen.
Het district Sneek.
Het district Sneek, dat nu weer een nieuw
Tweede Kamerlid moet kiezen in de plaats
van den heer Colijn, die zal moeten aftreden
omdat hij minister werd, is in de laatste jaren
altijd voor een vast rechtsch district gehouden,
mits er een candidaat gesteld wordt, waarop
alle drie rechtsche partijen, de antirevde
chr -hist en de r. kath samen gaan stemmen.
De heer Colijn is gekozen met 3833 stemmen,
tegen 1073 op den vrijzinnig-democraat en
930 op den socialist.
Volgens de Besidentebode zullen de R -Katho
lieken wel weer bereid worden gevonden om
een anti-revolutionairen candidaat te steunen.
Of echter onder de huidige omstandigheden
de Christehjk-Historischen even hard zullen
loopen naar een anti-revolutionairen candidaat
En toch
is voor het succes der rechterzijde zulk een
samenwerking dringend noodig, zooals gebleken
is in 1897 toen Sneek voor links gewonnen
werd met één stem meerderheid De meeste
kiezers van den Chr. Historischen kiezersbond
gingen toen op den liberalen candidaat over,
die er met 2452 stemmen kwam, terwijl zijn
tegenstander een anti-revolutionair 2451 haalde.
Het antirev. orgaan de Getuige noemt voor
de vacature-Colijn reeds de heeren ds. R. J.
W. Rudolph, Leidenmr. V. H. Rutgeis,
Hilversumen dr. J. G. Scheurer, zendeling-
arts met verlof.
Hang den vogel laag en koel.
V. Mijn hond van 3 maanden krijgt rijst
met paardevleesch te eten, afgeroomde melk te
drinken. Ook wat levertraan. Hoe lang moet
Hoe krijg ik hem
zindelijk? Hij is ’t nog niet.
A. Altijd. De melk kan met water afge-
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBIJRGH Zoon
te WORKUM.
Op Zaterdag den 14 Januari 1911,
’s middags 12 uur, zal ten Gemeentehuize onder
de ingezetenen worden aanbesteed:
lo. Het onderhoud van de Ge
meentewerken en gebouwen
gedurende 1911, en
2o. De levering van de schoolbe-
hoeften voor 1911.
De bestekken en voorwaarden liggen vanaf 7
Januari 1911 ter inzage ter Secretarie, terwijl I
van de bestekken exemplaren verkrijgbaar zijn
tegen f 0.50.
Aanwijzing van perceel 1 op Woensdag 11
Januari e.k., ’s morgens 10 uur (punt van samen
komst bij de Zeesluis).
Burgemeester en Wethouders van Workum,
T. M. ten BERGE.
De Secretaris,
A. de VRIES.
i open. In plaats van rood, worden de kam en
de kinlellen eerst blauw, dan zeer bleek. De
vogel zondert zich af en wordt lichtschuw. Ge
heel uitgeteerd sterft hij, als men er niets aan doet!
Doop een oorlepeltje in olie en maak daar I
niee den bek geheel schoon, drie maal daags.
Reinig na deze behandeling den snavel nog van
binnen met onverdund citroensap. Doe ook
citroensap in het drinkwater, doch geef nog liever
één 1 percents ijzervitriool-oplossing te drinken,
na 1 dag II/2 procent en na 2 dagen 2 procent,
't Mag niet sterker. Smeer alle zieke en ont
stoken deelen met iO procents glycerine en 3
percents boorzuur uitwendig (10 deelen glycerine
3 deelen boorzuur op 100 deelen water.) Ont
smet het hok. Afgemaakte of gestorven dieren
moeten verbrand worden en de asch begraven.
V. Is de in Friso genoemde bouillon ter
verbreiding van muizentyphus ook verkrijg
baar met gebruiksaanwijziging en zonder het
personeel van de rijksserum-inrichting
A. Ja, althans voor landbouwers. Men
I schrijve aan de heer Directeur der Rijksserum-
inrichting te Rotterdam.
V. Mijn kanarie zit nog al eens inelkaar te
hijgen. Hij krijgt kanarievoer, maar eel er bijna
Overigens zangzaad, een blaadje groen
en een stukje sepia. Is dat goed.
Neen. Geef in ’t bakje alleen rübzaad
Alleen bij ’t schoonmaken der kooi
wat zangzaad op ’t schoone zand. Overigens
in een schoon hoekje op den grond het kanarie
voer, eiken dag een eierlepel vol, met een paar
GANZEN.
’t Is nacht! Soranus ligt met zijn gezin in
zoete rust. De kloeke, dappere Fries wist, dat
de Romeinsche krijgers hem zochten, al dagen
lang, omdat hij zijn landgenooten met zijn nooit
missende, scherp gepunte pijlen, altijd ter over
winning voerde.
Hem en al de zijnen wilden zij dooden en
zijn nederige woning met groote omheining in
rook en vlammen doen opgaan. 7
keizer allen, die niet zijn bondgenooten willen
worden.
Soranus ziet zijn huis omsingeld bij ’t eerste
ochtendkrieken, doch weet toch raad. Een
lang gerekte loktoon weerklinkt en uit de na-
jj 1J_ 1 j 1 1 t 1 1
dagen van de witte, kleine, Germaansche ganzen,
die ook reeds door enkele Friezen en Batavieren
worden gehouden, meestal van vleugellam
geschoten wilde akkerganzen gekweekt door de
vrouwen en kinderen, als de mannen ten
strijde zijn.
De krijgers weten, dat het dikke, witte dons
in Rome betaald wordt met een prijs, overeen
komstig met f 4 per kilo. De legeraanvoerders
willen dit gaarne van hen koopen om het in
fijne zakken te doen, waarop zij het vroeger
zoo verwende hoofd zacht kunnen nederleggen.
Het heerlijke gebraad hebben ze dan eerst
zei ven nog
Vergeten is het doel van hun tocht. Ver
geten hun geduchte vijand Soranus en zijn j
pijlen. Zoo’n rijke voorraad ganzen doet hen
aan niets anders denken, dan om ze zoo spoedig
mogelijk te vermeesteren, zonder dat er een
verloren gaat.
Onmiddellijk beginnen zij de jacht, maar de
pijlpunten dringen niet ver genoeg in het dichte
dons om er ook maar één enkele te dooden.
Vele echter kunnen niet meer opvliegen en
vluchten, half fladderend, half loopend naar de
’t Is merkwaardig, hoevele Grieksche en Ro
meinsche schrijvers met voorliefde allerlei bij
zonderheden van het houden van ganzen ver
tellen. Reeds Aristoteles wist; dat ze 30 dagen
broeden.
Varro zegt: 25 dagen bij warm weer en 30
dagen bij koud. Aristoteles was er dichter bij.
De gemiddelde tijd is 30 dagen.
Als ze geregeld broeden op een matig warme
plaats, komen de pas gelegde eieren enkele
dagen vroeger uit. Voor oude eieren wordt de
broedtijd wel eens 32 dagen.
Om ze te mesten gebruikten de Romeinen
vijgen, waarvan zij de dieren bij geregelde
tusschenpoozen zooveel instopten, dat er niet
meer in wou. Dit duurde volle 30 dagen. Ze
moesten daarbij veel kunnen drinken.
»Chenobaskeion« heetten de inrichtingen waar
men ganzen van eiken leeftijd hield. Varro en
Columella beschrijven ze.
Schrijvers komen er al licht toe wat te over
drijven. Onder die oude geschiedschrijvers
roemden vooral Horatius, Palladius en Plinius
de ganzenlevers, die men buitengewoon groot
kréég door bij de vijgen melk en honing te
voederen, reeds lang, vóór het mesten begon.
Zij spreken reeds van levers zoo groot als een
duif.
geley etterachtige vloeistof komt weldra uit de
neusgaten. In den bek vindt men weldra een
taai, geel slijm, dat afschuwelijk riekt. Spoedig
wordt zoo’n vogel benauwd en houdt den bek
»O, nog grooterk schreef Juvenal. De kleine, T”
witte Germaansche ganzen hebben levers, veel
grooter dan zij zelf zijn, als de grootste Fransche
slag® (gentengevecht).Als er genoeg zijn, wor- voer, enten uag een eieriepei voi, mei een paar
lansr uereKie loatoon weerKiinm en uit oe na- 1 I druPPels melk tot een balletje gekneed en met
lang geieKie lOKioon veerKiinKt en uit ue na- d opkoopers of op de markt verkocht. suiker bestrooid
burige netlanden komt een geheele kudde op- d? veel Pgrootei sterkei zuiver witte>
winnende jonge genten hebben, verkoopen de
11 1 i_j j
sgentenslag® verloren.
Op de veel betere gronden en bij krachtige
voedering leggen nu
over een maand ruim.
De eieren worden zorgvuldig bewaard op een
koele, droge, luchtige plaats of, als dezelfde gans
ook moet broeden, in het nest gelaten. Wil ze
broeden, dan blijft ze op het nest en blaast en
bijt, als men er haar af wil jagen.
1 Dan ziet de boer hoeveel eieren zij heeft en
1 legt er zooveel bij, dat zij het broedtal nog juist
I goed kan bezetten. In ’t laatst van November j
i en begin December wordt dan tot 50 cents be-
taald voor een goed ganzenei om er bij onder
te leggen.
Sint Nicolaas broeden en Drie Koningen jongen
hebben moet het doel zijn van alle ganzenhouders,
die hun jongen duur aan de opkoopers willen
slijten. Dat kan bij den warmen koestal in de
met dik stroo gevulde nestkasten ook zeer goed.
Terwijl wij in de landbouw-almanakken lezen,
dat de ganzen in Februari beginnen te leggen,
j hebben de beste ganzen-boeren in Twente dan
I ZaVerr±rllJke netlanden, waar j kuike)ls van maand of zes weken oud
zy zmh ve.hg weten. (Door ze op geregelde die b April verkocht kunnen worden. Febru-
tyden, meest in den vroegen morgen te lokken &ri leJgen F. Mftart broeden en April kuikens
krijgen. Die dat doet, komt met de nachtschuit
en krijgt misschien geen gulden per stuk. De
opkoopers komen meest uit Enter. Deze eischen
levering aan het naaste spoorwegstation en gaan
zelven met de jonge ganzen mee, eerst naar
Rotterdam, dan naar de grootste Engelsche markt
plaatsen, waar men hen overal kent.
In het najaar houdt men hier en daar in
Overijsel en Gelderland ook ganzenmarkten. 1
Oude en jonge ganzen, die niet vroeg ieggen, I
worden daar alle verkocht en gaan naar de lief
hebbers van een Sint Maartensgans, doch als ze
oud zijn, meest naar Amsterdam. Hier slaat
men ze dood, om de veeren niet vuil te maken,
vilt ze en verkoopt de gevilde ganzen aan huis,
de huiden met de onbeschadigde veeren tegen
hoogen prijs naar Rusland. Zoo’n huid betaalt
soms de gans.
Het levend plukken der rijpe veeren, eenige
malen per jaar, is een barbaarrche gewoonte,
waardoor de ganzen veel lijden. De beroemde
Pommersche ganzen worden zoo zwaar omdat
men ze nooit plukt, voor ze geslacht zijn. Borsten
en bouten worden versch en gerookt bij ’t ge
wicht verkocht in fijne comestibleswinkels. Die
van Nieuw-Voor-Pommeren zijn de beste. Ze
wegen korenvet van 7 tot 9 kilo. Ook hier kan
men ze heel goed houden.
Toulouse ganzen zijn heel zwaar, maar hebben
gekleurde veeren, die niet veel waard zijn en
kunnen ook niet goed tegen onze winters. Over
vele andere rassen later wel eens!
ERICUS.
Vragen en Antwoorden.
(Zend uw vragen per brief of briefkaart aan
Ericus, Amsterdam, dan komen ze wel terecht
De antwoorden worden kosteloos gegeven
abonné’s van Friso behoeven geen postzegel voor
antwoord in te sluiten. Naam of woonplaats
j worden zelfs met den voorletter niet vermeld).
A. Bij vogels begint diphteritis (besmettelijke
keelziekte) meestal met gezwollen oogleden. Een
l. l „1 n.„rr--
deschrijvers. Martial schreef: Welneen, ganzen-
I levers, zoo groot als een duif, zijn lang de grootste
niet. De beste ganzen hebben levers zoo groot
»als de gans zelf is.«
witte Germaansche ganzen hebben levers, veel
Ganzen!
De gans is nu
wereld verbreid.
In streken waar veel lage graslanden (sbroek-
grondens) zijn, houden de boeren in ons land
de meeste ganzen en weten vooral veel geld van de
jongen te maken. Ze worden dan al aan de
opkoopers verkocht, als pas de eerste vleugel-
slagpennetjes te voorschijn komen, de vroegste
soms voor een rijksdaalder.
In Twente vooral heeft men reeds lang altijd
de ganzen aangehouden, die het vroegst legden
en het eerst broedden. Als ze in den zomer te
lastig worden bij huis, omdat ze geheele akkers
met wortelen, kool en graan kunnen verwoesten,
brengt de boer ze naar de broekgronden. Daar
j worden ze tegen geringe vergoeding of volgens
pachtovereenkomst door den boer bij een zijner
pachters gebracht ter verzorging in de zomer
maanden.
In ’t laatst van September of begin October
komen ze in de meeste streken thuis, één gent
met acht of meer ganzen.
De jonge ganzen en genten, die niet verkocht
I zijn, hebben nu ook de volle grootte gekregen.
’t Is nu de
mogen blijven. Alle jonge ganzen moeten blij-
De grootste, sterkste genten worden uitge-
De boeren
houden nu op Zondag na kerktijd een ^genten
den alle genten, die het gevecht verloren, aan
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, Bemelumer Oldephaert en Noordwolde,
Bindeloopen en Stavoren.
Er waren toen ook al grappenmakers onder t kccuicnu;; uicmuu me» Kcz.«uucu uugicucu.
duif.
