Ilindeloopen en Stavoren.
I
ZATERDAG 28 JANUARI 1911.
37ste Jaargang.
No. 5.
Binnenlandsch Nieuws.
Land- en Tuinbouw.
n
2
c.
l
FRISO.
De moord te Ruinerwolde.
aan
I
men reeren of andere maatregelen te nemen?
Wij hooren, dat de marechaussee alhier pas
tt
k
e
e
a
v
a
e
v
e
a
e
e
g
d
t
e
r
e-
de
de
rf-
en
e
n
b
l.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH ZOON
te WORKUM.
rn
a-
er
S
I-
k
ie
s-
a
v
L
e
1
r
i.
Twisken beide is romte.
Dy ’t altyd stimmich is
En noait ris laeitsje kin,
Is licht in goed persoan,
Mar my net rjucht nei ’t sin.
Dy ’t altyd grappen het
En ’t mei de gek bislacht,
Fyn ’k ek forfelend op in djür
En ’k slaen him gau gjin acht.
Dy ’t earnstich en koartswilich is,
Fen beiden op syn bar,
Dèr hald ik wol it measte fen
En dy nim ik for kar.
levend gewicht
2.
schieden, ter keuze van den belanghebbende,
hetzij op zijne kosten door
weger in of in de nabijheid
tn vee met 1
Siikje it net to fier.
Mei it soms wol wakker lykje:
Wol it net om ütens sykje.
Hwet is ’t lok faek fen ’e wrald
Jammer hy, dy ’t skrept en jaget
Nei de nocht dy ’t lichtsin haget,
Dy ’t him grif onrêstich haldt.
Meidwaen, neidwaen is syn stribjen,
Nést de »wereld« op to libjen,
Senuweftich, wif en skril.
En hy merkt it alle dagen
Ho ’t er altyd wirdt bidragen
As er ’t jinsen fange soil.
Zondagavond laat van
ingelicht.
en melkgevend fokvee, ouder
Dy ’t praet hat gelyk.
»To Tryn«, sei beppe prot op ’t lést,
Hatst’ dan alheel nin krom mei fjür
Mear yn ’e kachel for my oer
En doch dat yn myn têst
Myn foetten binn’ sa kald as iis
Is ’t noait om beppe mear in griis
Mar Tryntsje andre, wol biredt:
»Ik die jou têst oploege fol,
Mar beppe fettet ek fêst wol,
Dat ommers noait of nimmen net
Salang jo foetten sa kald binn’
Dy stove warem wirde kin.«
Duitsche 3-mast schoener gestrand.
Dinsdag strandde op de Noorderhaaks bij
Nieuwediep de Duitsche 3 mast schoener
»Elfriede«, kapitein W. Maas. Het vaartuig,
geladen met pijpaarde, was op weg naar
Bremen. De equipage werd ’s nachts na vijf
vruchtelooze pogingen, door de reddingboot
j gered en te Nieuwediep geland. Het vaar
tuig. dat onder water zit, is verloren.
De sexueele moord te Renkum.
Het Gerechtshof te Arflhem veroordeelde
J. v. Rwegens den afschuwelijken moord
op Adriana Pulle te Renkum, tot levenslange
gevangenisstraf.
De Rechtbank had hem veroordeeld tot 15
’in beide instanties
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0.65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
Hij was een i
sleten kleeren aan. vuil gezicht, ongekamde
haren en smerige schoenen het type van
een verschoppeling. Hij was de trappen van
particuliere zijde werd een der groote bankinstellingen opgestrompeld,
uit zijn kasregister.
Overtuigd dat het personeel, dat met de
kas in aanraking kom komen, absoluut be
trouwbaar was, nam onze zakenman, teneinde
!c in don arm, nadat wederom
bankpapier verdwenen bleek.
Met een rechercheur werd eenjieelen nacht
i er gebeurde
nietsden volgenden nacht evenmin, toch
tegen den ochtend van den derden nacht
werd behoedzaam de achterdeur van het ma
gazijn geopend en sloop iemand op zijn sokken
naar binnen. Terstond overmande men den
inbreker en bemerkte tot niet geringe ver
bazing den 18 jarigen zoon van den buurman
eveneens een welgesteld winkelier, te pakken
te hebben. Dit jongmensch klom des nachts
door middel van een ladder over den tuin
muur en had op die manier al heel wat
keeren den winkelier bestolenhij werd nu
onmiddellijk in verzekerde bewaring gesteld.
Kwartjesvinders.
Eergisterenmiddag werd de politie te Arnhem
medegedeeld, dat eenige kwartjesvinders de
stad met een bezoek hadden vereerd en rond
zwierven. Dadolijk toog de recherche er op
uit. Ze trof de heeren in een café aan onder
een potje bier en wachtten geduldig af wat
de heeren zouden doen, ’t Scheen hun al
spoedig te vervelen, althans zij trokken de
stad weder in vergezeld van de noodige
rechercheurs. Het gezelschap verdeelde zich
spoodig in twee groepjes. Drie wandelden
naar Oosterbeek. Aldaar aangekomen, droeg
de recherche hare bewaking over aan de
Oosterbeeksche politie.
De andere drie bleven inmiddels in een
kringetje rondwandelen, een volksoploop ver
oorzakende hetgeen tenslotte de politie begon
te vervelen, die hen toen eenvoudig meenam
naar het hoofdbureau. Het zijn twee Amster
dammers en een Hagenaar, die met de eerste
gelegenheid op transport zouden worden gesteld
uaar Utrecht.
Zij waren met den trein van 2 uur aange
komen en hadden kans gezien in den trein
een tweetal medereizigers aan het spelen te
krijgen, die respectievelijk 15 en 25 gulden
een beëedigden
van zijn woon
plaats, hetzij op Rijkskosten, zoo spoedig
mogelijk na aankomst in het voor de afmaking
bestemde slachthuis.
Veerdienst Stavoren—Enkhuizen.
Naar de N. Sneeker Ct verneemt, moeten
door de directie der II. IJ. S. M. plannen
overwogen worden, om met den nieuwen
zomerdienst het stoombootverkeer Stavoren
Enkhuizen en omgekeerd uit te breiden. Naar
verluidt zou ’t de bedoeling zijn in iedere
richting één boot meer te laten varen, zoodat
we dan 5 maal per dag verbinding met
Holland zullen krijgen. De bedoeling moet
zijn, de nieuwe dienst een vroegdienst te doen
worden vertrek van Stavoren ongeveer 8 uur.
Onze munt.
De minister van Financiën brengt ter kennis
van het algemeen, dat gedurende het jaar
1910 is aangemunt: voor rekening van bij
zondere personen: 421.447 dukaten, voor re
kening van het rijk 880.000 25 centstukken
2.250 000 10-centstukken, tot een nominale
waarde der sub II bedoelde specie van f 445.000
Van rijkswege zijn ingetrokken: 25 10-gul-
denstukken, 2.005 996 rijksdaalders, 22.090
guldens, 19 538 halve guldens, 707 499 25-
centstukken, 2.547 786 10-centstukken,
124 5 centstukken, 54 565 2^2 centstukken,
174 262 1-centstukken, 1 413 ^-centstukken
tot een totale nominale waarde (inbegrepen
f 130 97 door brand beschadigde specie) van
f 5.482 010.33.
Verbouwing paleis Het Loo.
Men schrijft aan de Tel.
Uit alle oorden des lands waren Woensdag
gegadigden, ten getale van ongeveer 100, op
gekomen naar de eerste aanwijzing van de
verloren.
M
levenslang had gevorderd,
Niet de miliciens der lichtingen 1905,1907
en 1910, maar die der lichtingen 1907, 1908 en
een der groote bankinstellingen opgestrompeld, 1910 moeten in Augustus a.s. voor 26 dagen voor
en vond een jongen bediende, die de klachten J herhalingsoefeningen onder de wapenen komen.
over zijn armoede en zijne hongerige maag
met deernis aanhoorde. De jonge man gaf
hem een dubbeltje, dat gretig door de groeze
lige hand werd aangepakt.
»En wat zal je nu doen met dat geld
vroeg de secure ambtenaar.
»Jonge man«, antwoordde de verschoppeling
en hij keek zijn weldoener met aandacht aan,
»u ziet mij zooals ik ben, als een arm, deernis
waardig man. Toch ben ik een éérlijk man
en ik zal u een eerlijk antwoord geven. Ik
zal mij allereerst een goed middagmaal laten
voorzetten, dan ga ik een bad nemen, daarna
zal ik mijn haar laten knippen en ten slotte
koop ik een nieuw pak kleeren. En als ik
dan nog geld overhoud, ik beloof het u
plechtig, dan kom ik het bij uw bank in
deposito geven, en nergens anders. Zoo waar
ik een eerlijk man ben, ik zal woord houden.
Goeien dag!
Diefstal.
Een der gegoede Ilaagsche winkeliers in de
»oude stad« miste sinds eenigen tijd des mor
gens geregeld vrij aanzienlijke geldbedragen
Bestrijding van de tuberculose onder
het rundvee.
De minister van Landbouw heeft bepaald
4. dat de vergoeding, welke zal worden
gegeven voor krachtens het Kon. Besluit van
I 1 December 1910, houdende bepalingen ter
bevordering van de bestrijding- van de tuber-
culose onder het rundvee, door het Rijk ter
I slachting overgenomen tuberculeuze runderen,
I zal worden berekend naar het volgend tarief
Klasse I Vee in gogden voedingstoestand
verkeerende en zonder zichtbare ziektever
schijnselen
a. dragend en melkgevend fokvee, niet ouder
dan 6 jaar: f 0 38 per,KG. levend gewicht
b. dragend
dan 6 jaar: f 0.35 per KG. levend gewichtj
andere melkgevende koeien: f 0.32 per
K.G. levend gewicht;
een en ander vermeerderd met f 2 voor
elke liter melk, welke het dier per dag geeft,
mits de melkgift ten minste 6 liter per dag
bedraagt.
Klasse II. Vee niet vallende .onder klasse
I of klasse III, met of zonder zichtbare
ziekteverschijnselenf 0.30 per K.G. levend
gewicht.
Klasse III. Vermagerd vee
ernstige ziekteverschijnselenf 0.20 per K G. raad, cle poinl
dat het wegen der runderen zal ge- I
1 in het magazijn gewaakt doch
naar
verbouwing van het Koninklijk Paleis het
Loo, hetwelk geschiedde onder geleide van
den rijks-bouwmeester, den heer C. H. Peters
en den opzichter, den heer S. Koldijk. Na
rondvraag werden in den keuken van het Pa
leis nadere inlichtingen gegeven omtrent de
verschillende teekeningendeze waren hier
voor op de wanden bevestigd. Het reusachtig
fornuis zorgde hier voor een gezellige warmte,
terwijl door het personeel de noodige zit
plaatsen waren aangebracht. Het algemeen
oordeel der vele deskundigen, bij deze gele-
genheid aanwez'g, was zoo vernietigend voor
de bestaande toestanden onder dit Koninklijk
dak, dat men zich niet kan voorstellen, hoe j
zoo iets tot nu toe kon blijven staan.
Liefdadigheid.
arme drommel met oude ver- jaar, terwijl het O.
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
Het auteursrecht van den inhoud van dit
blad wordt verzekerd volgens art. 25 der Wet
van 8 Juni 1881, Staatsblad no. 124.
VARKENS.
i.
zoo klein, dat ze maar één
ook zonder koe moeten
Maar een varken, al is ’t er
zelfs de meeste boeren-
Omtrent den moord op de wed. Lente te
Ruinerwold wordt het volgende aan de
M. Ct. gemeld
De moord moet Vrijdagnamiddag circa 5
uur hebben plaats gehad. Omstreeks dien tijd
heeft men op het naburig »Lok« den hond
der arme vrouw vreeselijk hooren te keer
gaan, ’t Was als wilde ’t goede dier, dat
aan den ketting lag, zijn meesteres bijstaan.
Daaruit valt op te maken, dat de vrouw om
hulp heeft geroepen, wellicht den hond bij
den naam riep, in de hoop dat het dier zich
van den ketting zou losrukken.
Wij vernemen, zegt het blad, dat zekere
W. M., een niet al te gunstig bekend staand
persoon, 11. Vrijdagavond op genoemden land
weg gezien is. Deze erkent inderdaad Vrij
dagavond tot ’t donker was, in de woning der
weduwe te hebben vertoefd. Daarna is hij
naar Meppel gegaan.
De vermoorde vrouw had geen vijanden.
Wel werd door haar een proces gevoerd
met een buurman over een stuk land, maar
de verhouding tusschen beiden liet oogen-
schijnlijk niets te wenschen.
Naar men mededeelt arriveerde eerst Dins
j dag de justitie uit Assen ter plaatse. Waaraan
deze late komst te danken is, weten we niet.
m Is de justitie niet tijdig genoeg ingelicht?
(Zend uw vragen per brief of briefkaart aan job o o
Ericus, Amsterdam, dan komen ze wel terecht. Ve/der er nOg een Vraag t<5.±S'
n.l. deze: Waarom is het terrein onmiddellijk
abonné’s van Friso behoeven geen postzegel voor 1 na het ontdekken der misdaad niet afgezet,
althans na de verklaring van den dokter op
Zaterdagmorgen vóór 12 uur En dan verder
is de politie in den omtrek niet aanstonds met
het voorgevallene in kennis gesteld, en werd
het niet noodig geacht politiehonden te requi-
reeren of andere maatregelen te nemen?
Vraag. Wat is toch een Astilbe?
Antw. Een bekende plant, die vroeger altijd
en nog meestal Spiraea genoemd wordt.
Vraag. Wat is een Emantophelia?
Antw. Zoo noemde men hier en daar de
Imantophyllum, nu meest Clivia genoemd.
ERICUS.
Er zijn boertjes,
koetje houden. Ja,
velen het doen. 1
maar één, hebben
arbeiders, hebben in kleine steden en in dorpen
zelfs de meeste burgers.
Die grond in gebruik heeft en er naar woont,
doet verstandig, als hij een big mest. De kleine
aardappelen, de zieke, mits niet verrotte, de i
pulp van suikerfabrieken, knollen, mangel-
wortelen, zemelen, kaf, oude of wormstekige
erwten en boonen, fijn geklopte beenderen, afval
van het slachten, een gestorven kip of eend,
die geen besmettelijke ziekte had, alles eet
het zwijn.
De wei, die bij ’t kaasmaken overblijft, wordt
eerst met een centrifuge of met de hand ont-
roomd en is dan ook voor de varkens. Wanneer
ze uit zand- en heidestreken naar de vettere
gronden komen, waar eerst kaas, dan boter
gemaakt wordt, knorren ze eerst erg ontevreden,
en schudden met den kop.
Dat beduidt in de varkenstaal: «Zoo! is afge
roomde wei nu vet met rauwe aardappelen en
pulpe? Jullie kleiboeren ziet laag neer op de
«heidekluiten,” maar deze geven ons, varkens,
volop karnemelk, koken voor ons wortelen en
koolraap en beste zemelen met best meel er
door. Daardoor krijgen wij bij hen dat vaste,
zoete, heerlijke spek en keurige vleesch. Van
die «heidekluiten” kunt gij nog veel leeren!
’t Zal U vreemd voorkomen, lezers! wanneer
ge het vaatwerk, met kokend water zonder zeep
of soda afgewasschen, volkomen schoon vindt.
Daarop leggen zich varkenshouders toe. ’s Mor
gens pap met brood, ’s middags aardappelen
met vleesch of spek en zuurkool, wortelen,
snijboonen of knollen, ter afwisseling met een
haas of een paar konijnen er in gekookt
(historisch), ’s avonds pannekoek met of zonder
spek.
Die borden en schotels van een groot boeren
gezin met de dienstboden bevatten met elkaar
nog heel wat voeding voor de varkens en daarom
komt ook het vaatwater in den enormen, rood
koperen ketel, waarin voor de varkens gekookt
wordt, als de praktische ijzeren kookpotten niet
gebruikt worden.
Natuurlijk moet bij al dien afval genoeg goed,
degelijk voedsel komen, maar geen enkel stuk
vee ruimt zoo goed afval op als varkens en
groeit er zoo goed bij.
In Duitschland, maar vooral in Wertfalen en
Hannover, in Holland, Groningen, Friesland, Zee
land, Brabant en Limburg, ja ook in andere
provinciën had men vroeger afzonderijke, soms
weinig verschillende, groote sspekvarkens” met
dikke zwoord en grove, maar toch niet sterke
beenderen. Had men die minstens 400 a 500
halve Kilo’s gemest, dan kreeg men na ’t
slachten «steentjesspek,” zoo dik, als een metsel
steen breed is, ja nog wel dikker. Dat waren
vroeger de algemeen gefokte varkens. Ze waren
sterk, konden best tegen losloopen in de weide
bij allerlei weer, werden weinig ziek, kregen
veel biggen en zorgden er uitmuntend voor,
maar elk pond gewichtsvermeerdering kostte
zooveel, dat alleen de best groeiende voordeel
geven. Wanneer nu een van de tegenwoordige
kleine Yorkshires niet best meer groeien wil
gaat zoo’n big, nauwelijks 100 halve Kilo’s
zwaar, naar de exportslagerij voor Engeland.
Die groote, ouderwetsche Mapvarkens” echter
wil niemand hebben, voor ze goed vet zijn.
Daarbij veranderen de menschen. Alleen de
boer nog eet vet spek, omdat het zoo voor-
deelig en gemakkelijk in de huishouding is; bij
den arbeider wordt het hoe langer hoe minder
gevonden: 't magere worstvleesch (»met”) de
ham (shesp.” sskinke”) en kluifjes worden goed
verkocht, vooral ook de karbonaden en skrab-
betjes” (rib zonder het dikke rugstuk), maar
het dikke spek laat men den slager houden.
Deze wil meer vleesch, minder vet, doorregen
spek, dunne zwoord en fijn been.
ERICUS.
Vragen en Antwoorden.
uw vragen per brief of briefkaart
De antwoorden worden kosteloos
gegeven en
antwoord in te sluiten. Naam of woonplaats
worden zelfs met den voorletter niet vermeld).
Vraag. Zijn «droogbloeiers” vergiftig?
Antw. De Colcicum autumnale (die gewoon
lijk zoo genoemd wordt, omdat ze geheel droog,
zonder water of aarde, sierlijk bloeit, als
den bol voor ’t glas zet) inderdaad zeer ver
giftig, vooral aan de meeldraden. Als men de
bloemen in de hand gehad heeft, moet men
deze goed wasschen, voor men er mee eet.
s
r
i
i
i
s
5
3
1
is
,e
ir
■g
i
i.
i
>n
)k
e
ir
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workuni. Hemelnmer Oldephaerl en Noordwlde.
aq+'7öo,ö1 vnnr
