4
Voordwoldr.
Weltsje.
Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht.
38ste Jaargang.
ZATERDAG 20 JANUARI 1912.
No. 4.
Binnenlandsch Nieuws.
t
l
t
I
I
l
r
5 r-A-I
Tot plaatsing van adv. en
en
i
i
dering met den trein was vertrokken, sprak
i
l
Ir
Dit blad verschijnt des Zaterdags
Per post 0.65. T
dags in te 2__. -
t
i
r
i
i
mannen en
noodig is
i man
I
t
i
i
1
5
I
l
een sklussiet water, zooals ze
zegt de Tel., bleek weer eens
j van de arrond -rechtbank te Alk-
Daar stonden niet minder dan 2 land-
een veehouder terecht, die het
ruim hadden genomen, dat het
Uit het onderzoek
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum. Ilemelumer Oldephaerl en
llimleloopen en Stavoren.
aan
aan Workum, voor de opkomst en I
betoond, waar het hier iets nieuws en voor velen
iets twijfelachtigs betrof, en
betreurde, dat niet allen lid waren geworden,
was zij toch dankbaar voor den oogst die het
2__ Z i en kost per halfjaar 50 cents
^Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder-
zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
II. M. de Koningin.
In verband met gedane mededeelingen om
trent de loopende geruchten in zake de te
leurstelling eener hoopvolle verwachting in de
Koninklijke Familie, is de Tel. in staat een
meer optimistischen klank te doen hooren.
Inderdaad bestond er eenige aanleiding
tot het verspreiden van de eergisteren gepubli
ceerde geruchten, doordat Prins Hendrik nog
Dinsdagavond laat onverwachts in de residentie
terugkeerde, terwijl middelerwijl H. M. de
Koningin Moeder laat in den nacht naar het
paleis in het Noordeinde werd geroepen, al
waar zich reeds dr. Roessingh en later ook
prof. Kouwet bevonden. Reeds verscheidene
dagen voelde H. M. zich minder goed. Dins-
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
uitgestrooide zaadje had gegeven, waar een af-
deeling alhier met 16 leden kon worden opge
richt.
,”77^"55
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH ZOON
te WORKUM.
andere veroverde plaats weder wettelijk verstoo-
ten. Zoo is zij verdrongen uit de bloemenbin-
derijen, eene bij uitstek vrouwelijke bezigheid,
en zijn door de Overheid bepalingen gemaakt
dat een 15-tal beroepen niet voor haar toegan
kelijk zijn, b.v. boekdrukkerijen, aardappelmeel
fabrieken, sigarenmakerijen, kurken en stroo-
hulzenfabrieken enz. waar zij wordt vervangen
door mannen en jongens. Een amendement-
Aalberse in de Tweede kamer, om de gehuwde
vrouw uit alle fabrieken te weren, verwierf nog
40 stemmen, maar het gevolg, zou zijn, dat zij
gedreven zou worden naar mindere baantjes,
naar huisindustrie en naar het armhuis. Zij
verkeert in de harde noodzakelijkheid, dat zij,
moet. En dan de ongehuwde vrouw, waar moet
die heen? Ook die is genoodzaakt zich op de
arbeidsmarkt te begeven, wil zij althans een
deugdzaam leven leiden. En nu de politiek
zich meer mengt in industrieele aangelegenheden,
komt de vrouw aanhoudend in conflict met
wetten, die haar in haar arbeid belemmeren.
Maar wie geeft den wetgever het recht in te
grijpen in het particuliere leven der vrouw?
haar te negeeren, waar zij zelve in de eerste
plaats diende te worden gehoord Enkel het
feit harer kiesrechtloosheid 1
Men zegtde vrouw hoort in huis, maar elke
invloed op de totstandkoming der woningwetten
b.v. is haar onthouden. Men zegt: de vrouw
hoort in het gezin, maar welke rechten heeft
zij daar?
De Vogelwet.
De Nederlandsche Vereeniging tot bescher
ming van dieren heeft tot de Tweede Kamer
een adres gericht, waarin zij zegt, dat de ge-
heele strekking van het ontwerp van wet ter
vaststelling van wettelijke bepalingen tot be
scherming van in Europa in het wild levende
vogels en de bewoordingen van meest alle
artikelen niet het minst ook die van de
memorie van toelichting hare volle instem
ming kunnen hebben Zij acht op grond van
haar roeping het zich tot plicht er bij de
Kamer op aan te dringen, door het verleenen
van haar goedkeuring het mogelijk te maken,
dat het ontwerp tot wet worde.
Adressante wijst voorts op enkele bepalingen
van het ontwerp, zooals dit thans, na de
daarin aangebrachte wijzigingen luidt, of toe
lichtingen daarop, welke zij gaarne meerom
vattend, andersluidend of scherper gesteld had
gezien.
De vereeniging moet het ten zeerste be
treuren, dat de minister, ofschoon zelf van een
andere overtuiging, heeft gemeend aan van
sommige zijden geopperde bezwaren tegemoet
te komen en artikel I, hetwelk in het eerste
ontwerp zoo flink de geheele zedehjke strek
king aangaf, thans zoodanig heeft gewijzigd,
dat, op grond van de uitzondering sub c, een
zeker aantal vogelsoorten als volstrekt scha
delijk zal worden aangewezen en daardoor,
tot onherstelbaar verlies voor onzen vader-
landschen vogelstand en zekerlijk ook ten
nadeele van het evenwicht in de natuur, ten
doode opgeschreven.
Melkvervalsching.
Dat de Noord Hollandsche boeren het maar
dagavond achtte H. M.’s omgeving het raad
zaam, Z K. H. Prins Hendrik te waarschu
wen, terwijl inderdaad van Dinsdag op Woens
dagnacht H. M. vrij ernstig ongesteld bleek
te zijn. De ongewone drukte van het af- en
aanrijden, het voortdurend aanwezig zijn van
H. M. de Koningin-Moeder, benevens der ge
noemde medici ten paleize, waren een vol
doende aanleiding, dat men zich in de resi
dentie ongerust maakte, met tot resultaat het
eergisteren met teleurstelling vernomen gerucht.
Eergisteravond deelde men echter aan het
blad mede, dat, alhoewel H. M. dc Koningin
inderdaad, zij het dan ook gelukkig niet ern
stig, ongesteld is, er kans bestaat, dat men in
de hoopvolle verwachting niet teleurgesteld
zal behoeven te worden. Prof. Kouwer en
zeer waarschijnlijk ook dr. Roessingh waren
voornemens, ook dezen nacht ten paleize te
verblijven. Eerst heden zal, indien zulks
noodzakelijk zal blijken, een officiëele mede-
deeling aangaande H. M ’s gezondheidstoestand
verschijnen.
ook bij de tot stand gekomen kinderwetten. De
vader beslist over de school, over het vak, over
den godsdienst, zelfs de zuigeling kan de vrouw
worden ontnomen, zoodat haar alle invloed
van een moeder op haar kind kan worden ont
zegd, wat Spr. kan constateeren uit eigen er
varing en eigen onderzoek.
Ook volgens de huwelijkswetten is de getrouwde
vrouw aan handen en voeten gebonden. Zij is
volgens het B. W. den man gehoorzaamheid
verschuldigd en bevindt zich onder diens macht.
Is er iets vermetelers denkbaar Minderwaardig
in eigen oog en in dat van den man, maar dat
komt, omdat eeuwen van verdrukking haar
fierheid hebben geknakt en gedood, omdat zij
eeuwen lang is opgevoed in slaafsche onder
werping en tochzij is vrouw en moeder, maar
in naam het geïdealiseerde wezen, inderdaad
gehoond en geketend. Een ander artikel zegt,
dat de getrouwde vrouw geen erfenissen of le
gaten mag aanvaarden of schenkingen aannemen
dan met toestemming van hare echtgenoot,
waarvan het harde en onbillijke met voorbeelden
wordt aangetoond. Den man wordt het recht
gegeven het vermogen der vrouw te verkwisten,
te verspelen, te verdobbelen, desnoods met an
dere vrouwen te verdoen. En al heeft de vrouw
bij huwelijksvoorwaarden zich het beheer over
hare roerende en onroerende goederen en het
vrije genot harer inkomsten bedongen, zij heeft
daarmede nog niet de beschikking over haar
goed, want die blijft den man voorbehouden.
Heeft de vrouw een landsbetrekking vervuld,
dan kan zij bij huwelijk de gestorte gelden niet
terugkrijgen dan door bemiddeling van den man.
Haar eigen, door haar zelve verdiend geld, mag
zij alleen besteden ten bate van het gezin, maar
wie controleert de man in dezen
Spr. zou een lange rij van dergelijke grievende
bepalingen kunnen opnoemen. Oorspronkelijk
zullen de mannen die grove onbillijkheden niet
hebben bedoeld, maar nu in de praktijk en door
Kinstou Weltsje Wolbiredt?
Better faem, wirdt nearne net
Yn üs hele Fryslón foun!
Weltsje is jong, is fluch en soun,
Gnap, en üt hjar eigen moai,
Net fen frjemde dracht en toai,
Weltsje hat hjar eigen kleur:
Hat de gek -mei fine »odeur.<r
Weltsje draecht hjar eigen hier,
Hat net nedich frjemde sier.
Makket meast hjar eigen klean
Dy ’t hjar passe en krudich stean.
Nidle, trie en fingerhoed.
Kin se hantearje en past hjar goed
Weltsje is ier moarns üt ’e fear
Stiet de tobbe for hjar klear.
Haldt ’t each op ’e iterij
Rierd gjin kluten yn ’e brij.
*t Wirk dat fljucht hjar troch de ban
Derby hat se in fyn forstan.
Dat bimerkt men malle gau
As we hjar praet ris efkes skou:
Ja, dan hear jy oars hwet wer
Dan fen moaije jurken, hjer,
Weltsje is altyd woltomoed
Altyd fleurich, altyd froed
Dwerse sinnen keart se trou
Lyk as fymlerijen ou.
Roun, selstannich yn hjar praet,
Is hja tige oprjucht fen aerd.
Weltsje is frjeonlik tsjin elkien
Just net loftich of yn-grien
Mar sa minlik lykwol, dat
Elkien fen hjar halde moat.
Ryk is hja oan deugd en ear
Siz my nou, hwet wol men mear
Alles hat se oan hjar, dat
Immen lokkich meitsje moat.
Feinten wêz foarsichtich 1 mar
Weagje it mar gerêst mei hjar.
Hoe komt het, dat voor
man telkens het kiesrecht is uitgebreid?
een prima vader of opvoeder
was? Neen, als mensch heeft hij het gekregen,
daarom vraagt ook de vrouw als mensch
haar recht. Had de vrouw het kiesrecht, men
zou het niet wagen een onderwijzeres bij hu
welijk, te ontslaan, men zou het niet wagen de
best bezoldigde baantjes aan de heeren te geven,
in het Wetsontwerp-Heomskerk, ingediend 29
April 1910, zou aan Vrouwelijke Rijksambtenaren
geen eervol ontslag bij huwelijk zijn aangekon-
digd. Een bewijs daarvan levert Noorwegen,
waar een jaar na de invoering van Vrouwen-
elke sociale wet ziet de vrouw zich van eene of kiesrecht, aan hun vroeger tevergeefs geuite
wensch om huishoudscholen op het platte land,
werd voldaan.
Neen, waar de belangen van de helft der inwoners
op schromelijke wijze worden verwaarloosd, kan
het niet goed gaan. De staat is een gezin en
huishouding in het groot, waar mannen en vrou
wen samen moeten werken tot heil der geheele
maatschappij, en daarom worden alle vrouwen
en moeders opgewekt mede te strijden den strijd
voor rechtvaardigheid en recht. Aaneensluiting
slechts zal den Wetgever noodzaken dat recht
te doen zegevieren, niet aansluiting beteekene
tegenwerking. Blijven de mannen achter, laten
dan de vrouwen als wegbereiders vooruit gaan,
opdat de vrouw niet langer op één lijn wordt
gesteld met kinderen, idioten, krankzinnigen
enz. of liever met ongeneeslijk krankzinnigen,
misdadigers en kinderen van het vrouwelijk
geslacht. Daarom dienen alle vrouwen en moe
ders mede te helpen om een gelijkgerechtigd,
vrij geslacht te kweeken waartoe zij in naam j
der menschheid worden opgeroepen, want geen
groote tegenwerking, volgens getuigenis van het
Internationaal Congres van den Wereldbond
voor Vrouwenkiesrecht te Stokholm, dan de
lauwheid, de laksheid en de onverschilligheid
der vrouw zelve voor de vrouwenbeweging, en
daarom moeten allé vrouwen ons helpen ook
hier te lande dien strijd tot een zegenrijk einde
te brengen.
Na de pauze gaf nog het optreden
1 Geene, want de ouderlijke macht C. Groot van F
wordt enkel uitgeoefend door den vader, gelijk j Vereeniging,
nnlr Kil Ha t.nt, «tanii crekomAn kinderwetten. De olc Wc
Dochs gjin feint dy ’t nei hjar rint,
Hwent se is neat, se hat gjin splint.
v. Meurs folge. FRISO.
Het Districts-comité voor Friesland, van de
Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, is j.l. Maan
dag 15 Januari, te Workum, zijn propaganda-
tocht begonnen door de provincie, welke ver
gadering werd geleid door de presidente der afdee-
ling Sneek, Mevr. Gortervan Gorkum, die in haar
woord ter opening te kennen gaf, dat voor Workum
de eer der eerste wintervergadering was weg
gelegd. In aansluiting hiermede vormde het
optreden van freule Wichers van Huis ter
Heide eene aangename introductie, die zich in
in hare voordrachten: De moeder zong, van
Christina van Herwerden, De tijd wil strijd,
van Elsa Hielscher, Zegt wat moet ik van het
leven zingen, van dezelfde schrijfster, Stel u
gerust, mijn broeder, naar het Engelsch en Van
eene, die van verre staat, van Hermina Croiset,
deed kennen als eene declamatrice, die de kunst
van voordragen verstaat, en met onmiskenbaar
talent vertolkte de gevoelens, die in dit bij
uitstek geschikte progaganda-materieel waren
weggelegd. Vervolgens trad op Mevr. Goudsmit
van Amsterdam, die in een welsprekend betoog,
krachtig, vurig en vol geestdrift de beweging
voor Vrouwenkiesrecht verdedigde, en die daarom
een eereplaats in de rij der pioniers en kam
pioenen mag worden ingeruimd. Die beweging
was, zei Spr., het onderwerp, dat naast haar
gezin, haar het meest ter harte gaat, waarvan
zij, voor zij tot het rechte verstand was ge
komen, voorstandster was, maar later, toen zij
ouder werd, zich dat gevoelen beter bewust
werd, thans zich in het centrum daarvan be
weegt en daarom haar culminatiepunt heeft
bereikt. Veel te weinig vrouwen scharen zich
nog aan hunne zijde, hetgeen voortspruit uit
het niet weten van wat zij beoogen en van wat
met het stembiljet is te verkrijgen, want het
kiesrecht voor de vrouw is nuttig en nood-
zakeljjk. Een blik op de hedendaagsche maat
schappij geeft als een onomstootelijke waarheid,
dat deze beheerscht wordt door de
gebaseerd is op wat nuttig en
voor mannen, en dat inzicht van den
straalt in alles door. Vroeger toch, in den
aanvang der vorige eeuw, toen de vrouw nog
als huisarbeidster spinnend, wevend, naaiend,
stoppend, haar levensonderhoud en dikwijls ook
dat harer kinderen verdiende, bemoeide de poli
tiek zich niet met de vrouw en haren arbeid
en voelde de vrouw niet, dat zij zich met de
politiek moest bemoeien. Sedert is echter de
economische toestand der vrouw geheel ver
anderd en de taak der regeering dientengevolge
geheel gewijzigd. Als gevolg van de ontwikke
ling der groot-industrie enz. is de huiselijke
arbeid bijna geheel fabrieksarbeid geworden
en zijn de vrouwen uit het huis naar fabriek,
werkplaats en kantoor gedreven. Men heeft
thans vrouwelijke arbeiders niet alleen, maar
ook kantoorklerken, reizigers, onderwijzers, predi
kanten, doktoren, chauffeurs en aviateurs. Al
die vrouwen stooten zich dagelijks aan wetten
en voorschriften, gemaakt in een tijd, dat zij een
geheel andere rol vervulden. Nu zou men op
pervlakkig meenen, dat daarin langzamerhand
wijzig ng zou zijn gekomen en een aan)
aan veranderde toestanden, maar dat is niet het
geval.
Vele juristen erkennen wel, dat vele artikelen
van ons Burgerlijk Wetboek zijn verouderd,
maar bij die betuiging eener platonische liefde
blijft het.
Alleen enkele hoogstaande mannen steunen de
vrouwenbeweging, maar er is zelfs nog een
•minderheid, die zich met alle kracht en macht
tegen dat streven verzet. Spr. wil erkennen,
I dat eene regeering, alleen van vrouwen, mis-
schien ook eenzijdig zou zijn, maar waar de
helft vrouwen worden gevonden, zou daaruit
I goed samenwerking kunnen worden verkregen,
1’.
I de vergaderzalen van Rijk, Provincie en Ge- kiesrecht de mannen kunnen dwingen met hunne
meente, dat zy teveel gevoelsmensch is, vormt wen~*' 1 u...
I juist een argument voor het feit, dat zij daar I den
niet mag ontbreken. Haar plaats zou-; n
b.v. bij de behandeling der arbeidswetten, waar
I moet worden bepaald waar, hoelang en wanneer
de vrouw zal mogen werken, maar neen, haar
wordt in dezen niets gevraagd en wat de heeren
wijzen, hebben zij te prijzen. Er wordt veel
geschermd met de zwakke krachten der vrouw,
waarvan het tegengestelde juist door Spr. met
voorbeelden wordt geïllustreerd. Waar een werk
gever als arbeidskracht heeft te kiezen tusschen
een man en een vrouw, ziet de laatste zich bijna
steeds op den achtergrond gedrongen, en bij
i van Mej.
Rotterdam, propagandiste der
eene aangename afwisseling, waar
deze als Marijtje van Broek in Waterland, in
het dialect dier streek, haar indrukken weergaf
van eene gehouden meeting voor Vrouwen
kiesrecht, en daarbij op humoristische, maar
niet minder op vaak sarkastische wijze de
achteruitzetting der vrouw en het goed recht
der vrouwenbeweging behandelde, om ten slotte
ook hare opwekking tot aansluiting te voegen
bij die van Mevr. Goudsmit.
Bij het daarop volgende debat betwijfelde de
heer J. Boonstra of het stembiljet voor de vrouw,
wel zulk een toovermiddel zal blijken te zijn,
wjjl hij meent, dat het kiesrecht gewenscht
wordt door de leiders, niet door het volk, en
waar thans door zoovele mannen weinig waarde
aan dat kiesrecht wordt gehecht, vreest hjj bij
de vrouw voor hetzelfde, daargelaten nog zijn
vrees voor onvrede in het gezin, vooral bij ge
mengde huwelijken.
Mevrouw Goudsmit gelooft juist dat de animo
bij de vrouw grooter zal blijken te zijn, omdat
de vrouwen daarvoor hebben geleden en ge
streden en dus dat kiesrecht meer zullen waar-
deeren.
Mej. Groot noemt het bezwaar voor onvrede
in het gezin een zwak argument, juist verschil
van inzicht zal de lucht zuiveren, en degezins-
eenheid zal juist niet in gevaar komen en eerder n,e*- laten kunnen de melk een beetje te ver
worden versterkt. dunnen met
Door belangstelling der vrouwen in landen het noemen,
met vrouwenkiesrecht is tevens het percentage jer zitting
va“ d.« kiezers verhoogd. maar. Dau.
Wijl Mevr. Gorter voor het einde der verga-
dering met den trein was vertrokken, sprak s uouwers en
freule Wichers aan het slot een woord van dank »kluseie« zoo
de dames, die de zaak hadden voorbereid, de spuitgaten uitliep
belangstelling bleek, dat één zelfs bij honderd deelen melk
1 66 dealen water voegde en dan nog maar
liefst slootwater. Tegen de landbouwers
in Avenhorn en Obdam woonachtig werd
door den subst. officier van justitie, mr’ Hane-
reclames voor Handel, Nijverheid eu Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
I l'
j de gewijzigde economische toestanden de onhoud-
I baarheid is gebleken, laten de hedendaagsche
mannen nog die toestanden bestendigd, en daar
om is de vraag: Hoe kunnen mannen en vaders
iets dergelijks toelaten voor hunne vrouwen,
passing i hunne zusters, hunne dochters, voor Spr. een
niet het onoplosbaar raadsel.
Men verwijt vaak de vrouw haar bekrompen
heid en onzelfstandigheid, maar zij zijn ook
steeds stelselmatig teruggedrongen. Mocht een
enkele soms daartegen haar stem hebben ver
heven, gelukkig is dat voorbeeld door anderen
gevolgd en zijn thans in ons land 12000 vrouwen
bij de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht aan
gesloten. Het stembiljet is dan ook voor de
vrouwen het toovermiddel, waardoor men ook
met hare wenschen eerlang rekening zal dienen
te houden. Gelijk de mannen nu, bij hunne
afvaardiging naar Rijks of Provincie of Gemeente-
vergaderzaal handelen in overeenkomst met
Het bezwaar van tegenstanders der vrouw in I hunne kiezers, zoo zal ook de vrouw met haar
meente, dat zij teveel gevoelsmensch is, vormt wenschen te rekenen.
I ...in. nnn a^.rr.. w. Ar. fölt .10 l 911 ll Q Q1’ I .1 mUU V, a
juist zijn Omdat hij zulk
I