Ilindeloopen en Stavoren.
j
Kennisgeving.
I
I
vaccineeren
I
Verkiezingsrede J. H. ANEMA,
Officieel Gedeelte.
1
l
1
j
ZATERDAG 15 FEBRUARI 1913.
1
«P
i
J-
II
1
I
I
De BURGEMEESTER der Ge
meente WORKUM brengt ter ken-
belanghebbenden, dat op
nis van I
Zaterdag den 15 Februari
e.k., des namiddags 2 uur, in een en
der lokalen van de voormalige school
voor kosteloos onderwijs, gelegen
heid zal bestaan om zich gratis
te doen
door Dr. W. J. SLIS alhier.
Workum, den 10 Februari 1913.
De Burgemeester voornoemd,
T. M. ten BERGE.
n
I
A
t
4.
5.
8.
9.
Omslag 1913.
4
punten den bezocht, wordt ruim hall 12 doo
door de zitter, de heer Tj. Banning, gesloten.
1.
2.
3.
6.
7.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
-
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum. Ilemelumer Oldephaert en Noonhvoide.
dezer kapitalistische maatschappij niet ver zal
De BURGEMEESTER der Gemeente Heme-
lumer Oldephaert en Noordwolde brengt ter
openbare kennis dat door hem een vergadering
van den Raad dier gemeente is belegd op Za
terdag den 15 Februari 1913, des voormiddags
te 91/2 uur, ten gemeentehuize te Koudum.
Koudum, den 12 Februari 1913.
De Burgemeester voornoemd,
P. ERINGA.
Punten van Behandeling:
Notulen. -
Mededeelingen.
Verzoek om gebruik te mogen maken van
een schoollokaal te Koudum.
Vaststelling suppletoiren staat van water
staatswerken.
Voorstel om het haventerrein te Laaxum
in erfpacht te aanvaarden.
Wijziging gemeente-begrooting 1912.
Af- en overschrijvingen gemeente-begroo
ting 1912.
Reclame tegen den aanslag suppl. kohier
Hoofdelijken Omslag 1912.
voortgebracht, die niet geheel is beloond, de
meerwaarde krijgt de patroon, om winst te
maken en daardoor kan het kapitalisme bloeien.
En als dan in de Troonrede de uitkomsten van
den landbouw schitterend worden genoemd, dan
is dat alleen voor de patroons of de aandeel
houders. In deze maatschappij mag en kan
dat, maar is dan eene staking te veroordeelen,
wanneer de arbeider slechts een klein deel, b.v.
1 cent, vraagt van die meerwaarde, het te
weinig genoten loon?
Neen, het kapitalisme bloeit juist ten koste
der arbeiders, het floreeren der bedrijven ont
staat, doordat den arbeider het volle loon wordt
onthouden. Men kan dat diefstal noemen, maar
dan eene, die geoorloofd is en wettelijk vastge
legd in deze Maatschappij. De S. D. willen den
arbeider op zijn ouden dag iets van zijn leed
vergoeden, voor wat hem gedurende zijn werk
zaam zijn is onthouden, en eischen daaromeen
pensioen zonder premiebetaling, zijn absoluut
recht. Verder is het nog een groote grief tegen
dit wetsontwerp, dat de vrouwen bij den dood
van den man niet kunnen genieten van het
I pensioen van haar echtgenoot, maar moet door
betalen tot 70 jaar en het weezenpensioen slechts
wordt uitgekeerd tot het 13de jaar, zoodat een
kind blijkbaar op dien leeftijd bevoegd en be
kwaam is voor eigen onderhoud te zorgen, in
tegenstelling van kinderen van meer gegoede
ambtenaren. Dit wetsontwerp is in geenen
deele de glorie van dit Christelijk Ministerie,
maar keert een Staatspensioen, keert een pen
sioen voor weduwen en weezen.
Officieren, noodig misschien in een leger, maar
niet voor het voortbrengen van eenige productie,
krijgen pensioen zonder premiebetaling maar op
dit contrast blijft men alweer het antwoord
Vrijzinnig-Democraten en 18 leden van Rechts. pa&WiAig.
ning der Concentratie.
Wat het Algemeen Kiesrecht aangaat, hunne
bekeering daarvoor is nog van zeer jongen
datum, maar dat verschijnsel is volkomen ver
klaarbaar, wyl de kreet daarvoor steeds is aan
geheven in de arbeidende klasse en zij in
werkelijkheid gedreven worden naar A. K. door
de S. D., want zonder A. K. kunnen zij niet
meer den boer opgaan. De S. D. A. P. alzoo
de dry ver, de Liberale Partij de gedrevene.
Daarnaast het streven der oud-hberalen, om zich
het recht voor te behouden te ijveren voor
meerdere macht der Eerste Kamer, een conser
vatisme dus tegenover de stem des volks in de
Tweede Kamer.
Staatspensionneering, een der eerste
op het programma der S. D., weleer
Vaststelling primitief kohier Hoofdelijken
fTrviolar» 4 QI Q
wet zou zijn, dat de arbeiders, voor, tusschen
en na dien tijd, bij den boer doorgebracht, op
i eigen land zouden gaan werken en de boeren
niet gedwongen zouden worden tot loonsver-
hooging over te gaan. Typeerend is wel de
uitspraak van de Commissie uit Patrimonium,
die zeide, dat met die wet, het doel werd voor
bijgestreefd, en niet de arbeiders aan land, maar
de boeren aan arbeiders zouden worden geholpen,
want door die verkregen eigendom zouden de
i arbeiders gedwongen zijn te blyven en geen
trek naar andere streken meer plaats hebben.
Inzake de toestand van den ambtenaar van den
1 Staat wordt door Spr. opgemerkt, dat met het
stijgen van den prijs der producten voor nood
zakelijk levensonderhoud verhooging van salaris
de D. beginselen
er
is dat de arbeider verplicht zal worden daarvoor
te storten, vanaf zijn 16de jaar, volgens den
loonstandaard in Friesland 12 cent per week,
de patroon een deel terwijl de Staat ge-
75 jaar 10 millioen zal bijpassen
voor een storting van 16 tot 70 jaar krijgt hij
volgens het loon dezer streken ongeveer f 2 per
week. In een debat te Harlingen zeide Mr. de
j van dit ontwerp, dat de
arbeider als dan zijn eigen geld kreeg, geen
gave, maar Spr. stelde daartegenover zjjne mee-
ning als mensc. en als S. D. Als mensch zegt
hij dat f 2 iet*' .irmzaligs is, waar hij niets mee
kan doen, geef hem dan liever een verzekerings
wet met premiebetaling, maar dan met een
voldoende uitkeering.
Als S. D. zegt hij, dat de arbeider, die zyn
geheele leven heeft gewerkt, daar arbeid heeft
de vraag, of het datgene heeft gedaan, wat ook bij wordt gemist, en de daaraan verbonden
van christelijke zijde van het Kabinet werd I schade, dat de arbeider niet meester is over
zijn eigen ziekenfonds en daarover een eigen
beheer kan voeren. Een tweede grief daartegen
is, dat de dokter het in de hand kan hebben,
of een arbeider bij ziekte al dan niet uitkeering
zal kunnen krijgen.
Het wetsontwerp inzake ouderdoms en invali
diteitsverzekering, eerst geschorst, zal, ingevolge
den wil van dr. Kuyper, voor de verkiezingen
j nog worden afgedaan. Maar de opzet daarvan
Ten slotte komt Spr. op de Tariefwet, vast
gekoppeld aan het vorengenoemd wetsontwerp,
wijl de storting van 10 millioen in de pensioen
kas moet worden opgebracht door de Tariefwet,
grootendeels te betalen door de arbeiders door
de verhoogde prijzen op klompen, margarine,
suiker enz. Men wil geen verhooging van ver
mogens- of successie-belasting, geen aanranding
van het kapitalisme, maar wel op verdekte
en verkapte wijze een indirecte belasting
invoeren ten koste van den arbeider, eene
geraffineerde zakkenrollerij. In meergenoemd
debat met Mr. de Wilde heeft deze ge
zegd, dat by verhooging der invoerrechten
van eenig artikel, b.v. uit Duitschland in ons
land, dat hier geen invloed zal hebben. Juist
zal in ons land de nijverheid dan kunnen op
bloeien, omdat de fabrikanten hier tegen den-
zelfden prijs kunnen blijven leveren. Maar die
redeneering raakt kant noch wal, want stel dat
de margarine uit Duitschland ingevoerd, met
10 cent wordt belast, dan zullen ook de fabri
kanten in ons land hunne artikelen met dat
bedrag verhoogen, want dat is de logische
gevolgtrekking van eiken kapitalist van zijn
standpunt, zoodat alweer de nijverheid zal gaan
bloeien ten koste van de centen der arbeidende
klasse. Zoo iets te durven zeggen is brutaal
en de verkondiging van een groote leugen, valt
geheel buiten de neutrale zone van eerlijkheid
en eischt een woord van protest. Maar men
durft niet eerlijk de Tariefwet uiteen te zetten,
omdat de arbeiders verzoend dienen te blijven
met het ontwerp der Ouderdomsverzekering.
Na de hierop gevolgde pauze erkent Spr.
zich met het oog op den nog restenden tijd, te
j te hebben bezig gehouden met het huidige
Ministerie, maar hij wenscht kortelijk ook nog
iets te zeggen over de Vrijzinnige Concentratie,
ofschoon een kritiek op de liberale partij niet zoo
actueel is, omdat het geen regeerende partij is,
maar de S. D. stellen zich zoowel tegenover de
liberale kapitalistische als de christelijk kapita
listische partij.
De Vrijzinnige concentratie dan heeft zich
georganiseerd in een nieuw verband, om kracht
te ontwikkelen tot verwijdering van het Christe
lijk Ministerie, maar één groot bezwaar bestaat
daarbij, dat zij het onderling zoo verbazend
oneens is, geheel gelijk aan de coalitie, die ook
inzake verplichte vaccinatie, Zondagsrust, dood
straf enz., verschillend standpunt inneemt. De
concentratie gaat aan een zelfde euvel mank,
zal geen bepaald programma kunnen door-
gewenscht was, maar achterwege bleef omdat
geen geld was. En toen werden de salaris
sen der buitenlandsche gezanten om dezelfde
reden met duizenden verhoogd. Voor de grooten
dus wel, voor de kleinen geen geld.
Bij het ontwerp tot Grondwetsherziening
wordt voorgesteld het inkomen der Koningin I lang
1 f 600 000 met f 200 000 te verhoogen,
worden wel f 500.000 gevonden voor de verbe
tering der stallen van Prins Hendrik, zeker een
Inzake het wetsontwerp ziekteverzekering
meent Spr. enkele dingen nader te moeten be-
een nog betrekkelijk jonge man met weinig
ondervinding en geen beroeps-politicus, maar
het is de vraag of dat ten goede of ten kwade
zal pleiten voor zjjne candidatuur. Echter, zij,
die hem kennen, weten dat hij reeds 10 jaren
geleden den strijd voor 1
heeft aangebonden.
Gezien de situatie van dit district, is de
stryd der S. D. hier geen hoopvolle strijd, maar
hoofdzaak zal daarom dan ook zijn een meer
naar voren brengen der S. D. beginselen en den
kamp om een Kamerzetel te benutten als een
demonstratie. van
In de eersfe plaats wenscht Spr. een kritiek
uit te oefenen op het huidige Ministerie, en die D
vry fel naar voren te brengen, vooral omdat schril contrast,
het zich noemt een Christelijk Kabinet. Her
innerende dat het na een zitting van 1 jaar, is j
opgetreden met den steun van 60 leden, moet spreken, met name de medische hulp, die daar-
verwacht, ontkennend worden beantwoord. Het
heeft te dien opzichte veel beloofd, maar die
belofte niet vervuld. In de Troonrede van 10
Maart 1908 heeft Minister Heemskerk gezegd,
dat zou worden geregeerd naar de beginselen
der rechterzijde, en geen enkel christelijk wets
ontwerp is tot stand gekomen, zoo, dat het
specifiek christelijke daarin was neergelegd. En
in de Troonrede van 1909 en 1910 was het
woordje de weggelaten en werd alleen gesproken
over christelijke rechtsbeginselen, ofschoon na
1910 evengoed kon verwacht worden, dat die
beginselen in bepaalde wetsontwerpen zouden
worden vastgelegd. Slechts in één wetsont- durende
werp komt iets specifieks christelijks voor, n.l.
in dat inzake de subsidie aan het christelijk
onderwijs, waaraan Staatsgeld is verschaft, om I
het in meerdere mate te doen bloeien. Van Wilde ter verdediging
S. D. standpunt is er niet het minste princi-
piëel bezwaar tegen de christelijke school, maar
wel heeft men deze grief, dat het niet aan
dezelfde voorwaarden heeft te voldoen als het
openbaar onderwijs, wijl van christelijke zijde
geen toezicht op het leerplan wordt gewenscht,
zoodat men wel rechten, maar niet de volle
plichten wenscht te aanvaarden, wat toch een
leemt* is bij het aanvaarden der subsidie.
De prijs der Advertentiën is van 1 5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0.65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
De Zedelijk heids wet zou een specifiek Chris
telijke Wet zijn, maar zij is dat absoluut niet.
Door een liberaal Minister, Cort van der Linden
I opgemaakt, is zij door een Christelijk Minister
overgenomen. De steun der S. D. in de Kamer
is gedeeltelijk geweest. Zoo hebben zij gestemd
voor de opheffing van huizen van ontucht, alleen
®p grond van de uitbuiting der vrouw, maar
niet omdat daardoor de onzedelijkheid zou ver
minderen, want in Rotterdam is juist het aantal
I der publieke vrouwen toegenomen. Zoo hebben
zij ook goedgekeurd de opruiming der souteneurs
hunne opzending naar Veenhuizen, maar bij
hunne terugkeer in de Maatschappij is geen
ander leven gewaarborgd. Verbod van adver-
tentie’s betreffende z.g. deskundigen en N. Malthu-
anisme hebben niets geholpen, is niets dan
schijn en heeft geen opheffing der onzedelijkheid
tengevolge. Een vogelwet en een hondenwet
behoeft geen product van een speciaal Christelijk
Ministerie te zyn. Inzake de Wet op de banken
van leening was op Spr. vraag aan een arbeider
het antwoord: Beter is het, wetten in het leven
te roepen, die maken dat het bestaan dier ban
ken overbodig is. Eigenaardig was het, dat bij
de behandeling der Steenhouwerswet, speciaal
in het belang der arbeiders in het steenhouwers-
bedrijf, de S. D. vóór de wet streden tegenover
dr. de Visser en zij naast Minister Talma stonden.
Bij de wijziging der Arbeidswet bepleitten de
S. D. de invoering van een 10-urigen arbeidsdag,
voor een Christelijk Ministerie een mooie gele
genheid, maar zij hebben niet gewild. Het
wetsontwerp inzake afschaffing van nachtarbeid
der bakkers had de sympathie der S. D., waar
voor dan ook lange jaren in alle kringen een
krachtige agitatie was gevoerd, maar het wets
ontwerp viel door den tegenstand der Liberalen,
Over dien uitslag heeft men tal van krasse uit
latingen kunnen lezen in Christelijke bladen ten
bewijze welk een stemming er heerschte onder
de arbeiders van Christelijken huize.
Het wetsontwerp, om kleine stukken land aan
landarbeiders te verschaffen, was een erkenning
dat het uitgekeerde loon te laag en aanvulling
daarvan noodig was, mede in het rapport der
betreffende Staats-Commissie erkend, maar met
de bijbedoeling, woelingen, als onder de industrie-
arbeiders, bij de landarbeiders te voorkomen,
ofschoon door den propagandist Hiemstra reeds
90 afdeelingen zijn opgericht en die organisatie
dus groeiende is. Het gevolg van invoering dier
Liberalen een hersenschim en eene dwaasheid
genoemd, is thans in een stadium gekomen,
dank zij den steun van S. D. en den Bond voor
S. P., dat het ook op het programma der con
centratie voorkomt, maar alweer de Liberale
Partij de gedrevene. In de belasting paragraaf
der concentratie is men het weer niet eens, hoe
de gelden voor Staatspensionneering te vinden
behoudens uitlatingen van enkele personen, tast
men vrijwel in het duister, maar alweer is men
niet happig op eene belasting der kapitalisten.
Toen Vliegen 9 millioen uit de successiebelasting
wilde putten, hebben de Liberalen daar tegen
gestemd, waarbij de heer Roodhuizen opmerkte
dat men die 9 millioen niet aan de Regeering
toe vertrouwde. Verder laat het concentratie-
program ruimte over voor verhooging van in
voerrechten en is het te dien opzichte niet zuiver
aan de graat. Inzake de sociale wetgeving wil
het vermindering van belasting op sommige
artikelen. Mr. de Beaufort wil enkel afschaffing
der suikerbelasting, doch als de wenschen van
de voormannen der concentratie niet verder
gaan, geeft het niets. De S. D. willen eene
sociale wetgeving tot stand brengen, zoo, dat
het ook wat geeft, ofschoon die binnen het raam
J— -1
reiken. Daarom willen zij eerst een nieuwe
maatschappij veroveren, maar in afwachting
daarvan toch de door hun gewilde sociale wet
geving ter hand nemen. Met het oog op den
reeds ver gevorderden tijd breekt Spr. hier zijn
rede af, al hoe gaarne hij nog het eigen pro
gramma der S. D. A. P. had willen bespreken
en het standpunt der arbeidende klasse tegen
over dat der kapitalisten. Van de gelegenheid
tot debat maakt de heer F. Tiesma gebruik, te
constateeren dat hij, ofschoon in beginsel met
Spr. verschiïlendé, 'hém met genoegen” heelCge-
hoord, vooral in verband met een 10-urigen ar
beidsdag, waarover hij zelf eens een referaat
heeft gehouden en waarbij hem toen door een
arbeider de opmerking werd gemaakt dat hij
genoodzaakt was zomers 15 uren te werken,
omdat hij in den winter niets had, kan, zoo
vraagt hij, dan de loonstandaard in verband
daarmede, zooveel worden opgevoerd
En dan de werkzaamheden bij den landbouw
bij de hooiing b.v. Moeten bij eene wettelijke
regeling de arbeiders er dan maar uitloopen, of
kan in dezen de billijkheid worden betracht?
Verder is debater geen voorstander van het in
gediende ouderdomsverzekering ontwerp, maar
gaarne had hij iets gehoord omtrent de invali
diteit, die Spr. in het midden heeft gelaten,
waar hy wel over Staatspensioen heeft gesproken.
Van de Tariefwet niet voldoende op de hoogte
vraagt hij Spr. oordeel over het feit dat in
Utrecht honderden modenaaisters rondloopen,
omdat blouses thans kant en klaar uit Parys
worden ingevoerd, hetgeen volgens beweren, bij
het heffen van een invoerrecht, anders zou
worden. Naar aanleiding van het gesprokene
omtrent de officiers-pensioenen maaktde debater
de opmerking, wel eens gehoord te hebben van
een daarvoor aanwezig stamkapitaal. De heer
Anema, de gestelde vragen in volgorde beant
woordende, zegt, dat het feit van een 15-urigen
arbeidsdag in den zomer en in den winter geen
werk, juist de scherpste veroordeeling is van het
systeem van voortbrenging in deze huidige maat
schappij en een scherp voorbeeld is, om deze maat
schappij te typeeren. Bij een korteren werkdag des
zomers, zal er veel werk overblyven voor den
winter. Zelf laat Spr. nooit langer werken dan
10 uren, alleen bij noodtoestand soms wel iets
langer, maar als S. D. heeft hij daartegen geen
bezwaar, omdat hij niet mede wil werken aan
het verloren gaan van een stuk productie. Uit
zijn eigen ervaring bewijst Spr. dat een korte
ren arbeidsdag en daarmede gepaard gaande
loonsverhooging wel samen kunnen gaan.
De Invaliditeits verzekering komt volgens de
ze Wet onder hetzelfde hoofd te staan als de
pensionneering, maar dat willen de S. D. niet met
het oog op het verschillend gevaar in de ver
schillende bedrijven. Invalide worden is heel
iets anders dan oud worden, en daarom willen
de S. D. de bedrijven belasten naarmate van
de invalididiteit.
Wat de Tariefwet betreft, de 10 millioen die
men daaruit wil ontvangen, moeten worden
opgebracht door de Consumenten hier. Daarbij
voeren, zoodat Spr. weinig heil verwacht van i zullen de arbeiders in het havenbedrijf b.v. nog
eene regeering, voortgekomen uit een overwin- schade kunnen lijden door verplaatsing van het
bedrijf naar Antwerpen. Erkennende, dat be
doeld» blouses hier even goed kunnen worden
gemaakt, zal dat bezwaar toch blijven bestaan,
op grond van den zucht der menschen, die din
gen uit den vreemde te laten komen, wijl het
dan pas goed is, laat het zijn, dat dit idee
maar denkbeeldig is.
Wat de pensioenen van Ministers en officieren
aangaat, de eersten betalen daarvoor 4 jaar lang
elk jaar f 600 en ontvangen bij hun heengaan
f 4000 pensioen. Het bewuste stamkapitaal voor
de officieren-pensioenen komt uit de Nederland-
sche schatkist, daar is niets van de officieren
bij, want zij behoeven geen premie te betalen.
De vergadering, door ongeveer 60 belangstellen
den bezocht, wordt ruim half 12 door den voor-
Kamer-Candidaat der S. D. A. P. voor
Harlingen.
De vergadering heeft volgens Spr. een twee
ledig doel: a. een stuk propaganda van den
stryd der S. D. naar voren te brengen en b.
zich voor te stellen als de Kamer-Candidaat in
dit district. In laatstgenoemde kwaliteit zal
misschien van hem worden gezegd dat hij is i
1
