Hindeloopen en Stavoren.
Rede van W. 0. A. KOSTER
van ’s Gravenhage.
I
ZATERDAG IgMAART 1913.
39ste Jaargang.
j
Binnenlandsch Nieuws.
I
No, 10.
d
1
I
I
j
Zomer- en Winterdienst gelyk.
Naar uit goede bron wordt gemeld heeft het plan
der spoorwegmaatschappijen, om eenzelfde
dienstregeling voor zomer en winter te laten
gelden, alle kans van slagen. Gedurende den
zomer zullen dan echter eenige treinen tusschen
den gewonen dienst geschoven worden. De
ze regeling zal dan 1 Mei in werking treden.
Goedkoop reizen.
Dit jaar, als wij jubelen, zullen wij ook
goedkoop kunnen reizen om feesten bij te
wonen of het eigen land eens te bezien. Van
1 Juli tot 23 Sept, worden op alle Noderlandsche
spoorlijnen abonnementskaarten, die acht dagen
geldig zijn, uitgegeven. Prijs: 3e kl. f 10,
2e kl. f 15, le kl. f20.
vooral met het oog op het ingediende wetsont
werp op de ouderdomsverzekering en de Ta-
riefwet.
Ten opzichte van de ouden van dagen, die
na een hard leven nog de hand moeten ophou- I
den voor een aalmoes, verkeert men in ons land
nog in een achterlijken toestand en steken daarbij
gunstig af Engeland, Denemarken, Duitschland,
Frankrijk, Belgie, ja zelfs Boelgarije en Roemenië.
In ons land wordt daarvoor niets gedaan en
bestaat te dien opzichte een schreeuwend on
recht. Voor de afgewerkten op den ouden dag
alleen het armhuis, voor den Nederlander, die
zoo prat gaat op zijn vrijheid, als het ware een
gevangenis, waar zelfs man en vrouw nog van
elkander worden gescheiden. Ieder, die iets
In zijn inleiding brengt Spr. hulde aan de
vrijzinnigheid van het Kerkbestuur, dat zijn
kerkgebouw beschikbaar stelde voor eene poli
tieke rede, los van elk godsdienstig beginsel,
een voorbeeld ter navolging, wijl ook de politiek
is: een levensbelang voor heel het volk.
Komende tot de vraag, waarom de vrijzinnige
partijen elkander zijn genaderd en samen willen
werken bij de a.s. verkiezingen, is daarop het
antwoord: Vrij te komen van de huidige Re-
geering, die schade doet aan ons volk, aan de
ontwikkeling onzer natie. Die samenwerking
is geen te hoop loopen zonder eenig beginsel,
enkel en alleen om rechts te verdrijven, ook
geen uitvloeisel van haat, gelijk zoo vaak van
rechts wordt beweerd, maar een krachtig en fel
protest tegen het onzalig streven dezer Regee-
ring, om daarnaast de vaan van eigen beginse
len omhoog te houden, wetende, dat wat wij
willen, is in het welbegrepen belang van het
geheele volk. Geen beloften alleen, ook niet
enkel voor de arbeiders, maar ook daden, doch
voor geheel het volk. De arbeiders zullen echter
niet worden vergeten, want ten hunnen op
zichte is veel achterstand, achterlijk als de
wetgeving in ons land daaromtrent is. Maar
juist, ter wille van die achterstand wenschende
Vrijzinnigen invoering van sociale wetten, die
dan ook een groote en overwegende plaats op
het concentratie-program innemen.
Om daartoe te komen moet hoog worden ge
heven de vaan voor Algemeen Kiesrecht, waar-
mend artikel van een R.-Katholiek geestelijke
in een Brabantsch blad de Heilige Familie,
waarin ronduit werd betoogd, dat bij een over
winning der vrijzinnigen de nonnen uit het land
zouden worden verdreven en de sletten ten
troon zouden worden geheven. Om zulke
woorden en dingen te schrijven, moet men al
laag gezonken zijn. Sterker nog is het feit,
dat van een zekere zuster Theresia een prent
briefkaart met een gedichtje is verschenen, om
dit te zingen en te bidden tegen eene overwin
ning der verdorven vrijzinnigen. Welk een
verregaande ontheiliging van het gebed, waar
door kwaad wordt gedaan aan den godsdienst
en deze verlaagd wordt tot een middel, om ver-
kiezingspamfletten de wereld in te zenden. Het
voorbeeld van Haarlem, om de kinderen op de
school te laten bidden voor een gewenschten
uitslag der verkiezingen, wordt reeds gevolgd in
Oss en ’s-Hertogenbosch, maar geeft tevens een
bewijs, wat men op de bijzondere scholen durft
te doen.
Een ander feit. In de Jongelingsbode, orgaan
van het A.-R. Nederlandsche Jongelingsverbond
van 30 Januari komt een brief voor van »Adam<
en »Jakob«, waaruit blijkt hoe op de schriste-
lijke» scholen opzettelijk les wordt gegeven in
het belasteren van politieke tegenstanders aan
kinderen van een jaar of elf, geheel in strijd
met de eischen der paedagogiek en met recht
en eerlijkheid. Al weer een bewijs, hoe de
politiek niet gebruikt wordt als een levenswek-
kend beginsel, maar om het volk te verderven,
om den waan te wekken dat alleen onder de
coalitievaan de goeden zijn te vinden. Dr. Kuyper
noemde vroeger de vrijzinnigen reeds paganisten,
het orgaan van den Boerenbond spreekt al van
ongodisten en stelt ze voor als voorstanders der
vrije liefde, die de zedeloosheid ten troon willen
verheffen. Eigenaardig is het, dat zulk een lage
politiek niet zoozeer voorkomt in de groote bla-
I organen, niet oneigenlijk in de Tweede Kamer
genoemd de »gramaphoonpers«, naar het schreeu
wend. krassend geluid, vol laster en onwaarheid.
Maar ook de Regeering is bezig deze nood
lottige scheiding te voltrekken.
Immers, Minister Regout heeft aan de Direc
teuren der Postkantoren de wenschelijkheid
(leesbevel) te kennen gegeven, bij de aan
stelling van lagere ambtenaren rekening te hou
den met de geloven en de getallen van den
Godsdienst in de Gemeente, en het aantal
ambtenaren daarmede in overeenstemming te
brengen en enkel dus de vaaagzijt gij katho
liek, protestant en coalitieman, niet naar be
kwaamheid en geschiktheid. In navolging dus
van Amerika, maar waardoor de godsdienst niet
Herinnerd wordt
ook aan een verhaal uit Indië inzake de zending,
waaruit blijkt hoe de zendelingen aldaar elkan
der tegenwerken en de bekeering tot het Chris
tendom afhankelijk wordt gesteld van de meer
en geen wonder is het, dat 45-jarigen, met het
gezicht op den 65 of 70-jarigen leeftijd, wanneer
zij niets meer zullen hebben te eten, de noodige
veerkracht verliezen, en voor dien tyd hunne
krachten zien verlammen en alle energie zich
zien ontnomen, zoodat ten slotte de maatschappij
met die menschen is opgescheept.
Ter rechterzijde is men daarbij steeds gauw
klaar te beweren, dat daarvoor een rechtsgrond
moet bestaan, maar beter is het, die kwestie
aan advokaten over te laten. Dit is de rechts
grond, dat geen Staat mag toelaten en kan
goedkeuren dat zulke hemeltergende misstanden
kunnen bestaan. Eindelijk heeft men een poging
gedaan dien noodstand niet langer te besten-
Her'innerd"werdt aan een dezer dagen voorko- digen en wel langs den weg der verzekering,
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post 0.65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens voor 11 uur.
I- door voldaan zal worden aan een eisch van
recht en ruim baan zal worden gemaakt voor
een vrijzinnig bestuur van ons land. Juist het
program bevat de beste wenschen van de Vrij- ro
zinnigen en is tevens een bewijs van hunne den der rechterzijde, maar in de kleine pers
kracht, geheel in strijd met het oude sprookje, - -- ->- -j- tr-
ook in deze Gemeente reeds opgedischt, dat de
Wryzinnigen hun tijd hebben gehad, dat zij
■.zouden zijn gelijk een oude juffrouw, zonder
«eenige kracht.
Inderdaad een dwaasheid, want zy hangen
«iet aan bepaalde dogma’s, zij zijn in waarheid
een ontwikkelingspartij, nog machtig en krachtig
genoeg om die beginselen om te zetten in daden, j
£/at blijkt ook nog genoeg uit de geschiedenis
der ,'«atste jaren. Juist het Ministerie Pierson-
Borresi '*8 vaB 1897—1901, waarvan dr. Kuyper
op de De vutaten-vergadering te Utrecht zeide,
dat zijn s‘ti''id niet 8in8 te8en dat Ministerie,
maar er om heen, is een Ministerie geweest
van sociale rech'<vaardigheid, getuige de in die
periode tot stand gekomen wetten: de Onge- I sterker zal komen te staan,
vallen wet, de Leerplichtwet, de Woningwet,
de Kinderwetten en die op den persoonleken
dienstplicht. .n.o
Van het Ministerie-de Meester 19051908, vaak
belachelijk gemaakt en na ‘2 jaren gewipt inzake
het legervraagstuk, dat gevolgd werd door het
Ministerie-Heemskerk, volgens dr. Kuiper »in
onvoorzichtigheid geboren,» dagteekeneti de Wet
op de afschaffing der Tienden en die op het
Arbeidscontract. Een ander voorbeeld dat de
vrijzinnige beginselen nog niet dood zijn,
ons een blik op Engeland, waar, dank zij de
vrijzinnigheid, een staatspensioen, een ziekte
en werkeloosheid-verzekering is tot stand ge
komen, waar de uitsluiting ten opzichte van
Ierland is opgeheven, waar de macht van het
Hoogerhuis is gefnuikt.
Neen, opzettelijk wordt de zaak aan de recht-
sche arbeiders verkeerd voorgesteld, want aan
de vrijzinnigen danken wij juist de voor 50 jaren
ingevoerde Grondwet, waarop Nederland nog
trotsch kan zyn, onze wetgeving op Lager, Mid
delbaar en Hooger Onderwijs gebied, onze re
geling der Gemeentelijke en Provinciale besturen.
Thans wacht de vrijzinnigen een nieuwe taak
de gewrochte vrijheden te handhaven en steun
te verleenen aan de maatschappelijk zwakken.
Na aldus in breede trekken te hebben ontvouwd
wat de vrijzinnigen wenschen te bereiken, treedt
de Spr. tnans meer in enkele onderdeden en
oefent in de eerste plaats een felle kritiek tegen
de rechtsche partyen. Dank zij de coalitie der
drie partijen aan de rechterzijde, kwam van
1901—1905 het Minister ie-dr. Kuyper aan het
roer, waarvan men het na een 4-jarige periode
«ens was, dat, zoo het bleef, de vijandschap
tusschen de groepen van het volk steeds grooter daarvoor gevoelt, zal weten wat dat beteekent
zou worden, want onrecht werd gedaan aan den
godsdienst, deze verlaagd tot een politiek mid
del, om aan politieke macht te komen.
Datzelfde verschynsel openbaart zich thans
weer onder dit Ministerie-Heemskerk. Oorspron
kelijk had men gedacht, dat het zou regeeren
in de neutrale zone, maar door den dweepzuch-
tigen dwang van velen der coalitie-genooten,
is dit anders geworden. Het woord van dr.
Kuyper, dat na de verkiezingen de echte kant
van het wagenschot zou worden getoond, is be
waarheid. Het stuurt geheel in de Kuyper-koers,
om ons volk te verdeelen in twee groepen, die
hat niet eens zijn in geloofs- en zedeleer. En
daarbij staat men voor niets, men durft alles.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
De prijs der Advertentiën is van 1 5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
1* riesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
maar het is al eigenaardig, dat dr. Kuyper
juist daarop heeft afgegeven door te zeggen
dat het was: niet nationaal, verderfelijk en zelfs
in strijd met Gods Woord. Het ingediende
ontwerp ware beter aan den kapstok gehangen,
wel geen mooi middel, maar het is beter dat
de arbeiders zelfs niets krijgendan dit.
Waarom? Omdat alleen loontrekkenden zullen
worden geholpen en niet' de breede massa zelf
standige kleine boeren, kleine burgers, kleine
handelaren, kleine handwerkslieden enz. Vooral
zij hebben het juist zoo moeilijk en blijven
daarbij op den ouden dag arm, ellendig en on
verzorgd achter, want de opzet der wet-Talma
is, dat die kleine zelfstandigen eigenlijk zijn
kleine kapitalisten, mooi in theorie, maar waar
mede de praktijk in flagranten strijd is, wat
door Spr. met voorbeelden wordt geïlustreerd.
Maar nog sterker treedt die hardvochtigheid
aan het licht, als we zien hoe de vrouwen bij
deze Wet worden behandeld. De groote meer
derheid is in loondienst in velerlei werkkring
en moeten premie betalen tot het tijdstip, dat
zij uit loondienst treden, n.l. bij huwelijk, maar
van de gestorte premie kgygen zij geen cent
terug. Van 15 tot b.v. 30-jangen leeftijd hebben
zij gemiddeld f 6 per jaar moeten betalen of
ongeveer f 100, wat, uitgezet tegen rente op
rente, reeds een aardig kapitaaltje zou zijn,
maar dat alles zijn zij kwijt. En wanneer zij
dan op 30-jarigen leeftijd trouwen, moeten zij
nog de premie opbrengen, wyl zij die gedurende
hun verder leven op de huishouding moeten
bezuinigen. Sterft de man vóór den 70-jarigen
leeftijd, dan krijgt zij nog evengoed niets op
haar ouden dag, want, volgens Minister Talma,
is daar geen geld voor.
Een derde grief is, dat de premie moet wor
den betaald door allen, hoe laag het loon ook
moge zijn, want zelfs van een loon van f 4.60
wordt 10 cent premie gevraagd, wat dus ont
nomen wordt aan de voeding, de kleeding en
de dekking der kinderen.
Volgens dr. Moquette, schoolarts te ’s Graven-
hage, komen tal van kinderen geregeld met
honger ter school en aan die zal dus dat dub-
betje nog moeten worden onthouden. Mr. dr.
van der Laar zeide daarvan, dat de Wet zelfs
bloedgeld neemt van den arbeider.
Hoe wreed de rechterzijde feitelijk wel is,
bleek nog gister in de Tweede Kamer, waar
mr. Treub dag aan dag met mr. Goeman Bor-
gesius en Duys bezig is om de Wet iets beter
te maken, toen een amendement werd voorge
steld om de gehuwden minder te laten betalen
dan de ongehuwden en in de laagste loonklassen
gehuwden en ongehuwden vrij te stellen van
premie.
In de laagste loonklasse vraagt de Wet van
werkgever en arbeider 20 cent, wat Treub voor
den ongehuwden arbeider op 9 en voor den
gehuwden op 4i/2 cent wenschte te bepalen,
«euuuiu auiaii.ciya vvviu. gcoueiu «au uc mee. wat een meerdere uitgave van den Staat zou
of minder groote belooning in rijst, kleeding of vragen van 2 a 3 millioen gulden, hetgeen werd
geld, alweer dus eene verlaging van den gods
dienst, maar mede niet in het belang van den
Staat. Een tweede voorbeeld van bevoorrechting
is de vrijstelling van de personeele belasting van
de retraitehuizen in Limburg, welke geweigerd
werd aan arbeidershuizen te Amsterdam. Oprich
ting van sanatoria’s als in Duitschland is hier on-
I mogelijk, omdat, tengevolge de verdeeldheid er
voor elke richting éen moet zijn en toen mr.
Drucker dit tot Minister Talma zeide, antwoordde
deze, het niet te kunnen helpen, waarop mr.
Drucker te kennen gaf, dat dit juist een gevolg
i was van het heilloos drijven van dat Ministerie.
1_ aJ_a 1x I
Ministerie-Heemskerk heeft Spr. ernstig bezwaar, het beloven van
de grootte van
den gehouden met het bedrag, dat daarvoor l
kan worden opgebracht, doch het Engelsche
1 stelsel komt hem ook in ons land uitvoerbaar j
j voor, waarbij het mogelijk zal zijn, dat de ouden
van dagen in eiken kring neg welkome gasten practische politiek, maar ook bij de kiezers het
i zullen wezen en zij bewaard zullen blijven voor
nooddruft en ellende.
Door de kerkelijke partijen wordt steeds be
weerd dat armenzorg niet oneervol is. Ja, wan
neer het in stilte geschiedt, zoo, dat de linker
hand niet weet wat de rechter doet, maar hoe
De Wet zal zoo zij daar ligt, wel worden
aangenomen maar niet kunnen worden inge
voerd, dan na de verkiezingen. Maar komen
de Vrijzinnigen aan de regeering, dan zullen zij
die Wet niet invoeren, maar wel brengen
Staatspensionneering. De kiezers hebben het
dus in hunne hand of de uitslag van den stem
busstrijd zal henen wijzen naar dwang vei zekering
of staatspensioen.
Met het wetsontwerp inzake invaliditeit is het
al niet veel beter geteld. In de Wet is opge
nomen, dat iemand recht op invaliditeitsrente
krijgt, wanneer hy minder dan i/3 van zijn
arbeidskracht heeft behouden. Tot welke wan
verhoudingen dit kan leiden, wordt door Spr.
met voorbeelden aangetoond. Maar een voorstel
van den heer Teenstra, om dit door eene Com-
Drucker te kennen gaf, dat dit juist een gevolg
Maar ook tegen de sociale wetgeving van het niet. Maar Spr. wenscht niet mee te doen aan I
I te vinden uit
het pensioen moet rekening wor- I
verworpen met rechts tegen links.
Het ingediende wetsontwerp is daarom in
geenen deele een sociale wet, maar daar naast
brengt zij met zich een geweldige administratieve
rompslomp, roept zij noodwendig een stelsel
bureau-ambtenaren in het leven, welke uitbrei
ding leidt tot verzwakking van de volkswelvaart
en de volksenergie.
De oplossing van deze kwestie door de vrij
zinnigen is veel rechtvaardiger, n.l. een staats
pensioen, waarby slechts gevraagd wordt: wie
is oud en arm en steun wordt verleend aan
ieder, hetzij man of vrouw, loontrekkende of j
een hemel op aarde, want bij
missie te laten regelen, zoowel als een amende
ment der S. D., om dit tot l/2 te beperken,
werd in de Tweede Kamer met rechts tegen
linke verworpen. Op het platteland zal dus
ieder, die bij invaliditeit nog f 2 kan verdienen,
van invaliditeitsrente blijven verstoken. Ook de
Vrijzinnigen willen die invaliditeit regelen, maar
minder schriel en schaarsch. En toch zal deze
Wet den Staat nog 10 millioen kosten, waarvan
een groot deel zal worden opgeslorpt aan ad
ministratiekosten. Maar het geld daarvoor wil
men halen uit de Tariefwet, zal dus opgebracht
moeten worden door heel het volk, zoodat met
de eene hand wordt gegeven, wat met de an
dere wordt ontnomen. Zij is geheel een indi
recte belasting, die zeer onbillijk, gelijkelijk
drukt op den millionair als op het arme huis
moedertje, wijl beiden b.v. van een pond suiker
13 cent belasting nebben te betalen. Juist zal
de druk worden gelegd op hen, die reeds in
achterstand zijn, vooral de groote gezinnen en
zij zullen dit bloedgeld als het ware weer heb
ben te betalen ten koste van de noodzakelijkste
levensbehoeften van het gezin. Van rechts
wordt gezegd, dat de tariefwet alleen weelde
artikelen betreft, maar wat is dan eene belasting
van paardenvleesch, gesmolten vet, klompen,
gemaakte kleeren, margarine enz.? Volgensdr.
Bos zal slechts 1 6 millioen komen uit weelde
artikelen en '81/2 millioen drukken op dat deel
der bevolking, die het zoo slecht kunnen dragen.
Niet door eene belasting der weelde-artikelen
komt er geld in de schatkist, maar wel door
die op bedrijfs- en verbruiksartikelen.
Verder stelt de Regeering de Tariefwet voor
als een bescherming van de nijverheid, maar
zij zal geen voordeel voor de bedrijven opleveren,
echter wel een prijsstijging van tal van artike
len, zoodat b.v. een middelmatige boerderij de
bedrijfsonkosten met f 309 zal zien verhoogd.
Voor allen, in z.g. vrije bedrijven werkzaam,
zal het geen voordeel zijn.
En de industrie Deze vraagt zelf reeds om
de wet niet in te voeren, juist, omdat de be
drijfsonkosten zullen stijgen, volgens ter Kuile
met duizenden, en onze fabrieken zijn meest
exportfabrieken, die voor de wereldmarkt hebben
te zorgen, zoodat de concurrentie onnoodig zou
worden verzwaard.
Wel zouden enkele fabrieken worden be
schermd, zij, die werken voor de binnenlandsche
markt, speciaal in Limburg en Brabant, wel
zal de Tariefwet goed zijn voor trusten en
kartels, gelijk Amerika ons doet zien met zijn
multi-millionairs, maar daardoor zal een brand
schatting worden gelegd op heel het volk ten
bate van enkelen. Alweer zal de stembus
daaromtrent uitspraak moeten doen, maar gezien
de verkiezing in Ommen, waarbij vrijhandel of
protectie den stryd beheerschte, gezien het adres
uit het centra der schoenennijverheid, uit Waal
wijk aan het daarvoor zittend Kamerlid Loeff,
zal die uitspraak vrijzeker zyn een afwijzing
van den bij deze Tariefwet bedoelden aanslag
op onze groeiende volkswelvaart.
En al moge Middelburg, de Voorzittei der
A.-R. Kamerfractie zeggenstemt voor de
Tariefwet, want het is een sprong in het
duister, Spr. wenscht het gevaar aan zulk een
sprong verbonden te ontwijken en blijft liever
op den thans beganen, helder verlichten weg.
De Vrijzinnigen schrijven daarom in hun
vaandel, handhaving van ons vrijhandelstelsel,
invoering van Staatspensioen en Algemeen Kies
recht, verbetering van ons Volksonderwijs, hand
having van onze Grondwet en invoering van
al die sociale wetten welke noodig zijn tot ver-
hooging onzer volkskracht, het geld daarvoor
eene verhooging van de heffing
der directebelastingen.
Aan de kiezers daarom de beslissing of de
toekomst zal behooren aan het clericaal conser
vatief regime of aan de vrijzinnigen, aan de
kiezers de beslissing over al deze vragen van
besef van de hooge en heilige belangen, waardoor
de komende stembusstrijd wordt beheerscht.
i kV
r
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum. Hemelumer Oldephaert en Noordwolde.
-J e
ijfoiH
geheel anders is het vaak. Bij invoering van
Staatspensioen zal een zee van ellende worden
weggevaagd en ons volk als natie krachtiger
en sterker worden.
