K
1
Hindeloopen en Stavoren.
r
l
Ir'
Ifc
]r
i
X
F
I r*
lu
f’
p
VRIJDAG 21 MAART 1913.
39ste Jaargang.
No. 13.
Officieel Gedeelte.
Rede van EN KA
Christendom en Socialisme.
r
Mevr. Roland Holst, inaar Spr.
11.
4
9-
n
Dit blad verschijnt des Zaterdags
Per post f 0.65.
s.
over
aan
dat hooge
wereld.
Bijbel,
1
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
arbeiders in de textielfabrieken te Twente, met
van 12 a 13 gulden, waar de
sr
scheepvaartkapitaal, bij de groote maatschappijen
als Indische Loyd en Holland-Amerikalijn. De
een weekloon
j patroons wonen in kostelijke villa’s en schoone
gebouwen, waarin soms het glaswerk alleen
verdeeling van het voortgebrachte gaan langs j f 70 000 kost. De arbeiders in de sigaren
den weg van wedijver of volgens het stelsel van industrie, die thans staan in den moeilijken
samenwerking. Dat laatste is juist Socialisme.
i en kost per halfjaar 50 cents
Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens voor 11 uur.
-
Dat wordt niet goedgekeurd door den
maar
Bijbels, die
liefde, verworpen.
Aerder wordt
het Socialisme rekent buiten de zonde.
van
getuigenis van den Franschman Paul Passy,
een vroom man, maar volbloed Sociaal-Democraat.
Nog één naam wil zij noemen, n.l. professor
Diepenhorst, die ook betoogt dat een Christen
geen Socialist kan zijn, alle onderwerpen in
verband brengt met het Socialisme, maar op
zeer eenzijdige wijze, waarbij de kern der zaak
niet wordt aangeraakt, getuige zijn vereenzel
viging van de Fransche Revolutie met de tegen
woordige Sociaal-Democratische beweging. Zoo
is er een rij van Christelijke getuigen aan te
voeren, die eenerzijds het samengaan van Chris
tendom en Socialisme erkennen, anderzijds ont
kennend antwoorden.
Maar Spr. wil trachten duidelijk te maken
en uit te leggen wat het Socialisme is, om ten
slotte ieder voor zich zelf te laten uitmaken of
dat in tegenspraak met zijn Christendom is of
niet.
Zij vraagt daarom in de eerste plaats: wat
is de kern en wat de eisch van het Cnristendom,
zoowel als van het Socialisme?
De kern van het Christendom is deze: de
blijde boodschap, het Evangelie, dat er gemeen
schap is tusschen den Eeuwige en den mensch,
tusschen den Heilaud en den zondaar, tusschen
God en mensch, door Jezus Christus, den Hei
land. Over dien kern behoeven niet veel woor
den te worden gesproken, want wie dit verstaat
en beleefd heeft, die weet het. Maar het
Christendom komt met den eisch: gaat heen
in het volle menschenleven en tracht daar den
wil des Vaders te doen.
De kern van het Socialisme is aldus te om
schrijven: het streven naar de afsnijding der
kapitalistische uitbuiting, door de socialisatie
van grond en productiemiddelen.
De eisch van het Socialisme is: gaat heen in
het volle menschenleven, sluit u aan bij het
internationale leger, dat strijdt voor
en heerlijke ideaal.
Dat zal Spr. de vergadering nader uitleggen,
maar vooraf wil zij haar spijt te kennen geven,
dat een predikant te dezer plaatse, in eene
gisteravond gehouden plechtige samenkomst, bij
voorbaat haar optreden hier dezen avond heeft
veroordeeld, terwijl hij zelf thans niet aanwezig
is. -J:- -j 1
na hare uiteenzetting, van gedachten veranderen,
machines zijn ten bate van anderen. De land
arbeiders in Friesland, die werken voor een
hongerloon. Haar is, het feit bekend, dat een
gereformeerd arbeider 90 cent per dag ver
dient bij een rijke boer, ook lid der Gerefor
meerde Gemeente, zittende in het gestoelte
der eere. De arbeiders in dienst van het
drankkapitaal, in de branderijen te Schiedam
en de glas-industrie aldaar. De arbeiders te
Rotterdam, werkzaam voor het handels- en
iej:
die thans staan in den moeilijken
strijd hunner staking.
De algemeene toestand is dus, dat de arbeiders
niet krijgen de opbrengst van hun arbeid.
Gevraagd mag worden, hoe het mogelijk is,
dat die toestanden zoo zijn geworden, maar ook,
waarom ze woraen geduld. Meer in het bij
zonder, hoe bijname de Christenen die toe
standen kunnen vergoelijken en recht willen
praten. Zijn dan de oogen daarvoor gesloten?
Zegt niet Jeremia; wee u, zoo uw huis op
onrecht en ongerechtigheid is gebouwd De
Christenen zien het wel, maar komen met el
lendige lapmiddelen. Minister Talma wil wel,
maar hij kan niet. Hij, zoowel als zijn even-
tueele liberale opvolger, zullen wel trachten de
toestand te verbeteren, maar dat baat niet,
want zij houden vast aan het kapitalistische
stelsel, waaruit die toestanden noedwendig moe
ten voortkomen.
Er wordt wel eens beweerder is niets nieuws
onder de zon, maar is dan de maatschappij niet
steeds bezig zich te vervormen? De arbeiders
werkt, krijgt niets, geheel in overeenstemming
met het Bijbelwoord: wie niet werkt, zal niet
eten. Die wet zal dan voor allen gelden, voor
alle klassen, en dat zal geen achteruitgang maar
vooruitgang zijn.
E’genaardig is soms, dat den eenen dag wordt
gesproken van te veel vrijheid, den anderen dag
van geen vrijheid in een socialistische gemeen
schap, maar die vrijheid zal daar juist veel meer
en veel schooner heerschen, waar ieder de on
verbiddelijke plicht, de eerste Christenplicht, zal
hebben om te arbeiden.
Waar heeft thans het met gaven en talenten
gezegende arbeiderskind de vrijheid die tot ont
wikkeling te brengen Die bestaat eenvoudig
niet, want uit hare eigene ervaring als onder
wijzeres weet Spr. van geboren intellectueele
arbeiders-kinderen, wier vrijheid hierin bestond,
dat zij geen andere keuze hadden dan om
scheepsjongen op een logger, loopjongen of
fabrieksarbeider te worden.
In de kapitalistische maatschappij wordt juist
de vrijheid met voeten getreden, wordt slechts
gevraagd: tot welke klasse beh >ort gij Juist
in de socialistische maatschappij zal het niet
zijn wat Richteren zegt: een ieder deed wat
goed was in eigen oogen.
Soms wordt van Christelijke zyde beweerd
het Socialisme staat niet in den Bijbel. Maar
wat bzdoelt men daar dan mee, het socialis
tisch wezen of socialistisch denken? Maar
er staat ook niet in dat men het kapitalisme
moet aanhangen.
Neen, wordt er beweerd, het privaat bezit
wordt in den Bijbel toch goedgekeurd en ge
leerd, en men wijst op Abraham, die door God
rijk was gemaakt.
Maar juist uit Israels wetgeving, door Mazes,
onder leiding van Gods geest gegeven, blijkt,
dat er geen armen en geen rijken zijn. Want
al moge het waar zijn, dat onder Israel ieder
zijn privaat bezit had, de Israëlieten mochten
daarmede toch niet doen wat zij wilden, want
zij mochten hun deel niet verkoopen, wel ver
huren, tot het jubeljaar kwam, om het dan aan
de eigenaars terug te geven. Het privaatbezit
van toen was enkel famihbezit en voor elke
familie bereikbaar, niet te vergelijken met het
heden, want thans valt het alleen onder het
kapitaal, dat daardoor oppermachtig is in de
door de eeuwige beginselen des
van waarheid, gerechtigheid en
De BURGEMEESTER der Gemeente WOR
KUM maakt aan de ingezetenen bekend, dat
op Dinsdag 25 Maart 1913, te 51/2 ure des na
middags, eene vergadering van den Raad dezer
Gemeente zal worden gehouden, ten einde te
beraadslagen over de hieronder vermelde punten.
De Burgemeester voornoemd,
T. M. ten BERGE
Punten van behandeling:
1. Notulen der vorige vergadering.
2. Mededeeling van ingekomen stukken.
3. Adressen om afschrijving van Hoofdelijken
Omslag, dienst 1912.
4. Voorstel van den heer J. Jansen tot wijzi
ging van Art. 14 der Gemeentelijke
Pensioen verordening.
5. Voorstel van Burg, en Weths. tot wijzi-
steeds voor den gek hebben gehouden.
i voor
zich zooveel mogelijk voordeel te behalen. Dat
voor-
het is anti-bijbelsch, anti-chris-
ook weet hij zelf de kern van het Socialisme den gedaan om dat roofstelsel te vernietigen.
1
dienen en den mammon? Men dient evenwel
onderscheid te maken tusschen een persoonlijk
en een maatschappelijk mammonisme. Het
eerste is iets tusschen God en den mensch,
maar het tweede betreft de voortbrenging in de
huidige maatschappij. En deze roept een moor
dende concurrentie in het leven, waarbij men
als broeders elkander te gronde richt, deze roept
de schrille tegenstelling te voorschijn, om Zon
dags in de kerk met elkaar te zingenai ziet,
hoe lieflijk is ’t, als broeders saam te wonen
en om Maandags dat liefdevuur weer te dooven.
Als Christenen in de eerste plaats mogen wij
dat mammonnistische stelsel niet huldigen.
Bij de bestrijding van het Socialisme zegt
men, dat daardoor het gezin wordt uiteengerukt,
maar dat doet juist het Kapitalisme. De predi
kanten kunnen zien dat juist om de winst, de
vrouw naar de fabriek wordt gedreven, om de
winst de branderijslaven worden peexploiteerd,
om de winst de landarbeiders in Friesland em
hongerloon wordt uitgekeerd, om de w.instdoor
de rijken in Indie die groote vermogens worden
gekweekt. Wel zegt de Bybel: vergadert u
geen schatten, maar toch huldigt ons heele
maatschappelijk stelsel juist het tegenoverge
stelde. Doch dat alles komt voort uit het pri
vaat bezit en daarom kan er alleen, wanneer
grond en arbeidsmiddelen in handen van allen
zijn gebracht, voor allen worden gewerkt door
allen.
Mag den stryd daarvoor nu onchristelijk
worden genoemd
Na de hierop volgende pauzen wenscht Spr.
nader de bezwaren onder de oogen te zien, van
Christelijke zyde tegen het Socialisme ingé
bracht.
Ds. Kromsigt heeft voor het Jongelingsverbond
te Sneek gesproken over de zedelijkheid en on
zedelijkheid van het Socialisme, maar persoonlijk
heeft Spr. tot ds. Kromsigt gezegd, dat hij
heusch het Socialisme meer moest onderzoeken,
meer de economische zijde moest behandelen,
gelijk ook de bestrijding van Mr. dr. van der
Laar meer economisch is, want ds. Kromsigt
tast het Socialisme niet aan. Er wordt dan
gezegdin de Socialistische gemeenschap doet
ieder wat hij zelf wil, maar dat is een verwarren
van socialisme en anarchisme, want ook in de
socialistische gemeenschap zal ©rde, regel en
gezag zijn. Thans zijn er velen, die in tegen
spraak met het woord des Bijbels: in het zweet
uws aanschijns zult gij uw brood eten, niets
doen, maar in de socialistische toekomststaat
zal de regel worden gehuldigd: wie werkt,
krjjgt de opbrengst van zijn arbeid, wie niet
ging van Art. 7 der Pensioenverordening.
6. Adres van de Wed. W. Klazes om eene
tegemoetkomipg uit de Gemeentekas.
7. Alsvoren van A. Algera om onderhandsche
inhuring van het stukje land gelegen in
het Heidenschap tusschen de woningen
van Jobs. Ketelaar en Tj. Bekema.
8. Circulaire van H.H. Gedeputeerde Staten
dezer provincie inzake den aanleg van
een drinkwaterleiding.
9. Adres van de Wed. H. W. van der Werf
om vergunning tot het leggen van een
draaibrugje over de z.g.n. Oude Gracht
in het Heidenschap.
10. Adres van P. de Zwart e. a. om verlaging
van het schoolgeld voor het bezoeken
der School voor U. L. O.
Verzoek om machtiging tot den publieken
verkoop van eene hoeveelheid hakhout.
12. Voorstel van Burg, en Weths. tot het
doen van eene rechtstreeksche betaling
uit den post onvoorziene uitgaven der
begrooting 1913.
13. Versterking van uitgaafposten der be
grooting dienst 1912.
14. Wijziging der begrooting van de gemeente
lijke gasfabriek dienst 1912 en in ver
band daarmede wijziging der Gemeente-
begrooting over hetzelfde dienstjaar.
De prijs der Advertentiën is van 1 —5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesian?, uitgezonderd Fa nilioberichton, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau I). V. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
zou daarentegen worden gewezen op de Middeleeuwen, bijname
wel kunnen aandragen het manifest van tal van op de gilden, maar toen heerschte het klein
Orthodoxe Engelsche predikanten, uitspraken bedrijf, toen was het regel, dat de vlijtige,
Anaerikaansche Christen-Socialisten met de spaarzame gezel na jaren zelf patroon kon wor- j
den, terwijl de patroon als zyns gelijke omging
met den arbeider. Maar hoe is die toestand
thans veranderd
Zie het bedrijf van een Krupp, denk aan het
reedersbedrijf, stel u voor een petroleumkoning
als Rockefeller! Het klein bedrijf van vroeger
heeft plaats gemaakt voor het groot bedrijf, het
reuzenbedrijf. De tegenwoordige arbeider wordt
als arbeider geboren en zal alszoodanig sterven,
wijl hij zich de arbeidsmiddelen, als: dure ma
chines, fabrieken, schepen enz. niet meer kan
aanschaf! m en is dientengevolge tot levenslange
uitbuiting veroordeeld. Zijn arbeidskracht, die
kostelijke gave Gods, is koopwaar geworden,
genoodzaakt als hij is, die tegen zoo hoog moge-
lijken prijs te verkoopen, ook volgens dr. Kuyper,
een anti-bijbelsche, een anti-christelijke toestand.
Ds. Rudolph huldigde in een gesprek met Spr.
de oude regel zijner vaderen: een iegelijk man
zijn eigen lijf, eigen wijf en eigen gerijf, maar
op haar vraag, hoe elk arbeider aan dat eigen
gerijf moest komen, bleef hij het antwoord
schuldig. Toch heeft elke arbeider recht op
zijn arbeidskracht en de arbeidsmiddelen. Hoe
daartoe te komen? Minister Talma zegt: indien
de loont oestanden maar worden verbeterd en
toch gaat hij thans nog van de loonen, die be
ter moeten worden, premie heffen voor de ouder-
domsverzekering, veroordeelende het Staatspen
sioen als een onzedelijk iets, slecht te rijmen
met de uitspraak van dr. Kuyper, dat de ar-
beiders instrumenten zijn geworden voor de
kapitaal voeding. Spr. wenscht niet in te gaan
op de kwestie der Staatspensionneering, maar
toch te constateeren, dat de rechterzijde haar
standpunt heeft verloochend door de aanneming
van het amendement Duys, waarbij de 70-jari-
gen, zonder premiebetaling, in het genot van
f2 pensioen zullen worden gesteld. Daardoor
bewijst de coalitie slechts, dat zij de arbeiders
steeds voor den gek hebben gehouden. Het
Socialisme is in de eerste plaatsanti-kapitalistisch,
het kapitalisme is anti-bijbelsch, want het tegen
woordige maatschappelijk stelsel huldigt de uit-
digt het streven naar winstbejag, door elk
zich zooveel mogelijk voordeel te behalen.
Ware hij tegenwoordig, misschien zou hij, kapitalisme wordt de arbeiders als goed
gehouden, maar 1
of althans haar kunnen tegenspreken. Misschien telijk, anti-Goddelijk en daarom moet alles wor-
ook weet hij zelf de kern van het Socialisme den gedaan om dat roofstelsel te vernietigen,
niet, doch te dien opzichte is hij de eenige Zegt ook niet de Bijbel: Gij kunt niet God
niet, want over het algemeen weten de predi- J:-
kanten weinig van het Socialismee en de
economische dingen. En waar alle arbeiders
hebben te strijden voor de komst van de socia
listische gemeenschap, dienden zij als predikant
toch hunne verschrikkelijke verantwoordelijkheid
in dat verband beter te beseffen.
Terugkomende op hare omschrijving van den
kern van het Socialisme, noemt Spr. uitbuiting
een hard woord, want uitbuiten is beslag leggen
op een anders arbeidskracht, door hem een
grooter of kleiner deel af te houden van zijn
loon en dit aan te wenden tot eigen voordeel
en winst, een algemeen verschijnsel in de heden-
daagsche maatschappij. Wie worden uitgebuit
Christendom en Socialisme, twee kracht- en
twee prachtwoorden, maar in naam van beiden
is geleden en gestreden, geworsteld en over
wonnen, in naam van beiden hebben velen ver
slagen ter neder gelegen, bloedend uit vele
wonden, in naam van beiden zijn vreesachtigen
tot helden geworden, in naam van beiden zijn
schuchtere vrouwen tot kloeke strijdsters ge
vormd. Ook dezen avond wil Spr. bepleiten de
vereenigbaarheid van beiden, zij wil daartoe
geen evangelie-prediking doen hooren, maar
aantoonen deze waarheidindien gij uw Christen- De mijn-arbeiders over de grenzen, die werk-
dom in dezen tijd maatschappelijk wilt uitleven,--*~J- J
dan kan dat alleen door het Socialisme. Dat
is de blyde boodschap, gaande door heel het
land, door gansch de wereld. Maar 99t/2 °/o
der Christenen, in het bijzonder in ons land, is
het daarmede niet eens, zij huldigen een gansch
tegenovergestelde beschouwing en meenen dat
Christendom en Socialisme niet naast, maar
tegenover elkander behooren te staan. Maar
toch niet allen uit de Christelijke kringen. De
groote man uit de Christelijke wereld van
Nederland, dr. Kuyper, heeft jaren geleden,
reeds in 1895 geschreven: bij Socialisme moet
men niet denken aan atheïsme, enz., maar wilt
ge weten wat het is, dan moet ge antwoord
zoeken op de vraagZal de voortbrenging en de
den weg van wedy ver of volgens het stelsel van
Jhr. de Geer, chr.-hist. Kamerlid voor Schie
dam, heeft reeds 5 jaren geleden verklaard,
dat een Christen wel Socialist kan zijn. Mr. dr.
van der Laar heeft meer dan eens hetzelfde
getuigd in de Beukelaar en de Klaroen. Een
rijzende ster in de politieke wereld, mr. de
Wilde, schrijver eener brochure, waarin hij
legt, met dr. Kuyper door dik en dun te gaan,
L left in een debat te Schiedam openlijk het
zelfde verklaard.
Daar staan echter ook andere getuigen tegen
over, in de eerste plaats tal van predikanten,
die meenen het tegenovergestelde te mogen
beweren, maar daarvoor geen bewijzen bij
brengen.
Een andere ster, de ex-anarchist Kloosterman,
beweert ook dat een Christen geen Socialist kan
zyn, maar de arbeiders moeten goed hooren
naar zijne bewijzen. Hij zegt: de socialisten
zyn grootendeels ongeloovigen en dan komt hij
met Citaten van Bebel, Gorter, van der Goes,
van Christelijke zijde gezegd
dat 1
Ook Spr. vindt de zonde een verschrikkelijke
realiteit, een wreede werkelijkheid, maar juist
het kapitalisme verleidt tot zondigen, terwijl
het Socialisme de zonde uit den weg wil
ruimen. De Bijbel zegt: ergernissen moeten
komen, maar wee door wien? En juist het
kapitalisme geeft ergernis en is een steen des
aanstoots. Haar liefde tot den Bijbel en tot het
Socialisme doet Spr. zeggenin naam der mensch-
heid moet dien steen des aanstoots worden
weggenomen.
Ook zegt men: het Socialisme veronderstelt
een wereld van engelen, maar op grond van
uitspraken van ds. Kromsigt, van R.-Katho-
lieken, van Karl Marx, bewijst Spr. het onge
rijmde daarvan, om te concludeerenin de
socialistische gemeenschap zal, hoe harder
door allen wordt gewerkt, ook zooveel te grooter
aller welvaart zijn. En nu moge men de woorden
van Jezus aanhalen: Zoek eerst het Koninkrijk
Gods en al het andere zal u worden toege
worpen, of: wat baat het den mensch, indien
hij schade lydt aan zijne ziel, enz., juist die
woorden wenscht Spr. met diepen eerbied voor den
Heiland na te spreken, maar als wapen tegen het
kapitalisme.
Dat is geen overdrijving en in verband daar
mede wordt gewezen op het werk van Generaal
Booth. M iterialistisch noemt men het socialisme,
maar jnist het kapitalisme maakt de menschen
materialistisch, terwijl toch Jezus zegt: Zorgt
niet voor den dag van morgen, want elke dag
heeft genoeg aan zyn eigen kwaad.
Als laatste tegenwerping, die wordt aange
voerd (Spr. zou wel een 12 tal kunnen noe
men) wordt er op gewezen, dat de klassenstrijd
wordt gepredikt en dat men die als Christen
niet kan aanvaarden, maar daar gaat het mee
als met de bewering van het uiteenrukken van
het gezin. Het socialisme maakt geen klassen
strijd, maar het is juist de eenige manier, om
daaraan een einde te maken.
Gewezen wordt in dit verband op uitspraken
van voormannen uit de christelijke arbeiders
beweging. Diemer zegt: arbeiders, gij moet
uw arbeidskracht zoo duur mogelijk verkoopen,
want op de arbeidsmarkt wordt die enkel als
koopwaar beschouwd, zoodat de patroon die
zoo laag mogelijk tracht te koopen, terwijl de
arbeider die zoo hoog mogelijk moet verkoopen,
maar geen klassenstrijd l
Van der Have van Rotterdam zegt onze or-
ganisatie’s moeten strijdorganisatie’s zijn. Waar
tegen? Tegen de bezittende klasse, waartegen
zij een macht moeten vormen, maar geen
klassenstrijd 1
I
i
j»
I
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum. tlemelmner Oldephaert en Noordwolde.
Tltv. zin flnAH ztltv* VkinA vaam Q/ikin
ObD ['.a. I...',:. LI" ..'ll I.? .1? .1
het kapitalisme is anti-bijbelsch, want het tegen
woordige maatschappelijk stelsel huldigt de uit
buiting van de eene klasse door de andere, hul-
