te WORKUM
op Maandag den 26 Mei 1913.
Hindeloopen en Stavoren.
Voorj aars-
Vergadering van de Afdeeling „Workum”
van de Fr. Maatsch. van Landbouw.
ZATERDAG 24 MEI 1913.
39ste Jaargang.
No. 22.
Officieel Gedeelte.
Binnenlandsch Nieuws.
r
t
Dr. R.
mede hoe
Dierentuin
Uitgave van T. GAASTRA Bz.,
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
was klaarblijkelijk
en op de plaats, waar
ook de grond veel be-
van zijn zoentje kon
het knaapje zat trou-
de opgave
wachten scheen
zijn berekening.
Er kwam niets
kop. Ik vroeg
waarden, die zoodanig worden samengesteld,
dat ze ook kunnen worden nageleefd. Vroeger
is reeds door de Maatschappij zulk een model
ontworpen, maar daarvan is weinig notitie ge
nomen, zoowel door eigenaars als door pachters.
Maar dat alles moet een publieke zaak worden
en daaromalgemeene pachtvoorwaarden, met
volkomen regeling van onderhoud, vertimmering,
assurantie, belasting enz. Verder zou die Com
missie moeten ontwerpen een regeling voor een
centraal-pachtbureau, dus een administratie-
bureau voor de geheele provincie, maar in
hoofdzaak alweer zoodanig samengesteld, dat
beide partijen daaraan volkomen hun vertrouwen
kunnen schenken.
Eindelijk zou die Commissie ook voorstellen
tot benoeming en bepaling van den werkkring
der locale pacht-commissie’s kunnen indienen
en aanwijzen de weg, die voor de propaganda
moet worden bewandeld. Dit laatste vooral is
noodig en zeer waarschijnlijk zal aan de afdee-
lingen worden aanbevolen daarvoor te werken.
Na deze inleiding had nog een aangename en
levendige gedachtenwisseling plaats tusschen den
inleider en verschillende leden, zoodat zeker velen
een helderder inzicht inzake het pachtstelsel
hebben verkregen, dank zij de degelijke en hel
dere uiteenzetting van den heer Broekema. wien
dan ook aan het einde der vergadering door den
Voorzitter een welverdiend woord van dank
werd gebracht.
Bovengenoemde afdeeling vergaderde Woensdag
j.l. in het hotel «Ketelaar®, onder voorzitter
schap van den heer J. H. Swart Jz., waarbij 24
leden tegen w’oordig waien. Na lezing der
notulen door den Secretaris, de heer H. Flapper,
werd mededeeling gedaan van verschillende
ingekomen stukken, o. m. eene missive van het
Hoofdbestuur aan de afdeelingen, om middelen
aan te geven tot versterking der financiën,
welke werd aangehouden ter behandeling voor
de volgende vergadering, een programma van
de tentoonstelling en de Alg. Vergadering, te
houden te Sneek, met verzoek deel te nemen
in het waarborgfonds, waarvoor vanwege de
afdeeling f 10 beschikbaar werd gesteld en de
agenda der te houden Algemeene Vergadering
op 28 Mei a.s., waarvan de verschillende punten
werden besproken en meer of minder bindende
opdracht aan den afgevaardigde werd gegeven.
Door den heer N. W. Schotanus werd verslag
uitgebracht van de laatst gehouden Algemeene
Vergadering. Inzake het voorstel der afdeeling
Hennaarderadeelde Friesche Maatschappij van
Landbouw onderzoeke in hoeverre de arbeids
gelegenheid voor den Frieschen boerenstand,
voor het heden en in de toekomst, ware te
vergrooten, werd een commissie benoemd tot
het uitbrengen van een rapport, bestaande uit
de heeren J. H. Swart Jz., H. Flapper en Van
der Gaast.
In beginsel werd met algemeene stemmen
besloten ook dit jaar keuringen van fok vee te
houden en de rubrieken daarvoor vastgesteld.
De vaststelling der datum werd aan het Bestuur
overgelaten, ofschoon de wenschelijkheid werd
uitgesproken, die keuring in het laatst van
September te houden, na de tentoonstelling in
den Haag van 613 Sept., en daarmede af
wijzend beschikt op een verzoek van de Feest
commissie voor de herdenking van het Eeuw
feest, om die keuring op den tweeden dag der
Onafhankelijksfeesten te organiseeren.
Met algemeene stemmen werd goedgevonden
aan die keuring van fokvee de traditioneele
keuring van tuigpaarden te verbinden.
Vervolgens werd door den Voorzitter het
woord gegeven aan den heer C. Broekema,
Secretaris der Friesche Maatschappij van Land
bouw, ter inleiding van het onderwerp: Het
Pachtvraagstuk.
De heer Broekema zegt niet veel nieuws om
trent dit vraagstuk te kunnen mededeelen, waar
het reeds zoo oud als de Maatschappij zelve en
het pachtstelsel in deze provincie overheerschende
is. Er is echter te dien opzichte een enquete
gehouden, die door Spr. in een rapport is ver
werkt en reeds in het Friesch Weekblad is
tellen, aftrekken, vermenigvuldigen en deden
doet «Norma® ten minste met niet al te
groote getallen minstens zoo goed als de
hengsten in Elberfeld.
Ik schreef bijvoorbeeld op de lei: 37X31.
Na een korte poos van blijkbaar nadenken
volgde zonder fout op de vragen van den
leermeester; «Duizendtallen?® 1, «honderd
tallen?® 1, «tientallen?® 4 en «eenheden?® 7.
Zonder dat de eigenaar of iemand anders
het kon zien, schreef ik toen op de lei de
willekeurige opgave 16 X zonder zelf
uit te rekenen wat de uitkomst daarvan is.
Bovendien droeg ik zorg dat alleen het paard
kon zien. Na een oogenblik
het beest klaar te zijn met
Ik vroegDuizendtallen
beweging met den
Weer
Toen:
en een
eigenaren zoowel als
Men zou de uit-
van dusdanige regeling kunnen af-
voor en aleer door de Friesche Maat
schappij zou moeten worden ingegrepen. Spr.
verwacht van de zijde der eigenaren daarvoor
voldoende medewerking, de eventueele oprich
ting is in voorbereiding en mettertijd zal het
i schappij worden voorgelegd.
Behalve op vorengenoemde onbepaald lange
huurtermijnen, met tusschentijdsche herziening
der pachtvoorwaarden en de bestrijding van het
opdrjjven der "huurprijzen, vestigt Spr. nog de
aandacht op het feit, dat zooveel jongelui zullen
blijven dingen naar de pacht van een plaats.
Daarom moet de Maatschappij arbeidsgelegenheid
zoeken voor die jongelui, tot wering der voor
komende concurrentie.
Er zijn streken in Friesland met een over
macht van pachters en weinig land, maar het
omgekeerde is ook het geval.
Uit de dichtst bevolkte centra moeten daarom
de krachten naar die laatstgenoemde streken
worden gebracht en de Maatschappij is het middel
daarin te voorzien.
Verder kan nog het bouwbedrijf in een andere
richting worden gevoerd.
In de bouwstreken vindt men veel gardeniers,
die zich meer in de richting van den tuinbouw
bewegen, en vaak op een klein stuk grond een
goed bestaan vinden, zoodat omzetting van het
landbouwbedrijf in tuinbouw zeer gewenscht is.
In de greidstreken komt het euvel voor, dat
de bedrijven vaak te groot zijn.
Spr. hoopt dan ook, dat de rapporten der af
deelingen, voldoende stof zullen mogen opleveren
voor uitbreiding van arbeidsgelegenheid, waar
door de slechte gevolgen van het pachtstelsel
veel zullen worden getemperd.
Maar boven alles dient de Friesche Maatschappij zfin baas, die hem onderwezen heeft,
te besluiten tot de -instelling eener Commissie machtsverheffing geen verstand heeft en hem
tot het ontwerpen van algemeene pachtvoor- i dat dus niet heeft kunnen leeren. Maar op-
Het diertje viel van zijn verhooging op den grond
en spartelde geweldig. De heer Hagenbeek
moest echter met stem en gebaren den
grooten leeuw in bedwang houden, om te
voorkomen, dat hij het geitje voor zijn
avondmaal gebruikte. De temmer Feldman
kwam dadelijk den circus binnen en pakte
den geit beet. Hagenbeek greep zijn zweep
en Waldemar was, ondanks zijn dreigende
houding tegenover den heer Hagenbeek,
spoedig zoo mak als een lam.
Het vallen van een dier levert het grootste
gevaar op, omdat dan de leeuwen spoedig
neiging hebben toe te springen.
Het publiek juichte den onverschrokken
temmer geweldig toe.
Een rekenend paard.
A. Reddingius deelt in de N. Ct.
hij op de voorjaarskermis in den
te ’s Gravenhage kennis nam van
de rekenverrichtingen van een tienjarige merrie
die zeer gewillig zoowel zijn mondelinge als
de door hem op een lei geschreven vragen
beantwoordde, geheel als een mensch, die bij
zonder vlug en zeker uit het hoofd kan re
kenen.
Dr. Reddingius schrijft over het rekenen
van dit paard Norma® o a. het volgende:
«Worteltrekken kan het beest niet, om de
1 zeer waarschijnlijk klinkende reden dat ook
van een
den pachter eigenaar te maken, op dit oogenblik
geen kans van succes zou hebben, al acht hij
de mogelijkheid groot, waar nog zulk een groot
deel van Friesland voor ontginning vatbaar is.
In de pacht-enquete is de vraag opgeworpen:
besteedt een pachter aan zijn bedrijf wel de
zelfde zorg, als wanneer hij daarvan eigenaar
was, die door een belangrijke meerderheid met
jadoch ook door een belangrijke minderheid met
j neen is beantwoord. Als redenen daarvoor wer-
den opgegeven dat een heele reeks van verbete-
1 ringen enkel succes geven in de verre toekomst
na 5 of 7 jaren en dus voor den pachter een
vraagstuk zullen zijn en dat de vrees bij hem
bestaat, niet voor wederinhuring in aanmerking
te zullen komen, wijl hij weinig er van afweet,
op welke manier die wederinhuring zal geschieden.
In die pacht-enquete werd ook gevraagd:
welk toezicht wordt er vanwege den eigenaar
op den pachter uitgeoefend, of de administrateurs
steeds volkomen deskundig waren en zich vol
komen op de hoogte hielden? waarop het ant
woord is geweest, dat die deels wel, deels niet
bekwaam waren en naar behooren hun taak
verrichtten. De kwestie waar het om gaat, is
dezedat een groot aantal eigenaren geen vol
doenden waarborg hebben, wat de pachter zal
doen en een groot aantal pachters de zekerheid
missen, dat zij de volkomen vruchten van hun
werk zullen plukken.
Daarvoor is een betere regeling noodig, maar
zoodanig, dat beide partijen er door zullen
worden gebaat.
Om daartoe te komen moet den pachter het
recht worden gegeven zijn bedrijf na 5 jaren
weder in te huren op taxatie door een volkomen
deskundige, onpartijdige en onafhankelijke
commissie. Plaatselijke commissies’s acht Spr.
daarvoor het meest geschikt. Door de Friesche
Maatschappij is reeds vroeger zulk een pacht-
commissie in het leven geroepen, die ook veel
goeds heeft verricht, maar waarvoor niet vol
doende reclame is gemaakt. Die plaatselijke
commissie’s hebben dit voordeel, dat zij beter
ter plaatse bekend zijn en rekening kunnen
houden met tal van eigenaardigheden van grond
en bodem, terwijl zij tevens een oog in het zeil
kunnen houden gedurende den geheelen pacht-
termijn, want zij moeten zich ook plaatsen op
dit standpunt: de productiviteit van den bodem
moet niet worden benadeeld, en daarom niet
schromen een slechten pachter te verwijderen.
Die plaatselijke commissie’s zijn ook nog voor
iets anders te gebruiken. De verhouding tus
schen landheer en pachter is veelal goed, maar
soms dreigt die toestand te worden verstoord,
vooral bij huur en wederinhuur. Vaak geschiedt
die inhuring onderhands, bij onderling overleg
en daarbij in eene vergelijking getreden met
publieke verhuringen, die doorloopend te hoog en
boven de pachtwaarde zijn. Dat groote onheil heeft
terugwerkende kracht op de onderhandsche ver
huringen, en zonder nu die publieke verhuringen
te kunnen verbieden, moet hunne schadelijke
terugwerkende kracht worden gefnuikt, waarom
die plaatselijke commissie’s moet worden opge
dragen, de pachtwaarde vast te stellen en
publiek te maken, en de pachters bij solli
citatie naar een plaats kunnen dingen,
onzijdige voorlichting voor rj-
pachters zal worden bereikt.
werking
wachten,
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post f 0.65. Enkele Nos. 3 ets Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
De prijs der Advertentiën is van 1 5 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam
Argentjjnsch vleesch.
De levering van Argentijnsch vleesch ten
behoeve van het leger heeft het departement
van oorlog bij contract opgedragen aan de
Hollandsch-Transatlantische Handelvereeniging
te Amsterdam, voor f 0 58 per kg.
Vrede in zicht.
De actie in de bouwvakken, in Amsterdam
gevoerd, schijnt haar einde te naderen. Het
aangeboden collectieve contract draagt de
goedkeuring van de meerderheid der werk
lieden weg.
Dit contract zal loopen over vier jaar en
bepaalt het uurloon voor de eerste twee jaar
op 33 cent met een arbeidsdag van 9^2 uur
en voor de twee volgende jaren op 34 cent
met den 9-urigen arbeidsdag.
Oogenblikken van angst.
De bezoekers van Hagenbeck’s menagerie
te Amsterdam hebben Dinsdagavond een
angstig oogenblik doorstaan gedurende het
eerste dressuurnummer van den heer Willy
Hagenbeek zelf. Deze onverschrokken temmer
laat twee honden, twee leeuwen, een angora-
geit en zich zelf door een klein paardje in
een soort draaimolen rondtrekken. Beide
prachtige leeuwen, Waldemar en Prinsz, had
den niet veel zin om in de schuitjes te gaan,
maar bukten voor den wil van den temmer.
Alles draaide rond, doch toen de heer Hagen
beek stopte, wist de leeuw Waldemar even
met zijn klauw de angorageit die op het
middengedeelte van den molen staat te raken
als een
nog eens hetzelfde,
kwam er niets als een neen-schudden.
«Honderdtallen?® 2, «eenheden?® 3 «en tien
tallen?® 2 Eerst daarop rekende ik zelf
en zag dat het paard correct geantwoord had,
zonder dat het zich in de war had laten
brengen door mijn herhaalde vraag naar
duizendtallen of door de ongebruikelijke volg
orde van mijn verdere vragen.
Een Meikeverplaag.
Te Bokhoven in Noord-Brabant heerscht
een ware Meikeverplaag, schijft de Tel. Het
is ontzettend hoe vol boomen en heggen zit
ten. Ze vreten totaal alles kaal. Alles wordt
aangewend om de dieren te verdelgen. Er
is op ’t vangen een premie gesteldze worden
per K. G uitbetaald. Naar men ons mede
deelde zijn er in twee dagen tijds meer dan
200,000 K G. gevangen en vernietigd.
Tweede Kamerverkiezingen.
Mr. Bichon van Ysselmonde heeft de door
de chr.-hist. kiesvereeniging te Ommen aan
geboden candidatuur aangenomen.
Werkstaking van landarbeiders.
Te Wolvega is een staking uitgebroken
onder de arbeiders, welke voor rekening van
de Ned. Heide Maatschappij werkzaam zijn
in den polder van de heeren Boelstra en Algra.
De staking omvat nog al een groot aantal
arbeiders.
De werkstaking van de landarbeiders onder
Hallum is geëindigd in het nadeel van de
werklieden.
De moord te Princenhage.
Inzake den moord te Princenhage meldt
de Bredasche Ct., dat de 8 jarige A. v. d. B.
Zondagmiddag om 12 uur de ouderlijke
woning had verlaten.
De vader en een oom gingen hem ’s avonds
zoeken, toen hij niet was teruggekeerd, maar
zij vonden niets. Midden in den nacht wer
den zij gewaarschuwd, dat het knaapje dood
gevonden was.
Toen de justitie ter plaatse een onderzoek
instelde kwam een landbouwer vertellen, dat
hij, toen hij ’s morgens daar in de buurt
fietste, een hoepel op den weg had zien liggen.
Hij had hier verder geen aandacht aan
geschonken, doch langs hetzelfde pad terug-
keerend, zag hij van achter een heg een man
komen, die voorover gebukt den hoepel op
pakte en er mee op den loop ging Hij kon
niet anders zeggen, dan dat die man in het
zwart gekleed was en blond haar had.
In de nabijheid van de plaats, waar de
vermiste werd gevonden, trof men vele voet
sporen aan. De veldwachter vond later in
het koren hoepel en stok en in een sloot bij
het lijk een zakdoek die, zooals de vader
verklaarde, onmogelijk
zijn. De zakdoek van
wens nog in zijn zak.
De gevonden zakdoek
kort geleden gebruikt
hij gevonden is, was
loopen.
In verband met deze zaak is een zekere
M. v. H. gehoord.
Deze man woont dicht bij de ouderlijke
woning van den vermoorden knaap. Hij is
niet geheel en al toerekenbaar.
Ongeluk.
In de Ned. Fabriek van Koper- en Metaal
werken in de Lauwerecht te Utrecht heeft
zich Dinsdag, naar het U. D. meldt, een vrij
resultaat aan de vergadering der Friesche Maat-
verschenen. Sinds dien tijd is het pachtvraag
stuk echter nog steeds een vraagstuk gebleven.
Thans is gekomen een voorstel van de afdee
ling Hennaarderadeel om te onderzoeken, in
hoeverre de arbeidsgelegenheid voordenFrieschen
boerenstand is te vergrooten, en wil het Hoofd
bestuur, met medewerking der afdeelingen, een
Centrale Commissie samenstellen, om van dat
voorstel een bruikbaar stuk werk te maken,
maar alles wijst er op, dat het pachtvraagstuk
dus nog maar in voorbereiding is.
Na deze inleiding wenscht Spr. de vraag voorop
te stellen, of een algemeen overheerschend pacht
stelsel de meest gewenschte toestand is, dan
wel, of getracht moet worden het doel te be
reiken van een overwegende eigen boerenstand.
Dit laatste is voor hem de aanlokkelijkste toe
stand en acht hij de meest gezonde basis. Bij
verbetering der pachtvoorwaarden kunnen in
eerste instantie aan den pachter ook hooger
eischen worden gesteld, maar moet hem tevens
de zekerheid worden gegeven, dat hij met zijn
werken het volle succes kan bereiken. De vrees
van den pachter daarvoor is niet denkbeeldig,
wat Spr. met een voorbeeld uit een landbouw-
vergadering, waar de oprichting eener groote
Coöperatieve Vereeniging werd besproken, aan
toont. Als bezwaar werd daar opgeworpen, dat
het risico voor den pachter te groot zou zijn, en
de vrees, dat de eigenaren met de voordeelen
zouden gaan strijken, in welk betoog van dien
enkeling wel degelijk een kern van waarheid j
zit. Spr. erkent evenwel dat het streven om
I
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum. Demelumer Oldephaert en Noordwolde.
Paardenmarkt
