4
5
i
I
It spant soms de müle iepen
te kalden - en licht.
ZATERDAG 12 JUNI 1915,
No, 22.
41ste Jaargang.
‘f
Binnenlandse!! Nieuws.
1
FRISO.
behandelende geneesheer, drongen
woe
De
It waerd stil.
voor
Uitgave van T. GAASTRA Bz.
firma H. BRANDENBURGH Zoon
te WORKUM.
er
it gapjen wêze
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post f 0.65. Enkele Nos. 3 ets. Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
van bami” TableauDuitscher af. onder
begrijpelijk gelach van aanwezige toehoorders.
(Tijd.)
Omstreeks halftwaalf Dinsdagmorgen
heeft in de Coenderstraat te Delft, ter hoogte
van de Wc sterstraat, een ernstig ongeluk plaats
gehad. Het ongeveer 6 jarige dochtertje van
den heer Bosman, wonenende Crommelinlaan,
had het ongeluk spelenderwijs onder de
zware machine van de Westlandsche stoomtram
te geraken, met het droevige gevolg, dat de
arme kleine overreden werd, en geheel ver
morzeld onder de machine vandaan werd ge-
Mintsje Mülryp wier in goed minske, maarMintje
hie *n zwak en ’n kwael.
Hjar swak wie, dat se freeslike sly op in
nytsje wie, hjit op in praetsje, op in oar passe,
wol graech op ’e wiuw stie as er ek hwet wie
to azen. Hja rükte de gefaltsjes. Hja gobbere
der op. Hie der fen groeid as de groede der
noch net üt west hie. Se sneupte der nei,
spoarde lang hwet op, en sa goed koe ’t net
biditsen wirde as Mintsje foun it, en dan'waerd
it ut süchd as in sitroenappel. En des to lek
kerder smakke it hjarsiet er in lyts «rootje»
ean it klüfke dat se hie to bihimmeljen. Nim-
men op it doarp koe dan ek in finger yn ’e
jiske stekke, nimmen koe ris in ftngerbi eed oer
*e streek gean, of Mintsje efterhelle it wol. Der
ontkaem hjar neat, der bleau neat for hjar yn
it tsjuster. De grieneftige eachjes ingels
hjitte blauwe te hawwen s n d e r reade rant-
sjes derom hinne skynden troch doaren en
mürren hinne to loeren, en hjar lange spitse
noas ingels hjitte knopske to hawwen en
net pearseftich fen kleur boarre se oerél yn.
Ont safier Mintsje hjar swak, en nou hjar
Ha *k al sein dat Mintsje éldfaem wier O,
ha de lêzers fen Friso dat al tocht. Nou ja,
dat wier sa. Mar dat wier hjar kwael net
fensels. Né, hjar kwael wie, in net to kearen
bigearte ta gapjen. Goed fetsje, lêzers. Hjir
wirdt net bidoeld gnizen en laitsjen. As im-
men laket om dingen der ’t net om lake hoecht
to wirden, seit men wol, hy stiet daedlik mei
de müle op to gapjen. Né, hjir ha we ’t oer
gewean gapjen. Elk gappet fensels wol ris en
dat is neat gjin bisonders. Mar gapjen is, lyk
as alles ek wer yn soarten. It gapjen der ’t
Mintsje mei bisoeht wier, dat wie gjin gewoan
minskelik gapjen, dat wie hwet freesliksmen
waerd der oars fen as men der tafallich nei
seach’t wieren opskeerende kramptrekkings
fen hjar meager kakebienstel, mei in iepenspjal-
ten fen hjar greate müle, sadet it droevich oer-
bleaune soartsje giele toskstompels, sichtber
waerd en it donker ynsjuch troch hjar hastich
foar *e müle héldene fingerprikken mar heal
weinemd wirde koe. Hjar gapjen wie bislist
in besiiking, in net to licht to achten kwelling.
Se hied der alles al oan dien. Mei mastera en
doktere mar altyd sünder bate. «Senuwen»,
hiéne de dokters dan mar gau sein, en dat
bilde hja seis ek wol for wier. Hwent al hjar
oandwaenlikens se w i e r sa ontsettend tear-
gefoelich sette him by hjar om vn gapjen,
krekt as vroeger do *t se de sükersiikte hawn
hie en alles hwet se krige him yn süker by
hjar omsette. Nou wie dat wer oer, en koe
*t wer in skepke süker yn kofje en thé lye,
mar nou wer dat heislike gapjen. Hie se mei
de faem oan ’t tsieren wésthja gappe. Hie
de süt’ler hjar forrivele mei de miette of ’t
gewicht: hja gappe. Hie bürmanne jonge houn hjar
ierdbeiplanten ferrinnewearehja gappe. Wirke
de lange preek sneins hwet tige op hjar ge
moed hja gappe. Mar hie se in njjtsje fen in
oar in ’t fisier, in gefaltsje mei in lyts rookje
der oan, nou dan wier ’t alheel mil dan gappe
se en koe hast net wer fen gapjen ophélde.
Hwet al frjemd net Mintsje gappe allinne
net as er dei yn dei üt neat bisonders barde,
en derom moat men net sizze dat men üt for-
feling faek gappet, of lit dat by in gewoan
minske a 1 sa wêzeby Mintsje kaem it foart
üt *e senuwen. En oan senuwen docht, men
neat, dy binne net ta kearen. Ta biwiis dit
■taeltsje. lenkear hie Mintsje seis op it oanri-
den fen in ilde baekster, in minske fen onder-
fining dos, in doek stiif om hjar holle boun.
sadat de müle onmooglik iepen koe om to gap
je*. Mar hwet wirdt it gefal 1 Jan nyboers
faem rekke er staf-en-af üten.de
doek skoerde rits yn twaën. Jy seoene sizze
hwet dy oandrang ta gapjen al net yn ’e bou
ten hat I
Neimiddei forwachte Mintsje Jantsje, Klaske
en Pytsje, dy seoene efkes mei hjar tryen in
rintsje oerkomme.
Mintje sette dé thé en gappe, socht de grüs-
kes üt ’e püde en gappe die de grüskes yn ’e
klüntjepot en gappe, ensafoart en gappe. De
kakebienen piipen en knapten. Hja koe net
ears. Hja gapjen wie krekt as *t iepengean
fen de feilichheidsklep fen de masine dy ’t to
folie stoom hat. Hwent wit je, der wie hwet.
Mintsje siet oan *e hals ta fol. Fol fen it
nytsje der ’t se strak Jantsje, Pytsje en Klaske
op traktearje scoe. Se moast gapje ont salang
as se hjar lyts skandaeltsje kwyt wie.
Hwet wie der?
It forfoel op ’e ny dokter, ou to heljen, dy
’t noeh mar in blau Moandei by hjarren yn ’t
doarp wenne. Moai sa. En dat der oer dy
i er by de
militaire overheden op aan, haar de gelegen
heid te geven voor eenigen tijd naar Neder-
landsch grondgebied te gaan. Wellicht zon
het weerzien van haar echtgenoot den waan
zin wegnemen en haar gestoord verstandsver
mogen herstellen.
Terwijl dit alles aan gene zijde der gren»
geschiedde, werd ook aan deze zijde een ver
schrikkelijk zielsproces afgespeeld. De man
werd ingelicht over den toestand zijner vrouw
en wilde zich op gevaar af van gevangen te
worden genomen op het door Duitschers be-
goederbêst hjar dat foar hélde, dat de diggels
oer de keamersflier stouden.
Lykwols de müle bleau stean en de holle
kielklank klonk noch freeslik de omstaaners yn
’e earen.
Der wie gjin rie yn ’e wereld ta. Hwetscoa
men Jantsje gyng in Ijocht op, it ünderste
kakebien wie troch it felle gapjen ut it potsje
rekke. Wier *t sa net Ja, knikte Mintsje.
Do de faem as de blits nei dokter ta. De
élde wie net thüs, do nei de nye, dy koe mei
’n healüre wol komme. Dus Mintsje moast noch
in healürke oanien-wei troch gapje. Nou dat
wie ’t slimste net, it scil licht wol hwet wend
hawwe, en de bisite-frouljue treasten hjar yn
dy tiid mei forhalen to dwaen fen minsken, dy
’t biroerten krigen hiene of samar hookstrooks
stapelgek wirden wieme en ek sa raer dien
hiene en onderwilen waerden de koekjes swiet-
wei ophimmele en naem Jantsje de frijichheid
om, ut tiidkoarting ris yn to skinken en dan
wer waerd Mintsje skodholjend biklage.
Do de dokter kaem wier de illinde gau ut.
Hy joech Mintsje in kreftige klap tsjin it on
derkin, sadat hjar müle tichtsloech as in doar
dy ’t yn it slot fait. Do foei er Mintsje in stien
fen it hert.
De nye dokter die fierdere neat, allinne jowch
in rie oan hjar en dat wiefoarsichtich mei
J en foaral net to folie prate,
hwent de kiel en tonge moasten foarél rest
hawwe.
dy ’t it hjar yngeheim forteld hie, hwent it skroar-
ke woe net weze dat hja it sein hie, se hie ’t fen de
kasteleinsfaem, dy hie it fen Janke stütkoer en die
hjar dochter hjar feint hie ’t yn kleuren for-
teld. Dus as hja stalde, dan fen hjearren en
zizzen. Mar sa net, it wier wol echt sekuer
wier, hwent de feint fen Janke Stütkoer, fen ’e
kastleinhjar dochter, hjar faem,
hjar.... Mar dy feint hie ’t forsyn
eigen eagen sjoen. «Hwet sjoen hie
Mintje hastich frege wilens in krampeftich gap
jen hjar hommels oerfoel. Eu it antwird wie,
dat de nije dokter earjister dronken wie. Sa
dronken dat er gjin prut sizze koe. «Wel wel
sa dronken O, as in üle, as in keal, as in
dweil I Fy je, sa dronken Ja, as in siet
Hy hie mei ’n stik of hwet oare plakkers ont
de moarn ta yn ’e kroech sitten. ’t Wier al
ljuchtskyndei do ’t se er wei kaemen, mar dok
ter koe gjin deiljocht sjen, s a dronken 1 Om
de boel hwet to forbloaamen, wieren se troch
de tün. efter de kroech léns gien, mei angel-
stokken yn ’e han. Sabeare üt to fisken west.
Mar se rounen yn ’e gaten hwent de feint fen
de dóchter fen ensafoart, gyng de moarns
krekt nei syn wirk en do ’t hy se seach, seach
al foart dat se fierste read en opset om ’e kop
wieme om ut to fiskjea wést ta hawwen. Dok
ter rekke sa mei syn slappe poaten yn ’e an-
gelstekken fortiisd dat er plat op ’e hüd oer ’e
groun kwakte. Der lei er for beest, sa ’n kring.
Mintje neAmde it skande en noch ris skande,
trjjedübbeld skande ten de nye dokter om op
sa’n menier syn eare en goenamme to grabbel
to smiten en syn eigen breakoer sa om to skop-
pen, hwent dat wie fensels men moat fen
sokke dingen mar net prate mar as de min
sken it wys waerden scoe gynien nei him ta
gean. Hwa scoe him weagje wolle oan sa ’n
nachtraver, sa ’n dranktonnel
Mintsje woe der oars net fen prate hwet
hie men mei in oarmans lekken en brokken
nedich, mar se krige sa’n persing tsjin ’e kiel
oan en se moast hieltyd sa gapje, dat om hjar
gestel wie ’t it béste mar dat se er hwet fen
utlitte scoe strak, oan Jantsje, Pytsje en Klaske,
mar dan fensels yn it djipste geheim. Nou J.,
P. en KI wieme ek gjin frouljue dy ’t praete-
rich wieme, der koe se bést hjar geheim oan
tabitrouwe.
Hè, hwet durre it lang eart dy frouljue ka
men, en do ’t einliks de doar gyng, wieme
Jantsje en Pyt®je ek noch mar togjèrre. Se
wierne efkes by Klaske oanroan mar fensels
die wier wer net klear. Hwenear wie dy ek
al klear. De frouljue wierne it alle trije daedlik
mei elkoar iens, dat Klaske altyd let Wier.
«Klaske mient dat in dei in wike lang is.» sei
Jantsje. Dat minske is nou altyd let, let by ’t
wirk en let yn tsjerke, hja hat fêst ris in pak
bruyen hawn om ’t se to ier kaem» ornearet
Pytsje. ’t Is sa’n éld goes, altyd efteroan
komme, miende Mintsje en gappe om ’t hoartsje.
Einliks kaem de aid’ goes dan dochs oan wrag-
geljen en do ’t de frouljue allegjer to stoel en
to bank wieme en hjar fammen aerdich oer ’e
hekel helle wieme, do ’t dat greatske smoarieh
famke fen Oene Tet en Oene Tet seis mei hjar
skytsindelikens bihoarlik ouhandele wierne, wist
Mintsje it petear handich op ’e nye dokter oan
to stjüren. Of de frouljue der al fen heard
hiene Net Dan woe Mintsje ek mar Ijea-
ver neat sizze, hwent se hélde er net fen om
in oaroch, elk hie al genóch oan him seis,
en men koe maklik in wirdtsje to folie sizze
dat in oar tonei komme koe. Mar dat wie ge-
noch for de taharkers om de earen yn ’twiidst
iepen to setten, op de >ald goes» nei, dy ’t
rêstich op hjar hird thékoekje omgnabbele,
hiene de selskiphéldsters, lyk as de greate reus
yn it förhael fen Klein Duimpje, minskebloed
rükt en wierne net to hélden. De eagen bi-
gyngen to flikkerjen sa happich foelen se op it
gerjucht oan. Se setten Mintsje it mes op ’e
kiel, ont hja onthjitte it gefal fortelle to scillen,
mar i'
for gjin jild dat it troch hjar utkaem.
I-L.-Lx-_ oan
Mintsje bigounIk kin jimme sizze
Valsehe betaalbriefjez.
Een opkooper van eieren, die wekelijks de
Tielsche markt bezoekt, had sedert geruime*
tijd elke markt een tekort van soms f 30
f 40. Dit moest ontstaan zijn door valsehe
of vervalschte briefjes, waarop de koopers
gewoon zijn te koopen en die na afloop van
de markt uitbetaald worden. De politie werd
gewaarschuwd en nu is een welgestelde boe
rin uit Heerewaarden, op vermoeden van bo
venbedoelde vervalsching, gearresteerd en in
het huis van bewaring opgesloten.
Op aanwijzing van een burger zgn op
de Ruysdaelkade te Amsterdam twee jongens
de een van 14 en de ander van 16 jaar,
wonende in de le Jan Steenstraat, door do
politie aangehouden. Dit jeugdig tweetal had
er sinds geruimen tijd zich op toegelegd in
vele gedeelten der stad, alles wat zij aan
koper als naamplaten, deurkrukken c.s. aan
de gevels der huizen ontdekten, af te schroe
ven en mee te nemen, om vervolgens het
koper in klinkende munt om te zetten. Do
politie heeft bij een huiszoeking als ook bjj
een bezoek aan een opkooper, bij wion ds
jongens gestolen koperen voorwerpen van do
hand deden, niet minder dan ruim 200 stuks
koperen naamplaten, deurkrukken, belknoppen,
enz. in beslag genomen. De beide jeugdige
boefjes zijn ter beschikking de justitie gesteld.
Te water.
Een drietal soldaten liep langs de
Tuinen te Leeuwarden. Passeerde een ad
judant. Twee soldaten salueerden, de derde
deed alsof hij niets zag.
«Waarom salueer jij niet?» vroeg do ad
judant.
»’k Zou liever,» was ’t antwoord van don
soldaat. »Ik verzuip me liever»..
En meteen wierp hij zyn kepi te water en
sprong toen ook zelf bij den wal neer. Do
beide andere soldaten waagden er ook oen
bad aan, terwyl later door ’t gedrang ook
nog een burger moet zijn te water geraakt.
’t Qaf heel wat moeite om den eerste*
soldaat weer op *t droge te helpen.. Hy ver
zette zich n.l. eerst tegen do redding, doob
later kon men hem met behulp van ladders
en een touw op den wal brengen. Hij word,
nadat hij wat gekalmeerd was, per brancard
naar 't hospitaal gebracht.
De ongelukkige moet reeds vaker blijken
van opgewondenheid hebben gegeven, die aan
zenuw-overspanning doen denken. Hjj zal nn
naar een ander garnizoen worden overgebracht.
Een tragisch oorlogsgeval.
De Maastrichtsche correspondent van >Do
Tijd» meldt aan zijn blad
Een tragisch geval, tengevolge van don
oorlog en de Duitsche bezetting van België
is alhier voorgekomon. De heer V uit Has
selt scheen een overigens vrjj onschuldige
briefwisseling te hebben onderhouden naet
betrekkingen over de grenzen. De »®borp
controleerende Duitschers kwamen dio brief
wisseling op het spoor
V. gevangen nemen,
Toen zijne vrouw hem derwaarts trachtte
haren man ondor-
1 en onder harde
mtJrKtJll, U»b Düt VUUDUUÜ UIUJ. U IUUU gwu -o-
schijnt te smaken”, brengt de Duitscher, be- omstandigheden opgesloten in een gevangenis
daard blijvend, in het midden, in den waan waar zij eerst een zenuwcrisis kreeg en n
daarmee een kapitalen zet te doen. „Wel”, volslagen krankzinnig werd. Naar het ge
bijt de oude heer onmiddellgk af, „ik mag sticht te Munsterbilsen overgebracht, bleef
ook niet veronderstellen, dat u sympatiseert zij dag en nacht jammeren om haar
met een varken, en toch houdt u ongetwijfeld Eenige notabelen ondersteund door en aar
haald. Toevaligerwgs was een ouder broertje
van het meisje getuige van dit vreeselijke
ongeval.
en wilden den heer
maar hij kreeg er de
lucht van en week tijdig uit.
Toen zijne vrouw hem derwaarts trachtte
te volgen, werd zij bij de grens aangehouden
over de verblijfplaats van L.
vraagd, deerlijk toegetakeld
Vermindering Hooihoogst verlof.
Aan al de militie- en landweerplichtigen in
de gemeente Leeuwarderadeel die hooioogst
verlof hebben bekomen, is thans een nadere
verlofpas uitgereikt, waarbij het eerst verleend
verlof tot op de helft van het aantal dagen
is verminderd. Dit is voor velen, vooral
hen die eigen land moeten bewerken,
groote teleurstelling.
Iemand aan de nasporing van de
Justitie ontrokken.
De 20-jarigen zoon van een kantoorbediende
te Rotterdam, die op last der Regeering in
een rijksopvoedingsgesticht te Leiden was ge
plaatst, ontvluchtte, met medeweten van zijn
vador, die hem voorthielp, en hem bij een
familielid schuilplaats gaf. Voor dit feit is
thans tegen den vader drie maanden gevange
nisstraf gevraagd.
In Polen, het Amsterdamsche koffie
huis namelijk van dien naam. Aan een ta
feltje een gedecoreerde oude heer, Limburger
schijnbaar verdiept in het lezen van een dag
blad, en zgn lectuur nu en dan onderbrekend
door een slok lekker Duitsch bier. Aan de
overzijde twee Duitsche heeren, den ouden
heer strak aankijkend. Voelbanr-hinderlgk-
Althans de oude heer, het fixeeren moede
roept een kellner... kellner, vraagt eens aan
die heeren daar, wat zij van mg moeten heb
ben, of ze meenen bijgeval alleen het recht
te hebben, hier vrij te zitten
Kejlner af, voor het overbrengen van de
boodschap in passende vorm, op betamelijken
toon. Ópstaan van een der Duitschers en
toetreden tot den ouden heer, om excuses
aan te bieden.
Tot dusver alles correct. Nu verandering
van tooneel. »Je parle Francais ou Hollan-
dais, ik ben geen Mof», antwoordt bits de
gedecoreerde oude. «Mag ik u dan doen op
merken, dat het Duitsche bier u toch goed
De prijs der Advertentiën is van 15 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bg
abonnement belangryk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Ngverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam.
Mintsje hat it nijs net forteld, do net en let
ter net, en noait net
Bruinsma neiforteld.
dan yn ’t djipste geheim, hwent se
frouljue schikten neger
Deastil. T" j
earjister moat de nije dokterdo ’t er thus
kaem ut
Mintsje gappe as in kalkoun. Mar hwet wie
dat Hwer kaem dat rnere lüd fendinne Ut
Mintje hjar kiel, ut dy greate müle dy ’t wyd
iepen stean bleau.
De kobbels swit stiene hjar op ’e foarholle.
Se swaeide mei de lange tinne earmen wyldyn
't roun. De müle stie iepen en bleau iepen
stean, de rauwe kielklank klonk wanhopich
troch de keamer, gyng op en ou, al mei de si-
ken dan lud en dan wer minder lud.
Jantsje wier yn ienen klear mei rükersgüd-
snjitten. Pytsje gülde oan ’e faem om help en
de éld goes dy ’t miende dat Mintsje miss’lik
wirden wie, toffele yn alle haest nei ’t sliep-
keamerke en kaem hwerom mei 'n roun, wyt-
stiennen ding mei ien ear der oan, dat mear
r a brükt as neamd wirdt t( minsten yn kranten en
jongkearel nou al sokke prae'sjes gyngen, dat boeken. Mar Klaske vie mis, en Mintsje wie
wie wol dwars troch idles hinne, tocht Mintsje. net mis-lik, sadat Mintsje it nuttige stik hüsrie
Mar och, der for wie ’t dan ek in tige Klaske ta de bannen utreage, do 't dy it ut
jengmaatzje. Hja hie ’t gefal heard fen hjar» kroar
1
een
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, Hemel inner Oldephaert en Noord wolde.
Ilindeloopen en Stavoren.
