De minske en it boek.
Ilindeloopen en Stavoren.
No. 31.
ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1915<
41ste Jaargang
Binnenlandsch Nieuws.
In ons
schen
dus for aerdichheid, dat wirket op üs forbiel-
<“~Z. -- --J T- j.. 1..JJX---
lik libben op~ en set der syn ouprintsel ynj syn
sei ütkomme ynde menier fen dwaen
him seis, bigiet to forarbeidsjen en yn“dieden
c— --
it soms yn *e macht hat om in minske al heel
I
I
Uitgave van T. QAASTRA Bz.
firma H. BRANDENBURGH ZOON
te WORKUM.
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 50 cents
Per post f 0.65. Enkele Nos. 3 ets. Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
Meer bouwland 1
De Groningsche »Volkscourant< schrijft:
Als er door Gods goedheid een einde ge
komen is aan den oorlog, en de vlammen van
den wereldbrand gebluscht zullen zijn, dan zal
ons volk er o.a. ook uit geleerd hebben, dat
wij meer bouwland moeten hebben.
Van de 100 hectare is in Nederland slechts
27 hectare bouwland, dus ruim een vierde
deel, terwijl 36 hectare weiland zijn,
eigen land wordt dan ook lang geen koren
Het ontbrekende moesten
Rusland, de Vereenigde Staten of
de uitvoering belast,
er een
of wol ta it tsjoede.
Foarbylden binne hjir for ’t gripen.
Genoeh jonge minsken dy it altyd op
yn boeken sieten, dy skreauwen oer alle
like avontürlikheden binne er ta komt om in
avontürlik libbenspaed te kiezen. Wifsinnige,
forkearde boeken brochten Klaes Boes, nei ’ter
seis for de rjuchter sei, ta de skrikelyke misdied
dy ’t de kldere lêzers noch wol klear heugje scil.
Ja, net allinne inkele persoenen, mar in great
part fen it folk is soms troch de boeken bire-
gearre en op in bipaeld doel oansjasse.
Lokkige mar ek treurige skiednissen kin in
boek soms towei bringe, sadwaende.
Hünderten fen boeken komme der jierliks yn
‘t lecht, mar inkelen der fen dy ‘t algemien
weardeare en sadwaende troch in boel kocht
wirde. De measte boeken krije in stille dea en
ek güds sykje sonder folie pehei to meitsjen stil
hjar paed, krekt as in hopen minsken dogge. Se
binne er en dwaen hjar nut sunder dat men
folie oer hjarren praet. Mar dit soarte boeken
is lang do minste net. Under it bytsje lêzers
dy ‘t goed forstaene en niefiele, kinne dizze
moer vorgeet’ne dan verheerne in boel nut dwaen
on fen woldiedige ynfloed wêze.
Der tsjinoer mei elk boek dat in boel lézen
wirdt, noch net it heeohste of earste plak op ‘e
boekemerk vnnimme. Ek al wer sa ‘t It yn de
minskewr&ld stiet, der is de meast forhearlikste
ek altyd noch net de béste.
Mar it is in gelok to sjen ho ‘t in bipaeld
goed boek fier om him hinne syn segen fors-
praet, fen folie in freon is en praet tsjin syn
Ilttr lyk M ia wiere freon syn freon oansprekt
heid. Mar de ynfloed fen de boeken dy ’t dan
üt aerdichheid lezen wirde is meast greater op
*o lezer, dan dy fen de boeken dy ’t de wit-
tenskiplikens opfiere moatte, de lear- of fak-
boeken.
Dat boek dat wy net bipaeld hoeche to lezen,
dus for aerdichheid, dat wirket op üs forbid
ding, op üs gemoed. It siket üs biditsen yner-
lik libben op en set der syn ouprintsel yn, syn
‘doel en foarstelling. En letter scil dat ouprint-
i by de
lêzer, as dy de' yndrukken en foarstellingen fen
him seis, bigiet to forarbeidsjen en yn dieden
om to setten. Der is wol biweard, dat ien boek
it soms yn *e macht hat om in minske al heel
vn bislach to nimmen, him gelokkich of ünge-
lokkieh to meitsjen, him to stypjen ta it goede
sjoede.
binne hjir for ’t gripen.
’e noas
boeken'sieten, dy skreauwen oer alle moog-
De prijs der Advertentiën is van 15 regels 25 cents, elke
regel meer 4 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam.
zich nog te elfder ure van „de dwaling zijns
weegs". Nu zou ’t ten derde male wezen.
De bruiloft was reeds aangericht, de krente-
stoeten stonden reeds op tafel en bruidje prijk
te in haar hoogsten luister. Eén kleinigheid
ontbrak nog aan ’t geheelde bruidegom bleef
weer absent. Maar hij zond toch nog fatsoen
lijk een briefje met den welgemeenden raad,
„neem maar een ander". Doch bruidje heeft
niets te „nemen".
Leeljjk te pas gekomen.
Zondagnacht viel een Rijnschipper te Rot
terdam uit het raam van een woning ann de
Posthoornsteeg. Hij werd met gebroken been
opgenomen en naar het ziekenhuis gebracht.
Later kwam de bewoonster van het perceel,
die tijdens het ongeval niet thuis was, tot de
ontdekking dat er by haar ongeveer f 15
eenige vreemde munten en een lommerdbrief
je ontvreemd was, en toen daarna de politie
den schipper in het ziekenhuis ging fouilieeren
vond zij het gestolene op hem.
’t Wemelt van visschen langs de zee
weringen van Texel. Met hengels vangt men
pietermannen en ook makreelen. De laatst
genoemde visschen azen op bliekjes, die in
groote hoeveelheden door de grootere visschen
achtervolgd worden en dan wel als zilverstuk
jes opspatten. Met verschillende netten tracht
men de makreelen te vangen en de moeite
wordt voor velen schitterend beloond, want
nooit te voren heeft men zulke groote scho
len van deze mooie visschen gezien als nu
het geval is. Deze onverwachte visschery
brengt vele kijkers bijeen, niet alleen van
het eiland, maar ook van elders.
In één trek haalde men 2200 makreelen
aan den wal. Die konden lang niet allemaal
in den zak, waarom men ze met beugelnet-
ten uit den cirkel moest scheppen. Alleen
deze voorraad was reeds f 80 waard en ver
scheidene trekken kunnen in een getij ge
maakt worden.
De politie te Delft maakte procesver
baal op tegen een 9-jarig knaapje, dat reeds
ontelbare malen diefstal pleegde hij winke
liers. Hij vroeg een boterham of drinken en
maakte van de gelegenheid, dat hij even al
leen was gebruik om iets te stelen. De vo
rige week stal hij bij den rijwielhandelaar F.
in de Choorstraat eenige electrische lantaarns,
een electrische bel, een stel pedalen en an
dere rijwiel-onderdooien. Maandagmiddag ont
vreemdde hij eerst een koper gewicht by een
winkelier aan de Brabantsche Turfmarkt,
doch liet dat door kameraadjes terugbrengen,
met het oog op de belooningl en nam daar
na bij een gasfitter een tang weg, welke hij
bij een anderen winkelier te koop aanbood.
Het slot zal de tuchtschool wel zijn voor dit
ventje.
Naar »de Tel.< verneemt, hebben de
laatste vyf maanden van 1914, de eerste van
den oorlogstoestand, de gemeentelijke schat
kist van Amsterdam ruim één millioen gul
den gekost.
Een belangrijke diefstal, f 45000 ontvreemd.
Gisternacht voor half één hebben dieven
zich door uitzaging van een paneel uit een
deur toegang verschaft tot een villa bij het
station te De Bilt. Zij hebben een brandkast
geopend en daaruit f 45000 aan bankbiljeten
en munten genomen. De politie stelt een uit
gebreid onderzoek in, gebruik makend van po
litiehonden.
Vergiftiging van honden.
Gedurende de laatste weken zyn te Almelo
niet minder dan een vijftigtal honden, waar
onder kostbare exemplaren, gedood, doordat
kwaadwilligen op groote schaal strychnine
voor de dieren hebben gestrooid. De misda
digers, die aan deze vergiftiging schuldig zyn,
zyn nog niet ontdekt.
Onweer.
Eergistermorgen heeft het boven de pro
vincie Groningen hevig geonweerd.
Te Niekerk is de groote boerderij van den
heer P. Westers getroffen, en behalve de
voorhuizinge, geheel afgebrand.
Te Hoogkerk werd een koe van den heer
J. Mensinga te Leegkerk in de weide gedood.
Aan den Peizerweg werd de vrouw van Pera,
ter der bruid nu tevens haar schoonmoeder is.
De zaak wordt nog ingewikkelder als men weet
dat uit het tweede huwelyk van bruigoms
vader een dochtertje is gesproten, een half
zuster dus van den bruidegom, die nu de be
huwd-oom is geworden van zyn zusje, terwijl
de jonge vrouw, die de eigen tante is van
dit kind, nü tevens haar schoonzuster is.
Vacantie voor een geïnterneerde.
Mag een geïnterneerde met vacantie gaan
Het schijnt zoo. De Gron. Ot. althans ver
zekert, dat de Engelsche geïnterneerde mr.
Henderson toestemming heeft gekregen, ons
land met verlof te verlaten. Hij is reeds naar
Londen vertrokken, van waar hij over eenigen
tyd weer te Groningen terug wordt verwacht.
Als een dief analphabeet is.
Te Loohem werd door een venter postpa
pier verkocht, verpakt in een enveloppe, waar
op met dikke letters
„Dienst. Van ’t Hoofd der school te
Na onderzoek bleek, dat al het ten verkoop
aangebodene [w o. pennen, potlooden, griffels,
enz.] afkomstig was van een inbraak in de
school te Nettelhorst. De brave venter, tevens
inbreker, verstond de kunst van lezen niet
en verklapte zoo zich zelf.
Een eeuwige bruid.
Te Altevoer (Gron.) woont een twintigjarig
meisje, dat aanspraak maken mag op den titel
van „eeuwige bruid". Reeds tweemaal stond
ze in ondertrouw, telkens met een anderen
bruidegom, doch telkenmale bekeerde deze
Ta de üntwikkeling fen kennis en forstan
draecht it boek in bulte bij. Men kin tsjinwirdich
net mear sünder boeken. En dat er net mear buten
kennen jowt üt him seis genoch oanlieding om
to freegjen, ho scil de minske syn forhülding
wêze moatte tsjin of Ijeaver ta syn boek.
Om mei ’t bigjin to bigjinnen. Sadra as in
bern léze kin komt it boek en leit foart bislach
op dat bern.' Sa ’n boek kin in great part fen
de libbensynhêld üt dy bernejierren meimeitsje
of is yn steat for in hele poas, for jieren mis
skien, fiedsel oan dat bernelibben to jean en it
paed for him ou to beakenjen. It boek kin yn
dy jierren hwenear it bernegemoed sa tige oan-
nimme wol, for ’t bern in saed fen wille en bi-
wündring, mar ek oarsom, kin ’t in plaech for
him wêze.
Ik wyt tominsten noch heel goed, hwet boek
myn greatste frjeon wie en dat ik yn in biskul
hoekje biwarre om it sa tomük gau efkes bij
de kon krije to kinnen, om er yn myn ienlik-
heid fen to genietsjen out salang it wirk wer
tor my klear stie.
Ek wyt ik noch heel goed ho ’t ik it grau
hie op sommige boeken, nei myn sin, fol fen
forfeelende toarre rigels, dat for my wie as in
speek dat my dwars for de foetten stie, as it
Ijeppen en sleatsjespringen it hoepjen en topjen,
it hynste of hazze en hounboartsjen der bü-
tendoar yn ’t moaije waer stie to winkjen en
to roppen.
Ik forwachtsje sa scil ’t frijgelyks de lêzers ek
wel gien wêze.
Do ’t we de skoallejieren efter ’e rêch hiene
kaem der in tiidskoft dat wy üs klear meitsje
moesten for in fak, in bidriuw of hwet ek yn
’e maetskippy, om skielk seis de kost fortsjinje
to kinnen.
Mannichien krige ’t ek wer op dat paed oan
’e stok mei boeken. Boeken noadich for syn
fakkennis, om syn wittenskip to rekken, of ek
wol boeken dy t’ yn ’t geheim bisibbe wierne
oan it jinge hwer ’t wy üs op ta leine. Hwa
*t dy boeken gjin acht sloech yn dy dagen, scoe
letter ta syn skea en skande komme to üa-
dorflnen dat hy net bikwaem yn *t fak is, en
dat do ündergroun to slop is, om der letter
nei *t sin op bouwe to kinnen.
Lykwol it greatste part boeken wirde lezen
net om nut mar om nocht for holle en hert op
to dwaen.
en him to stipe en treast op syn libbenspaed is
It boek kin in goed seiskip for üs wêze, al is
’t ek stom en sünder libben, wy krij it yn ’t
plak for de omgong mei de minsken. Wij sitte
allinne en nimme in boek, en samar forkeare
wij mei de biromste mannen of freuljue dy ‘t
we yn ‘t lan hawwe. Wij parte mei yn it fijn
ste gefoel, de edelste gedachten, it forheffende
doel fen de bésten ut us tiden of fen degenen
foar us libben. En dizze heechsteande persoanen
praete tsjin us allegjêrre gelyk, krekt sa ‘t se
binne. It leit er mar oan he ’t wij us tsjin oer
hjar stelle en hwet nut en foardeel wy ut ’e
omgong mei hjarren op dippe.
It boek lit us de skriuwer net sjen ho ’t hij
fen fetseen en model is, as er gnap of net gnap
of er great of lyts, fet of meager is, mar it aerd
de siel fen de skriuwer leit yn syn boek en kin
ne wij biskouwe. Is dat net mear, net it meas
te wirdich
Wij libj' yn in tiid dat hast oeral treft men
bibliotheken, lès-selskippan en samear oan. Sa
dwaende ho^ht men gjin greate sommen jild
ut te ja«n --- yn ’e gelegenheid to kommen
goede skriuwers kennen to learen, en oan to
hearren.
De omvong mei fortreflike minsken meije de
slucht- i ljue wol ris, of Ijeaver meast, net bar
re. Nou dan komt it boek der for yn ’t plak
dat en op ia ’n menier noch al gau bimach-
tigje kin.
Scil men sadwaende bij de boeken kar ut haw
we, dan scil it sprekwird dat under ’e minsken
jild: „zegmy,met wien gij omgaat en ik zal u
zeggen wie gij zyt“ ek tige bij de boeken ut-
komme.
Der binne bikende minne boeken, fen bikende
minne skriuwers. Immen dy ’t nou san’ for-
dacht boek of skriuwer kiest is seis ek netsuver
oan ‘e lever. Der tsjinoer stiet de kar fen goede
boeken. It is hjir ek al wer as yn ‘e minske-
wrald „soarte siket soarte." Wol men immen
kennen leare dan is ‘t foldwaende om syn boe
ken dy ‘t er for kar nimt effen troch to sjen.
Sunder de skriuwer sjoen to hawwen scil men
him kennen leare, ut syn boek sprekt syn ge
moed ta it gemoed fen de lezer, en scil dat yn
forfiering bringe.
En dizze wiksel fen gemoedslibben kin gjin
twiskenromte, gjin oustan noch tiid. Ut alle
wrêlddielen en tiidfekken en folken sprekke de
forheven geasten us ta en litte se us in skoft
der yn toevje onder ‘e edelste bidoelingen troch
middel fen it boek.
De lêzer is derom oan de persoan, dy ‘t ut
it boek tsjin him praet tonearsten wol oandacht
skildig. Hij is forplicht goed nei him to hark-
Der wirdt, oars sein, in boel lezen for aerdich- jen. Mei oare wirden, de lezer moat sjen him
u— a- tQ biKripeni om sa nej|er b|j de greate geest
to kommen. Net to flechtig, en sunder acht to
slaen op hwet de skriuwer wol, moat men leze
hwet de rykbijefte geest mei safolle soareh en
studzje for us skreaun hat.
Lês mei tinken en lês it yet ris oer om it
goed to fetsjen, en bij elke nye ontmoetinge fen
syn goede geast, scil men op ’e nij nocht en
wille, of wol help en treast krije for yen seis.
De skriuwer en it boek scil dat beide wirdich
wêze en de lêzer scil der syn fortüten mei dwaen
kinne faeks.
Spitemóch dat de measten net léze kinne al
ha se de letters ien for ien goed yn ’e holle.
Dy ’t yn üs dagen hwet bitsjutte wol moat
in boel lézen hawwe. En hwa wol net graech
hwet bitsjutte T Hwa wol net graech in bi-
lêzen man bjitte En der giet it hinne, men
draeft in sjou boeken troch, nimt hjir en der in
hap en in snap üt en ünthald er neat fen,
omdat men it net goed ynnommen hat. Goede
boeken binne wirdich dat men se goed lést, en
heallêzen is ek noch for de lezer seis skeadlik.
Mei flechtich oersjen fen it iene boek yn ’t
oare rekket men seis yn ’e war, De tiid dy ‘t
oan sok lezen bisteld wirdt isforgees weigriemt
en dat net allinne de lezer forgriemt him
seis om sa to sizzen, der bij hwent hij lest
him seis stikken.
Tink er om dat jo boeken stikken lezen
wirde, mar pas op en lez jo seis net stikken,
warskoude in wiis man.
In bytsje en dan goed is better as in boel en
dan heal, dat jild ek bij it lezen en boeken.
In greate kast fol boeken to bisitten en al dy
boeken iepensnyd en trochbledde to hawwen om
sadwaende wiis man to skynen, dat jowt neat. As
der bygefal in mus yn dy boekenkast huzet scoe
dy dan wol folie wizer weze as de lênmus dy
’t noait in boek komt to sjen
Né, it is neat gjin skande as men in algemien
bikend goed boek, net lézen hat, en dus net
ken, mar folie slimmer is ‘t as men in goed
boek, dat men al lézen hat, net ken. Derom
moat men yens geest net oer fiere mei lezen,
hwet fiersto folie noch dien wirdt.
Wy seoene dizze tried yette folie langer üt-
spinne kinne, mar for dit kear kin ‘t er er wol
wer mei ta. De lezer koe oars. om op ‘t ein
to kommen, ek wel ris bij ‘t doel fen dit opstel
troch reitsje, en dan koene wij der seis ris skild
mei oan hawwe.
FRISO.
genoeg verbouwd,
we van
Rumenië hebben.
Nu legt men het er in den modernen oor-
een geheel volk uit te hon-
log op toe, om
geren.
..Gelukkig een volk als het Duitsche, dat zulke
maatregelen kan doorstaan. Letterlijk geen
hoekje grond (zoo melden de bladen) of het
is bebouwd.
...Daarom dringt men er tegenwoordig op
aan, dat er ook in ons land meer grond voor
den landbouw zal worden gebruikt, opdat we
ons zoo noodig zelf zouden kunnen redden.
Van die 36 procent weiland kan wel iets af,
maar bovendien hebben we nog 15 procent
woest liggen, wat met kunstmest kon worden
ontgonnen. En als dan de Zuiderzee gedeel
telijk nog eens werd droog gemaakt, dan ston
den we, met het oog op oorlogsgevaar, er heel
wat beter voor.
Volle hotels.
In geen jaren zijn de hotels en pensions in
het Oosten van Overijsel, De Lutte, Dene-
kamp, Delden, Markelo, enz. zoo vol ge
weest als dit jaar. Zoowat alles is bezet en
velen, die vorige jaren geen pension hielden,
hebben thans het beste plaatsje in hun wo
ning ingeruimd voor betalende logé’s. Noch-
thans kon aan tientallen aanvragen om pen
sion niet worden voldaan.
Werk voor Duitschland.
Omdat er haast geen werkvolk in Bunde
(Duitschland) is te krijgen, laat de conserven
fabriek aldaar thans in Winschoten 600 ox-
hoofden of 150.000 Kg. boonen inzetten
waarvoor 30 000 Kg. zout noodig is. De
heer A. Robertas Azn. te Winschoten is met
Vele vrouwen verdienen
goed dagloon mee.
Gecompliceerde familirclaties.
Te Naarden is een huwelijk gesloten tus-
-i een jongeman en een jongedochter, wier
zuster de tweede vrouw is van den vader des
bruigoms. De vader van den bruigom is nu
de zwager van zijn eigen zoon, terwyl de zus-
spinne kinne, mar for dit
De lezer koe oars,
to kommen, ek wel ris bij ‘t doel fen dit opstel
mei oan hawwe.
t
yaj__ _i_ jitrx_ii«
b
'•T
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, Hemelumer Oldephaert en Noordwolde.
