voor de Gemeenten ïïorknm, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen en Stavoren.
In Südwestlike Brief.
n
ZATERDAG 7 JULI 1917.
No. 28.
43ste Jaargang
Binnenlandsch Nieuws.
I
FRISO.
w
Uitgave van T. GAASTRA Bz.
firma H. BRANDENBURGH ZOON,
te WORKUM.
sa fortsjinetelik makke hat. It
De foarsitter fen ’t Frysk Sel-
dreech oanhaldend syn best dien
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 70 cents
Per post f 0.85. Enkele Nos. 3 ets. Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
eagenblikken krije, hwet men ek om him
hoopje mei, hwent den ie er ta ynkear en
betterskip komt, dat er syn skriften fen nou
faek, allegjerre tagelyk yn ’t fjur winsket
sadet er net ien mear under minsken bliuwe
sooe. Ik tink hjirby om ’e skandeskriften
fensels, dy ’t er fon eyn han yn ’t Ijocht komt
binno, hwer ’t er heechsteande porsoannen yn
siket del to heljen, mei alle mogelike falske
leuzen. Faker as ienkear hat it my spiten
dat mannen, lyk as, om mar in pear to nea
men, O. H. Sytstra en J. J. Hof, yn ’t fjür
gyngen, ge an moast en, om it ünweardige,
it minne yn dizze fint syn dwaen, det op ’e
keper biskoud om it neatbitsjuttene, de striid
fen hj arren net wirdich wie, mei in opofferjen
fen hjar eigen rêst en noflikens yn ’t iepen
bier oan to fallen. As immen er neat om
jowt hwet er seit, den is men ommers tsjin
sok ien frijhwet bakker óf. Det Kalma neat
er om jowt hwet er seit, det wit elkenien dy
’t op ’e hichte is fen ’e lóste woeling yn de
Fryske wrald.
Ik kin ’t my net bigripe det men noch al
ris immen tsjinkomt dy ’t heech by de lieder
fen de Mienskip en syn folgers opsmcht. Hwet
for trefliks dogge hja nou eigentlik for it Fjysk
De lieder hat bütenwênsfige talinten, dat hat
er toand yn ’t brfiken der fen om it roer to
krijen, om in oar fit to meitsjen, ek moat men
him neijaen det er in greate iver hat for
ja, hwer for
Syn greatste iver bistiet yn stokeljen, fjfiroan-
setten, kweabloed meitsjen, om op sa’n menear
to bisiikjen it Seiskip for Fryske tael- en skrif
tenkennisee under ’e foetten to heljen. De
foarsitter der fen, de hear v. d. Burg, kriget
nou wer in pjuk yn ’t lóste Frisia-nfimer »Lit
Jo den yn ’e goedichheit net langer brfike as
in marionet fen ljue, dy ’t Jo efter ’e han
utlaitsje om Jins meigeanders, bis'ikje dochs
stiver to sjen, wêz dochs Fries ek as it der
op oankomt né to sizzen”. Dat seit nou sa’n
ien, dy ’t seis hinne en wer draeit as in wear
hoantsje op ’e toer, dy ’t hjoed sa fen kleur
Wier wêze wol: neat to bitsjuddan!
Syn wirk is sluchtwei rymlerij.
In boel hwet we onder ’e oandacht krije,
Kin gjin neiby bikypjen lije.
It wiere dat gjin ophef makket....«
It finwiere dat tige ophef makket, dat un
derline wy tsjinwirdich, 6n hwet wy fen ’e
Jong Friezen-lieder finder ’e oandacht krije,
kin gjin neiby bikypjen lije, en der sit ek to
min pit yn om der lang op tarre to kinnen,
neffens de feste miening fen
Wanhoopsdaad.
Nab j Oldeholtpade werden twee fietsen aan
den kant van de vaart gevonden. Bij verder
onderzoek vond men in het water de lijken van
een jong paar, hand in hand. Zij was de
20 jarige dochter van H. P. te Wolvega, hij de
boerenknecht De V., te Oldeholtpa, die tegen
den zin van haar ouders met het meisje ver-
keering had. In een gevonden briefje stond,
dat zij in één graf begraven wenschten te wor
den. De ouders waren tegen hun huwelijk en
dat heeft hun tot deze tragische wanhoopsdaad
gebracht.
Beide jongemenschen stonden gunstig bekend.
Een slechte vader.
Voor de rechtbank te Tiel is bij verstek be
handeld de zaak tegen J. J. van Z. 33 jaar van
beroep stoker, tot voor korten tijd aldaar woon
achtig, thans verblyf houdende in Duitschland,
wegens het verlaten van hulpbehoevenden.
Bekl. was op 1 Mei j.l. te Tiel op het politie
bureau gekomen met vijf zyner kinderen waar
van de oudste 12 jaar en het jongste ll/2 jaar
oud. Hij gaf te kennen, dat hij niet langer voor
zyn kinderen kon zorgen, daar zijn vrouw enkele
dagen te voren in een krankzinnigengesticht was
opgenomen, (waartoe zijn gedrag tegenover haar
ook aanleiding moet hebben gegeven,) dat hy
des nachts moest werken (hij was toen werk
zaam in de metaalwarenfabriek der firma Kurz
en Co., aldaar) en alsdan geen toezicht bij de
kinderen had enhet hem dan ook niet
schelen kon wat er van kwam. Toen hem werd
gewezen op zijn plicht als vader en dat de kin
deren niet op het politiebureau konden blijven,
antwoordde hij onverschillig, dat hij ook niet
wist wat hij doen moest en ze niet bjj hem wil
de houden, daar moest een ander maar voor
zorgen. Tiel was groot genoeg. Hij verliet het
politiebureau en joeg de kinderen, die hem schrei
ende op straat volgden terug, zoodat ze onver
zorgd achterbleven. Later werden de hulpbehoe
venden eerst naar de ouderlijke woning gebracht
en overgegeven aan een zuster van bekl., die er
mede in kennis werd gesteld, dat zijn kinderen
weer thuis waren, doch hij wierp de zorg voor
hen geheel van zich af. Spoedig daarna kreeg hij
zijn ontslag op de fabriek en vertrok naar Duitsch
land. x
Het Algemeen Armbestuur trok zich het lot
der kinderen aan en zorgde voor hun huisves
ting in verschillende gezinnen te Tiel. Waar
schijnlijk zullen ze aan den Voogdijraad worden
overgegeven.
Het O. M. eischte tegen den ontaarden vader
6 maanden gevangenisstraf.
De prijs der Advertentiën is van 15 regels 30 cents, elke
regel meer 5 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bjj
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv-Bureau Dl Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam,
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
voor den tramwagen. Do trambestuurder, die
het ongeluk met angstwekkende zekerheid zag
aankomen, remde uit alle macht, zonder den
wagen tijdig tot stilstand te kunnen brengen.
Het geheele ongeluk had zich trouwens in en
kele seconden afgespeeld.
Toen de wagen tot stilstand was gebracht,
bleek het, dat de vrouw zich onder het ach
terstel van den motorwagen bevond. De vader
en heide kinderen werden naast den wagen
gevonden.
Onmiddellijk werd naar Haarlem getelefo
neerd om den auto der E. S. M. die deze in
de vele ongelukken van verleden jaar heeft
aangeschaft en die alle benoodigde materiaal
bevat. ->
Spoedig was deze dan ook ter plaklse ge
arriveerd. De motorwagen werd opgevijzeld en
de vrouw, ontzettend verminkt, teruggevonden
Zij schijnt onmiddellijk gedood te zijn.
De arts van Halfweg, de heer Melchior, ver
leende de eerato hulp aan de andere slachtoffers.
De vader was nog bij bewustzijn, doch zijn
toestand was hoogst ernstig; de ruggestreng
had zwaar geleden, in het achterhoofd had hij
een diepe snede en voorts wonden aan armen
en beenen. Het zoontje werdt een voet afge
reden, men heeft bet ventje een béón moeten
afzetten. Het dochtertje is er wonder boven
wonder goed afgekomen’ de tram is over haar
geschoven, zonder Jat zij met de wielen in
aanraking is gekomen: zij kwam er met eeni
ge onbeduidende schrammen af.
Het lijk van den moeder is naar het lijken
huisje te Halfweg gebracht, terwijl men vader
en zoon naar het Elisabethgasthuis te Haarlem
vervoerde
Van de tram was het voorbalkon van den
eersten wagen ingedrukt. De wagenbestuurder
was zeer onder den indruk van het gebeurde
Het verkeer ondervond een goed half uur ver
traging.
TOALFTE BRIEF.
We seoene ’t dos diskear haw we oer de
Fryske geast” fen ’e Jong-Friesen. Hwet
is dat dóch for in Fryske geast der ’t men
tsjinwirdich mar de hieltyd fen heart, hwaens
»finbihindere fintjouing® men easket, en dy ’t
nou ek al, sa ’t ik koartlyn lies, bifoardere
wirde moat? Freget J(an) f(en) ’e G(aest
mar). J. f. G. om net to forsinnen mei J(ong)
f(ryske) G(east).
Is ’t faeks de geast dy’t men wol dwalen
sjucht” freget er fierder. En dan forbield
hy him al moai nei der oan to kommen, wylst
siaf-en-af de blyndoek him foar ’e eagen wei-
falt, en dan seit er
Dór sjuch ik it nou sa mar yn
ienen don bist it, aide Fryske sin! Goant
noch ta, hwa scoe dy ek yn sa’n pakje for-
wachtsje? Nou ju, ho stiet itlibben? Dou
bist net rjucht by de tiid, scoe ’k sizze, dyn
skouwing is tominsten ..01 mar nou bi-
gryp ik hwerom ’t se dy tsjinwirdich sa raer
neame dou sjuchst der ek fit as in geast
En as Jan al prebearret in frjeonskiplik praet
sje oan to knopen en einliks weaget to sizzen
fen »alde, trouwe, frije Fryske sin... dan
kriget hy de wyn fen foaren en wirdt him
tagraud »Ik bin dyn aide, trouwe, frije Fryske
sin net. Ik bin de nije, fiofrije, mar mei
gauwens hjm frij to fiterjen en him ünbihin
dere to fintjane Fryske geastoars gjinien1”
»0
Mar dan seit de greate kenner fen it Frysk
taeleigene (J. f. e. G.) fierder, mei tinken,
dat dy »him frij to fiterjene en him finbihin-
dere to untjane® (styl neffens forneamde foar-
bylden) Fryske geast, klear to merken, ein-
lik in Hollansk spooksel is. Fierder komt hy
net op dat finnoazele wird-ophimsels dat hat
him neat dien. Hy wol ek net iens tsjin ’e
klippen oan folhalde, det men der krekt itselde
mei bidoeld as wy mei de Fryske sin. Mar,
seit er, f
de Nederlanske opfiedingde Nederlanske
wize fen tinken en biskógjen, koartsein it yn
finfryskens hikke en teine brein is, dat it wird
hieltyd yn dizze bistjutting brfikt, en oer Fryske
sin net mear praet? Hat men noch net yn
’e rekken, det it nou al lang sa tagietdet
men oer Fryslan, de Friezen en it Frysk
praet yn in tael dy ’t syn Hollanske faer ut
’e mfile stapt is, en fen ’t Frysk allinne de
klanken nimt, dat it tinken dat oan dy tael
wêzen jowt, alhiel Nederlansk is, det men
mei geande weinen binnenhellet hwet men sa
’t hjit forspyt
Dizze wirden fen in man dy ’t sok in klear
ynsjuch hat, moatte goed oerwoegen wirde,
hwent det binne se wirdich. In fin-fryske
geast waret er trooh de Jong Fryske Mien-
skip, en lyk as wol bikend, is de lieder, de
fjfir-oansetter fen ’e biweging mei in kweade
geast bihept, óf to lieden oan it finfetsoenlik
skelden en kwea bijegenjen op en fen achtbre
mannen dy ’t libbe hawwe en noch libje.
Kalma soil lykwol nou wol safolle leard hawwe
dat it net wiis hanle is om stiennen op in
oarmans dak to smiten as men seis yn in
glêzen hfis wennet. Hy hat tominsten sokke
goede pillen werom krige sa nou en den det
er hast net wiste hwer ’t er krfipe moast om
heelhfids der for wei to springen, mar nou
hied er al folie de gauwichheit om him yn ’e
jar’sleat weisakje to litten as er gefaerseach
Den letter riisde er wer omheeoh, stick dryst
de holle op, en ljue dy *t net o sa tier liken
to wêzen, himmelen him hwet op en men
hie de poppen wer oan ’t dounsjen. Lykwol
is *t my altyd blykt dat de ljue dy ’t him
de ballen werom jowgen, nea forlet hiene fen
misledigjen en gjin bihoefte oan skelden lyk
as Kalma dat wol hie. Dochs ek hy scil
Underline dat net dejinge dy ’t fitskeldt wirdt
mar dy ’t skeld er it minst oan ta is. As
Kalma hwet tiid fen libjen barre mei den scil
er noch ris lóst krije fen syn eigen dwazich-
heden fit earder tiid. Den soil er noch ris
fornimt men dan net, dat it al wer is en m°ar.n 8a’ <wi?rn,e de lêzera fen >F”80.R
sa goed ris op e hichte as ik oangeande it
Kalma gfichelspuldan koe men det ek safolle
to better skatte) tsjin in man dy ’t yn safolle
opsichten him
is wol hwet
skip dy ’t sa
hat for ’t Frysk, dy ’t om him hinne achte
wir(J, hwêr ’t er oanepraek op het, doar sok
in lit elk dat seis mar oanfolje, lyk as ik
seis mei gedachten, iepenbier hunje en leech
lizze. En sok in foarman scil men neirinne,
dy soil it Frysk, (de tael ta ambtlike opfiere,
de letterkinde omheech dringe) Fryslan en de
Friezen rédde 1 Né, hwa ’t forwaohting fen
’e Jongfryske Mienschip hawwe mei, ik net
O. H. S. seit yn Fryslan >It wirdt tiid, det
wy ris in nammelyst krije to sjen fen de
s t i p e r s fen dit spil, det de Friezen witte
kinne, hwa dizze jongman yn syn finweardige
polityk meihelpe”.
As Waling Dykstra de holle ris opstekke
koe en seach dat de lieder fan de Mienskip
ien fen de fêste meiwirkers fen syn blêd wir
den wie, den seoed er wol sizze»Hie’k it
net tocht, de aldman moast dos noadich oan
’e kant, by hearde er ek wol net mear by.
Men hat nou fêst in nije moade oannomd®.
En yet ris seoed er sizze
De Wierheid, rouri en onbiditsen,
Al wirdt der folie lof fen spritsen
Men giet hjar Ijeafst mar fit ’e wei.
Onwierheid, nei de kinst forgnisse,
Al mei se de echte kleur ek misse,
Men rint er faek wol heger mei,
Ja, folie wierheid wirdt er sliten,
Dat ek wol plichte koal to hiten,
Dat gadingmeitsers fynt genóoh.
In lofspraek yn ’t publyk is prachtich,
Al binne op hondert wirden tachtich
Net wier; hwet scoe dat? Moai is’t dóch
Moai klinkend dichtwirk is hwet tigens,
Al is ’t in krouske opstoofde ligens,’
Fynpriuwers neame ’t poëzij,
Mar immen, dy’t mei roune wirden
Een noodkreet uit het kippenland.
Men schrjjft uit Barneveld aan het »Alg. H,«
In dit voorheen aan kippen zoo bijzonder rijke
Veluweland wordt onder deze nuttige dieren,
die zoo buitengewoon veel tot meerdere wel
vaart onzer streken hebben bijgedragen, een,
helaas gedwongen, moord aangericht, die be
droevend stemt en het medegevoel moet opwek
ken van ieder, die het wél meent met den
nijveren, kleinen landbouwer-kippenhouder. Bij
duizenden toch worden deze dieren thans opge
ruimd, en moet deze verkoop nog wat worden
voortgezet, dan zal na enkele maanden de kip-
penstapel totaal zijn uitgeroeid. Immers, wegens
den volslagen voedselnood worden er geen kui
kens meer gefokt en de volwassen dieren, alle
nog eierlegsters, gaan geslacht naar het buiten
land. Met tranen in de oogen vertelde ons
dezer dagen nog een bejaard boertje, dat hij
van zjjn 700 kippen, de eenige bron zjjner in
komsten, nog slechts een luttel aantal hennen
overhad. »Zou de Minister wel goed weten hoe
hoog onze nood gestegen is? Mij dunkt, dan zorgde
hij wel, dat wij wat voeder voor de beestjes
kregen® aldus redeneerde de troostelooze man
en wat hij uitsprak wordt door velen hier ge
dacht.
Wordt hier inderdaad niet spoedig en afdoend
geholpen, dan wordt er aan onze plattelandsche
bevolking een slag toegebracht, waaronder zij,
menschelijker wjjze gesproken, nog lange jaren
gebukt zal gaan, terwijl dan tevens het totaal
gebrek aan versche eieren in tal van andere
kringen een ongerief zal veroorzaken, waarin
niet gemakkeljjk te voorzien zal zyn.
Een bedrieger.
Te Zaandam vervoegde zich de vorige week
bij een der leden van het afdeelingsbestuur der
S. D. A. P. iemand, die mededeelde Oostenrijksch
deserteur te zijn en een neef van den bekenden
socialistischen voorman Adler. Hij zou graag
te werk gesteld worden, indien mogelijk bij de
draadlooze telegrafie, want dat was zijn vak.
De man wist zich door zyn voorkomen en
optreden weldra de sympathie van deZaandamsche
partjjgenooten te verwerven. Men zorgde voor
een goed logies in ’t bootwerkersgebouw »Ons
Huis®, terwyl intusschen geprobeerd zou worden
een werkkring voor hem te zoek Reeds was
moeite gedaan hem aan de artillerie-inrichtin-
gen geplaatst te krijgen. tot op een gegeven
oogenblik de deserteur gedeserteerd was. Tege
lijkertijd kwam men tot de ontdekking, dat
even spoorloos een bedrag van f 120 aan geld
verdwenen was, ten nadeele van de directie
van het gebouw, en men brengt natuurlijk deze
beide zaken met elkaar in verband.
Een ernstig ongeluk.
Op het traject Haarlem Halfweg van de
E S. M. heett zich Zaterdagmiddag een ern
stig ongeluk afgespeeld, dat de familie Groen
uit Amsterdam ai bijzonder zwaar getroffen
heeft.
De heer Groen, handelaar in rijwielbanden
te Amsterdam kwam met met zijn vrouw, 11 -
jarig zoontje en 8-jarig dochtertje op zijn mo-
torrijwiel met zijspanwagen van Haarlem terug
Het zoontje was achter zijn vader op den motor
gezeten, terwijl moeder en dochter in het zij
span zaten.
Ter hoogte van de Liedebrug werden zij
achteropgereden door de tram der E, S. M.
die om 5 uur uit Haarlem vertrekt. Eenigen
tijd lang reden motor en tram gelijk op, waar
bij de eerste ongeveer één meter vóór bleef
Plotseling brak de verbindingsstang tusschen
de motorfiets en het zijspan, de twee deelen
bogen zich naar elkaar toe, waardoor de mo
tor een zwenking naar rechts maakte en daar
de tramlijn zich daar juist naar binnen buigt
kwamen motor en zijspan te zamen midden
FRISO
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
