voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noord®, Hindeloopen en Stavoren.
Biskie oan de hear D. ZALMA.
No. 32.
ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1917.
Binnenlandsch Nieuws.
43ste Jaargang
o
De beide anderen waren minder ernstig
gewond en konden naar hun woningen worden
vervoerd.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.
firma H. BRANDENBURGH ZOON,
te WORKUM.
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 70 cents
Per post f 0.85. Enkele Nos. 3 ets. Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
is daarentegen, in verband met de maatrege
len tot beperking der cultuur, aanzienlijk ver
minderd. Toegenomen is voorts de verbouw
van aardappelen. Alleen in de streken, waar
die lugubere aardappelen vóór de fabrieken worden ver
bouwd, is de met dit gewas beteelde opper
vlakte afgenomen. Ook valt een uitbreiding
van den verbouw van mangelworteh, voer-
bieten, koolrapen en grove wortelen te con
stateer en.
Gezien de omstandigheden, is de algemeene
indruk van den oogst der akkerbouwgewassen
op de klei vrij gunstig te noemen. Minder is
dit het geval op de hoogere zandgronden. Be
halve in het zuiden des lands, waar tijdig vol
doende regen viel, hebben op bedoelde gron
den bijna alle gewassen door de droogte ge
leden. Daarbij heeft zich ook het tekort aan
kunstmest doen gevoelen.
Overal kan van de granen een geringe
stroo opbrengst worden verwacht.
De stand der vruchten was gemiddeld
tarwe, haver, karwij, uien en vlas vrij goed,
rogge en gerst goed tot vrij goed, boekweit,
erwten, cichorei, bruine boonen en suikerbie
ten goed, koolzaad matig, aardappelen zeer
De zwendel in heide.
Men schrjjft aan het »Hbld,< uit Limburg
’t Wordt waarlyk meer dan hoogtyd, dat er
van hoogerhand maatregelen genomen worden
tegen den windhandel, die den laatsten tyd in
afgemaaide heide wordt gedreven, omdat tenge
volge van vele koopers van voederartikelen den
volgenden winter ten zeerste gedupeerd zullen
worden. Immers, *t is duideljjk dat een prjjs
Ik forklearje hjirby det de skriuwer fen
>In Sudwestljke brief» (toalfste brief) my frij
jown hat om syn namme der Ander to setten.
T. GAASTRA Bz.
Jy hiene *t forline wike oer minne skriu-
werij fen >ien fen ’t minne soadtsje.» Ik
tocht do sa by my seisNou ’t is sa. Sjuch,
do *t ik for in jier ef hwet to Warkum ta-
halde skreau ik minnebrieven nei Blauhus en
nou ’t ik to Blauhus wenje stjAr ik minne
brieven nei Warkum. Altyd yn det minne
omgrAzje dy ljue fen ’t minne soadtsje, net
Mar, non kin ik Jo as minne-kindige al sizze
det er yn üs spul noch Anderskie bistiet. By-
gelyks dy minnebrieven üt myn feintejierren,
der wie 'k altyd tige foarsiohtich by. As ik
it den wer ris yn *t hier krige om in oanfol
to dwaen, den glupte ’k glApsk op ’esouder,
hélde my der tige efterbaks en den wie ’t
oan 't skriuwen, heal yn 't tsjuster by de
flearmAzen. En ik kin Jo fortelle as ik mar
hwet ritseljen hearde of kreakjen miende to
fornimmen, den wie *t wApsté, in krante of
oars hwet flapte ’k oer ’t brief hwent.... ik
woe for nimmen witte det ik siet to minne-
briefskriuwen.
En nou kin ’k Jo sizze skreau ik dizze
minne brief (nA. 12) samar yn ’t iepenbier,
Ijochtskyndei by de tafel, neat yn noed, det
my immen oer ’t mat komme seoe. Hwet
kin men al foroarje net 1 Mar om op it
stik del to kommen, do 't dy minne brief
klear wie skreau ik oan Gaastra, de ütjower
fen Friso set myn namme hjir mar Ander as
jo det faeks Ijeaver wolle. Dit siz ik oan-
geande jo praet fen, sAnder iepen for myn
namme At to kommen.
Mear ha ’k foarearst net to sizzen, mar ’k
woe sunder gekheid, Jo wol ris in pear fragen
dwaen. Nammentlik dizze twa, dy 't Jy beide
biantwirdzje kinne. Jy sizze «Frisos ik wit
hwa ’t jo binne.»
Wolle Jy mien namme neame?
Ik twivelje net of Jy dogge det wol, Jo ha
der fensels frij ta.
Nou myn twade frage
Troch hwa wit Jy myn namme
Jy meye ek wol biskje jaen oer ’e post,
det komt er my minder op oan, mar ik wol
’t graech hawwe foar 14 Augustus, oansteande.
FRISO.
Een rattenvanger,
In de legerplaats bij Laren ontbreekt het
niet aan ratten. Vooral in de lokalen, waar
zich geen houten vloeren bevinden, stallen,
keukens enz. krioelt het van
dieren. Onder de bevloerde gebouwen be
vinden zich tal van loopgraven en ’s avonds
verlaten ze hun holen, om voedsel te zoeken.
De aangewende medische middelen blijken
weinig te helpen, maar er is nu een dienst
plichtige bij *t 13e, die ze bij massa’s vangt,
soms wel 10 per dag. De rattenvanger vreest
de dieren niet en weet ze overal te vinden;
hij drijft ze dan in een hoek van een lokaal
om ze met de hand te grijpen en dan te
dooden of hij gebruikt een schop om de dieren
te verdelgen.
De rattenvanger krijgt vergoeding voor elke
gedoode rat en ook nog wel eens een extra
dag verlof, wat hem door allen wordt gegund*
De orkaan.
Ook in Noord-brabant heeft Zondag een
hevige onweersstorm schade aangericht. In
de streek der Meierij zijn tal van boomen
ontworteld. Onder Woensel viel een boom
op een trein, zonder dat ernstige gevolgen goed,
ontstonden. Te Best knapte een groot aan
tal telephoonpalen langs den spoorweg af.
Het kampement der militairen werd nagenoeg
dooreen geworpen. Vele manschappen belie
pen lichte kwetsuren. De op 't veld staande
korenschoven werden bij massa door *t storm
geweld uitééngerukt.
Zeldzaam voorval op een wielerbaan.
Een hoogst merkwaardig voorval had Zon
dag op de wielerbaan «de Raayberg« te
Bergen-op-Zoom plaats gedurende de Kampi
oenschappen van den «Nederl. Wielerbond»,
aldus vertelt het «Hbld.»
In de tweede serie van het langen afstand
Kampioenschap voor «profs» en sonafhanke-
lijken» verreden over een afstand van
15 K.M. naderden in volle eindspurt een
aantal deelnemers. Vóórop zat de Hagenaar
Leene en naast hem de plaatselijke renner
Van Boxsel, dicht door de anderen gevolgd.
Plotseling zagen de toeschouwers Van Box
sel 10 meter vóór de eindstreep zakken- Hij
verloor namelijkhet achterwiel, en met de
achtervork-uiteinden zijner machine op de
cementen baan komende, schoten daarbij twee
groote vuurstralen achter den rijder uit de
baan. De wrijving was natuurlijk geweldig.
En tevens diende dit als een goede rem
Ongeveer 6 meter schoot hij zoo door, toen
was de vaart gebroken en stapte de rijder
totaal ongedeerd en blijkbaar niet eens ge
schrokken af.
Een typisch gezicht leverde het enkele wiel
op, dat met de andere renners was meege
told en met dezen in de eerste bocht eindigde.
Wellicht vond nimmer een dergelijk voor
val met zulk een goeden afloop op een wie
lerbaan plaats.
De geluksvogel kwam dus zelf niet over
de eindstreep, wel zijn achterwiel.
Maar de jury, bezield met menschelijke en
sportieve gevoelens, besloot den renner, als
zesde man beheorende bij het in aanmerking
komende hoofd-peleton van vijf, op te nemen
in de over veertien dagen te rijden beslissing.
Stand der landbouwgewassen, 21 Juli.
Er is dit jaar in ons land 839,031 H.A.
met landbouwgewassen beteeld, 16,800 H.A.
minder dan in 1916. Dit is in hoofdzaak een
gevolg hiervan dat verleden herfst de regeering
de granen en peulvruchten moest vorderen,
en verder aan gebrek aan meststoffen.
In de eerste plaats is de oppervlakte graan
verminderd415.576 H.A. tegen 427.977
H.A. Terwijl van tarwe, rogge, gerst en boek
weit thans minder te velde staat dan in 1916,
is de met haver beteelde oppervlakte belang
rijk grooter.
Een groote uitbreiding heeft de teelt van
peulvruchten ondergaan (69.234 H.A. tegen
48,458 H.A. in 1916). De met haudelsge-
wassen en suikerbieten bebouwde oppervlakte
Varkensvleesch. Van alleszins be
voegde zijde verneemt het Haagsche Corres-
pondentiebureau, dat de distributie van versch
varkensvleesch weder zooveel mogelijk regel
matig zal geschieden van 13 Augustus af, en
wel varkens van een slachtgewicht van 70
K.G. en daarboven. Voor deze varkens zal
aan de varkenshouders betaald worden fl.15
per K.G. slachtgewicht.
Roggebloem. De Minister van Land
bouw heeft de aflevering en daarmede ver
band houdend vervoer van roggebloem, anders
dan ingevolge of bijzondere machtiging van
het Centraal Broodkantoor, verboden.
Gedroogde appelen. Het voornemen
bestaat dit jaar de zoete appelen en de zure
«Holgaten» voor zoover deze niet versch in
het binnenland wordt gebruikt, te drogen en
ter gedeeltelijke vervanging van de eertijds
van elders ingevoerde gedroogde appelen, te
distribueeren.
Van uitvoer van deze soorten appelen zal
dus geen sprake zijnwaarschijnlijk zullen
deze producten tegen redelijken prijs worden
in beslag genomen.
Ook stoofperen zullen niet worden uitge
voerd.
Granen en veevoeder. De mi
nister van landbouw heeft voor granen en
veevoeder voor Augustus de volgende prijzen
vastgesteld Mixed en La Plata mais f 25 per
100 K G. haver f 25 per 100 K.G. boonen
f 25 per 100 K.G. kanariezaad f 32 per 100
K G. Amerik. lijnkoeken f 240 per 1000
K.G. zemelen, grint en gries, gemengd
f 21.50 per 100 K.G. gerstafval f 21.50
per 100 K.G. haverafval f 16 50 per 100
K G.gemalen afval van tarwemeelfabrieken
f 23.- per 100 K.G.
Droef eindigend feest.
Zaterdagavond hebben te Voerendaal (L.)
bij de installatie-plechtigheid van den nieuwen
burgemeester, zeer betreurenswaardige onge
lukken plaats gehad ten gevolge van het z.g.
kamerschieten Voor het gemeentehuis wer
den ter verhooging der feestvreugde een
twintigtal «kamers» afgeschoten. Bij de ont
branding van de laatste sprong het ijzeren
voorwerp, waarschijnlijk wegens de te sterke
kruitlading uiteen. De wegspringende stuk
ken ijzer hebben drie personen min of meer
verwond. De man, die zich belast had met
het ontsteken der kamers, zekere W. Janssen
kreeg een stuk ijzer tegen het onderbeen,
waardoor een diepe vleeschwond ontstond. Hij
viel tot groote ontsteltenis der omstanders na
het volbrengen van zijn taak neer en moest
in een naburige café worden binnengedragen.
Ook twee toeschouwers, die op ’n vijftien
tal meters afstand stonden, werden door stuk
ken ijzer getroffen.
De Belgische geïnterneerde Sclavon, werk
zaam aan een kalkgroeve te Voerendaal, moest
in deerniswaardigen toestand worden wegge
dragen naar een café aan de overzijde. Ook
zekere Van de Burg, een Hollander, te Voe
rendaal werkzaam, was tot groote ontsteltenis
der omstaanders kermend neergevallen en werd
in hetzelfde café binnengedragen.
De toestand van den Belgischen geïnter
neerde was van dien aard, dat de behande
lende geneesheer ’s mans overbrenging naar
het hospitaal te Heerlen noodig oordeelde.
De man was door het groote bloedverlies zeer
uitgeput en de mogelijkheid dat het getroffen
been zou moeten worden afgezet, bleek niet
De prijs der Advertentiën is van 15 regels 30 cents, elke
regel meer 5 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. By
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam,
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
Werkloosheid.
De berichten van werkloosheid tengevolge
van kolenschaarsohte of slapte in ’t bedrijf
blijven toenemen.
Zoo zijn nu weer aan de scheepswerf der
firma Wilton te Rotterdam 200 man bedankt.
In de fabrieken der firma Jansen en Tila-
nus te Friezenveen zullen de vaste werklieden,
de afdeelingen breierij en naaierij, voorloopig
vier dagen per week werken. De weverij
staat al stop.
In verband met de crisis, ontstaan door het
gebrek aan plaatijzer, waardoor eenige duizen
den werklieden aan de emailleerfabrieken te
Terborg werkloos worden, hebben eenige pre
dikanten de tussohenkomst van den minister
van landbouw ingeroepen, om alsnog te trach
ten den invoer van de noodige grondstoffen
mogelijk te maken, teneinde grootere werk
loosheid te voorkomen.
Ook dreigen ernstige moeilijkheden voor de
brouwerijen, doordat de Engelschen weigerden
de mout door te laten. Ernstig, niet alleen
omdat de geheele industrie er zijn, groot
en klein ruim 300 brouwerijen in ons land
met ondergang werd bedreigd, maar ook
omdat zoovele wederverkoopers zich daardoor
hun verdiensten zagen ontnomen.
Na langdurige besprekingen, welke gevoerd
werden door bemiddeling van de N. O. T„
is thans echter een regeling getroffen waar
door de aanvoer voorloopig v ïer verzekerd is.
De koleninvoer.
Naar wij vernemen, is door de Duitsche
leveranciers van steenkool aan de Rijkskolen
distributie medegedeeld, dat in Augustus aan
zienlijk minder brandstof zal worden geleverd
dan in de afgeloopen maanden. Hoogstens
zal 250.000 ton, dus 100.000 ton minder dan
in de maanden Mei en Juli worden geïmpor
teerd. Voorts is bereids verklaard, dat de
Duitsche mijnindustrie in September zelfs dit
quantum niet zal kunnen verstrekken, zoodat
de import dus vermoedelijk beneden 200 000
ton zal dalen.
De Rijkskolendistributie heeft onmiddellijk
stappen gedaan om te pogen alsnog de leve
ring van de eertijds overeengekomen hoeveel
heid ad 350.000 ton te verkrijgen.
In verband met deze hoogst ernstige tijding uitgesloten,
is reeds aan de Nederlandsche industrie me
degedeeld, dat de Rijkskolendistributie nog
niet in staat is een toewijzingscijfer voor de
komende maand op te geven. (Tel.)
Distributiemaatregelen.
Rundvleesch. Naar gemeld wordt
staat het vrij vast, dat bij de rundvleesoh-dis
trjbutie inkoop door de slagers en vrij ver
voer van vleesch zal plaats hebben, terwijl de
beste kwaliteit vermoedelijk van distributie
wordt uitgesloten. o
dubbeld.
Ditzelfde zal ongetwijfeld gezegd kunnen
worden als wij 1920 schrijven.
HooLoogst.
Aan het »Hbld.c wordt gemeld:
De tweede grassnede in Friesland staat er
ook niet best voor en wordt weinig beter dan
de eerste. De hoofdoorzaak is, dat tal van
landen, voor de hooiing bestemd, bij gebrek
aan hooi door het vee afgeweid zijn. Het
gevolg was, dat het gras daarop niet snel ge
groeid is en het gehalte van het etgroen
eigenlijk de eerste snede zeer tegenvalt.
Bijna alle boeren hebben te weinig hooi; er
zgn veehouders met een beslag van 40 stuks
vee, die voor 17 A 18 geoogst hebben. Koei
en, dit voorjaar gekocht voor f 200, brengen
nu t 90 op.
Bjjksbelastingen.
Blijkens de verschenen Statistiek der Rijks-
inkomsten over 1916, werd gedurende dat
jaar door den Staat aan belastingen ontvan
gen 194.4 millioen gulden.
Aan bedryfs-, inkomsten- en vermogensbe
lastingen werd gemiddeld per ingezetene ont-
vadgen f 6.33, aan suikeraccijns f 4.50, aan
gedistilleerd accijns 4.43, aan grondbelasting
f 2.99, aan successie-belasting f 2.80, aan per
soneels belasting f 2.55, aan invoer-belasting
f 2.37.
De belastingheffing op inkomen en bezit is
sedert 1905, dus in 10 jaren, vrijwel ver-
FRISO
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
