voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen en Stavoren.
In Südwestlike Brief.
ZATERDAG 18 AUGUSTUS 1917.
No. 34.
43ste Jaargang
Officieel Gedeelte.
Binnenlandsch Nieuws.
dat de uitreiking van
nieuwe broodkaarten, als
mede van bons voor levens
middelen enz., zal plaats
hebben op DINSDAG 21
Augustus a.s. in de be
kende uren.
FRISO.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.
firma H. BRANDENBURGH ZOON,
te WORKUM.
hoofd f 900 meer dan de gehuwde onderwij
zer met hoofdakte.
De Bureaux besloten dan ook de Bondaaf-
deelingen krachtig op te wekken om alles te
doen, wat mogelijk is, om te voorkomen, dat
de gemeentebesturen de wenschen van den
Inspecteur zullen opvolgen.
Men moet zich maar weten te behelpen!
Waar vroeger geen sterveling zich mee zou
willen voeden, krijgt tegenwoordig waarde.
Vrijdag werd te Bovenkarspel voor een schuit
vol bloemkoolbladeren, die vroeger werden weg
geworpen f 50 betaald. Smakelijk eten I
Trouwens, in onze provincie worden reeds
voor export naar Duitsohland brandnetels op-
Goed ooftjaar en toch het ooft duur.
In Twente komt, zoo meldt men van daar,
dit jaar een overvloed van appels en peren,
’t Gebeurt maar zelden, dat de boomen zoo
vol geladen zijn.
Ook in andere streken van ons land dragen
de vruchtboomen goed.
En toch zijn de appels en peren ongekend
duur....
Dit blad verschijnt des Zaterdags' en kost per halfjaar 70 cents
Per post f 0.85. Enkele Nos. 3 ets. Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
den en onderwijzers, als wordt voorgesteld.
Indien aan de wenken van de Inspectie ge
hoor wordt gegeven, zullen hoofden van scho
len f 300f 600 meer ontvangen, benevens
het genot van vrije woning of tegemoetkoming
daarvoor. Waar deze, zooals b. v. in de stad
meest. Dat lijkt zoo o ogenschijnlijk nog min
der te prefereeren.
De BURGEMEESTER van Wor
kum brengt ter kennis van inge
zetenen
Workum, den 16 Aug. 1917.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
bruijers, dy’t oer üs grinsen komme faek.
Men hat langlêsten to Rotterdam syn bikomst
er fen hawn, hwer 't de thüslizzers danich
op ’e poat spilen. Lit derom de eigen ljue
foaral ek meihelpe, om hjarren dy’t taforsicht
op ’e frjemdlingen hawwe, by to steanmen
heardt der lykwol noch wol ris oarsom fen,
en dat is fier forkeard.
Hwet ek tige forkeard is? Dat men 80-
tüzend poun rogge bidjêrre fitten hat.
Okkerdeis waerd fit in pakhus te Teterin-
gen in partij ynlanske rogge, great 80.000
poun, op bifel fen heger han opromme, omdet
it bedoarn en forwirden wie. En as men der
by heardt, det üt en troch de deskindigen,
moalkers en bilangstellenden, er for waskoud
hiene, det dy rogge der sa net biwarre wirde
koe! Det in heleboel koekefabrikanten yn
dy omkriten, faek der flak neist, al wiken
en wiken Blinder roggeblom sitten hawwe en
sadwaende hjar bidriuw net geande halde koene,
en den by it distribuesjekantoar hearre moas-
tenDer is gjin roggeWylst de saken
stiene fen dy ljue, lei nést hjar doar dy
skoandere speesje for minskene fiedsel, to
bidjêrren
Der binne dy ’t sizze dér en dér lizze noch
greate partijen rogge opsteapele, noch fen for-
line jier fensels. As ’t wier is dat men er
dan foreoarget det it mei dit deselde wei net
opgiet. Der is al safolle forlern gien, lyk as
jirpels, spek, en nou hearre we dan ek fen
rogge, kin men soks dan net foarkomme Ik
wyt wol it hat foetten yn *t gat om alles
krekt op ’t bést to regeljen, mar der wirdt
leau 'k, wol ris hwet to min harke nei de
ljue üt it folk dy ’t it soms it béste wite
kinne. Der ha jy nou bygelyks de branje-
distribuesje. Myn each foei op in ynstjürd
stik fen in Ljouwerter yn it Lj. Nijablêd. In
hopen scille mei my, sa skriuwt dy ynstjürder
soil 't rom om 't herte wirden wézen, do ’t
men fornaem ho ’t it léste debet yn ’e keamer
oer de libbensmiddels en wol foaral oer de
brénjeregeling, ouroan is. De earme lytse
hat al lang mei hertsear oanejen moatten dat
de ünmisbre branje by hjar gesetene bierljue
yntóge waerd.
Scoeder for üs wol hwet oerbliuwe to par
ten, frege men yen seis wol ris ou. Men
fielde as it sa trochgyng koe wol ris op ’e
houn yn ’e pot ütdraeije. Meielkoar parte,
der kin men net folie op tidigje, de wet scoe
tataeste moatte. En wrachtsjes, der seit mi
nister Posthuma «As ’t net oars kin den
soil ryk en earm kjeldlije,» Mei oare wirden
de branje dy ’t er is soil meielkoar parten
wirde, elke Nederlanner kriget synpoarsje
De prijs der Advertentiën is van 15 regels 30 cents, elke
regel meer 5 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. By
abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam,
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagjjnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
yn mei ’t hynsder foar de ierdkarre, dér hied
er in aid finsterkezyn op mei ’t sküframt er
yn. Dér moette him in goêkinde, dy frege
«Ho bistou sa ier op ’e lappen Meile Hwet
soil der nou ütheefd wirde
Meile halde yn en
det ’k hjir op ’e ierdkarre ha wol ’k mei de
earste boat nei Amsterdam stjüre. Ik lies yn
’e krante fen dy kroanderij, soil ’k mar sizze,
en seach dat se dér wol fyftich goune for in
finster jaen wolle. Ik hie forline jier myn
hüs fortimmerje fitten, dér hie 'k dit kezyn
noch fen op ’e hoksouder lizzen, en alle rüten
binne noch Bah wet heel. Ik sei tsjin 't wiif
«Der 't hwet to fangen is, moat men mar by
wêze. Mei de kaptein fen 'e boat bin 'k
goed bikend, hy soil ’t wol for my forsilveije
wolle.... Foart ruen.. I En der ried Meile
hinne.
Rjjkslandbouwwinterschool te Leeuwarden.
Omtrent de Rijkstoelagen welke blijkens de
advertentie in dit blad aan leerlingen der
Rijkslandbouwwinterschool te Leeuwarden kun
nen worden verleend, meldt men ons van be
sei Ja sjuch, dit spul voegde zijde het volgende
Het doel daarvan is aan onbemiddelde en
begaafde leerlingen, ook b.v. uit den stand
der boerenarbeiders, gelegenheid te geven een
betere opleiding in den landbouw te verkrij
gen, ten einde daardoor hun bestaanskans te
verbeteren. In bepaalde gevallen kan de
studietoelage ook omvatten een bedrag ter
tegemoetkoming in de kosten voor het aan
stellen van een plaatsvervanger.
Zij, die voor een dergelijke toelage in aan
merking wenschen te komen, moeten zich
achriftelijk aanmelden bij den directeur der
school, bij wien tevens nadere inlichtingen zijn
te verkrijgen. Een vaste regeling voor de
toekenning bestaat niet, elk geval wordt af
zonderlijk beoordeeld.
Onderwjjzerssalarissen.
Door den Inspecteur van het Lager Onder
wijs in de Derde inspectie en de Districts
schoolopzieners is een schrijven gericht aan de
Gedeputeerde Staten der vier noordelijke pro
vinciën, waarin wordt aangegeven de grondsla
gen, waaraan naar hun meening ook in de
kleinste gemeenten, de salarisregelingen voor
onderwijzers behooren te voldoen.
Zij vragen een aanvangswedde van f 700,
terwijl als eindsalaris voor de onderwijzers zon
der hoofdakte f 1250 en voor die met hoofd-
acte f 1800 verlangd wordt. Bovendien moet
aan gehuwden f 100 als tegemoetkoming in
de woninghuur worden toegekend.
Den hoofden van scholen wenscht de In
specteur hetzelfde salaris te zien toegekend,
vermeerderd met een toeslag voor het hoofd
schap van f 300 f 600 en vrije woning.
Voor het geven van herhalingsonderwijs
wenscht hij, dat f 1.20 of 0.80 per uur be
taald wordt, naar gelang de onderwijzer wel
of niet in het bezit der hoofdakte is.
Woensdag 8 dezer vergaderden de propa
ganda-bureaux van den Bond van Nederland-
sche Onderwijzers voor de vier provinciën te
Groningen.
Eenstemmig was men van meening, dat een
verschil in salarieering van f 550 tusschen on
derwijzers zonder en met hoofdakte door niets
werd gerechtvaardigd. Men begreep niet hoe
de Inspecteur, die zelf schrijft, dat «f1700
is een bedrag, waaruit alle jaarlijksche uitga
ven voor een normaal gezin niet dan met het
j bestreden zullen kunnen wor
den, in 't bijzonder in dezen tijd« tegelijker
tijd kan voorstellen het eindsalaris voor een
groep van onderwijzers te doen zijn f 1350,
dus f 350 minder, dan hij zelf allernoodzake
lijkst acht.
Ook was men van oordeel, dat er geen en
kele grond is aan te voeren ter rechtvaardi-
om de ynslach dy ’t de ljue mei jild makke
hawwe fen it part dat jown wirde kin ou to
trekken, biskoget de skriuwer as in binlike en
needsakelike bepaling. Fjirders hopet hy, det
de heger hén nou mar yntiids brükme mak-
ket fen syn macht. Hwent nei ’t hy seit,
moatte er bergen brandstoffen in de huizen
der rijken» opsteapele lizze. Der soil dan
oanjefte fen dyn wirde moatte. Hünderten
kinne fen it brinjerantsoen utheakke wirde en
dan soil ’t for de oaren sa wiid net parte, landerijen of voor fietspaden;
De skriuwer jowt dizze wink üt goederbêst,
seit er, en hopet dat hjar gemeintebistjür yn
tiids syn plicht hjiryn docht yn 't bilang for
de mienskip en foaral for de lytse man. It
sprekt fensels elk wol graech hwet fen de
hearing snappe, en dy 't it nou net post om
daedlik mei klinkende munt op *e hén klear
to stean, dy scoe oars wol hwet oan 't krap
per ein komme. Men heardt tsjinwirdich wol
gau ris sizzen, as er hwet to fangen is, moat
men der mar by wêze, doohs is 't ek wier
as men i
dan hoecht men yen der net by to jaen,
hwent men kriget den doohs de kans fen fan
gen net iens.
Nou ’t we hawwe oer fangen en byjaen,
komt er my hwet yn ’t sin det ik efkes oan-
helje wol, der mei fêst noch wol in grapke
oer de earnst hinne. Nou derom. It wie yn
’t kroaningsjier, do ’t üs keninginno kroant
is, do kaem Meile Krint fen Mullum ta Harns
SECHTSJIENDE BRIEF.
Wol waer for de greidboer tsjinwirdich
myld en wiet, damp en bidjêr yn ’e hüzen,
poddestoellen yn ’e goaten en gêrs yn ’t lan.
De heaspine bliuwt wol to earm, mar de kij
hawwe doohs al wer in flinke byt for ’e snüt.
De bouboer hat syn njjs al fen dit waer ou
en sjucht üt nei droechte en sinne *t Is tiid
fen rispjen. Men heardt den ek al fen ierd-
apelsykte en bidoarne fruchten. Der binne
oarden yn üs lan hwer ’t de bou al sünt da
gen ynt ’t wetter omtoarket en der ’t net
iens folie mear om in goede rispinge tocht
wirdt. In griis cm ’t skoandere iten en ek
in griis om de ljue dy’t de hele simmer hjar
bést dien hawwe om de boel er floresant foar
to krijen. Alles wie ek wol noadich biwarre
to bliuwen, nou’t üs lan ek skielk noch sa’n
knoarre gasten to forwachtsjen hat. It hald
wol hwet yn det üs Regearing in alheel nge
lést him op ’e hals hellet, hwer’t er net ta
forplichte is. Men wit det üt ’e oarloobjende
Kolenschaarsehte.
De Kon. Weefgoederenfabriek te Hengelo,
moet Maandagavond 20 dezer de fabriek stop
zetten wegens kolengebrek, tenzij er deze week
nog kolen komen. De Hengelosche bontwe-
verij moet om dezelfde reden Vrij dagavond
stopzetten.
De wasscherijen en bleekerijen te Gouda
zullen een dag per week niet werken.
De vereeniging Wasohindustrie Beek-Ub-
bergen heeft besloten één dag in de week,
des Maandags, niet te werken.
Hoe kom ik aan brandstoffen?
De vindingrijke mensoh spitst zijn geest, nu
het in de toekomst waarschijnlijk met de brand
stoffen kritiek gaat worden. De heer C.
Prince te Driebergen, een bekend huisvlijt-
bevorderaar, heeft een soort huisvlijt uitge
vonden die brandstof verschaft. Hij heeft van
de Zeister gasfabriek alle aanwezige sintels
gekocht. Een 4 tal mannetjes heeft hij aan
’t werk gezet en laten oprapen met de han
den en met de zeef laten werken. De groote 8rootBte
De derby oan ’e boargemasters jowne macht sintelberg is, door gedurigen ~beid, omgezet
in vijf kleinere bergjes
le. puur cokes, opgeraapt goedje met de
handen
2e. een tweede qualiteit parelcokes, die
best brandt
3e. fijn steonkolengruis (puur steenkool), -
best brandend gemengd met water of kleef- va
stof, alsmede zeer geschikt tot brikettenmakerij
4e. fijne asch, roetdeelen en stof, bijzon
der geschikt voor vermengen met mest voor
5e. sintels tot verhanden en aanleggen van
wegen.
(Schoone sintels worden ook wel benut, J t°° b«draagt, ontvangt dus het
reeds zeer lang in het buitenland, door be-
tonfabrieken tot vermengen door de specie)
Zooals men ziet: het gaat als in de groote
vleesohfabrieken van Chicago; er gaat niets
verloren.
De resultaten van het ^schijnbaar» kost
bare werk zjjn, aldus de «uitvinder», dat ik
mijzelf en waarschijnlijk nog een 30-tal andere
«Nederlansk blyn« is tsjinwirdich, families van brandstof kan voorzien.
«Als men nu eens in 1000 gemeenten aan
het werk toog, dan waren 30.000 gezinnen
gered».
Een andere Nederlander heeft zijn vernuft
in andere richting aangewend. Hij mengde 15
L. water met 9 L. dakpannenklei en voegde
dit bij 1 H.L. steenkolenstof Een brij ontstond gekocht. Voor de oudste betaalt men het
die hij met* de handen tot ballen kneedde.
Resultaat: een uitmuntende brandstof.
lannen wei net minder den 16000 manljue,
dy’t der jinsen net mear forsoarge wirde
kinne, hjar taflecht hjir hinne nimme meije;
üs lan hat op ’m nomd dy minsken to hüs-
festigjen. 16000 earme stumpers, ongeskikt
for de kriichtsjinst, scille binnenkoart üt Inge-
lan en Dütslén to üzes opnomd wirde, nef-
fens oerienkomst mei beide mogendheden, dy’t
hjar beide fensels der troch tige üntlêstge
fiele scille.
In hopen kinne hjar net bigripe ho’t üs
Regearing der ta komme kin. Wy lije yn
üs l&n al safolle fen de oarlooher komt al
sa’n gebrek; hwet lit it hem for de winter
min oansjen mei de branje. En nou wol men
hjir ek noch fremdelingen ynhuldigje, dy’t
licht de earsten binne fen noch folie mear
noch dy’t der letter ek noch bykomme scille.
Mar as it nou forstannioh is sa to kleijen,
det moat noch ütmakke wirde. Sjuch, wy
wierne by de greate stroom fen flechtelingen
üt Belgje de earsten, dy’t seine: kom hjir
mar. Ek de bera foaral wierne üs tige wol
kom. Dit mei it each op dizze reden, det
men yn Nederlan troch dioden fen neisten-
Ijeafde tsjinoer ünskildige fijers licht de oar-
loch oukeapje sooene kinne. As men de
oarloch nimt as in straffe, of dat men itnimt
as in natürlik gefolch fen minskelike fouten,
it nimt net wei det der altyd fen oerbliuwt,
ditas de stridende partyen, elk for him seis,
üs lan, krekt lyk as Switserlan brüke kinne,
as in taflecht for hjar üngelokkige lênsljue,
hja er den ek bilang by hawwe, üs groun-
gebied yn wézen to fitten en to soargjen, dat
wy fyar oertolligen oannimme kinne. Wol
is ’t wier, det dizze oarloch oanlieding jowt
ta onredelikens en hjrdens, mar men üntsjucht
doohs noch hwet. ’t Koe wéze det men üs
lytse lêntsje üntsjucht, hwer ’t men yen seis,
mei ’n hoart misskien, yn forskülje moat.
Wol hat it ynheljen syn oare bis wieren ek
«och wol, hwent wy witte, det er ünder de
goeden ek in boel forkearden sdtteléstige
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
FRISO.
