voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen en Stavoren.
Kaarsen.
In Südwestlike Brief.
No. 39.
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1917.
43ste Jaargang
Binnenlandsch Nieuws.
Kaarsen en Schemerlichten
zal worden verkrijgbaar gesteld.
FRISO.
Uitgave van T. GAASTRA Bz.
firma H. BRANDENBURGH Zoon,
te WORKUM.
1/
It
er
op verhooging van den
dat vermoeden thans
De BURGEMEESTER van Wor
kum, maakt bekend dat vooropen-
openbare gebouwen,
bedrijven voor de
Dit blad verschijnt des Zaterdags en kost per halfjaar 70 cents
Per post f 0.85. Enkele Nos. 3 ets. Ingezonden stukken Donder
dags in te zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
genoch skipsromte for him seis hawwe soil.
De oare lannen like min, sadat de fraohten
nei de oarloch nog in lange tiid heech bliuwe
scille. Dan komme „t noch oare swierrich
heden.
Alle lênnen, dy’t nou sokke greate ünkos-
ten makken, scille hjar taflooht siikje moatte
yn it boerkjen for de wraldmerk.
Yn ’t bigjin fen *e oarloch like *t det
Dütsklan en Ingelan de twa greate konkerinten
yn diszen, dan yn tige ünderskiedne pesysje
stean seoene.
Dütsklan, langen tiid forkrongen, scoe syn
merken oerwoun sjen troch syn tsjinstanner
en in rom fjild forgoed forlern hawwe.
Mar ho langer as de oarloch durret, ho
mear as dy twa yn 'n likense pesysje komme.
Ingelan hat syn bütenlansk ousetgebiet for-
waerloasje moatten. It koe net foldwaende
grounstoffen oanfiere, al wied er baes op sé,
it koe syn eigen bütenlênske ounimmers net
bitsjinje lit stean dy’t hwae’t earder by Dütsk
lan to merk gyngen. Boppe dat waerden in
boel febriken omsetten yn munysjemakkerijen
febriken for allerhande oarlochsbinoadiohheden.
geboren. Stel dat de verhooging 2 cent zou
I
op de exploitatie en by normale tijden de ver
hoogde gasprijs moeten blijven gehandhaafd.
Met deze verhooging van 4 cent hoopt de com
missie droog over de sloot te komen en kan by
het weder intreden der normale tijden de gas-
piys direct worden verlaagd, en bestaat er kans,
dat men zijn klanten zal kunnen behouden.
De voorgestelde verhooging tot 16 en 17 cent,
wordt daarop zonder hoofdelyke stemming goed
gekeurd.
Het onder b genoemde voorstel wordt na
eenige opmerkingen van enkele leden zonder
hoofdelijke stemming goedgekeurd, in zooverre
het winkels betreft, maar ten opzichte van de
verlichting van werkplaatsen wordt het l/3 ver
hoogd tot 2/3, nadat deze wyziging door de Gas
commissie is overgenomen, behoudens het toe-
gestane maximum-verbruik van 750/0 van het
normale gebruik, ook by de invoering der nieuwe
rantsoenen met 1 October.
Het onder c genoemde voorstel wordt nog door
den voorzitter toegelicht, die zegt, dat het besluit
inzake cokestoeslag, door den drang der omstan
digheden zijn beteekenis heeft verloren, nu de
Gasfabriek in verband met den prys in andere
plaatsen en den prys van de anthraciet, de mud
cokes heeft moeten stellen op fl.4O.
De heer de Vries pleit voor het behoud van
den toeslag voor den mingegoede, nu nog te
verhoogen tot 20 cent, waarvoor de voorzitter
veel gevoelt, maar deze acht het moeilyk de
juiste grens te trekken tusschen gegoede en
mingegoede ingezetenen, en heeft daartegen be
zwaar met het oog op de Gemeentekas. Hy
geeft in overweging daarop niet in te gaan, als
liggend op den weg der Brandstoffen-commissie,
maar beter is het tot die Commissie dan van
wege den Raad een betreffend verzoek te richten.
De heer de Vries kan dat idee ten zeerste
toejuichen want er moet, en liefst spoedig, in
gegrepen worden. Het voorstel tot intrekking
van den cokestoeslag wordt daarop zonder hoof
delyke stemming goedgekeurd.
Bij de gewone rondvraag geeft de voorzitter
op een desbetreffende vraag van den heer Potma
te kennen, dat de werkzaamheden aan de zee
sluis zyn afgeloopen en een en ander naar ge
noegen is opgeleverd, waarna f
door den voorzitter wordt gesloten.
VERSLAG van de Spoedeischende Vergadering
van den Raad der Gemeente
WORKUM,
op Zaterdag 15 September 1917, *s namiddags
4 uur.
Voorzitter de heer Jhr. Quarles van Ufford,
Burgemeester.
Tegenwoordig alle leden.
Na opening der vergadering door den voor
zitter zegt deze dat de byeenkomst als spoed-
eischend is uitgeschreven, om de door de Gas
commissie ingediende voorstellen op 17 September
a.s. in werking te doen treden, indien zy moch
ten worden aangenomen en aan hun doel zullen
beantwoorden. Deze voorstellen luiden als volgt
Wy hebben de eer Uwen Raad voor te stellen
a. met ingang van 1 October a.s. den prys
van het gas opnieuw te verhoogen en te brengen
op 16 cent per M3, voor den gewonen meter en
17 cent per MS. voor den muntgasmeter.
(Onze commissie acht zulks noodzakelyk in
verband met den verhoogden prijs der Duitsche
gaskolen);
b. met ingang van 17 September 1917 in te
trekken het verbod van verlichting van winkels
en werkplaatsen na 7 uur ’s avonds met gas
in zooverre, dat voortaan die verlichting met
ten hoogste één lichtpunt per winkel en ten
hoogste 1/3 van- het aantal beschikbare lichtpun
ten naar boven afgerond) per werkplaats wordt
toegestaan.
(In verband met de van de Rjjkskolendistri-
butie ontvangen toewijzingen, acht onze com
missie het mogelyk, de door de bestaande ver
bodsbepaling ongelyken druk te verminderen,
door te bepalen als boven is aangegeven).
c. in te trekken het raadsbesluit, waarbij
bepaald, dat aan de Gasfabriek uit de Gemeente
kas zoude worden uitgekeerd 10 cent per H.L.
cokes, die door de fabriek aan de burgerij voor
90 cent per H.L. zou worden verkocht.
(In overeenstemming met het gevoelen der
Brandstoffen-commissie acht onze coyamissie bo
venbedoeld besluit thans zijne beteekenis te heb
ben verloren. Èn in verband met den anthra-
cietprys èn in verband met den cokesprys in het
algemeen, moest deze laatste aan de fabriek te
Workum worden verhoogd tot fl,40 per H.L
B. en W. vereenigen zich met vorenstaand
voorstel. De voorzitter licht nog toe, dat in de
bladen reeds by voorbaat
gasprys is gezinspeeld en
is bewaarheid, wy) de laatst aangevoerde kolen
in de loods f 33.50 per ton hebben gekost, waar
voor vroeger nog geen flO.— werd betaald.
Met het oog op die prijsstijging zou een verdub
beling van den gasprys niet te hoog zijn geweest,
temeer, wyl ook de bedryfsonkosten zyn gestegen.
De burgers, die op gas koken, zullen in beter
conditie zyn dan zy, die petroleum tegen 25
cent per liter moeten koopen.
Op een vraag van den heer Kroese of het
voorstel der commissie ook kan leiden tot min
der gebruik van gas en dus nadeel zou kunnen
opleveren, zegt de voorzitter dat juist uit die
omstandigheid het voorstel der commissie is
bare diensten,
industrieën en
maand' OCTOBER, een kleine hoe
veelheid
Belanghebbenden worden uitge-
noodigd Maandag 24 dezer des na
middags tusschen 36 uur aan het
Levensmiddelen Bureau opgave te
doen van de door hen gewenschte
hoeveelheid.
Voor bedrijven moet tevens op
gave worden gedaan van den om
vang van het bedrijf (aantal werk
lieden) en voor industrieën hoeveel
kaarsen noodig zijn voor het ge
bruik bij ketelbikken en hoeveel
voor verlichtingsdoeleinden.
Workum, 19 Sept. 1917.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
lyk as
Geen stoom meer.
Toen de personentrein, die omstreeks acht
uur te Venlo moet aankomen, Zaterdagavond
het station Venray zou verlaten, bleek de
machine geen voldoende stoom te kunnen
makeu ten gevolge van de minderwaardige
As de oarloch ouroan is, scille dy op ’e
nij omsetten wirde en op *e nij hjar klanten
winne moatte, like goed as de Dütske yndu-
strijen. Lit nou Ingelan derfor yn ginstiger
pesysje wêze as Dütsklan, (foaral ek omt de
léste him de hele wrald ta fijan makke hat)
mar yn *e hannel jildt meigeanens meast net
folie en derom scille ek de Ingelsken hjar
tige to skoar sette moatte. Hwent yn 'e tiid
dat hjar de hannen fol hiene mei oarloch-
fieren, hawwe oaren net stil sitten.
De Forienige Steaten wisten fen de om-
stannichheden brükme to meitsjen en foaral
ek Japan hat fen ’e gelegenheit profitearre.
Hat it forswakke Jerope syn konkerinten
ek in to greaten foarsprong jown?
Derom soil men fen de tastau nei de oar
loch net in al to greate forwachting hawwe
moatte.
Der is safolle fornield, der binne safolle
wirkkrêften weinomd, mei deadzjen en ünge-
lokkich meitsjen, der is safolle skild opheape,
en dochs scjl men wer konkerearje moatte
tsjin lannen en folken, dy’t mar in bytsje of
neat hiene to lijen. Dat soil net folie tafalle
en ho langer as de oarloch durret, ho djipper
it ynsinkt.
Lanhearren dy’t nou faeka in pleats hawwe
to forhieren for fiif jier soil ien en oar to
ginste fen hjar boeren wol troch de holle
gean litte meije. Men stiet wol hwet for in
ünwisse takomst.
ACHTTSJIENDE BRIEF.
hoecht yen forsiker net to binyen det
yn mennich hüsgesin earmoede hearsket
al sjucht men dat faeks net om yen hinne.
Derby de minsken dy’t yn romte libje of
hwaens ynkomme rizen is mei de oarloch
kinne hjar dot fensels net bést foarstelle.
Mar der wirdt earmoede lijdt in tüzenden
gesinnen, it swarte spoek hat der oan ’e doar
kloppe en is freider sünder freegjen ynkomt.
Dat is ’t gefal yn 'e hüzen fen de measte
stêdsarbeiders al en fierder ek fen bjarren
dy’t fen in fést traktemint libje moatte, det
sünt it ütbrekken fen ’e oarloch neat of in
lyts bytsje omheech gien is.
We kinne it heel wol op, det de forskate
stannen for hjar bilangen opkomme, dat is
heel gewoan. U
De prijs der Advertentiën is van 15 regels 30 cents, elke
regel meer 5 cents. Grootere letters naar plaatsruimte. Buiten
Friesland, uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel. Bij
abonnement belangryk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nyverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam,
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagynestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
Hwêr ’t de hjoeddeiske bipa- faerdij floot hat tige lijdt, sadat Dütsklan net
palingen fen hegere han faek bilangen skea
oandogge en soms ünnedich skea oandogge,
dér is ’t goed, det bygelyks lanbrükers, mid-
denstanners, handlers hjar bilangen bipleitsje
En it is to bigripen dat se hjar fnjdom yn
’t bidriuw hélde wolle safolle mogelik. Hwêr
’t sünder skea for hwet it bilang is fen it
algemien oan hjar winsken tomiette komt
wirde kin, der moat dit dan ek nedich barre.
Dochs de Regearing kin it ear net tofolle
hingje litte nei de klachten dy’t er fen dy
kant komme, hwent hy kin net oars, hy moat
trochtaeste op it gebiet fen fiedsel en groun
stoffen. Der moat er yn foarsjen en tagelyk
goekeape libbensmiddels biskikber stelle, dat
kin net mist, dat moat er to forkryen wêze.
Wirk en iten moat er wêze. En as nou for
in goede regel yn soks de bilangen fen som
mige klassen dertroch skea lye, nou hawar,
hwet it algemien noadiohst is, moat it noa-
dichst bliuwe.
We seoene hjir byfoegje wolle om dochs
net to gau to grinen en op to spatten as men
yens winst biluenjen sjocht troch de bipalin-
gen en foarskriften. Net to gau binaud wêze
De rundvetnood.
In hst »Geït. Slagersvakbladschrijft S. L.
v. d. G. een artikel over de rundvetnood.
Het begin was, te dure krachtvoeders in
de afgeloopen wintersdaardoor kwam het
grootste gedeelte slachtvee reeds ondervoed in
de weide, zoodat de eerste rijpe slachtkoeien,
die uit de weide kwamen, na slachting veel
te weinig binnenvet bezaten. Toen kwam, tot
Augustus, door de heerschende droogte veel
te weinig gras, zoodat de koeien wel eenigs-
zins in vleesch, doch niet in vet konden
groeien. De boterpryzen waren van hoogen
aard, reuzel en vet spek verdwenen hoe langer
hoe meer van de markt. Schapen, beste vet-
producenten, werden uitgevoerd en stegen
daardoor enorm in prijs, zoodat het vleesch
en het vet daarvan niet meer viel onder het
bereik van den minderen man en den midden
stander, zoodat het publiek hoe langer hoe
meer naar rund vet vroeg. Vraag en aanbod
beheersoht ieder markt-artikel. Zoo ook hier.
Doordat de koeien slecht slachtten, werd het
aanbod geringer, de vraag iederen daggrooter
men bood tegen elkander op, en thans is het
vet, voor een veerijk land, exorbitant hoog in
prys.
Nu zal er wel een tijdelijke verlichting in
het vet-tekort komen, wanneer de reuzel van
de- distributievarkens door de Regeering in
consumptie wordt gegeven, doch die weinige
millioenen K.G. renzei zullen spoedig verbruikt
zyn, en wanneer dan de stalperiode daar is,
met of in het geheel niet, of zeer weinig
krachtvoeder, zullen de koeien, na slachting,
geheel niet of zeer weinig vet opleveren,
zoodat wy dan niet voor een klein tekort aan
vet komen te staan, doch beslist voor een
vetnood.
Nederland is het eenige land ter wereld
waar het publiek veel vet gebruikt, alzoo een
veerijk land, waar men van oudsher gewoon
is, veel vet te gebruiken, zal nu een vetnood
heersohen, in de maanden Februari, Maart enz.,
totdat de weide aanstaande zomer ons weer
wat vet zal leveren. Vetnood, en dat in ons
land
thüslizzer wirden by
stille earmoede.
En omdat men wit dat dit wierheit is,
moat men sa fetsoenlik wêze om net to dwaen
in party, dy’t al güle ear ’t se brui
de vergadering jen krye. Dy’t moard en bran roppe as se
miene dat hjar eigen bilangen rekke wirde,
hjar jildoerhalden tsjingien wirde soil, troch
de iene of oare bipaling of foarskrift op
kommendewei.
Tink ris oan ’e krapte, de noed en soarch
fen in oar en bidimje yens eigen klachten ris
hwet. It is wol moai wirk, jildlaedtsje-leegjen,
mar scoe mennichien him dat dochs net ou-
wenne moatte? Nei de oarloch scille wy
dochs licht mei moeielykheden to kampen
krye, al hoopje we det dit oars komt.
Om mar hwet to neamen, it leit foar ’e
han, dat it aloan*forminderjen fen skipsromte
him dan forgoed fielle litte sc" Siker, as de
frede komt scille in boel skippen, dy’t nou
net yn ’e feart binne, wer meitelle, en dan
scille ek in boel skippen, dy’t nou for mili
tair forfier brükt wirde fry komme. Mar
foaral yn ’e earste opslach soil de bihoefte
oan skipsromte great wêze.
Bygelyks, Dütsklan, dy hat in greate partij
grounstoffen noadich. En ek de Dütske keap
en bang wirde. Hwent der is foargeande
bedragen, dan zou dat nog een~tekort opleveren jierren noch al jild fortsjinne of Ijeaver woan,
jjOpeilj fly’f er nou minder oan
ta binne. Mar lit sokken ris tinke om de
greate kliber ljue, dy’t it, om sa to sizzen,
mei de hannen fortsjinje moatte, dy’t altyd
forlies hiene troch de djürte die geandewei
swierder foei to dragen. En it binne net al-
linne de ljue mei yl yn ’e hannen en yn ’t
wirkpakje, mar der rinne tsjinwirdich in hopen
mei ’t wyt om ’e hals en yn *t swart klaeid,
by hwa’t de krêbbe heech hinget. Allinne
troch de djürte. Wy witte wol, de djüre
tiden hat elk to dragen, gjinien kin nou for
in bytsje der troch homme, mar der binne
dochs, nearingdwaenden, handelsljue, boeren,
ensafoart, dy’t mear jild winne koene as foar-
hinne. Sjuch sokken hiene dan dochs tsjin-
wicht.
Men wit ho’t alle prizen fen binoadigheden
omheech gien binne, forskate de helt en noch
mear, en dan hoecht men net to freegjen
ho’t it er foarstiet mei ljue dy’t foar de oar
loch al hjar ynkommen skoan bislikje koene.
Alle ynkomsten binne net to de helte forhege.
It arbeidersfolk op ’t platte lan is er lang
net it minste noch oan ta, der binne oaren.
Men kin tinke ho fier as de hüshaldsters de
kinst fen bisünigjen rekke moatte, scille se
hjar mei it wyk- as moannejild rédde. Det
rédden kin net oars as my ünthalden flotte.
It rédt him gau, seit men wol, ja, mar ’t
rédt him wakker üngelykDy’t de iene
moanne mei soberearjen en ünthalden noch
roun komt, sjit de oare al wer to koart, hwent
de prizen gean gedurigen yn ’e hichte. Sa
is it swarte spoek fen soarch en kommer de
o sa folie dy’t libje yn
WTCrt
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
