FRISO.
i
i
>en en Stavoren.
In Südwestlike Brief.
h
KI
Uitgave van T. GAASTRA Bz.
fa. H. BRANDENBURGH Zn.
- - TE WORKUM. - -
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
voor de Gemeenten Workum, Hem- Oldeph. en Noordw-, Hindeloopen en Stavoren.
44ste Jaargang
BERICHT.
Plaatselijk Nieuws.
Binnenlandsch Nieuws.
ZATERDAG 26 1918.
No. 5.
44ste Jaargang.
Tel. Intercomm. 1114.
7TA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam,
DE UITGEVER.
wetjower dit, hwennear hy de ge-
Docht
>H.bld bevat het volgende verhaal
yn
SAUN EN TWEINTICHSTE BRIEF.
2e.
zal nog eens kijken® (zoekt in zyn
hier heb ik waarachtig nog 50 gram,
niet genoeg zoo’n half sneedje daar
van leven, dat is net genoeg voor ’n
is van 15 regels 30 cents, elke
letters naar plaatsruimte. Buiten
eberichten, 10 ets. per regel. By
Door bijzondere omstandigheden zijn
wij genoodzaakt het nummer van heden
en de volgende week, in dit formaat te
laten verschijnen. Daarna hopen wij
„Friso” weer in het gewone formaat te
kunnen afleveren.
Dit blad verschynt des Zaterdags en kost per
halfjaar 70 cents. Per post f 0.85. Enkele Nos.
3 ets. Ingezonden stukken Donderdags in te
zenden. Advertentiën Vrijdagmorgens vóór 11 uur.
J. van ’t Lindenhout, f
Te Nymegen is in 81-jarigen ouderdom over
leden de heer J. van ’t Lindenhout, wiens naam
De Burgemeester der gemeente
Workum brengt ter kennis van in
gezetenen, dat met ingang van 1
Februari a.s.,
de theeverkoop zoowel aan ver-
riend, ik kan ’t niet missen en kom
kort
roomhouder bleef op zijn stuk staan,
naakte de man zich bekend als een
r van de distributie.
tie van het blad teekent hierbij aan
mogelijk, dat zonder zulke agent-
s het moeilyk is overtredingen op te
rar wy moeten toch verklaren, dat
oodkaarten deze handelwyze al zeer
Eu drankwetpolitieman moet wel
ieders opsporen. Er is geen ander
i wie ook in stryd met de drankwet
snkt. doet dit uit zuiver winstbejag,
willens en wetens om geldelijk voor
rat. Een man, die voor overreding
zonder broodkaart brood verkoopt,
zeker dikwyls uit goedhartigheid en
lp de vriendelyker en zachter gevoe-
sen mensch een beroep te doen ten
te verleiden de wet te overtreden en
'oor te kunnen straffen lykt wel erg
vendien een drankwetovertreding
andere wyze op te sporen. Een man,
ouder broodkaart verkoopt, benadeelt
a geen meel meer krygen.
m vragen wy is het nu wel noodig
■ooddistributie-inspectie het agent-
systeem toe te passen
igewone huwelijks voltrekking.
ire H afkomstig uit Voerendaal, die
?ld in de stafkolonie te Veenhuizen,
wen. Dit werd toegestaan. Onder
van een paar marecheussees werd
ar Heerlen getransporteerd, waar zyn
n wachtte. Na de huwelijksvoltrek-
plechtigheid eveneens door de gen-
erd «opgeluisterd®, is de bruidegom
r hetzelfde geleide, naar Veenhuizen
t gesteld. Het bruidje bleef treurend
De prijs der Advertentiën is van 15 regels
30 cents, elke regel meer 5 cents. Grootere
letters naar plaatsruimte, Buiten Friesland,
uitgezonderd Familieberichten, 10 ets. per regel.
Bij abonnement belangrijk lager.
Tot plaatsing van adv. en reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-
Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78, Amsterdam voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagynestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
steld maar uiterst gierig. Eenige jaren ge
leden was bij hem ingebroken en sindsdien
had hij, naar de menschen wisten te vertel
len, zyn geld verborgen. Waar hij het had,
de katten boer® zorgde er wel voor, dat nie
mand het te weten kwam. Zoodoende ont
stonden er allerlei romantische en fantastische
verhalen over dat geld en de plaats, waar
hij het verborgen had.
In den vroegen morgen van Zaterdag j.l.
WORKUM, 21 Jan. Heden avond is alhier
door de gezamenlyke schoenmakers een vakver-
eeniging opgericht. Voorloopig bestuur L.
Pruiksma, A. G. Wouda en J. de Jonge.
HINDELOOPEN, Jan. De bevolking dezer
gemeente bestond op 1 Jan. 1917 uit 561 m.
en 505 vr. samen 1066. Vermeerderde door
vestiging met 56 m. en 29 vr. samen 85 en
door geboorte met 15 m, en 17 vr. samen 32.
Verminderde door vertrek met 66 m. en 41 vr.
samen 107 en door overlijden met 6 m. en 4
vr. samen 10. Bevolking op 1 Jan. 1918 560 m.
en 506 vr. of samen 1066, Zoodat het aantal
inwoners gelyk bleef.
24 Jan. Voor de op 26 Mei i.s. vacee-
rende betrekking van hoofd der school alhier,
hebben zich vier sollicitanten aangemeld,
WARNS, 24 Jan. In de ledenvergadering
van het «Groene Kruist alhier werd hulde
gebracht aan den arbeid van het overleden
bestuurslid v. d. Zijpp, als zoodanig. Uit de
Verslagen bleekle. dat de verkoop der «Emma-
bloemt opgebracht had f 118,82; 2e. dat de
onafscheidelijk verbonden is aan de bekende
wasinrichting Neerbosch, waarvan hy de
oprichter was. De heer van ’t Lindenhout was
aanvankelijk evangelistin 1863 opende hij een
tehuis voor verwaarloosde weezen met aanvan
kelijk 2 kinderen in een huis aan de Brouwer-
straat te Nymegen. Een paar jaar later vestigde
hij zyn inrichting te Neerbosch, waar zij steeds
in beteekenis toenam. Er waren tyden, dat
daar tegelyk een duizendtal kinderen werden
verpleegd. Na jaren van grooten bloei kwamen
over Neerbosch ook donkere dagen.
Ongeveer veertig jaar heeft de heer Van ’t
Lindenhout de directie van de Neerbossche
weesinrichting gevoerd, tot 1902, toen hy van
de inrichting afscheid nam en zich te Nymegen
metterwoon vestigde. Hij was ridder in de
orde van den Nederl. Leeuw.
Sneeuwschade.
In de bosschen rondom Apeldoorn is den ge
weldigen sneeuwval groote schade aangericht.
In de Hoog-Soerensche en Wiesselsche bosschen
zyn de dennen by duizenden op halverhoogte
afgeknapt. Tydens den sneeuwstorm moet het
in de bosschen bepaald angstwekkend geweest
zijn. Onophoudelijk hoorde men van alle
kanten het gekraak en neerploffen van het hout,
terwyl de herten en reeën, hun leven niet meer
veilig achtende, in dichte drommen op het open
veld een veiliger plaats zochten.
Aanvoer van graan en rijst.
De Haagsche correspondent van »De Tel.® weet
mede te deelen, dat het resultaat der tusschen
Nederland en de Entente te sluiten overeenkomst
als gevolg zal hebben den aanvoer van twee
belangrijke levensmiddelen, namelgk graan en
ryst,
In bet byzonder de aanvoer van graan zal
wanneer de overeenkomst is onderteekend
onmiddellyk ter hand worden genomen. Het
groote voordeel van de te treffen schikking moet
zyn, dat daarby voor de naaste toekomst een
geregelde aanvoer zal plaats hebben. Mogen wy
dan al geen groote reserve-voorraden kunnen
vormen, wy zyn op die manier toch van een
geregelden aanvoer van het noodige verzekerd.
Natuurlyk zal het nog eenigen tyd duren, al
vorens de eerste schepen hier te lande kunnen
worden verwacht.
meinte de macht jowt in sakelike belêsting to
heffen op it bidriuw
It monopoalje, det de yndustry fen üs lèn
him yn dizze oarlochstiid wist ta to skikken yn
sommige takken, scil net altyd, misskien mar
for koarte tiid bistean bliuwe. Dütsklén mei
syn üntsettend forieningsformogen scil syn foart-
bringsels earder op ’e selde hichte as fen tofoaren
brings, as licht mannichien nou tinke scil. Dan
wirdt for üs yndustryeel de konkurrinsje wer
like swier as fen to foaren. In sakelike bilêsting
forhaget altyd de priis fan de speasja, it produkt.
De sakelike bilêsting op it bidriuw scil allinne
heft wirde fen sadanige ündernimmings, ynrjuch-
tings en soartgelike, dy ’t binnen de gemeinte
fêstige bin na, en hwer ’t ien of mear arbeiders,
dy ’t op syn minst f 1200 yn ’t jier fortsjinje,
geregeld yn ’t wirk bince, wylst de bilêsting net
mear wêze kin as f 10 for elke arbeider. Hok-
for bidragen dos graate yndustryele ündernim
mings mei 400 of 500 man persoaniel krye
scille to biteljen, is duedlik. Mar rekkenje nou
mar ris, dat de greate bidriuwen hjar winst-
laedtsje safier oplüke kinne, det de nye bidriuws-
belêsting hjar net oan 'e kalde klean komt, dan
leit er dochs noch yn ünbinlikens yn it foarstelde
wetsüntwerp tsjinoer de lytse yndustry. In
baes, dy ’t mei ien, twa of trye feinten arbeidet,
en sokken binne er safolle under *e middenstan-
ners-bidriuwen, scil al yn ’e nye bilêsting oan-
slein wirde kinne. En der 't de greate troch
grouwer lean de béste wirkkreften nei him ta
lüke kin en mear dan f 1200 ütbitelje kin,
scille de ünderhanske, de ütskifte wirkkreften
by de lytse torjuchte komme en minder dan
f 1200 forstj inje, sadat dus de middenstands-
patroan deroer noch bilêsting bitelje moat.
Scoe ’t ek kinnen hawwe dy lytse bazen,
bygelyks dy ’t op syn meast ff if arbeiders yn 't
wirk hawwe, fen dy bilêsting fry to stellen
Boppedat kin, folgens dit wetsüntwerp, it
brüken fen ienich kreftwirktüch en in great
avontür op bran ta forheging fen de bilêsting
liede. Dat de regearing op dy wize de wirk-
faer sa lyts mogelik to meitsjen, is to priisgjen.
Der kinne de arbeiders oars neat as fordiel fen
hawwe. Mar de bilêsting op in kreftwirktüch,
det jüst yn steat is de foartbringsels to bifoar-
derjen, scoe det wol yn ’e heak wêze Ek hjir
is wer in ünbinlikheid tsjinoer de lytse en de
middenstanner. Yn ’e léste jierren foaral troch
it wirkjen fen de Ryksniver-konsulenten hawwe
folie lytse bidriuwen fen de ütfining brükme
makke om bjar produksjekosten to forminderjen
en sadwaende better bistean to hawwen.
En nou scoe dat stribjen nei goedkeaper pro-
duksje troch in bilêsting tsjingien wirde, wylst
in mear winst, dy ’t yn in modern ynrjuchte
lyts bidriuw makke wirdt, dochs ek al troch in
heger oanslach yn ’e hoofdlike omslach troffen
wirdt.
As nou yn de bilêsting-foroardingen bipalingen
opnomd waerden, dat allinne kreftwirktugen, fen
mear dan trye hynstekreflen byfoarbield, elec-
tro-motoaren, bilêst wirde koene
Wy wite wol in folmakke bilêsting-stelsel
scil wol noait foun wirdemar dat yn dit wet-
üntwerp mei de bilangen fen ’e yndustry genóch
rekken hélden wirdt, seoen’ wy hast wol
bitwivelje wolle.
FRISO.
sn noodlottige vergissing.
overbrengen van eenige dienstweige-
e bovenzaal der huishoudschool naar
>kalen in de Cadettenschool te Alk-
t Maandagavond het volgende plaats
sn de mannen weigerden de huis-
te verlaten, werd de hulp ingeroepen
nt Rutgers, die, vergezeld van luite-
ken, omstreeks middernacht trachtte
ngeraars tot kalmte te brengen. Dit
ter niet en er ontstond groot tumult,
m handgemeen werd gevolgd. Toen
ats op dat moment met sergeant
ch ylings naar beneden begaven,
jeugdige schildwachten, in de ver-
g dat dienstweigeraars wilden
vee schoten, welke luitenant Rutgers
Vledder troffen, die daardoor ernstig
vond.
.al doctoren verleende hulp en in den
len de slachtoffers geopereerd. Hun
ts zorgwekkend.
De moord te Breezand.
Het
omtrent deze gruwelijke moordgeschiedenis.
Aan den verlengden Stoom weg te Breezand
een dorpje behoorend tot de uitgestrekte
gemeente Anna Paulowna, woonde sinds vele
j)e
oude man was sinds den dood zijner vrouw
geheel vereenzaamd en leidde oen kluizenaars
leven. Hij bad een paar koeien op stal staan,
waarmede hij zyn bedrijfje in stand hield.
Behalve die koeien, hield hij er nog een col
lectie katten op na, reden waarom hij in het
dorp den bijnaam van «kattenboer® gekregen
had. Eenzaam en verwaarloosd leidde hij
zijn plantenleven. Voor zijn eten zorgde
vrouw Vestering, zijn naaste buurzelf maak
te hij, zoo goed en zoo kwaad als het ging,
zyn lijfgoederen schoon. Niemand hinderde
bij maar ook niemand was er, die met hem
Is dat nou net biroerd
Dan slacht er oer op ’e «skearders dy ’t sünder
sjipsop skearre,® en dan is ’t:
In hopen driuwe it spil yn 't great
En spinne er side by.
Mar sokken habbe ’t skearen leard
Op heger skoalle as wy.
Hjir ha ’t de skearder ek grif de greate ljue
fen Gouda op it each. Der litte se 't mes er
ek fry djip ynrinne, oars. Mar o, wé, nou is
er einliks dochs ek bloed komt. Men bigjint
nou, sa linkendewei, yn de lilke skiedenissen
mei de hüsfêsting fen de tüzenden flechtelingen
üs lén ta in mear praktysk ütdragen saek
to kommen. Inkele Keamerleden wiisden wer
ris op ’e hege kosten, foaral fen Gouda, hwer
’t de Regearing him troch in drukkend kon-
trakt bine litten hat oan ’a Snyblommenkwékery,
dy ’t yn 1914 hjar romte fen terreinen en kas
sen biskikber steld hat. It lekt nou ut det de
Snyblem-mannen tige forstén fen snyen skine
to hawwen. Dy Ijte hieno «sa goed de slach
fen ’t hantwirk, dat se skearden de regearings-
mineken fyn, en makken fiks hjar poege fet,
sünder det de minister erch der yn hie,® Mar
nou ’t it to djip gyng, ar bloed kaem, nou
komt er fen dy wouue ek noch in neirookje oer-
waeyen. De hear Schaper snuefde det it earst
ep en bigyng der fen to grütsjen. «Hwet nü-
4a 2
5a K.G. (1 pond) Groene erwten
6a 3 HG. (ons) Zeep
7a 4 K.G. Zandaardappelen
8a 4
9a 4 Kleiaardappelen.
dat de uitreiking van bons voor RE-
PARATIELEDER (zoolang de voorraad etrekt)
over de maand Februari en van bonboekjes
voor het verkrijgen van goadkoope melk zal
plaats vinden op DONDERDAG 7 Februari
a.s. in de voor de uitreiking van broodkaarten
bestemde uren. De oude bonboekjes moeten
ingeleverd worden.
Met nadruk wordt herinnerd dat de levens-
middelen-bonboekjes persoonlijk door het hoofd
van het gezin, of die hem vervangt, moeten
worden afgehaald.
KINDEREN worden ditmaal NIET TOE
GELATEN.
Workum, 31 Januari 1918.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
De sigaren-industrie.
Een groot aantal sigarenfabrieken hebben zich
door verschillende oorzaken genoodzaakt gezien,
een deel van hun personeel te ontslaan ef aan
te zeggen, dat het bedryf binnen afzienbaren
^Te2 Amsterdam ST‘er rZe°dsTenige fabrieken, J^ren de bijna 73 jarige Cornelia Smid,
die een deel der werklieden hebben ontslagen. J
In enkele gevallen is de oorzaakgebrek aan
grondstoffen, doordat de veilingen van het Syndi
caat, die begin Januari hadden moeten zijn
afgeloopen, waarschijnlijk eerst half Maart
zullen eindigeneen andere oorzaak is het
gebrek aan hout, waarvan de kisten worden
gemaakt. Doordat geen kistjes worden ontvangen,
kunnen de sigaren niet worden gedroogd en
moet men met de fabricatie ophouden, wil men
niet, dat de partyen bederven. Een der Amster-
damsche firma’s moest om deze oorzaak zelfs
50 man ontslaan.
In het algemeen is een grootere stagnatie in
dit bedryf te verwachten, indien de voor waarden
ter verkryging van grondstoffen, hout en brand- sympathiseerde Hij ging door voor welge-
stoffen niet verbeteren. (Tel
Politie-practykes.
Een lezer schrjjft aan het »H.blb.«
In een lunchroom te Weesp kwam onlangs
iemand en vroeg om twee groote sneden brood
met kaas. Het volgende gesprek ontspon zich
«Heeft U een broodkaart?®
«Och koca, is dat nu noodig voor zoo’n beetje
brood.®
«Ja, U moet 'n broodkaart geven van 200
gram®.
Sünt jierren hawwe de Gemeintebistjüren by
de wetjower oantrüne op in foaroarjen fen art.
240 fen ’e Gemeentewet, hwer by ’t hjar tastien
wirde scoe it bilêstinggebiet der Gemeinte to
forromjen. Det dy wiziging ienmel komme
moast, wie for elk dy 't geregeld neigyng, mei
hofolle moeite in hopen gemeintebegreatings to
pas makke waerden, sa duedlik as hwet. De
finansjeele steun, dy ’t it Ryk oan de gemeinten
tasei, wier onfoldwaende om de kosten to dekkon,
dy ’t de Gemeintebistjüren meitsje moasten by
de ütfiaring fen de ünderwiiswetjowing ensafoart.
Mar lyk as yn safolle opsichten hat ek de wrald-
oarloch mei al syn rampen de bislissende stuit
jown. De distribuesje kaem, en al woe it Ryk
for it greatste part yn de kosten darfen bydrage,
dochs bliek it oerbliuwende bedrag for de
gemeintekas to swier. Forskillende gemeinte-
riedsleden stelden yn de riedsforgearringen foar
as it Ryk in part fen de Oarlochswinstbilêiting
ófstean scoe, lyk as for sommige gemeinten
ynertiid yn ‘t foarütsicht steld wie.
Mar dat dit gjin êfdwaend middel wêze scoe
wie ek hjar oertüging.
Krekt omdat art. 240 Gem.-Wet de romte en w
macht fen ’e gemeinterieden ta bilêstingheffinge jówer twïnge"woi,”Byn’syn wirkpleats it brénge-
biperke ta dy bilêstingen, dy ’t der ütdruklik --m- x. x-
yn oanjown wierne, sa lyk as opsinten op ’e
haedsomme fen 'e grounbilêiting, fen ’e parsonéle
bilêsting, hoofdelike omslach, in bilêsting op ’e
hounen ensf.moast dy opsomming ütbreide
wirde,
Yn it wetsüntwerp, dat hokkerdeis by de
Twade Keamer yntsjinne waerd, wirde dan ek
as nye wellen fen ynkomsten for de gemeinte
foarsteld ü.o.in sakelike bilêsting op it bidriuw,
debytrjuchten op wyn, bier, fügelt en wyldin
belêsting op it forsekerjen tsjin branskea fen yn
de gemeinte bihearende en gelegen ünroerende
goederen. Boppe dat scille ek hja, dy 't in
wike op syn minst, as losjeargasten yn in hotel
binnan de gemeinte tahêlde, bilêsting bitelje
moat te.
Ek scil fen it weardeformearderjen fan boude
eigendommen, üotstien büten tadwaen fen
dejinge, dy ’t it genot der fen het, foartoan
bilêsting heft wirde kinne.
Oar da sosijale bitsjutting fen dit üntwerp,
bygelyks, de belêsting op it waerdeformearderjen
fen de groun, de neidielige gefolgen for it
frjemdlingenforkear ensf., seoene folie biskógings
jown wirde kinne. Lit üs alline effen üs miening
meidiele oer dit wetsüntwerp en de yndustry.
Nou ’t troch de oarloch in hopen foarrie oer
de wrald forneatige is, scil it meitsjen fen güd
yn ’e earstfolgjende jierren sa heech mogelik
opfierd wirde. De yndustry scil dos op alle
mogelike wizen troch de Regearing biginstige
en oanmoedige wirde moatte.
F
BLAD
I’
D
-»■■ w - -k-xr--...
de
