In Südwestlike Brief.
i
I
Nieuws- en Advertentieblad 1
nervoets
Bericht.
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
ZATERDAG 4 MEI 1918.
No. 19.
44ste Jaargang.
Binnenlandsch Nieuws.
Officieel Gedeelte.
ii
VERHUIZEN,
om die verhuizing wegens het
samenvallen van dien dag met
den Zondag, tot den daarop-
volgenden Maandag uit te stel
len.
Gebrs a
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM.
S3
2e.
zal, na
syn foartbringsels óf-
TWA- EN TRITICHSTE BRIEF.
nou bigjinne oan to truenjen,
De BURGEMEESTER van
Worküm verzoekt den ingeze
tenen, die op 12 Mei a.s. moeten
Workum, 3 Mei 1918.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
De BURGEMEESTER der
gemeente Worküm brengt ter
kennis van ingezetenen, dat de
uitreiking van het onderstaan
de zal plaats hebben op de
Distributie-maatregelen.
Boter. De min. van Landb. heeft
met ingang van heden voor boter de
volgende maximumprijzen vastgesteld
lo. een maximum-inkoopprijs van
f 2.80 per K.g. af fabriek en f 2.821/a
per Kg. franco station van bestemming,
spoor, boot of laatste veer
2o. aan de gemeentebesturen wordt
in overweging gegeven een verkoopprijs
van f 2.821/a per K.g. aan grossiers en
van f 2.90 per K.g. aan detaillisten
3o. een maximum-kleinhandelprgs van
f 1.60 per 1li kilo
4o. een maximum- tussehenhandelprijs
van f 2.90 per K.g. franco station van
bestemming, spoor, boot, of laatste veer,
reap, aan pakhoisdetaillist.
Het Bureau voor mededeelingen inzake
de voedselvoorziening meldt
Verscheidene winkeliers hebben niet
alleen bij hun gemeentebestuur, maar
ook bij verschillende grossiers boter be
steld tot een gezamenlijke hoeveelheid
die verre hun gewonen omzet overschrijdt.
Deze winkeliers moeten ten spoedigste
hun buitengewone bestellingen terugne
men, zij mogen alleen bij één grossier
of bij hun gemeentebestuur één bestelling
handhaven, en wel tot een hoeveelheid
die hun normalen omzet niet te boven
gaat. Vanwege de Botervereeniging zal
hierop een strenge controle worden ge
oefend en winkeliers, die niet ten
spoedigste hun orders hebben terugge
nomen, overeenkomstig bovenstaand
advies, zullen voortaan in ’t geheel geen
boter meer ontvangen.
De minister van Landbouw heeft boven
dien in het hier besproken misbruik aan
leiding gevonden de bestellingen van
boter voortaan uitsluitend te doen loopen
over de gemeentebesturen, die voor de
plaatselijke distributie desnoods gebruik
kunnen maken van de plaatselijke gros
siers. Inschakeling van de z.g. lande
lijke grossiers is dus voortaan bij de
boterdistributie buitengesloten.
Kaarsen. De min. van Landb.
heeft met ingang van 15 Mei 1918
voor kaarsen vastgesteld een maximum
1 van f
pak van 300 gr. netto de prijzen voor
andere gewichten naar evenredigheid.
Eenheidsworst.
De een na den ander komt verzuchten,
dat het met de eenheidsworst een mis
lukking is. Ze kost het Rijk schatten
wirde as in waeksen noas.
As dat sa is, hwet him sa wol oan-
hearre lit, dan hat Minister Posthuma
fier de bal misrekke. En dochs lit it
him oansjen dat er folhalde en seis fier
der trochsette soil. It bidriuwsfrijdom
fen de boer is frij hwet oan bannen lein.
8yn granen, syn jirpels, syn hea en strie,
syn m&lke en bergen, hat er ofstean
moutten, tsjin prizen dy lang altyd net
de kosten der oan bisteld dieken. Nou
is dan fensels de list fen maksimum
prizen en Gnteigenjen wer óttynt ta syn
fé. En hwet hat de boer dy bou en
greide fen beiden brókt foar dit allee
weromkrigen It «Frysk Wykblêd»
aomme hokkerdeis de rekken wer ris op.
Foerspeesje fen minne kwaliteit tsjin
ougryslik hege prizen yn forh&lding by
dy, hwerfor ’t er syn foartbringsels óf-
stean moast, 2
Boppe dat liet de Regearring ta, dat
Sa ’t it nou bjit, wol de Minister de
ljue forplichte fen greide bou to meit-
sjen. Dat moat ek noadich wêze, wirdt
er roppen. Mar fen in oare kant hear
ik Syn Eksellinsje mei him earst wol
twaris bjriede ear ’t er hjir ta oer giet.
De boeren seoene mei dit nije twang-
wird er net better op to sprekken wirde.
De noadige nocht en iver om it omsette
lan mei soarch to biarbeidzjen, to bi-
ejidsjen of to biplantsjen, en ’t gewaeks
goed to birêdden, koe licht óntbrekke c 3
PrllB ln den kleinhandel
en de nspinge scoe al moai wis mis- r
r - r»ntr van QAH
learje. Hwa t it aerd fen us boeren
kin, seit it Fr. W. soil tajaen moatte,
dat in sok soarte twang mar for in part
oan it bieage doel biantwirdsje scoe. Er
is yn forskate streken to min lan om
britsen en dochs wierne de ótloofde
levering van de omslagen der
oude melkbonboekjes.
Workum den 2 Mei 1918.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
Daar de volgende week HEMELVAARTS
DAG invalt, verzoeken wij H.H. Adver
teerders beleefd, hunne advertentiën voor
het volgende nummer, zoo vroegtijdig
mogelgk in te zenden; liefst vóór Woens
dag a.s., ’s morgens 12 uur.
Wy vertrouwen dat aan ons verzoek
met de meeste bereidwilligheid zal worden
voldaan, temeer daar het personeel ter
drukkerjj Hemelvaartsdag vrjjaf heeft.
DE UITGEVER.
nou fen efteren bisjucht al moan-
en moannen lyn lyk yn ’e freet
Eén K.g. meel levert IV2 Kg. witte
brood.
14000 ton graan leveren dus
11.200.000 K.g. meel 16.800.000
K.g. wittebrood.
Veronderstellend, dat ’t Amerikaansohe
graan bestaan zal uit tarwe, waaraan de
behoefte is, kan men voorts rekenen,
dat bij de broodbereiding wordt toege
voegd 35 pot. roggemeel, voorloopig vol
doende voorradig en 10 pot. aardappel
meel of ander noodhulpmateriaal. Deze
45 pot. gevoegd bij de 16.800.000 Kg.
geeft 24.360.000 K.g. brood, welke
hoeveelheid dus verkregen kan worden
met de toegezegde Amerikaansohe hulp.
De Nederlandsche bevolking verbruikt
gemiddeld 1.400.000 K.g. brood per
dag, aannemend, dat de niet-broodge-
bruikers (jonge kinderen e. a.) de aan-
vullings-rantsoenen compenseeren, zoodat
men rekenen kan, dat de nieuwe aan
voer strekken zal voor ongeveer 17
dagen.
De moord te Beemster.
Zooals men weet, is de dader van den
moord op de vrouw van den landbouwer
Zijp aangehouden.
De verdachte ontkende tegenover den
f 0 60 per hoofdinspecteur Van den Berg, die hem
in verhoor nam, iets van den moord af
te weten en bleef dit tot het einde toe
volhouden. Wel had hij ruzie gehad
met den zoon van wed. Bier, bij wien
hij als arbeider diende, en ook was hij
wel op het erf van den heer Zijp
geweest, doch dit vond zijn oorzaak in
het feit, dat hij eendeneieren wilde
zoeken. De gevonden bloedsporen waren
afkomstig van een geslacht kalf. Later
sprak de inspecteur hem in zijn cel nog
eens gemoedelijk toe en vroeg, hoe hij
het zou vinden, als zijn moeder op zoo
afsohuwelijke wijze was vermoord. Hij
barstte toen in een zenuwbui los, begon
te slaan en te trappen en schreeuwde
het uit, met de handen stekende bewe
gingen in de hoogte makendSteek
me maar dood I steek me maar dood l<
In een rustiger oogenblik verklaarde hij
in Februari gedeserteerd te zijn van
HM.'i »van Galen», liggende te Helle-
voetaluis.
Zondagmorgen per Noord-Hollandsche
tram naar Midden Beemster vervoerd,
werd hij allereerst voor den burgemeester
geleid. Een groote menigte, die voor
het Raadhuis was samengestroomd, toonde
zich zeer vijandig gezind jegens den
moordenaar. De deelneming met de
familie Zijp is overal In de omgeving
groot.
Nadat de moordenaar was geconfron
teerd met den heer Zijp, juffrouw Biör
e. a. en hg op de plaats van het mis
drijf was geweest, werd hij om twee
uur per tram naar Amsterdam, gevoerd
waar hg in het Buiten-Gasthuis met het
slachtoffer werd geconfronteerd. Hierbij
bleef hij kalm en onverschillig. Maandag
werd hij naar Haarlem overgebracht.
De dader heet A. J. de Seyn. Hg
is 21 jaar oud, een Hollandsch marine-
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 30 cents,
elke regel meer 5 cents.
Grootere letters naar plaats-
ruimte. Buiten Friesland, uit-
j gezonderd Familieberichten,
j 10 ets per regel. Bij abon-
j nement belangrijk lager.
3e. nieuwe aanvullingsbrood-
kaarten op Dinsdag" 14
Mei a.s.
Alles in de bekende uren en
voorzoover noodig onder op-
kes gyngen ta ombrekken fen in great
part fen hjar lan oer yn Fryslan is
lykwol noch net 1 pet. fen ’e greide
opperfiakte ombritsen. Hjir moat, en ’t
wird sa hege tiid, propegande fierd wirde
dat is licht noch net genoch dien. De
boer moat oanpoend wirde om fen de
Aide sleur óf to wiken. Der is oars ek
al faek genóch sein, dat we frijwis gjin
granen ót ’e bótenlannen hoege to for-
wachtsjen en it driigjende hongerspoek
nei mannemacht misskien noch bóten
ós grinsen is to balden, as elk der ta
syn bést dwaen wol. Mistreastioh scoe
men den ek freegje meije hwerom der
net better nei to hearren. Mar, wirdt
hjir op sein, as de regearring nést,it
bisteande preemjestelsel for it ombrekken
de maksimumprizen fen ’e granen, jir-
pels en pólfruchten, eadanich forhege,
dat it forbouwen der fen leanjend wie,
dan scoe it foreiik ek wol better helpe.
En by it forheegjen derfen, moast
boppedat de regearring bislóte kinne,
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per halfjaar
70 cents; per post 85 cents.
Enkele Nos. 3 ets.
Ingezonden stukken Don
derdags in te zenden.
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór 11 uur.
Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
Tel. Intercomm. 1114.
preemjes net skriel. In hopen sanboer- geld en.is zoowat nergens te krijgen.
•Voor zoover voorradige, staat er in de
distributie-advertenties. Dan weet men
al hoe laat het is. Komt men 's avonds
te voren, dan mag ze niet verkocht
worden komt men 's anderen morgens
voor dag en dauw, dan is ze al op
onnaspeurlijke wijze gevlogen. De H. P
weet te verzekeren, dat er ook heel wat
eenheidsworst over de grens wordt ge
smokkeld. ’t Is er zoo’n geschikt pro
duct voor, want ze kan duren. Daarom
zag het blad maar liever, dat er geen
worst, maar gehakt werd gedistribueerd.
Dan kan niet duren, kan dus moeielgk
gesmokkeld worden, en in ’t eigen land
is het vlug genoeg geconsumeerd.
Hoeveel brood leveren de toegezegde
14.000 ton graan uit Amerika!
Bij het veelvuldig bespreken der
Amerikaansohe Schepenquaeatie, zal
menigeen aldus de Groene»
zich hebben afgevraagd, in hoeverre de
eerste toegezegde hulp, welke ons met
de 3 schepen uit Amerika en Argentinië
hopelijk binnenkort bereiken
voorzien zal in de algemeene brood
behoefte.
14000 ton graan is toegezegd, maar
hoeveel brood wordt daarmede vertegen
woordigd
Enkele inlichtingen van bevoegde zijde
ontvangen brengen ons tot de volgende
berekening
Eén ton 1000 K.g. graan levert
800 K.g. (gebuild meel).
daarachter vermelde dagen en
wel
le. melkbonboekjes, alsmede
bons voor reparatieleder
(deze laatste tot een beperkt
getal) op Dinsdag 7*
Mei a.s.
nieuwe broodkaarten op
Vrijdag 1O Mei a.s.
dat de boer fen alle fiedselgewaeks, hwet
hy op ng ombritsen lan forboude, ek in
part fen de opbringst for him seis hólde
mocht, ried immen yn ’e blêdden oan.
Towille fen de binlikens moast dit foar-
rjucht seis ütbreide wirde ta it Ald-
boulón. Licht det men dan neger ta it
doel kaem. Dochs it is mar sa gelegen
de Regearring mei wol wite hwet er
wol. Mei ’t salt komme as ’t aei op
waerden de boer levere. is, is to let komme. De tiid giet syn
gong. FRISO.
forskate foerartikels óffalproducten fen
oalje- en margarinegemaek, goed spil,
tsjin skroomlik hege prizen noch sa lang
yn ’e frije hannel brocht waerden, ta
det it hast de moeite net leane om it
oerbleaune bytsje ónder distrubuesje to
bringen. Ut forlegenheid hat de boer
dat bytsje noch nimme moatten en for
grou jild keapje moatten it koartfoer det
ónder ’e frije hannel siet, woed er syn
fé net forhongerje litte. En mei de
kunstdong gyng it dy selde wei op. De
hannelers deryn makken groue winsten,
omdat de boer, hy koe lipe of pipe, as
er hwet hawwe woe fen hjar nimme
moast. It forbouwen fen it hannelge-
waeks, hwet him noch winst jaen koe,
det waerd de boer ienfaldich forbean of
heal forbean, hwet minder fen biswier
west hie en wol yn ’t belang fen it
folksfiedsel, as de regearring dertsjinoer
de teelt fen granen, earte en beane en
jirpels mear leanjend makke hie. Oan
'e hannel waerd alle romte jown, en
noch giet de kjettinghannel syn gong.
Wirdt hjir net mei twa mietten metten
freget ien fen ’e toanoanjaende blêdden
fen ós l&n. Is ’t nou sa frjemd det de
boeren wrevelich bigjinne to wirden
Is ’t nou in wónder det se freegje hwer
om 't se oan bannen en foetten boun
wirde? hwerom se alles towille fen ’t
algemien bilang opofferje moatte ta
greate skea fen hjar seis, wylst men
oaren ónforsteurd hjar gong gean lit en
dy ’t sa yn steat binne greate winsten
yn to palmjen? Fcardet de Minister
noch mear twangmiddels for de boer
ynfierd, moat er earst mar ris in skoat-
tel stritsen wirde for it ónnoadige op-
driuwen fen ’e prizen by de hannel en
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid en
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54.
ek neat mear to forparten. Wol is ’t
wier det er wol ris to min for soarge
is det alles rjucht hén foar foet gyng,
dat er yn dizze wiffe en treurige tiden
wol ris hwet troch de fingers sjoen waerd,
det it bytsje dat er noch wol wie net
earlikernóch forparten is. De honger
mei net terge wirde troch de rynske
tafel der 't er nei sjen mar net oan-
komme mei. Mei de Minister wol sizze
dat it bytsje foarrie fen it ien of oare
neat bistjutte scoe as folksfiedsel omt it
dan dochs to wiid parte (lyk as byge-
lyks it hjitte mei de granen dy ’t yn
alkohol omset waerden) en lit ós dat
mar for wier oannimme it soil dochs
forfêst skaedlik wêze for ’t humeur fen
’t folk as er oan it bifoardielen fen de
ljue mei sinten gjin ein makke wirdt.
Net allinne binne dy minsken ontofreden
dy ’t hjar openearje, dy ’t lewei op ’e
strjitten meitsje, de finsters ynslaene en
de doarren iepen skoppe, né der binne
mear óntofreden as de optochthalders
dy ’t hjar tokoart ut raze, der wirdt yn
stilte stume en mei earmoede wraksele.
En derom is ’t sa tige noadich dat alles
rjuchtfeardig tagiet en elk krije kin hwet
him takomt. Ho min dat ek toregeljen
is dochs moat der sichtber nei trachte
wirde.
Der is yn ’e léste wiken in boel
skreaun mar mear noch praten oer hwet
de regearring dwaen kinnen hie en net
dien hat. Minister Posthuma neamt dit
de dingen fen efteren besjên, dat neat
jowt. Dat ie ek wier men moat foarót
sjen. Mar tagelyk haldt men de Minis
ter ónder ’e noas dat de dingen dy ’t
men
nen
Hwet fierder de tiid giet hwet mear
aoargen as er komme. De takomst wirdt
geandewei donkerder en de Ijochtstjerren
bigjinne stadichwei mear to forblikken. yn
Yn in hopen gesinnen is ’t earmoede
mei lijen omboerde, en yn fierwei de
meeaten wirdt mear of minder gebrek lidt.
Ba linkendewei komt er gebrek oan alles, reglement op it lanboubidriuw biskouwt
mar ’t gebrek det it measteknyptisitgebrek
oan jten. De rantsoentsjes wirde ho lan
ger ho skrielder tametten en bóten de
distrubuesje om ia der mar allinne for
minsken mei jild genóch foldwaende to
krgen. Dat is dos mar for inkelen oer
de hele kliber hinne rekkene. Sadwaen-
de bigjinne op forskate plakken de min
eken oproerioh to wirden hwet de boel
noch to mear yn *t houndert stjórdt.
As men lést ho 't op in hopen plakken
yn it lên en binammen yn 'e stêdden
sa nou en dan, it forkroppe gemoed
losbarst, dan wirdt men min of mear
freeseftioh en eang om it hert. Hwer
sell 't op ta gean It is for de ljue
dy *t oan *t roer steane in neare tiid.
Mei de beste wille fen 'e wr&ld kinne
hja faek neat oan ’e tast&n foroarje.
Dos. hwet scille hja der dan oan dwaen,
hwet kinne se der dan oan dwaen. As
er ienmel net mear is dan fait er dochs
gave van het nummer en in- geao]], dat men se Syn Eksellinsje foar- yndustry.
balde, dy ’t der lykwol syn eagen eigen-
wiis fen ófdraeide. Men hie yn ’e léste
twa jierren mear, folie mear foartbring-
sels, mear speesje leverje kinnen, wirdt
er nou sein, en men hat foarót war-
skóge wier der nei harke dan scoe ’t
er nou sa illindich net foar stean. De
Minister woe gjin acht op ós slaen, sizze
de produsinten, dy ’t earst biskieden
fregen mar
dat er ek ris rekken balde wirde scoe
en soil mei hjar bilangen. Alle for-
siik mei klear biwiis, drigeminten op ’t
lést mei draech’lik forset, wierne om ’e
nocht. Ynpleats it ear hingje to litten
nei redelike winsken en binlike klachten,
naem de Minister, formoanjende en preek-
jendewei stadichoan mear syn taflecht ta
twang. En wy witte allegearre wol det
twang hirdkoppigens en dwerstriedigens
foroarsaket.
Twangmiddels, sei in foarman fen *e
lónbou, binne by it oankwéken, bouwen,
grounbibróken, hwer ’t elk bidriuw as
in wêzen op him seis is, net op hjar
plak, en dy scille de moed ta arbeidsjen,
hwer *t it lénboubidriuw net sónder kin,
forgalje. De noadige ambysje seis der
for forlorn gean. Wetlike foarskriften
1 'e lênbou binne allinne der mar ta-
paslik, hwer ’t in bidriuw alheel ónder
deskindige lieding stiet. En omdet soks
sa goed as nearne it gefal is, moat in
I
•l
FRISO
I
