Nieuws- en Advertentieblad
Stftn en steat.
i
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordi., Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
No. 22.
ZATERDAG 25 MEI 1918.
44ste Jaargang.
Officieel Gedeelte.
Binnenlandsch Nieuws.
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM.
Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54.
FRISO.
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
den oorlog
kracht en
I
1
zich zelve, hetzij onder derden
in voorraad hebben.
De opgave behoeft alleen te
worden gedaan door hen die
de beschikking hebben over
meer dan 25 K.G. cacaopoeder.
Voorts wordt de aandacht
er op gevestigd, dat hij, die op
zettelijk nalaat aan vorenstaande
vordering te voldoen, zich bloot
stelt aan gevangenisstraf
van zes maanden of
geldboete van f 6000
en verbeurd verklaring
van de hem toebehoo-
rende cacaopoeder,
Workum, 23 Mei 1918.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
Hwerom wol men dochs yn ’t daeg-
liks libben sa graech great lykje Sa
graech by de hege stan yen oanslute
as men der dochs ienkear net by heart
De opfieding, de bestaanmiddels, de ge-
woanten, of gaven scille yen wol sizze
hwer ’t men by heart, nou, bliuw der
dan ek by, ef men kriget lést, mear as
in bytsje.
Sikerwier, in minskelibben kin net
óngelokkiger, net leger wêze, as der yn
for it heechste en béste balden wirdtto
libjen boppe syn steat, boppe syn stan.
Siket men der yens wearde yn, ’t kin
net misse, dat men der yens lytsens
yens neatigens yn fynt. To libjen boppe
yens steat dat wirket docks net ut dat
men by in heger stan komt to hearren
Rin de greate ljue mar nei, noait scille
dy rekkenje, yn skyn net iens, by hjar-
ren to hearren.
Ooh, de bó'.enwacht wit sa goed yn
dizze saek, skyn fen wierheid en wezen
to ónderskieden.
De flagge heech hike for de büte-
wrald en binnendoar sitte to knipen en
to soberearjen, dat is fest al to gek.
En dochs dogge folie detomdat ee
greatsk binne, det it sahwet liket om-
gong to hawwen mei greate ljue, »ljue
fen st&n.«
Der wirdt wol ris klage en mei reden
oer de ffntofredenens fen de behoeftigen.
mar scoene er ek net like folie oaren
dy ’t ta de wolstelden hearre, to finen
wêze, dy ’t óntofreden binne mei de
steat en stén der ’t se yn sitte
Net nei in gelikens wezen fen stan
en steat, mar nei in gelikens wêzen fen
tninske, det moat it doel wêze hwer ’t
men nei trachtsje moat.
De BURGEMEESTER der
gemeente Workum vordert in
gevolge aanschrijving van den
Minister van Landb. Nijverh.
en Handel, d.d. 16 Mei 1918
No. 24503, Afd. Crisiszaken, op
grond van art. 9, eerste lid der
Distributiewet 1916, van alle in
gezetenen der gemeente ten
spoedigste opgave van
den voorraad cacao
poeder die zij, hetzij onder
We sizze, hast neat to winskjen
oerbliuwt.
Hwent sa ryk is nimmen op ’e wrald,
dat hy al eyn winsken bifredige kriget,
like min as er earmen binne, dy 'tgjin
inkele bigearte oait yn wêzen seagen.
En de tiid is forsiker noch fier óf, as
er al ris komme scoe, dat alle stannen
yn elkoarren oplost binne. Yn det op-
sicht leanwe wy, det de soasjalistyske
forwachting altyd op gelde aeijen bried
Stel bygelyks ris det er mar twa stan-
nen yn *e takomst wêze scille, net in
bimiddelde en ónbimiddelde klasse, mar
in wittenskiplike en in net-gelearde stan,
of in stan fen tige en fen geringe bi-
skaefdens, den is 't dochs net to for-
wachtsjen dat dy twa ynoar rinne scoene
De minder biskaefde fielt him net thus
yn 't seiskip fen him, dy 't it yn fine
biskavinge opbrooht is, al is der ek wol
tsjef ónder it koarn, al is by mennichien
dy ’t ta de heger stan rekkene wirdt
te hearren, de beskaving de echte net,
mar allinne in laegje kleursel.
En ho scoene geleerden en dommen,
om ’t samar ut to drukken, ta in selde
stan hearre kinne. Hja scoene yn *e
omgang mei elkoar dochs altyd frjemd
fen elkoar bliuwe.
As we om ós binne sjugge en hearre,
den merkt men al gau, det yn ’t alge-
mien fier wei de measte minsken Ijeafst
omgang hawwe mei ljue fen hjar soar-
te, hjar gelikens, dy 't sahwet by hjar
eigen stan hearre. Dat kin ek hast net
oars. «Soarte siket soarte,» seit it sprek-
wird. En hwerom ek net Wy wolle
dochs net poenne oan de stannen yn dy
sin, det wy ófginstioh binne op hjar
moai hós, tünen of rytugen of hwet ek
mar, hwent al binne se dertroch de
meardere yn bisit boppe tsientózenden,
mear to achtsjen binne se der eiker
net trooh. Achting, wiere, toohte ach
ting forkriget men net trooh jild, troch
noch safolle net. Om achting to krijen,
der is oars hwet for noadioh, mar dochs
for alle stannen is dat o a r e to birik-
ken dat achting jowt.
En fierder is de tiid foarby dat in
man mei jild fen miening wie, det, hwet
hy in lytsman ek sei of oandie, dizze
noait dertroch him misledige fielle koe.
In inkele forwaende, domme jildman mei
det noch ris miene, mar algemien is det
oardiel forfallen. Rike, greate ljue, al
drage se ’t hert noch sa heech, scille
hjar büge moatte for de jimmer oan-
groeijende folksbigripen.
Mar nou is 't sa spitioh dat er tsjin-
wirdich in tijdgeest rounwaret dy ’t er
op oantrünet om yens steat boppe yens
stan to fieren. Dat makket sokke ide-
le, dwaze minsken, dat men hast net
wit ho *t men der mei moat, lilk wirde
of meilijen hawwe. It is in kwea dat
geandewei greater en gefaerliker wirdt.
In weaghalzerij is 't om in steat boppe
yens stan to nimmen, om net de mid
dels to hawwen en dochs mei dwaen to
wollen. Soks moat, det kin net oars,
speak rinne. En is ’t net fiau en lef
yn de st&n fen 'e greaten opnomd wol
le to wirden en troch forachtlike flegerij,
yen to bügen yn allerhanne bochten faek
tige knofiich, om tagong to krijen yn ’e
rigen fen ’e greate ljue, der 't men
dochs net by heardt en ek noait by
komd to hearren, omdet men ienmel net
neffens bjarren opfied is? Tsjinwirdich
kin men ónder de O.W. ljue sokke mille
figóren oantreffe. Bargen mei in goudne
ring op ’e snüt.
Och, dat munsterjen mei de riken yn
klaeijing, yn netten en pretten, yn *t
reisgjen nei frjemde oarden, it is dochs
al meast mear to dwaen om great to
m as om bislist nocht to siikjen.
Mar fêst is *t ek weaghalzerij It
blykt ommen hounderten fen kearen,
det it libjen, it ütjaen fen jild boppe it
formogen net allinne bringt ta earmoede,
ta in steat fen illinde en Igen, mar ek
faken ta ónearlikens, dat op «ónder 'e
blauwe pannen ütdraeit. En hofolle
ljue dy 't leverje oan sokke waaghalzen
krije lest omdet se de sinten net op ’e
tiid of alheelend net krjje I
De BURGEMEESTER der
gemeente Workum brengt ter
kennis van ingezetenen, dat de
uitreiking van boterkaarten
zal plaats hebben op "Woens
dag 89 Mei a s. in de be
kende uren.
Ingezetenen die verhuisd zijn
komen nog volgens hun oud
huisnummer, en deelen dan
tevens mede naar welke wijk
zij vertrokken zijn.
Bij deze uitreiking zal tevens
door elk Hoofd van het gezin
of door hem die daartoe ge
machtigd is welk bewijs dient
te worden overgelegd, een num
mer moeten worden getrokken,
welk nummer later dienst zal
doen bij de verstrekking van
vleesch, visch enz.
Aan kinderen of personen
niet tot het gezin behoorende,
worden geen kaarten uitgereikt.
Workum, den 23 Mei 1918.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
taxatie aan de eigenaars der koeien
worden uitbetaald, hun in 't algemeen
niet meevallen.
Waar z\jn de aardappelen gebleven.
In 1911, toen het een normaal jaar
was, ook een normaal aardappeljaar,
ging er 378 millioen KG. van onze
aardappelen over de grens. Van den
oogst van 1917, ook een normaal aar
dappeljaar, mocht niets worden uit
gevoerd en geen voor menschelijk voed
sel ook maar eenigermate geschikte aar
dappel mocht aan het vee gevoederd
worden. En zie, nu komen we de laat
ste twee maanden toch nog op half rant
soen. Waar zijn al die aardappelen ge
bleven
Algemeen neemt men aan en de
H. P. doet het ook dat er heel wat
kostelijke aardappelen aan het vee en
de varkens zijn gevoederd. Die hebben
van onze beste kleiaardappelen gekregen,
terwijl de menschen zich aan de vaak
kwalijk riekende en weinig voedzame
witte veenaardappelen konden vergasten.
En wat een regeling zegt het blad.
Naar de steden in vele kleistreken wer
den veenaardappelen gesjouwd en uit de
kleistreken gingen aardappelen naar de
groote steden. Wat een rompslomp en
wat een kosten en dan is het vervoer
over de spoorwegen wegens den kolen-
nood nog wel beperkt Of brengt mis
schien elke 100 K.G. versjouwde aar
dappelen zoo en zooveel voor bepaalde
bij de distributie betrokken personen op
Waarom de aardappels niet zooveel mo
gelijk in de eigen streek gelaten. Dat
gebeurde vroeger toch ook en men wist
ze daar opperbest den winter door te
bewaren, ook de zandaardappelen.
De veen- en zandaardappelen eerst
opeten 1 was het parool. Nu haalden
velen op hun bons de fabrieksaardappels
niet, of wel ze gaven de bons weg en
voorzagen zich clandestien van kleiaar-
dappels in de naaste omgeving.
Begrijpt ge nu waar de kleiaardappe
len gebleven zijn? We hadden per hoofd
115 K.G. kleiaardappelen kunnen krij
gen. Hoeveel hebben we gehad en
hoeveel krijgen we ’t Blijft ver er be
neden.
Pinksterdrukte.
De Electrische spoor heeft op den
eersten Pinksterdag 25,000 en op den
tweeden 45,000 reizigers vervoerd van
Rotterdam naar Den Haag en Scheve
ningen en terug.
Op den eersten Pinksterdag zijn met
de gemeentelijke veren te Rotterdam
vervoerd 27,778 en op den tweeden
Pinksterdag 41,106 passagiers.
Ook het aantal passagiers, dat de
reederg Fop Smit Co. op de beide
Pinksterdagen met haar booten heeft
vervoerd, was verbazend groot.
De Rott. Electr. Tramweg Mij. heeft
vervoerd op den eersten Pinksterdag
188,818 pas8agiers(verledenjaar 169,692)
en op den tweeden Pinksterdag 252,710
(verleden jaar 224,369).
De veevordering.
Uit Friesland wordt gemeld dat de
veevordering in den laatstee tijd vlot van
stapel loopt, tenminste wat het aantal
koeien betreft. Let men evenwel op
de kwaliteit dezer slachtkoeien, dan ver
staat men wel eenigszins de aarzeling,
welke aanvankelijk met betrekking tot
de leverantie door en vanwege de vee
houders bestond, en wel om de een
voudige reden, dat van de meeste koeien
gezegd kan worden, dat zij veel te vroeg
aan slagershanden worden toevertrouwd.
In den afgeloopen winter hebben verre
weg de meeste boeren te kampen gehad
met het gebrek aan veevoeder, vandaar
dat de meeste koeien uit den aard der
zaak mager zijn. Met het oog hierop
was het zeker gewenscht geweest, dat
de beesten, welke thans voor dadelijke
slachting worden afgeleverd, nog gedu
rende één of twee maanden in de weel
derige groene weiden hadden kunnen
grazen, doch dit heeft nu eenmaal zoo
niet mogen zijn. De veehouders hebben
moeten zwichten voor de eischen der
regeering die blijkbaar op oogenblikke-
lijke levering heeft aangedrongen, ten
gevolge waarvan er thans niet eene zoo
danige vleeschreserve wordt gevormd,
als dit het geval zou geweest zijn, in
dien men voor eenigen tijd het eten van
vleesch had opgeschort. Het laat zich
begrgpen, dat de prijzen, die na de
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per halfjaar
70 cents; per post 85 cents.
Enkele Nos. 4 ets.
Ingezonden stukken Don
derdags in te zenden.
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór 11 uur.
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 30 cents,
elke regel meer 5 cents.
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland, uit
gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel. Bij abon
nement belangrijk lager.
St&n en steat hawwe hwet mei te
sizzen, sawol yn ós persoanlik as yn ós
maetskiplik libben.
Ho’n swier wicht lizze se net yn ’e
■kealjen fen in minske syn dwaen en
fitten, ta hofolle skynfortoan, ta hofolle
ónwierheit jowe ee oanlieding, hwennear
steat en st&n net echt is, mar allinne
mar as nei-aperij biskoud wirde moast
Forsiker it meast liddige en ünfol-
diene libben is dat fen dy, dy *t syn lykjei
dagen slyt mei allerhanne writen to
dwaen om in heger libbensst&n to fieren
en yn heger selsskip to forkearen, as
hjar st&n en steat talitte.
Der binne nou ienkear st&nnen, en dy
scille er bliuwe salang as foarst&nners
fen ’e adelheankippy, riken binne, dy
't hjar as op ’e wrAld to gast biskógje
kinne, for hwa ’t hast neat to winskjen
oerbliuwt.
Onmondig.
Onder dit opschrift schrijft de «Tel.»
«Tijdens de crisis met Duitschland
drongen wij herhaaldelijk aan op meer
dere voorlichting door de regeering, op
dat het volk zich rekenschap zou kun
nen geven van den stand der onder-
handelingen en het beleid zijner ministers.
«Wederom zijn hoogst gewichtige be
sprekingen gaande en wederom wordt
een gevaarlijk stilzwijgen bewaard Ge
vaarlijk want indien straks een contract
kant en klaar is afgesloten, dan ziet het
volk zich botweg voor het brengen van
offers geplaatst, die het zich niet ver
klaren kan.
«Thans werpen wij Duitschland onop
houdelijk nieuwe voorraden toe Paarden,
veulens, kaas, boter, groenten, visch in
onafgebroken zendingen 1 Zou het niet
wenschelijk zijn, dat de commissie met
onderhandelingen belast, regelmatig com
munique's aan de pers verschafte, waar
in een kort relaas van het loven en
bieden gegeven werd Als zoodoende de
publieke opinie gerijpt wordt, zouden
deze commissies ook zelve sterker slaan,
en hnn besluiten kunnen steunen op wat
het volk kén en wil doen. Hun verant
woordelijkheid nam daarmede relatief af.
En wanneer bij het intreden van den
winter de ontberingen aanvangen, dan
zullen deze zonder morren gedragen
worden, als het volk van den aanvang
af weet, dat hetgeen geschied is, steun
de op eigen wil. Geheimhouding is te
waardeeren, maar niet als votum van
onmondigheid tegenover een volk. En
dat geschiedt hier. Wij moeten weten
welke Duitschland’s eischen zijn, en of
en hoe deze worden ingewilligd.
Een beetje meer spartaanschï
In «De Gong< vraagt de heer G. L.
Jansen of ons volk voor* of achteruit
gaat en wijst erop, dat ’t santal afge-
keurden voor de militie in 1902 bedroeg
4536, in 1913 18 624, terwijl toch de
lengte der menschen, volgens metingen,
toeneemt. Het aantal in krankzinnigen
gestichten verpleegden, dat in 1880
4298 bedroeg, was in 1915 gestegen
tot 15.013, zegt de schrijver, en ver
volgt dan
«Voeg hier nu bij ’t groote aantal
menschen, dat ziekenhuizen, herstellings
oorden en sanatoria bevolkt, en vraagt
u af of wij wel op den goeden weg zijn;
of het niet beter zou wezen een wei-
nigje meer Spartaansch te zijn in onze
opvattingen
«De tijd, die ons na
wacht, vraagt flinkheid en
durf, willen we als volk niet ondergaan.
«Op allerlei gebied zal hervormd moeten
worden, alles tot in den onderhouw her
zien moeten worden. Weekheid en ver-
weekelijking, tuchteloosheid, lamlendig
heid, luiheid, zullen krachtig moeten
worden bestreden.
«Er zal emplooi gezocht moeten wor
den voor de zeer velen, die parasiteeren
op andermans beursemplooi voor de
tienduizenden vrouwen, die er méér dan
mannen zijn (in Den Haag alleen reeds
meer dan 30.000). De bijna 500.000
Hectaren woeste grond, geschikt tot ont
ginning in bosoh, weide of bouwland,
moeten die thans improductieve krachten
tot zich trekken
Tuchteloos.
Tuchteloos zijn zij, zegt «De Gong«,
in een artikel «Onsociaal wangedoet, die
met vrekkige baatzucht van den schaar-
schen voorraad levensmiddelen een hoe
veelheid achterhouden, de gemeenschap
bestelende en de prijzen opjagende ten
eigen bate, die in het geniep opkoopen
en dan onder het veinzen van goed
hartigheid, de waren met woekerwinst
verkoopen tuchteloos zijn zij, die ande
ren verleiden om tegen hooge prijzen,
ver boven de maximumoijfers, hun waren
en levensmiddelen te verschaffen.
Het blad ziet in deze dingen voor-
teekenen van blijvend verval, waarvan
Nederland te laat zal inzien het slacht
offer te worden, en wekt op tot krach
tig verzet tegen inzinking bij alle stan
den en onder alle deelen der bevolking.
Met eigen middelen zien rond te komen.
Daar moeten we het op aansturen, wil
de »H. P.c. Onze regeering zal verstandig
doen, den omvang van den ruilhandel naar
alle zijden zooveel mogeljjk in te krimpen.
Nederland en Duitschland hebben op dit
moment beide weinig te missenvrijwel
al hetgeen zij elkander kunnen afstaan,
kost hun offers en ontzegging. Nederland,
als het zgn buikriem nog 'n paar gaatjes
verder wil aantrekken, zou ongeveer toe
komen met eigen productie, zonder iets
buiten. Het kan het als hej moet geheel
zonder Duitsche kolen stellen, ook al zullen
wij om dit te doen soms in het duister en
bij een koude kachel moeten zitten. Wij
kunnen het, als de nood aan den man
komt, ook wel een paar jaar zonder ijzer
doen. De weinige dingen die wij over
zullen hebben, wat groenten, vleesch en
zuivel, kunnen voor Duitschland onmogelgk
een rol spelen. Maar het kan deze met
pleizier krijgen, en wanneer het ons dan,
liefst ook met pleizier, wat dingen wil
verkoopen, pie wg op onze beurt noodig
hebben, en die het kan missen, zooveel te
beter. Ook is het natuurlijk gewenscht,
dat de regeeringen dien ruil over hun
schijven laten loopen. Maar hoe minder
de onze van Duitschland vraégt, des te
beter staat zij het landsbelang voor. Vol
slagen onafhankelijkheid van allen toevoer
van buiten, zoolang de oorlog duurt, zal
niet te duur zgn betaald met derving van
veel, Wanneer wy die volslagen onaf
hankelijkheid derven, dan ligt de schuld
geheel aan het slechte beheer onzer hulp
bronnen door de overheden.
De Thee-voorraad.
Naar «Het Volk» uit betrouwbare
bron verneemt, heeft een door het dis
tributiekantoor voor thee en koffie inge
steld onderzoek aangetoond, dat de hoe
veelheid thee, die thans in ons land voor
de distributie beschikbaar is, een ver
strekking van iy8 ons (per oude thee-
en koffiekaart) toelaat.
f'?
FRISO
I
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«♦♦♦♦♦♦♦♦I
