,1 Nieuws- en Advertentieblad u
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
In underfilling fen
Sjerp Stimpel.
ZATERDAG^ OCTOBER 1918.
44ste Jaargang.
No. 41.
ng;
Binnenlandsch Nieuws.
I
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM.
Troch him seis forteld.
en
zijn door de verklaring van een rijks-
m
in J
m
f-
n I
-- I
Distributie-maatregelen.
Peulvruchten. De minister vu
landbouw, heeft met ingang vu 8 dezer,
tot nader aankondiging, vastgesteld een
hoofdelijk rantsoen voor peulvruchten
van Vs K.G. per vier weken.
Brood. De minister vu Ludbouw
heeft bepaald, dat met ingug vu 16
October 1918 sullen gelden de volgende
maximum-prysen
Tarwewaterbrood, (gebakken vu re-
geeringsbloem) f0.40 per K.G., f 0.16
per 400 gram, f 0.08 per 200 gram.
De prijs der Advertentiën X
is van 15 regels 30 er .is,
elke regel meer 5 cents.
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland, uit
gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel. Bij abon
nement belangrijk lager. i
•Ik op in bedoté, sliepte as in roas.
Ik wie tige hoeden en foarsichtich om.
him net wekker to meitsjen. Mar omt
ik neat gjin sliepen yn *t sin hie, sooht
ik myn béste kleu klear, hwent de oare
deis scoe einliks da béter jild jilde, du
moast ik great op brilloft fen dat solde
pear. *t Hie dime jouns eigentlik mar
m foarpriuwke, sa Ander hoar, sénder
de jongeljue, wést. Do *t ik myn kleu-
spil foarelkoar hie, klaeide ’k my ét, en
loerde ik ris, foar *t ik oer de bedsplanke
stapte, as er feeks ek néven to bikennen
wieme. Foar ’t ik Ijocht makke, liet
Ik eerst altyd it finsterkleed sakje, hwent
ik wist wol dat it miggegéd graeoh op
*t Ijocht takomt. Under it oare finster
•tie h ramtaje.
■•♦••♦•♦♦ooeeeeee
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per halfjaar
70 cents; per post 85 cents.
Enkele Nos. 4 ets.
Ingezonden stukken Don
derdags in te zenden.
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór 11 uur.
en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
Tel. Intercomm. 1114.
Lyk as ik sei, seach ik ris om my
hinne as er ek éntrans to bispeuren wie
Né, neat. Gelokkich. Ik stapte op bêd,
mar hie it nachtpit tor de wissiohheid
barne liften. Ik lei prinshearlik, lékte
it fel oer *e eagen, en tocht ris nei oer
de moaije jou. In bulte skik hawn.
De foardrachten dy ’t moarn finaal jown
wirde seoene, hie ’k rippetearre nou
jouns, en dy hiene in boel byfal foun.
De wyn hie my goed smakke, aerdige
selakipljue hawn, mar dan wied er noch
hwet, en derom koe ’k de sliep net
fetsje, leau ’k. Der wie ien ónder ’t
selskip, sa’n lytse Welmoed... tsjonge
hwet wie dat in oanfallich dingkje Dy
woe mar net üt myn holle en gedachten.
En ik forbylde mei de hele joun dat
hja my ek wol lye mocht. Mar dan wie
dy 't lange skarminkel fen in Meile ek
noait net fier fen hjar óf, hwet miende
dy greate sloarm wol om hieltyd mar om
hjar hinne to strénen en to stippen. Ik
moast altijd mar it each op him balde
as by kaem hjar wer op 'e side en woe
mar mei Welmoed dounsje... dat koed
er du ek tige mei syn luge spuchtige
kuijerstokken 1 Hea, ik moat er om
laeitje, hwet er him al net forbeeld I
’t Is ek in oannimlike skrinkelkast...
allinnehy het in baes snor, (en der
wied er ek wakker greatsk op) en dy
mocht Welmoed, leau 'k wol sjen. Mines
is noch mar sa ’n poddehierken ear-
moedsje... dat fiel ik wol. Mar det is
ek it ieniohst hwet by him de moeite
wirdich is... ik sela binn folie flinker,
folie... fensels. Ne, Welmoed soil wol
wiser wêze... Sa mimerjend mirk ik
dat ik slüch bigyng to wirden, bloes it
Ijoohtsje ét, en flijde my del. Misskien
dat ik strak fen hjar droomde, hwa wyt...
Sooe-oe-oe-oe Mei in rep siet ik oerein.
In neef fordraeitIk wachtte effen ont
ik it gounzjen wer hearde, sloeg in pear
kear op lokraek ófit gounze troch. Ik
fen ’e koai. It Ijocht opstekke en ’m
sjen to fangen, sa tocht ik. ’t Wier
al moai donker wirden en do 't ik roun-
taestte om de lusifers to finen stutte ik
mei de greate tean tsjin 'e tafelspoat
oan, dat it knapte der oer. As de tean
of de poat knapte dat wit ik net, mar
ik fielde wol hwet. Au Au I moarte
’k, wylst ik de keamer oer hinke, en
letter meilydsum de greate fen de lofter-
foet triuwke, wreau en bitomke.
>Nou, héld in bytsje dyn greate waf
fel, men seoene wekker wirde fen sokke
malle gebearten l< bromde myn broer,
heal yn 'e sliep bitiisd. Mar dersloech
ik net folie acht op, hwent myn teu
pinige my saduich, en... der bromtoppe
dy illindige neef wer om myn earen.
Daedlik forgeat ik myn seare tean,
grabbeie nei de lésifers en makke Ijocht.
»Nou soil ik dy eap fange Mat ho
’t ik ‘ek sooht en loerde, ik seach gjin
mich. Ik bleau k&ld en skronk in poas
stil langüt op *e keamersflier lissen, yn
’e hope, dat er my net fornimmende,
op 'e lappen komme scoe, mar omdat
neven diveltsjes binne, (dat is ienmel
étsprifsen) bigriep hy myn list en hélde
'm efterbaks. Myn ried tonein bloes ik
it Ijocht mar wet ét (ik woe ek graeoh
sliepe om moarn mei ’t feest fiks fris
to wêsen) en joech my del. Ik lékte
it lekken oer myn holle enal waerd
ik wol hwet waerm en binaud der, de
sliep krige my to pakken. Mar ik
sliepte net rêstioh. Ik bigyng al gau
to droomen. Ik seach op in knop fen
’e pakéstoel in swart ding sitten. Dat
swarte ding wier in greate, in hele
greate neef... mei... in greate snor. En
sjuoh, stadiohwei foroare de névekopyn
*e bienbitige kop fen dy huge sloppe
Meile sines. Der siet er. Gniise sa
ha jy ’t net. Hy flappere mei de
wjukken en striek syn huge skrinkels,
heech optillende, oer elkoar hinne. Der
fleach er op en dounse er om my hinne,
as woed er my de gek oustekke. En
hy gounse mar Welmoe- oe-oe-oe-oe-d... 1
Mar dat wie gjin droom Dit wie wier*
veearts, vermeldende de reden, die tot
noodslaohting aanleiding gegeven heeft.
Elk uit nood geslacht dier wordt geacht
te syn genaast door den Staat tegen den
gestelden maximumprijs of zooveel minder
als door taxateurs zal worden bepaald.
De Stut brengt het vleesch door de
beroepsslagers op een door hem te be.
palen plaats tegen de geldende maximum-
prijzen in de gewone distributie-con-
sumptie, bestemt het voor de sieken of
doet het over au de militaire admini
stratie ten behoeve der soldaten-ménage.
Overtreding vu dit decreet wordt ge
straft met een geldboete van vijfduizend
gulden of [en] een jur gevangenisstraf
Wij zyn er zeker vu, zegt het blad,
dat als met de noodslaohting geen kapi
talen meer te verdienen syn, hur aantal
snel aal verminderen.
Maar du sullen dur syn wij even
seker vu trots den dierlijken burger
leken stud en welke andere oontróle-
maatregelen ook, de kludestiene slach
tingen in gelijke mate toenemen. Wat
nog erger is, wut dan gaan, bij al den
ledernood, dien we hebben, de kostbare
huiden den grond in en ook het vet
wordt au de algemeene inzameling ont
trokken en komt met het vleesch slechts
ten goede aan hen, die dubbele prijzen
willen betalen. De controle moet scherper,
de medewerking meer algemeen worden,
eerder komt er au het geheime slachten
geen einde.
Voldoende nachtrust voor schoolkinderen
Een door de schoolcommissie te Baarn
ingesteld onderzoek wees uit, dat op
bijna alle scholen in die gemeente zich
vele gevallen voordeden, waarin de
kinderen te weinig slaap kregen door te
lut uur bed gaan of te vroeg ópstaan.
In vele gevallen bleek de korte duur
der nachtrust een nadeeligen invloed te
hebben op het onderwijs, welke zich
stil "zal laten betijen. Het sig- openbaarde in slaperigheid, sufheid, on
oplettendheid en soms ook achterlijkheid.
De schoolcommissie heeft thans de
ouders der kinderen op dit euvel gewe
zen, vooral ook met het oog op de voe-
dingsschaarschte, waardoor meer nacht
rust dan in normale tijden dringend
noodzakelijk is. Een nachtrust vu 10
a 12 uur naar gelang vu den leeftijd
is voor de kinderen noodig.
Ter waarschuwing.
Blijkens mededeeling van den hoofd
inspecteur van het rijkskantoor voor
manufacturen schijnt het voorgekomen té
zyn, dat bij verschillende firma’s zich
personen hebben vervoegd, die zich con.
tróleurs van genoemd kutoor noemden,
om verschillende inlichtingen vroegen en
de boeken wenschten in te zien.
De hoofdinspecteur waarschuwt echter,
eerst altyd het legimitatiebewys vu
dergelijke personen te vragen, daar con
troleurs, door den hoofdinspecteur ge
zonden, altjjd voorzien zyn van schrifte
lijke bewyutukken.
Mocht hierau niet voldau worden,
du zouden de firma’s un zich zelf te
wijten hebben, indien ze de dupe werden
vu de bezoekers. -*
De legimitatjebewyseu bestaan uitwen
kaart, verstrekt door het rijkskantoór
voor manufacturen en onderteekend door
den minister vu Landbouw. Zy, die
met een speciale opdracht komen, hebben
een bewijs, onderteekend door den direc
teur of den hoofd-inspecteur vu het
rykskutoor voor manufacturen.
Aardappelen. M -
1 t- i A
De minister van landbouw heeft mede
gedeeld, dat hjj geen bezwaar heeft tegen
opslag vu aardappelen door particulieren.
Daar het rantsoen niet meer zal bedragen
dan hoogstens 4 Kg., bedraagt dit van 1
Oct. ’18-1 Juli '19 dus 160 Kg.
Aan de gemeentebesturen wordt in over
weging gegeven, do opslag bjj gedeelten
te laten doen.
De aardappels sullen door de gemeenten
moeten worden verstrekt, en waar noodig
kaarten moeten worden ingèvóerdï
Sa koe ’k net op *e greate brilloft,
fensels. Ik stjérde in boadskip da ’k
net komme koe omt ik net rjuoht by
myn sépe-en-boltsje wie. En ynpleata
dat ik de jouns fleurich étgyng koe *k
thés sitte mei de holle yn *e doeken.
En hwet my wol it measte kwelde dat
wieik siet yn tézend noeden as Wel
moed ek sa sleau ris wêze koe en gean
mei dy énétsteubere fint fen in Meile.
FRI8O.
Mat ’k nou ek fortelle hwet er do
barde Nou goed. Mar ik kin ’t net
sa heel krekt neifortelle. Wol wit ik
dat ik foart der op to biosrdielen hie
op de flier, énder ’t kleedtsje, dat foar
*t bed lei ek oanfage wie, hwent ik lei
sa lang as ik wie, rjuchtut mei de holle
leger as de foetten. En foart derop
miende ’k, dat it hés ynstoart wie en
ik alle soiderbalken en dakpannen op
my krige. Letter earst wist ik, dat dit
de foetten en fésten fen myn broer
wierne, dy *t my earst op ’e groundel-
houwd hie en my do foarders mei hom-
pen en stompen beukke, wilens grauwende
en snauwende »Dat soil ’k dy wolou-,
leare jonkje It gefoloh hjirfen wie,
dat ik er raer tatakele foar wei kaem.
Ik hie in blau each en in blauwe hén,
neilprinten by ’t soart yn myn
troujemint.
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54.
wier sa Der dounse dat kring yn ’e
falden fen myn earen om, en krekt as
hy net ét ’e spoaren wei komme koe,
en krekt for ’t eargat wie ’t mar ou
einweiWelmoe-oe-oe-oe-oe, dat makke
my omtrint heal gek. Ik staude oerein
en joech my seis in feech om ’e earen,
dy ’t klonk as in skot, en my seis heal
yn ’e sus slein hswwende, pentere ’k
gau mei de finger yn ’t ear, mar hwet
ik der étpeutere... gjin deade mich. Dy
wier fensels, hwa wit hwersa 1 Of ja,
divels kinne hjar ek énsichtber meitsje.
Ik bigriep, det sliepen for my forkeken
wie. Ik bleau wekker liszen, op myn
hoeden, om dat smoarge ding to pakkon
to krijen. En dan scoe ’k ’m. De
poaten scoe ’k ien for ien étléke, du
de wjukken ek ien for ien him ounimme,
dan scoe *k him noch libje litte,... dan
scoe ’k... tsjin him sizze, brom, nou
brom...
Op ’t lóst bigoan it to skimerjen en
stadiohwei waerd de keamer Ijochter en
Ijochter. Der éntdiek ik in donker plakje
op *e binnenkant fen ’e bêdsdoar fen
myn broers bêd. Dat koe *m wol wêze.
Foarsichtich gyng ik fen ’t bed en noch
foarsiohtiger teute ik der hinne. Ja,
dat wie ’m. Wraek is swiet. Fen *e
fyud forjaen woe ’k op dat stuit neat
witte. Langsom helle *k myn han om-
heech. Ik fielde dat myn eagen fen
moardlust flikkeren. Noch ien stapke
foarét en du... Der fleaoh er hinne.
Hwer scoe *r him nou delsette 1 Mei
fjérkjende eagen folge ik him nei yn al
syn biwegings. Nei efkes roundounse
to hawwen eaeide er del op it puntsje
fen ’e noas fen myn sliepende broer.
Blyn fen wraeksucht helle ik de han
noch ris omheech. As men my sa stean
ejoen hie, hie men my grif balden for
in ougriislike moardner, yn syn énder-
klean, ré om syn bloedeigen broer to
forslaen. Der swypke myn hén del.
Ha jimme wol ris op in neare nei-
simmernacht lóst fen néven yn ’t bêd
hawn? Jawol? Dan witte jimme er ek
fen mei to praten hwet dat for in heis-
lik krés is. Mar safolle lóst en skande
en skea as ik fen dy smoarge smychten
hawn ha, ha jimme grif noait hawn,
der doarst ik wol in moai ding op for-
wedsje. Sént myn énderfining wol ’t
net wer by my wei dat dy illindige
néven net by de miggen rekkene wirde
meije, mar dat néven oars neat as di
veltsjes binne. Bislist it binne diveltsjes.
As men nachts effen wekker wirdt, en
men field du ho smout men yn in kéltsje
leit, men slacht de eagen ris op en men
kipet troch it iepen finster nei de kleare
loft, der *t de moanne sa fredich skynt
en de stjerren sa frjeonlik skitterje, en
men komt dan sadwaende yn in fredige,
lokkige gemoedstastan dy ’t bimachte
wêze scoe yens slimste fyud to forjaen
en him alles hwet mar bést is tawinsk-
jende, en der komt dan sa ’n lytse goun-
zjende fleanmasine op yens noas of foar-
holle delsaeijen, dan bin je samar hook-
strooks in heel oar minske. Dan binjy
samar fen in tofreden en bidaerd min-
zke, ynienen in nidich, woest en wyld
skepsel wirden. Jy slaen er trije, frou-
wer kear nei, fensels altyd mis, en dan
bigjin jy mar mei de earmen yn ’t wyld
om to skermjen mei de hope it forfe-
lende sugerige ding to forbaljen, ja man,
it wirdt stil, hy is foart, jy jaen jo del,
mar kwalik lizze jy, of der ha jy *m
wer, en hat er ek noch mar in oaren
for de wissiohheid meinomd. Jins ge-
moedsrêst dy *t efkes werom komme
woe is glêd to siik. En ’t slot fen ’t
drama is, dat jy sa wekker as in hazze
op bed liz, en gjin wink wer yn *e
eagen krije kinne. Jy wine hinne en
wer, wirde switterich, draei jy nou sa
en dan sa, om en wer om, grênzje, for-
winskje, wirde lilk op ’e moanne oan ’e
himel, en as jy by éngelok immen by
jy lissen ha, dy ’t fredich sliept, nou dy
ia mar kwalik feilich, hwent jy wirde ut
grimmitigens ek noch ouginstich. Heal
étsliepen begiet de wekker to skiljen, jy
moat er óf en de hele dei is min of
mear bidoarn.
Ho swart ik ek ou ’t kleuren bin,
it bliuwt dochs wier det it sa likernoch
*m tadraeoht. Jimme hawwe it sa
énderfoun, en ik ha *t sa énderfoun, dos
binne wy noch kamp, Mar al ét és
kampreden meitsje ik op dat néven
diveltjes binne yn miggefoarm, hwent
diveltsjes binne allinne yn steat om sa-
folle greate aklikheden ét sokke, for it
•ach, lytsichheden to brouwen. Dos,
binne néven diveltsjes. En nou, scille
wy ris sjen of se jimme ek wol-oait sa
to fiter hawn hawwe as my. Harkje
mar ris.
Ik kaem op in jown thés. Ik hie
sa’n bytsje op brilloft wést, ta eare fen
in jong pear, dat de folgjende wike de
greate stap dwaen scoe. Myn broer,
wy sliepten yn ien keamer, mar dan
Idem (gebakken onder rabbinaal toe
zicht) f0.41 per K.G., f O.löVï per 400
gram en f O.O8V2 per 200 gram.
Ter toelichting van dit besluit deelt de
minister un de gemeentebesturen mede,
dat hij in verband met het feit, dat de
inkoopprijzen, welke moeten worden be
steed voor inlandsche tarwe en rogge,
thans belangrijk hooger zijn dan de
prijzen van den oogst 1917, ook in ver
band met den gestegen prijs van buiten-
landsche producten, genoodzaakt is ge
worden den inkoopprijs voor de gemeen
ten van regeeringsmeel en den prgs van
regeeringsbloem en de daarmede verband
houdende wittebroodprijzen te verhoogen.
Bepaald is, dat met ingang vu 19
October zal worden verstaan onder Re-
geeringsbloem, een mengsel vu 10
K.G. gerstebloem, 12 K.G. roggebloem,
8 K.G. Amerikaansch meel en 70K.G.
bloem, verkregen door uitmaling op 80
pct. van 12 K G. buitenlandsche tarwe,
36 K.G. inlandsche tarwe en 52 K.G.
inludsche rogge
en onder regeeringsmeel15 pot. in
ludsche tarwe, 10 pot. buitenlandsohe
tarwe, 50 pot. inludsche rogge, 10 pet.
maismeel, 10 pot. erwten en/of boonen,
5 pot. gedroogde aardappelen/aardappel-
poeder, of15 pot. inlandsche tarwe, 10
pot. buitenlandsche tarwe, 60 pot. in-
iandsohe rogge, 10 pot. maio en/of maïs
meel, 5 pot. gedroogde aardappelen/aard-
appelpoeder.
Vervalschlngen.
Nu er aan alles gebrek is en we reeds
gewend zijn, ons met surrogaten te be
helpen, heeft de knoeier en vervalsoher
een breed terrein gekregen. Vroeger
aldus het »Mbl. t. d. vervalsohingens
hadden we zoowat eens per maand
een vervalsoher te signaleeren, nu zouden
we daarmee wel dagwerk kunnen houden,
wat niet zeggen wil, dat het blad se
nu maar 1
naleert er weer een paar.
Zeep. Er wordt tegenwoordig zeep
aangeboden met een watergehalte van
meer dan 86 pot. ’t Zou voor niemen
dal nog haast te duur zijn. Wie geen
deugdelijke zeep kan krijgen, koope goed
reinigende surrogaten, welke tegen niet
overdreven prgzen als surrogaat verkocht
worden.
Saccharine. Geconstateerd is een ver-
valsching met 72l/z pot. meelhet ove
rige was dubbelkoolsure soda met slechts
een spoor van saccharine, alles tot fraaie
tabletjes gemaakt zonder den num vu
den fabrikut.
Bureaucratie.
Een militair, in het genot van klein
verlof te Kamerik bij Woerden vertoe
vend, moest wegens een gering delict
voor den krijgsraad te Arnhem ver
schijnen en werd nu op grond van mili
taire reglementen genoodzaakt zich eerst
te melden bij zyn depót, dat te Leeu
warden gevestigd is, om vandaar weer
naar Arnhem terug te reizen...
Ja ja, de offioieele weg is een luge
weg en leidt van Woerden, via Leeu
warden naar Arnhem.
Noodslaehting.
't Is allemaal noodslaohting tegen
woordig. Opmerkelijk hoe thans voor,
menig slachtbeest een ongeluk op een
klein plaatsje zit, of hoe snel *t kan
worden aangetast door het eenofuder^
dat een onmiddellijk slachten gebiedend
maakt.
De »Haagsohe Posts sou het binnu
de perken willen houden met een kort
decreet als het volgende
>Van elke noodslaohting moet door,
hem door of voor wien geslacht wordt,
per dringend telegram kennis worden
gegeven au het Rijkskantoor voor Vet
en Vleesch te Gravenhage. Dit tele
gram wordt geacht te zijn regeerings-
telegram. Het overseinen geschiedt
kosteloos. De noodslaohting moet gedekt zullen dus door do gemeente aardappel-
FRISO
i
i
1
o
T
I
o
O
L;
