Nieuws- en
Rinnen.
i
1
i
p.
[I
Advertentieblad L---.....
1
H
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
BERICHT.
per 400 gram f 0.16.
ZATERDAG 12 OCTOBER 1918.
44ste Jaargang.
No. 42.
Officieel Gedeelte.
Binnenlandseh Nieuws.
'>g
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM. -
•t) 200 0.08»
FRISO.
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid
voor
’t einbislüt seis oan ’e
Lit dat mar Ijeaver rinne,
elke regel meer 6 ets.
Voor abonnementen vrage men ome
speciale tarieven.
Wjj vertrouwen eveneens dat ome ge
achte adverteerders zich door deze verhoo-
ging niet zullen laten afschrikken, maar
ons hunne advertentiën geregeld zullen
bleven toezenden.
Met beleefde aanbeveling,
De Uitgever,
T. GAASTRA Bz.
n, 1
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 30 cents,
elke regel meer 5 cents.
Grootere letters naar plaats-
ruimte. Buiten Friesland, uit-
I gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel. Bij abon
nement belangrijk lager.
Distributie-maatregelen.
Zeep. Het »Hbl.« meldt, dat het
bericht nopens het staken van de zeep
fabricage met betrekking tot de toilet
zeep juist is, op deze uitzondering na,
dat toiletzeep voor medisch gebruik en
Met het oog op de steeds stygende in
koopsprijzen van papier, drukinkt en alle
andere voor het bedrijf benoodigde mate
rialen, benevens het gedurig hooger worden
der arbeidsloonen, zyn wy genoodzaakt
ons blad nogmaals eenigszins in prjjs te
verhoogen.
Niet anders dan noodgedwongen gaan
wij tot dezen maatregel over, en vertrou
wen dan ook ten volle dat de geabonneer.
don op ons blad hiermede genoegen zullen
nemen.
Tevens besloten wy in het vervolg per
kwartaal over de abonnementsgelden te
disponeerenvoor buiten de stad, om on-
noodige porto’s te voorkomen, blijft de
regeling per halfjaar bestaan.
Do verhooging gaat in met hot 4e kwar
taal 1918, zoodat voor het 3e kwart, nog
de oude prys, 35 ets., blyft gelden. Voor
het 4e kwart, zal dit evenwel 45 ets.
bedragen, terwijl by inning per post voor
het 2e halfjaar T8 92i/2 ct. zal worden
berekend en dan verder per halfjaar fl.
Hot meerdere dat men betaalt bedraagt
dus voor de stad 10 ets. per 3 maanden
on voor de bladen welke por post worden
verzonden 15 ets. per halfjaar.
Zooals gezegd hopen en vertrouwen wij
dat onze lozers deze geringe verhooging
zullen billyken.
Ook de prijzen der advertentiën worden
eenigszins verhoogd, zoodat deze nu zyn
omdat de minister nader deskundige ad
viezen in wint.
Nieuw model broodkaarten.
Met ingang van de 77ete broodweek
zal de broodkaart niet meer 2800, dooh
1400 gram tellen. Het formaat wordt
kleiner. De bons van 100 gram zullen
verdwijnen, daar deze in de prakt yk niet
meer noodzakelijk blijken. De bruin
brood- en roggebroodkaarten sullen naast
de bons voor 400 gram ook bons voor
200 gram bevatten.
Overdracht van den scheurplicht.
Men schrijft uit onze Provincie aan
het »N. v. h. N.«
A. is huurder van een perceel land,
hetwelk bezwaard is met de verplichting,
om hetzelve in bouwland om te zetten,
doch heeft voor sioh «elven geldende
Rinnen is? Ja, fenseis, yen to foot
earne hinne jaen. Derom geane wy de
natürlike bitsjutting mar foarby, om ris
nei to gean de forskate figuerlike At-
drukking! dy ’t fen «rinnen! ófliend
binne. Sa seit men, honear ’t menim-
men yn lang net sjoen hat, honear men
net wyt hwer ’t de persoon tah&ld en
dochs langstme hat him ris to sprekken,
as men him ünforwaohts OntmoetNou,
der rin jy my samar tsjin ’t liifdat
docht my plesierho stiet it libben ’k
Ha faek om jo tocht.
Mar as yen nou ek ris de iene of oare
üt lummeleftigens tsjin ’e hüd oan rint,
dan komt er in oare tael los, dan is 't
-
reden, om zich van die verplichting te
ontlasten en is bereid zich een geldéiijk
offer te getroosten. B. daarentegen vindt
dien scheurplicht zoo bezwaarlijk niet,
misschien omdat bij voor het eigenlijke
verbouwen van den grond eene flinke
opleiding heeft gehad. Onder die om
standigheden nu komen A. en B. over
een, dat deze van genen den scheur
plicht over zal nemen. Voor den staat
is het hetzelfde, of A. dan wel B. mede
werkt tot het breken van den grond,
om aldus de productie te helpen ver
hoogen, vandaar ook, dat dergelijke over
eenkomsten kunnen rekenen op de mede
werking der gewestelijke productie-com
missie. Als geldelijk offer, hetwelk A.
aan B. wel betaalt werd mij een bedrag
genoemd van f 150 per pondemaat (36
Are.) Op deze manier gaat de scheur
plicht van den een op den ander over
en blijkt andermaal (evenals vroeger bij
de veevordering) dat in dergelijke ge
vallen voor menig landbouwer ook de
Scheurwet eene andere benaming is voor
eene nieuwe belasting.
Bij openbare verkoopingen van lande
rijen is het zaak om vooraf een nauw
keurig ondersoek in te stellen omtrent
de vraag, of op de in openbare veiling
gebrachte perceelen ook scheurplicht rust
en zoo ja, in welke mate. Dit onder
zoek kan het best worden ingesteld bij
die personen, welke met de plaatselijke
omstandigheden der voor scheurdwang in
aanmerking komende perceelen bekend
zyn en wel bij gebrek aan een openbaar
register, waarin de verplichtingen tot
scheuren van gronden nauwkeurig zijn
aangewezen.
Practisch is aan het nemen van der-
gelijke informaties dit groote bezwaar
verbonden, dat men zich als mogelijk
toekomstig kooper van een of meer per
ceelen wat al te veel bloot geeft, iets
wat natuurlijk in strijd is met een goede
taktiek.
Wellicht zouden dergelijke bezwaren
kunnen worden ondervangen, door aan
den verkooper van een perceel land de
verplichting op te leggen om vooraf
duidelyk kenbaar te maken, welke per
ceelen met den scheurplicht zyn belast
onder verplichting zijnerzijds, dat hij in
ieder geval gebonden is het onroerend
goed vry van scheurplicht te vorkoopen
on te leveren, indien hij daaromtrent
voor het houden der openbare veiling
niets had bekend gemaakt.
Vervalsching van meel en puddingpoeder
met schadelijke bestanddeelen.
Er wordt tegenwoordig wat af ge
knoeid. Het «Maandblad tegen de Ver-
valachingena constateerde in een los ge
leverde meelsoort als tarwegries voor
»kindervoeding< (I) (verkocht a f 4.50
per K.G.) niet minder dan 12 aluin
(zwavelzure-potasoh en aluinaarde.) Een
tweede monster «puddingpoeder! bevatte
4 °/o krijt, terwijl een «surrogaat voor
eiwitc a f 12,15 per K.G. geleverd,
caseïne bleek te zyn met borax vermengd,
blijkbaar ter bevordering der oplosbaar
heid, dooh tevens van schadelijke uit
werking op de gezondheid. Verder bleek
een «puddingpoeders gedeeltelijk uit
bollen meel samengesteld te zyn. Tapioca-
meelsoorten bleken niet mindor dan c.a.
13 en 8 minerale bestanddeelen (zand
en silicaten) te bevatten, terwijl peper
eveneens, behalve met meel, met zand
vermengd was.
Eieren.
De Limburgsche kippenhoudérs zyn
blijkbaar tevreden met een prys van on
geveer dertig cent voor een ei. Bedroeg
toch de vorige week de aanvoer op de
Roermondsohe mijn slechts 40 000 stuks,
omdat velen, die eieren in voorraad had
den, de kat eerst eene uit den boom
wilden kijken. 5 October, waren er meer
dan 100.000 stuks ter veiling gebracht,
maar niettemin was de markt nog eenigs-
zins williger, daar het minimumbedrag,
worden vervaardigd.
Bij de besprekingen, in het Rijks-
zeepbureau gehouden om de zeepfabri
cage, met het oog op toenemende vet-
schaarsohte, nog meer te beperken, is
de wensohelykheid naar voren gebracht
om meer dan tot heden geschiedde in
de behoefte aan huishoudzeep te voor
zien. De fabrikanten zyn thans proeven
aan ’t nemen met een soort kleizeep van
twintig procent vetzuurgehalte, belang
rijk beter dus dan de tegenwoordige
zeepsurrogaten, die slechts een uiterst
miniem vetzuurgehalte mogen bevatten.
’t Ligt in de bedoeling 1 November
a.s. met de fabricage van dit surrogaat
te beginnen en op zyn vroegst 1 De- - -
cember a.s. met de beschikbaarstelling «H-ing
voor het publiek.
Suiker. Den minister van Land
bouw is door de Suikervereeniging voor
gesteld, den suikerprys te verhoogen tot
30 cent.
De Minister van Landbouw heeft een
maximum kleinhandelprijs voor suiker
melis I of daarmee gelijk te stellen soor
ten vastgesteld van 30 cents per x/a K.G.
Voor suiker bereid onder rabbinaal
toezicht geldt een maximum-kleinhandel-
prys van 34l/a ct. per t/2 K G.
Haring. De minister van Land
bouw heeft verboden het inzouten van
Zuiderzeeharing en spiering.
Dit verbod zal niet van toepassing
zyn op het inzouten van die partyen,
waarvoor vergunning is verleend door
den directeur van het Rykekantoor voor
Visoh te IJmuiden.
en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per halfjaar
70 cents; per post 85 cents.
Enkele Nos. 4 ets.
Ingezonden stukken Don
derdags in te zenden.
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór 11 uur.
rint hjir de doarren üt ’e heakken
ejuch dy gewoante is wol óf mar net
oan to rieden. Wêz goede barren, hwent
in goêbürman is better as in fiere frjeon,
mar wêz gjin drompelwédders by in oar
en mij seis ek dy soarte bürljue. Earst
is ornaris moai waer hwet de klok slacht,
mar ’t wol mei koarten wol ris yn raer
waer omslaen. Earst tige frjeonen, let
ter safolle de oare kant oer, en fyannen.
«Net to heech rinne.! De foetten
Ijeafst in bytsje by de groun hélde. Yn
yens skriuwen, (der moatte de allernyste
fryske dichters ek foaral omtinke) en
yn yens praten net to heech gean. Un-
bigryplik for imtnen wêze, dat is net al-
linne in tokoartkommen fen bislist lear-
de ljue, honear ’t se for in publyk fen
sljuchtwei minsken steane, mar ek faek
fen ienfaldige minsken. Is de earste to
geleard, de oare baud him nei en docht
dat yn tael, dy ’t er seis net iens bi-
gryp‘-
Dy ’t for it publyk sprekt moat al-
ynbrekkers jyj p|a{ j,y j6 groun bliuwe sa mooglik
en sa min frjemde wirden en bylden
brüke as 't kin, omt er oars foarüt wol
wit, dat men him dochs net bigrypt.
We binne op it stik fen foardraohten
for in gewoan publyk al moai foarüt
gien. Op elk gebiet fen kennis, kunst
en wittenskip hat men al sprekkers, dy
’t oer de macht fen 't wird hawwe to
biskikken, en dy ’t duedlik sizze kinno
hwet se bidoele.
«Yn ’t hÜTulert rinne.De boel rint
yn ’e war, wol men hjir mei sizze. Der
’t gjin oarder en regel is, rint meigau-
wens de boel yn *t hündert. Dat sjuoht
men yn in hüshêlding, yn in bidriuw,
en dat sjen we nou al lang yn *e wrald
om üs hinne troch de oarlooh. En der
’t de boel yn ’e war is rinne de saken
meastal hirder as in hynsder en wein
ride kin, efterüt, dan wolle de saken
wol ris forrinne.
net ünmooglik as we sizze, tinke to
minstenTo, greate droomer, tink om
dyn bienwirk, ejuch hwerato rinste en
wy binne neat mei sok in üntmoetinge
forhearlike.
Ek kin men oan it rinnen fen imtnen
sjen ho ’t it er mei syn biskaving en
aerd likernóoh ütsjocht.
It op in rinnen sette. Der etiket
faek ek net folie goeds yn. Mennichien,
dy ’t it yn syn heitelan to bént makke,
sa bünt, det de man mei glêdde knopen
him wol ris sprekke wol omdat er in
sür apeltsje mei him to skilen hat, set
it op in rinnen en siket yn ’n oar wr&ld-
diel ünderdak, omdat men him der jin
sen, ünkindich mei eyn skurvens, yn
frede lit. Dat op ’e rinfleanen is *t wirk
fen bankeretslaeners, moardners, dieven
mear sokke soarte
i er gjin sin oan
hawwe in jier of hwet op Rykskosten
yn *t Ryksloaejemint to Ljouwert, of
earne oars, bjar üt to püsten.
Hwent howol, en dan
foaral dy *t faek biwizen jaene dat se
ek goede ütbrekkers binne, sokken yn
’e regel al moai glêd binne jonge dy
groue izeren skoattels I (Friso hat der
noait efter sitten, hjer) *t is sa noflik
los rinne to meijen I
Immen er yn rinne litte. Nou ja,
mei in Aprilgrap is det soms wol aer-
dioh. »Och,« rop Jan, do ’t er Piter
ütlitten hie, dy ’t al in aerdich ein foart
wie, «kom noch efkes werom je, ik ha
dy noch hwet to sizzen.! Piter kaem
haestioh werom en Jan lüstere him foar
’t ear «Ast troohroan wierste, sooest
hast al thüs west hawwe.! >Forr...«
sei Piter. Sjuch immen er sa yn-
rinne to litten, is wol ris aerdich, en dat
bidoele wy hjir nou just ek net.
Mar as men yn ’e hannel in oar er
ynrinne lit, dan is de grap er óf. Troch
sok in forriveijen wirdt it fortrouwen
wei, en komt der wantrouwen for yn’t
plak.
«Lit dat mar stiltsjes rinne.e. Safolle
to sizzen as bimoei jy der net mei. Dat
is yn mennioh opsicht in goede rie, wol
wirdich dy op to folgjen. Men moat
yens hannen net yn in ridende wein
stekke I En dochs wirdt det faek dien.
Forsiker, hwent hwerom bimoeit Klaske
bjar dan mei it hüslik getsier fen hjar
bürljue? Licht dat se ’t mei bjar bür-
an
in
m
wijf, hwa *t se fordedigje scoe tsjin dy scheerzeep ook na 1 Nov. zal mogen
hjar man, op
stok krijt.
Klaske.
Hwerom mingt Klaes him yn ’e kwes-
gesUld op: van tot regels 60 cte., Ifoêkinde fen him hat mei
immen dy t wol ris hwet sinten sjen
wol. Hwerom makket Klaes him sa lilk.
en hwerom jowt er de moanner fen syn
frjeon in draei om *e earen dy *t him
seis letter fiif goune komt to kostsjen
Och Klaes, lit Ijeaver it smoarge wet
ter dat troch de goate de doar foarby
rint, mar stiltsjes rinne.
«Net mei yens holle tsjin ’e mürre
oanrinne.t Hwent in mürre is bird.
(Lykwol wirdt er ek wol ris hüzen boud
mei binnemürren der ’t men mei in
breidspriem bést trochhinne stekke kin.
As *t hüs mar sa ’n bytsje stean bliuwe
kin en in groue hier docht...) Mar wy
bidoele hjir dy ülderwetske, dy *t in
hopen nijljoohters »iwige« mürren neame
seoene. Sok soart mürren der rint men
dochs net troch hinne, en like min rint
men se om, men scoe dos hwet dwaen,
det oars net ütijuchte as dat men yen
seis de holle ynrinne seoene. Men kin
ienmel gjin izer mei hannen brekke.
En nou hawwe wy mear mürren as dy
’t fen stien by stien opelkoar Set binne,
op it each.
«De drompel by immen smoarch rinne!
Forsiker, in minske hald fen selskip.
Der binne net folie dy ’t der büten kinne.
Mar de gewoante fen sommigen om sa
faek by de bürljue yn to rinnen, op el
ke üre fen 'e dei, sadat men fen immen
dy 't det docht, ek wol seithy of sg
De BURGEMEESTER van
Workum maakt bekend, dat
volgens ministerieele aanschrij
ving, met ingang van 16 Octo
ber 1918 de navolgende
maximum kleinhandelprijzen
voor tarwe-waterbrood (gebak
ken van Regeeringsbloem) zijn
vastgesteld
Workum, den 5 Oct. 1918.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD. d“
De nieuwe Posttarieven.
Naar de «Tel.! meldt, zullen de nieuwe
posttarieven als volgt worden vastgesteld
Voor brieven van niet meer dan 20
gram 71/, cent.
Van 20 tot 100 gram 10 cent.
Van 100 tot 200 gram 15 cent.
Van 200 tot 1000 gram 20 cent.
Voor elke 1000 gram of gedeelte
daarvan 5 cent meer.
Het port van een brief van niet meer
dan 20 gram te bestellen binnen den
kring van het post- of hoofdpostkantoor
waar de brief ter post is bezorgd, be
draagt 5 cent.
Voor briefkaarten zal 5 cent verschul
digd zijn.
Gedrukte stukken tot en met 500
gram 1 ‘/3 per 50 gram of gedeelte daar
van. Boven 500 gram t. e. m. 1000
gram 20 ct. Voor elk meerder gewicht
van 1000 gram of gedeelte daarvan 5
cent.
Nieuwsbladen en bijvoegsels Vi 0Bot
per 50 gram of gedeelte daarvan.
Monsters: 2^ cent per 50 gram of
gedeelte daarvan.
Voor postwissels zal verschuldigd zijn
5 cent voor een bedrag van f 12 50 of
gedeelte daarvan.
Het uitstel van de oproeping der
lichting 1919.
Het uitstel van de oproeping van de
2e en 3e ploeg der lichting 1919 i%
naar de «Tgd! meldt, mede een gevolg
van de zeer groote opbrengst der lichting,
waardoor bij de depóts moeilijkheden
konden ontstaan voor de huisvesting.
Een tweede reden voor uitstel der in
leving moet gelegen zijn in de noodza
kelijkheid om overal het kader en de
geoefende manschappen in gereedheid
te hebben aan de Zuidergrenzen.
Eenheidsslgaren.
Dat totnutoe geen uitvoering is gegeven
aan het onder den afgotreden Minister
van Landbouw geconcipiëerde plan, om,
tegenover de beschikbaarstelling der z.g.
eenheidssigaren, de fabrikanten tot uit
voer vergunning te verleenen, heeft tot
meer dan één commentaar aanleiding
gegeven. Naar men verneemt, ia het
denkbeeld dier uitvoer-vergunningen niet
onmiddellijk door den huidigen minister
van Landbouw overgenomen, omdat deze
om twee redenen bedenkingen had tegen
de voorgenomen regeling. In de eerste
plaats moet de Regeering het in het
algemeen principieel onjuist achten, bin-
neniandsche prijsregelingen te veel vast
te koppelen aan uitvoervergunningen en
in de tweede plaats zou de ontworpen
regeling voor de «eenheidsaigaren! een
zoodanig ingrijpen in den geheelen han
del in dit artikel noodzakelijk maken en
een dergelijk aantal ambtenaren voor
controle en toezicht vereischen, dat de
vraag overweging verdient of zulke in
grijpende maatregelen wel toelaatbaar
zijn, waar het een artikel geldt, dat niét
tot de noodzakelgke levensbehoeften kan
worden gerekend.
Intusachen is nog geen definitieve be-
FRISO
1
i
i
o
Q
r
f-
n
T
IV ets
