l
1 Nieuws- en Advertentieblad
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
In wiare skisdais.
45ste Jaargang.
ZATERDAGV^JUNI^1919.
Nö. 23.
Officieel Gedeelte.
Binnenlandsch Nieuws.
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM. .-I - .-t
Der ek al krekt-
FRISO.
i
vernield.
I
Reclames voor Handel, Nijverheid
voor
de boel fen aeijen
Dat skoandere
Mar a a binne
efterhüs.
Jan kaem binnen, lei de koeke op ’e
tafel. Seach en hearde nimmen. Bigyng
oan *t wiif to roppen. Gjin antwird.
Dan mar ris siikje. Krekt oerein fait
er tsjin *e pultrom oan. It posleinen
bieldeje dat der op stie, bigyng krekt as
Jan to widzjen, it foei foaroer, en kletste
yn grüzeleminten oer ’e flier. Bidêst
stie Jan der mei ayn wiete eagen nei
to ajen, dan nei de gronn, dan nei de
pultrom ayn boppe-ein Tryn hie ’t
lewe< heard. Èja koe ’t net mear fele.
sjucht de diggels en wirdt wyt fen lil-
kena.
Greate sfiplap
mei te je noch ek
bieldtsje fen üs beppe
wy net troud
Tryntsje-lea kriet Jan.
Ja Tryntsjelea* En op dat wirdt
spile er him in toaneel óf, hwer ’t de
awakke helte de haedrol yn apile en Jan
de finderlizzende par tijyn foaratelde.
Ho ’t it krekt tagyng wit ik net, mar
De prijs der Advertentiën a
is van 15 regels 60 cents, X
elke regel meer 6 cents. X
Grootere letters naar plaats- a
ruimte. Buiten Friesland, uit- a
gezonderd Familieberichten, X
10 ets per regel. Bij abon- X
nement belangrijk lager. X
Noch
O,
Tot plaatsing van Adv. en
Fierder doarst se net tinke, hwent hy
acoe nou dochs net mear komme en hja
moast hjar greatskens fen bjar jonkheid
nou mar bisürje. Hja hie ’t sa fortajinne.
Mar, lyk as we by ’t bigjin al seine,
Jan hie in gouden hert én dat waerd...
»Uit achting
Aa sünt de tiid de achting üt wie,
dat lean ’k hast al, mar Jan dy kaem
noait wer aa dronken thus »Ut Freest.
Mar ik wol net bigjinne to kweasprek-
ken, en derom ophalde, en net mear
fortelle aa de oerlevering fen de akiednia
op ’e hispel brocht.
Belasting op waardevermeerdering.
Omtrent het bericht van de Nieuwe
Courante over een te wachten voorstel
tot het belasten van de waardevermeer
dering, deelt het »Fin. Weekbl,« mee,
dat het wetsontwerp, waarop dit bericht
dcfelde, veel verder gaat, dan daaruit te
lezen viel. Het ligt in de bedoeling van
den minister van financiën om 30
te heffen niet enkel van de waardever
meerdering van roerend en onroerend
goed, maar van iedere vermogensver-
meerdering, uit welken hoofde ook ont
staan tusaohen 1 Mei 1916 en 1 Mei
stond gedood en in een hoek geslingerd
van den jongste der Van Roekels
werden hier en daar deelen gevonden
aan den oudsten Van Roekel werd een
been afgeslagen en werden de oogen
Na overbrenging naar het
ziekenhuis overleed hij nog vóór den
De vrouw kwam er met een
De BURGEMEESTER der
Gemeente WORKUM maakt be
kend, dat de volgende
week verkrijgbaar zal worden j«> 87n g®lok of “ï11 u“g®lok -
gesteld op
bon 42d l/2 K.G. peulvruchten (voor zoover
voorradig).
bon 43d en bon 20 kinderkaart 31/2 ons
suiker.
bon 44d 6 K.G. kleiaardappelen.
bon 45d 21/2 ons ryst.
De Burgemeester voornoemd,
W. KROESE (L.-B.)
Workum, 7 Juni 1919.
nacht.
hoofdwonde af.
De ontploffing was zóó hevig, dat van
een huis aan den overkant der straat
de ruiten werden vernield en iemand,
die daar zat te lezen, tot achter in het.
en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
Hy moast noch in
sa ’n
Just net aa jong mear, ferwe der op
Gieaun ^stoarme, se te de keanaer yn, daarin een belangrijke bron van bestaan
- - vindt, spoedig en afdoend handelen een
niet misplaatste eiach. Naar men aan
het »Hbld.< mededeelde, zouden eenige
vaten petroleum oordeelkundig over de
plassen uitgegoten, reeds wonderen doen.
De nood der blinden.
In ona land moeten ongeveer 2370
blinden en 1410 half blinden zijn. Een
Staatscommissie die een onderzoek heeft
ingesteld naar het droeve lot dezer on
gelukkigen, acht leerplicht voor de bljn-
wol wit ik dat forearst Jan rare gau
nofteren wie en ten twade, dat de mat
ten yn ’e stoel üntsettende wreed en
hird fielden oan Jan syn efterst, de oare
deia net allinne mar dagen noch oanien
nei dit neipretsje.
En wylst Jan de bibanneling ünder-
gyng lei op ’e tafel syn ferake merke-
koeke mei sfikerletters aa wyt aa anie voor zij zijn bekwaamd.
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per kwartaal
45 cents; per post per half
jaar f 1.Enkele Nos. 4 ets.
Ingezonden stukken Don- X
derdags in te zenden. a
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór IJ uur.
den een eerste voorwaarde voor verbete
ring van hun lot. Daarnaast moet een
behoorlijke vakopleiding komen, omdat
zulk een opleiding de beste waarborgen
biedt, dat de blinde althans eenigermate
in zijn onderhoud zal kunnen voorzien.
Thana is het schrikbarend hoe weinig
de blinden verdienen voor ’t werk waar-
De Staatscom
missie zou daarom door steun van staats
wege aan de blinden een minimumloon
willen waarborgen.
In totaal acht de Staatscommissie voor
een en ander nog geen millioen gulden
noodig (totaal f 900.000).
Het dienstbodenvraagstuk.
Te Leiden ia, evenals in andere
plaatsen het dienst boden vraagstuk aan
de orde gesteld. Nadat er een dienst-
boden-vereeniging was opgericht, en
deze haar eischen geformuleerd had,
sloeg de mevrouwen de schrik om *t
hart. Op een vergadering waar do
eischen der dienstboden besproken werden
(f 200f 300 loon, met waacbgeld, kost
geld, vacantiegeld en extra loon voor
overuren), waren niet minder dan een
400 vrouwen bijeen. Een der dames
betoogde, dat op die manier middelmatig
groote gezinnen met minder dan f 5000
inkomen geen dienstboden meer zullen
kunnen houden.
Ten slotte is besloten, dat de dienst-
boden-organiaatie met de Leidache ver
een. van huisvrouwen zal trachten tot
een compromis te komen.
De ontploffing te Den Helder.
Het »N. v. d. D.< vermeldt de vol
gende bijzonderheden omtrent de Vrijdag
avond plaats gehad hebbende ontploffing,
die aan drie menschen het leven kostte.
Even na zevenen viel het onheil voor
in de Emmaatraat. De oorzaak was
wederom verregaande onvoorzichtigheid.
Bg een uitstapje van Heldersche jongelui
naar Texel moet daar aan het strand
een buis gevonden zijn, gesloten met
een koperen dop. Het afsohroeven van
dezen dop gelukte toen, dank zij de
onvoldoende krachten en werktuigen niet.
Thans is gebleken, dat deze buis het
ontstekingsmiddel van een mijn moet zijn
geweest en aldus gevuld was met pikrine-
zuur of nitro glycerine. Blijkbaar hadden
strandvonders, alvorens de mijn ter
slooping mede te voeren, dit gevaarlijke
deel er uitgenomen en toen helaas
achteloos weggeworpen. Hoe het zij,
het gevaarlijk voorwerp werd medeg e-
nomen naar Den Helder en waa n u
sedert eenige dagen in de woning van
den sergeant-torpedomaker Ras.
Ter gelegenheid van den verjaardag
van de vrouw waren hier een korporaal-
torpedomaker en de beide zoona van den
bootsman Van Roekel op bezoek en de
gastheer besloot, hij was toch deskundige,
het gevonden voorwerp te onderzoeken.
Terwijl de korporaal het huis verlaten
tad en de vrouw juist in de keuken was
om chocolade gereed te maken, gebeurde
de ontploffing, die zoo hevig was, dat
de geheele benedenverdieping van het
buis uit elkaar werd geslagen, het
plafond naar beneden kwam en het be
lendende huis geheel open kwam te
liggen.
De sergeant-torpedomaker werd ter-
komt,« lam me tear re se yn hjar aels, »in
eüplap... troch hjar skytwizena... hjar
greatskens... en ’t wie dochs aityd sa’n
goede jonge. Hwet seoed er hjir dochs
eigentlik dwaen wolle... by hjar ris sjen
Ja, aityd hie se wol hwet mei him op-
hawn... en aa Jan noch woe...«
It bakje sterke kofje die Jan goed
en ’t skynde him goed amakke to haw-
wen, hwent hy kaem al gau wer, noch
al ria wer... hij kaem gau ris, letter.
In feansjier neitiid wieme it allegjer
daggen yn ’e bürren. Jan en Tryn
hiene de lappen bij elkoar amiten. Foar
Tryn hjar hüeke stie in greate earepoarte
en doar en fineterkeainen wierne mei
grien en blommen omhongen. Oan ’e
goate boppe de foardoar hong in great
stik pompier, mei twa herten fen reade
en der finder de aprèuk
»Alde Ijeafde roastet net!...<r
*t Waerd wer merke. Alles gyng
wer alderwenat, it jongfolk rekke wer
oan ’e goai, de alderein joech him yn
in baea’ fromminsk ’e hoeken fen ’t »Kraentsje< smfik del
to priuwen. Wer aloeoh men Jut op
’e kop dat it rammele en kocht men
merkekoeken fen ’e awiete dis. Jan
wie ek wer oan *t merkehalden.
Hy kocht for in stfir, noch ris en
noch ris en yet ria
Der wie frghwet folk yn ’eherberch.
Jan moaat er ek ris twisken.
»Nou is ’t hjoed krekt in jier, dat
dy ’t trouwen oankomt is«, seiien. Jan
lake en knikte en kocht for in atfir.
»Ja, en noch sa’n flink wiif krigenc, '1919- Uitgezonderd zullen alléén worden
in oaren wer.
Jan lake en knikte en kocht for in
stfir.
»Siker, hjoed krekt in jier Jan
in rountsje, dat kin der op atean
Jan lake en knikte en traktearre, en
ae makken him poer, troch to pogohen
fen ayn» wiif.
»In best wiif ha ’k balte Jan de
seal oer en hy wie sa bros. En omdat
it krekt in jier wie moast er hjar to
wolkom-thfia jn moaije merkekoeke keapje.
Hy kocht ien mei sfikerlettera. »Uit
achting* atie der op
’t Wier al oer taienen. Deopwaerme
jirpela hiene al in hele aet op in koaltaje
etien en bigyngen wer kald to wirden.
Tryntsje wachtte ien lang en twa breed
gjin Jan. Grif wer oan ’e swier. Hy
hie bjar dooha sa heilioh fintbjitten noait
mear to drinken. Mar o, hja twivelje
nou.
De vermoedens makken hjar waerm,
wonnen hjar op. Sooe se ’m seis mar
net helje Se sooene hjar utlaeitsje, nooh
’t acoe in opatoatsje wirdeT’
efkes waohtsje, der kaem er oan.
hja seach it al fen fierren. Mis.
Se kókke hast fen kwea-ens, akoerde
dy hjir noch op ’e lette wolle?... de doar iepen, en fleach yn ’t hófke,
vermogenavermeerderingen door erfenis,
huwelijk, enz. Deze belasting komt dus
in de eerste plaats neer op een ver
hooging van de oorlogawinatbelaating met
terugwerkende kracht. Van de vermo-
genavernaeerdering ia in vele gevallen
reeds 30 °/o betaald wordt nu van de
resteerende 70 21 °/o der oor
spronkelijke 100 geheven, dan wordt
daardoor de totale heffing tot 51
verhoogd.
Bovendien worden alle vermogenaver
meerderingen belast, die door de O.W.-
belaating niet zijn getroffen, zooala
koerswinst op effecten, waarde-vermeer
dering van onroerend bezit, enz.
De malaria-mug.
Voor de versterking van den zeedijk
beoosten Muiderberg heeft men de klei
afgegraven van-5 H.A. weiland. Daar
door heeft men een ondiepen poel over
gehouden,. waarin de malaria-mug een
veilige kweekplaats heeft gevonden waar
de larven noch door vele kikvorechen,
-i door vissohen bedreigd worden,
milliarden muggen zwermen des avonds
vooral bovon deze plassen. De gevolgen
blijven niet uit. Tal van malaria-
patiënten komen thans onder genees
kundige behandeling, de ziekte vertoont
zich zoowel onder aohOölkinderen als
grooten.
Tevens verspreidt het moerasgas bij
Oostenwind over het dorp Muiderberg
een zeer onaangenamen geur.
Waar de malaria hier vroeger slechts
sporadisch voorkwam, zocht men in het
zich zoo onrustbarend uitbreiden van
deze ziekte in die poelen de oorzaak.
Voor de gezondheidscommissie is hier
in ’t volksbelang in ’t algemeen, en voor
hot lieflijk dorpje Muiderberg, in ’t bi-
zonder, dat tal vgn toeristen trekt en
It forfolch.
De oare deis seach Tryntsje Jan al-
hiel net. Frjemd. Oars seach se ’m
aityd wol, en nou netDat fielde se.
Hja miste hwet. Hja hearde grutsjen
fen Jan. Jan wie wei, wie weiwirden
yn *e nacht, foartgien, en nimmen wist
hwer hinne. In gefoel fen forlitten-wezen
triek hjar djip yn bjar binnestedo krige
se der besef fen, hwet Jan hjar eigentlik
wie. Se waerd stil, efterhaldend. Se
waerd bleek, noartlik en fortrjitlik.
>Ho scoe ’t mei Jan komme tocht
se. Misskien gyng er it forkearde paed
op, en wier *t dan hjar skild ek Hja
mimérè, fielde neibirou mar Jan kaem
net werom. Tryntsje waerd yet bleeker,
yet stiller en bleau allinne, hwent de
nijboerssoan hie it greatske ding rinne
litten. Hja hie him mei de merke mar
min foldien en nei de merke wist er al-
heel net hwet er oan hjar hie. Sa stie fen oandwaenlikens op it al griis-
frjemd as hja him do hieltyd oanfoel...
en derom hied er ’t mar gau ütmakke.
En Jan bleau mar wei.
Hja bigyng hjar to forbylden, dat de
minsken er bjar op oanseagen, bjarnei-
wiisden, oer hjar praten, as hie se in
moart op hjar gewisse. Hja koe der
net mear wêze to Flearterp, en de
Maeijes der op bistelde se hjar by in
boer fier foart.
Jan troude net en Tryntsje troude net
Jan bigyng syn fortriet yn ’e jenever
to setten, en Tryntsje waerd al mar
kiessiger en lêstiger. En beide waerden
se in dei alder.
Mar in dfibeltsje kin nuver rólje as
’t op ’e kant komt. Der sooe in nij
kenael groeven wirde troch it plak der
’t Tryntsje earne wenne. Jan wier pol
derjonge wirde, sadat er tafallich ek op
dat plak fen Tryntsje kaem.
Jierren wierne der forroan sünt de
tiid dat se elkoarren for ’t lést sjoen
hiene. Nou seagen se elkoar wer, mar
hja bearden dat se elkoar net seagen.
Hja diene, as koenen se elkoar net.
Tryntsje wenne der allinne yn in
keamerke. Rom soppe ’t bjar net. Se
fortsjinne hwet mei breidzjen en naegen,
mei mfitsewaskjen en soks mear.
De kfiltsjen wierne üt ’e wangen en
tearkes en f&iden wierne der for yn ’t
plak komd. It sjongen wier dien, de
stimme gans skerp. De jongfaem wier
yn hjar forballe, de aldfaem siet by bjar
op ’e troan. Mei nimmen hie se ge-
doente, mei nimmen gyng se om. Sa
‘k sei soms seagen Jan en Tryntsje
elkoar, mar diene oft se elkoar net
koene... en dochs...
Dochs tocht Jan wol ris»Hja halde
fêst wol fen my, se hat op my waohte...
se soil ’t ek wol net to rom hawwe.c
Dochs tocht Tryntsje wol ris sSpitich
Jat Jan sa wirden is.... sa drinkerich....
Wie oars aityd sa ’n goede jonge, en
hy hie ’t sa op my munte... ’t Is myn
skild... Wy koene beide noch wol...
kleurige bosk hier to wriggeljen.
Al gau hied er in bo^je jonges efter
him oan. Mar dat hindere him neat.
It doel fen ’e reis wie ien dingTryn
Hy wie der hast.
Mar yn al syn loksilligens hied er net
rekkene op ’e djippe weinspoaren en,
plof! der lei er langüt oer ’e groun.
De koeke stoude wit hwer, en wier sa-
mar bimachtige en omparten en for-
dwoun yn ’e halige jongesmfilen.
Forsuffe lei er in hoartsje to kypjen,
probearre do om oerein to kommen Mar
heal oerein krige’r in trluwke fen ien
fen ’e greatste belhammels... Och hwet
in wille mei Jan.
Tryntsje hearde it en loerde ris troch
it finster. Skoaf en skande Is dat in
minsk behanneljen Hja seach, en seach..
goede Grytsje I ’t Wie Jan. Jan ’t
boartersding fen ’e kweajonges... Hwet
scoe
Seoed er faeks?... ’t Koe bjar ek
neat skele, mar dit mocht se net ge-
wirde litte. Se stoarme ta de doar üt,
joech ien fen ’e rekels in draei om ’e
earen, dat it klapte en de oaren foral-
terearre troch dy finforwaohte oanfal,
üt elkoar stonden.
Hja gyng op Jan ta, holp him oerein
en loadste ’m nei binnen. Se prakke-
searde ’m op in stoel, flak foar ’e tafel,
eii Jan liet syn swiere holle op earms
falie, wylst er pfilmfileTryntsje.
Do ’t de kjellens er üt wie, kamen
de jonges neijerby, loerden sfinder skamte
troch de glêzen en songen en gek-oan-
stieken dat it in mirakel wier...
Roef! der foei it gerdyn foar bjar
noas nei omleeoh. Nou wie ’t moaije
der óf en swietsjeswei gyngen se üt
elkoar.
In bytsje triljende fen oandwaenlikens
gyng Tryntsje do nei ’t kokentsje om in
sterk bakje kofje to setten, mar do ’t
se der wei weromkaem lei Jan to
snoarkjen as in fild-baeroh.
»Dat wie der nou fen him tolfinne
’t Waérd merke.
lyk as to Flearterp.
De selde merke mei in pear kream-
men,‘ mei hwet ütlitten jongfolk, mei
hwet frouljue mei bern oan ’e han en
oan *e rokken, mei hwet manljue dy ’t
>preauwen<...
Jan wie ek oan ’t merke balden en
»preau« ek. Ien bittertsje, noch in bit-
tertsje, in hele soart bittertsjes.. tofolle.
Se pleagen him.
wiif siikje. To mar. Hy wie
flinke kearel.
mar hwet scoe dat? Hwet wie in &ld
feint In sukk’ler yn ’e wrald 1 Hja
hiene al in wiif for him ütsooht. Krekt
fen syn jierreii, wol in bytsje kjedde-
eftich, mar oars i
Tryntsje mütsewaskstet.
»Wel, for in houten balstien, dat
skeelde net alles, tocht him. »Kaslein
jaen my noch ris in bittertsje*. En Jan
fielde ’m sa noftlik, sa rom om ’t hert,
sa wis fen syn saek, dat er tochtDe
kfigel moat mar troch de tsjerke. Foart
der mar op ta.
Mar om in foege oanloop op Tryntsje
to krijen, tocht him, moast er mar in
oranjekoeke mei op reis ha. Dy koed
er hjar, om to bigjinnen, earst aityd ris
foar balde, en dan scoe *t oare fensels
wol komme. Sa sein sa dien. Hy kocht
in koeke en sette de stap, ’t Gyng
wol ris oer ’e foet, en ’t lawearre der
sahwet l&ns mar ’t paed wier breed
It koe in misstap lije. Syn greate eagen
der dripten wiete triennen óf, en de pet
i
i
FRISO.
