Nieuws- en Advertentieblad
Fryske lölksteltsjes.
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1919.
45ste Jaargang.
No. 39.
Binnenlandscb Nieuws.
Officieel Gedeelte.
3Va ons Suiker.
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM.
Tot plaatsing van Adv, en Reclames voor Handel, Nijverheid
voor
Dit blad verschijnt des Za-
terdags en kost per kwartaal
45 cents; per post per half-
jaar f 1.Enkele Nos. 4 ets.
Ingezonden stukken Don-
derdags in te zenden.
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór 11 uur.
«kikte skreau hy cp in great stik pom
pier dizze wirden Alles hwet hjir yn
hüs is, meat bjir ek yn blinwe nimmen
mei der hwet fen oanroere.®
Dit pompier, foarsjoon fen de baes syn
bélnteikening, waerd op ’e solde tafel lein
en do gyng de baes, nei *t er it fisster
opikoud hie, op béd. Domeny mocht
dit ek dwaen, mar fen sliepen kaem
De prijs der Adverteutiën
is van 15 regels 60 cents,
elke regel meer 6 cents.
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland, uit
gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel. Bij abon-
nement belangrijk lager.
♦♦♦e
standers van een school met den Bijbel
zetten door het bouwen eener bizondere
school werd asnbesteed, personeel opge
roepen. Meer nogmen trachtte het
bonwen eener openbare school te ver
hinderen. Eindelijk kwam de zaak zoo
ver, dat er om geloot zou worden, of
er een openbare of bizondere school zou
komen. En het lot besliste ten gunste
der bizondere school. Die komt er dus.
bifel. Wy hawwe net allinne stringe
wetten, mar myn mannen seoene alle-
gjerre for my troth it fjür gean wolle.
Nou wieme wy ófspritsen dat ik, hjir
oernachtsjende. op in bipaelde üre it
finster fen myn sliepkeamer iepen je soil
om der in man of fjouwer ta yn to lit-
ten en dan mei it rowerswirk to bigjin-
nen, wylst bütendoar om it hüs hinne
wachten stean seoene. En jy seoene by
de minste tsjinwar jins eigen libben yn
gefaer stelle. De üre dat myn mannen
komme soille is net sa fier mear óf.
Mar earwirdige, jou gollo frjeonlikens en
iepenhortige manlike tael hawwe sefolie
yndruk op my makke, dat ik bin bi
stuten, dit plan rat üt to heren. It
ütspyljen fen sok in falske rol tsjinoor
safolle oprjuchtcns kin ik net oer myn
hert krije. Ik wik it jou, dat men fen
jowes gjin spjeld kriget en dat gjin
leedzje jou dien wirde soil. Mar wêz
dan sa goed, trou to dwaen hwet ik fen
jou forlangje.® «Lit dan ris hearre hwet
dat is,® sei de domeny. De bindebaes
woe hawwe der moasten inkele goudne
en silverene kostherheden op ’e tafel
setten wirde yn ’e keamer der ’t hy yn
Domeny hie wol gjin stal for ’t hyes- finger nei jou ütstekke soil tsjin myn
der, mar dat koe wol plak krije yn *t
tünhüske, en do reisger wiisde men in
sliepkeamer oan, hwer ’t hy syn bagaesje
bergje koe. Foardors waerd hy ütnoege
yn ’e deiskeamor te kommen, en flsk
foar domeny oer moast er in stoel nim-
me by de bird. Al gau wier de frjemd-
ling mei do domeny en syn frou yn ’n
drok en ünderhêldend petear, hwent hy
wie inhnen dy ’t in boel reisge hie en
icn dy ’t do wrêld koe. Do 't it joun
miel ofter ’e knopen aiet sei domenys-
j'ffwr dat se bjar nooht hie, *t wie net
sa ’n sterk poarsje, en nei ’t bêd for-
kngö, on nou stelde domsny syn üt
fenhüzer foar om noch in ürko silten to
bliuwen. Pratondewei kaem do frjemd
ling del op ït ienhk wenjen fen domeny.
en hy frege oft it der yn dizze streek
wol good feilich wie. «Ei ja,« sei do
meny, fen stellen heart men bjir noait®.
«En dochs®, sei de ü'fenhüzer, «waerd
my koartsby fortold, dat yn dizze om-
kriten in dievebinde skület «Ik ha
der noait praet fen heart,sei domeny
der op, »mar der kin wol hwetwêzeen
hwet foarfêlle, hwer ’t ik neat fen kom
to hearen en to fornimmen, hwent er
gean soms dagen foarby sünder dat ik
immen, büten eigen folk, sprek.®
«Wolnou, stel dat it sa ris wie, domeny,
seoene jy dan net eangstioh en bifreesd
wêzc, sa nllinno poer op ’e ronde
Hwet seoene jy bigjinne, as men jou yn
’e nacht ris oerfoel Domeny sei
«Fensels tsjin de oermacht fen folio scoe
ik neat bigjinne kinne. Mar bang bin
ik noait. Yn myn jonge jierren wie ik
dan f 2400 ’s jaara bedraagt.
Voor zoover de belanghebbenden blij
kens door hen over te leggen verklaring
volgons de Rijksinkomstonbelasting een
totaal inkomen van minder dan
f 10,000 hebben, geschiedt de uitkeering
aan
a. alle sedert 1 Juli 1919 in vasten
dienst zijnde rijksambtenaren, jaarwedde
genietende militairen, niet behoorende
lot het verlofspersonee! en rijks werklieden;
b. alle in tijdelijken dienst of in zij-
delingschen staatsdienst zijnde ambtenaren
en werklieden, alle militie officieren, aan
gestold op grond van de Militiewet 1901,
alle militairen, behoorende tot de reserve,
alle vrij willigere bij den landstorm in
werkelijken dienstdeze twee laatste
categorieën uitgezonderd zij, die kost
winnersvergoeding kunnen genieten, onder
voorwaarde, dat de hiervoren genoemde
functionarissen op 1 October 1919 in
dienst zijn, van 1 Juli 1919 af in dienst
waren en in hst tijdvak 1 Juli30
September 1919 gedurende 400 of meer
uren dienst hebben verricht
o. de ouder a. genoemde functiona
rissen, die op 1 Jan. 1919 in vasten
dienst waren en van Oct. 1919 af den
dienst niet op eigen verzoek (tenzij we
gens hot bereiken van den pensioenge
rechtigden leeftijd of ter zake van Isng-
durigen dienst) hebben verlaten.
De uitkeering wordt berekend naar
de op 1 October 1919 geldende bezol
diging, zonder aftrek van kortingen voor
pensioen en fondsen.
Koninklijk bezoek aan Groningen.
De Koningin en de Prins zullen a.s
Mzandag en Dinsdag de stad en pro
vincie Groningen bezoeken. Maandag
aankomst te 1.28. Bezoek aan het
stadhuis, het nieuwe stadspark, volks
tuintjes en van verschillende woningbouw-
compkxen. Dinsdag bezoek aan Kloos
terburen en do werken van 't waterschap
Electra van het Reitdiep. Vertrek van
Groningen 5.17.
Rjjst.
De maximumprijzen voor rijst zijn
ingetrokken, met uitzondering wat betreft
de rijst voor zieken en zwakken. De
minister verwacht hiervan een verhoogde
sanvoer van rijst (de prijzen op de we
reldmarkt waren thans hooger dan de
hier geldende prijzen), terwijl waar de
importeurs zich verplichtten 10.000 balen
aan de regeering te leveren, de rijst-
voorztening voor zieken en zwakken vol
doende gegarandeerd is.
Openbare of bijzondere school.
Vier vijf jaar geleden werden er,
zegt de Stand.plannen gemaakt, om
te Koegras (gem. Den Heldor) een open
bare school te bouwen. Maar het bleef
bij plannen maken 1 Intussohen nam het
aantal voorstanders van een School met
den Bijbel te Koegras zóó toe, dat plan
nen gemaakt werden voor een bizondere
school. Nauwelijks kreeg het (overwe
gend liberale) gemeentebestuur daarvan
do lucht, of het begon weer te praten
over een openbare school. Maar twee
scholen voor een 60-tal kinderen was
toch wel wat/mal! Hoe uit de moei
lijkheid te geraken 1Door een volks
stemming I Na een pleit pro en contra
werd met 24 tegen 15 stemmen een
De BURGEMEESTER der
Gemeente WORKUM maakt be
kend. dat de volgende
week verkrijgbaar zal worden
gesteld op
bon 72d en bon 16 der Kinderk.
Tevens wordt bekend ge
maakt, dat de 'Wittebrood-
kaart geldig is
111e tijdv. van 28 Sept, toten
met 6 October de oranje
kaarten.
De Burgem. voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
Workum, 27 Sept. T9.
XI.
Onze scheepvaart.
De »Tel.< verneemt, dat da Rotterdam-
sche readersfirma Van der Eb Dressel-
huys oen zoogenaamdo «wilde vracht-
vaarU-onderneming hst er op gewaagd
heeft esn vaste lijn te openen tusschen
Rotterdam en Durban-Kaapsiad. De firma
heeft reeds ccnige schepen op stapel doen
zetten, om den dienst ta onderhouden,
doch zal voorloopig reeds enkele eigen en
gehuurde schepen naar Zuid-Afrika in de
vaart brengen. Heden mis-chien zal
vertrekken het stoomschip «Mort Blanc®
reederjj Van der Eb Drasselhuys, mat
een lading slakkonwol en haring en acht
passagiers. Dan 15an October zal ver
trekken de «Zuidsrdiep® readerij Haas.
Men hoopt voor da «Zuiderdiop® een volle
lading to kunnen krijgen, terwyl dat schip
eveneens passagiers zal meenemsn.
Smokkel banden.
Aan de gebeele Rijnlandsch-Nedsrland-
sche grens van Aken tot Kleef, moet ean
geweldige smokkelhandel in tarwe van dit
oogstjaar tusschen Rijnland en ons land
worden gedreven. De R(jnlandsche boeren
ontvangen door dezen smokkelhandel meer
dan het dubbele van den maximumprijs,
welken de Diütrche regeering hun-betaaïd.
Da Hollandsche opkoopers zjjn gewillige
afnemers daar zy wegens den lagen
markenkoors het koren, niettegenstaande
den hoogeu prijs in Duitschland, tegen
bespotteljjk lagen prjjs in Nederl. geld
kunnen kcopen.
Om aan het kwaad paal en perk te
stellen was voorgesteld voor inbeslagne
mingen 10 pet. der waarde van hst in be
slag genomen koren te laten betalen. Van
dit middel schynt men echter afgezien te
hebben. De douace-bsambtaa hebben in
verband hiermede de strengste instructies
gekregen.
Bovendien zal de gendarmerie versterkt
worden.
Wanneer niet spoedig de scherpste
maatregelen genomen worden, zoo merkt
een Duitsch blad op, lijdt de broodvoor
ziening in Duitschland door deze kuipe
rijen een verlies dat do ergste gevolgen na
zich zal sleepen.
Mond- en Klauwzeer.
Naar de «Vee- en Vleeschhandel®
verneemt wordt thans vanwege het Vee-
artsenijkur.dig Staatstoezicht bij al de
veehouders in Nederland een opname
gedaan van de schade, die ’t mond- cn
klauwzeer onder den veestapel heeft
teweeg gebracht. (Natuurlijk wordt de
geleden schade niet vergoed.)
De volgende vragen worden daarbij
gesteld: Hoe groot was uw aantal stuks
vee bij ’t uitbreken der ziekte En hoe
veel dieren werden aangetast? (Afzon
derlijke opgave vana. Stieren, b. Melk
gevende koeien, c. Droogvee ©n pinken,
d. Kalveren, e. Schapen, f. Varkens.)
Voorts opgave van: Hoeveel moesten
tengevolge van de ziekte voor de slacht
bank worden verkocht?
Hoeveel bleven kreupel?
Hoeveel werden kwijnend ziek (waar
onder ook de damp;gen).
Hoeveel zijn gestorven?
Hoe groot was uw melkverlies in liters
Voor iedere vraag afzonderlijk te no-
toeren de schade, in guldens gegeven.
Ook wordt verder geïnformeerd naar
eventueele behandelingen om de schade
te beperken, als: opstallen, geneeskun
dige behandeling, etc.
Zeer zeker is ’t streven der Staats
commissie inzake ’t mond- on klauwzeer
op deze manier een betrouwbaar en juist
overzicht ie krijgen van ’t verloop der
ziekte. Inderdaad, ’t lijkt ons ook de
eenige goede oplossing zegt het blad
Gebleken is reeds, dat de ziekte zich
veel sneller heeft verbreid, dan ’t aantal
aangegeven gevallen aanwijzen, daar ’t
meerendeel dor veehouders, die van ’t
voorjaar en in de zomermaanden ’t mond
en klauwzeer onder ’t vee kregen, ver
zuimd hebben daarvan aangifte te doen
bij den Burgemeester, hoewel die ver
plichting wel bestond en nog steeds be
staat.
Bij informatie blijkt, dat de ziekte in
enkele streken nog al kwaadaardig is
en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. V. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
De Arbeidswet en do Eerste Kamer.
Naar de Haagsohe redacteur van «Het
Volk® verneemt, vindt het uitstel door
de Eerste Kamer van de behandeling
der Arbeidswet tot do laatste week van
October zijn grond in het feit, dat ette
lijke Kamerleden niet tegenwoordig zou
den kunnen zijn bij de boraadslaging
indien deze eerder werd gehouden. Zij
wilden gaarne in de gelegenheid worden
gesteld aan het debat deel te nemen,
met name werd in dit verband de heer
Stork genoemd. Tot hot uitstel is be
sloten in overleg met minister Aalberse.
Deze had daar geen bezwaar tegen,
omdat zijns inziens van dit uitstel geen
gevolg behoeft te zijn een vertraging
van het tempo der voorbereiding van
de uitvoering der wet. Hiermede kan
worden doorgegaan, omdat de wet door
de behandeling in do Eerste Kamer toch
niet meer veranderd wordt en men als
vasistaande aanneemt, dat zij zal worden
goedgekeurd.
Uitkeering ineens aan rijkspersoneel.
De regeering zal bevorderen, dat het
rijkspersoneel worde tegemoetgekomen
in den achterstand, waarin het in gelde
lijk opzicht is gekomen als gevolg van
den langen duur van do buitengewone openbare school gekozen. Msar de voor-
sliepte. Wylst de domeny dat foarolkoar omstandigheden, door toekenning van een
uitkeering ineens.
Die uitkeering zal bedragen
voor hen, die een bezoldiging genie
ten van f 2400 ’s jaaro of minder, 712
van die bezoldiging mei een minimum
van f100, en voor hen, die een bezol
diging genieten van méér dan f 2400,
’s jaars, yig van do eerste f2400 en
en van hetgeen die bezoldiging méér
Der wier ris in domeny, dy ’t mei
wiif en born op in iensume pastorij©
wenno. Syn gemeinto bistie allinne üt
forspraot wenjende boeren en arbeiders-
Ijue. Om en bij de pastorya wier nin
inkeld hüs to bikennen. Nou barde ’t
ris dat op in joun lot yn *e hjerst op,
by wiet en mistioh waor, in man op in
hynsder by de pastorije oankaem Hy
forrocht frjeonlik oft er der net oer-
nachteje koe. Syn dool wie, forteldo
hy, nei de stêd to reiegjen, mar do wei
wier mei dit reinen sa mm, en it wie
sa piktsjuster dat men lan on wetter
net ünderskiede koe, dat hy seach der
tsjinoan om fierder to goan. As men
him hjir ünderdak jaen wol, dan scoe
dit him folie wirdich wêze. Hy bigear
soke ek fo’strekt net forgoes mar wier
wol genegen alles foldwaendo to for-
goelzjen, de man siet gnap en goed yn
’e klean, on hie in fetsoenhk foarkom-
men, hwerom domeny blgriep it forsiik
net wegerje (o mogen. Hy sei«In
fetsoenhk man hildeget graech in fetsoan-
lik man yn, en fen biteijen mei dan net
praten wirde.®
fcnsela neat. Hy forsküle him op in
plak der hy alles ófsjen en ófharkje koo
hwet der op ’e sliepkeamer foarfoel en
ófpraten waerd. Sa gau as ’t toalwe
üre slein hie, kamen fjouwer kearels ta
't finsfer yn krüpen.
Hja hieno net lang to sneupon dochs
skeaten gau op ’e tafel mei djüre spil
len ta. Mar dy deale, dat foei óflen
fen bjarren naem it pompier fen ’e tafol
lies it en sei«Mannen, hjir ha ’k in
tsjinbifel, wy kinne ünforrjuchtersaken
«Dat is dan wol sa seldsum,® sei in
oaren, «mar dan wol ik docks in neatig-
heid for my seis mei nimma Dan ha
’k tominsten dochs noch net alhiel for-
gsea roan.® «Doch dat net ast dyn
libben Ijoaf hatst,« sei wcr in oaren,
«dou witst wol dat alles krekt opekreaun
stiet.® Dat holp en de mannen sakken
wer óf sünder hwet, ho gering ek, mei
to nimmen. De baes fen de binde
gyng fen ’t béd, die it finster ta en
blies it Ijocht üt. Nou wier alles stil
en der barde fierdere neat mear. De
domeny en syn frou, dy ’t hy mei hwet
der barde yn kennis steld hie, krigen
dy nachts gjin wink yn ’e eagen. Sa
gau as ’t de moarns bigyng to skimerjen
wierne se al op in bien. De bindebaes
noege domeny üt om mei hjar beiden
to ündersiikjen of bütendoar soms ek
hwet forkeards üffierd wier. Alles blykte
goed yn ’e es, allinne miste der ien hin;
mar domeny neamde dit in saekja fen
gjin neammen wirdich.
Do naem de bindebaes ófskiehy
reisge Ijeafet net by kleare deiljocht.
Dominy en syn frou joegen bjar de jouns
derop rêstich del. Mar do ’t se de oare
moarns de holle büten doar stiekon,
waerden hja tige kjel. Oan in tüke
fen in beam foar de foardoar hong in
deade hin en der nést hong.... in deade
kearol.
Sa hie de bindebaes de hinnedief straft.
FRISO.
as t op sterkens oan kaem, tsjin twa
man birekkene, en ien kearel scoe ’k
noch wol stean. Kamen myn eigen
dommen en foaral myn wiif en bern yn
gefaer, dan scoe ’t my net oan moed
ontbrokke om my ta ’t üterste to for
deegenjen. Mar bihalven dat, ik bin
predikant en stean yn it fêste bitrouwen,
dat ik libje ünder de hoede fen in he-
ger macht. Sjuch, dertroch libje ik hjir
altyd rêstich en woltomoed yn myn ien-
like pastorij.®
Dizze oprjuoht ütspritsen wirden fielde rjuchtsomkeart meitsje I
de frjemde man.
Hy seiDomeny, jy hawwe my tige
frjeonskiplik uthelle en derby haw ik
earbied for jins manlike tael. Derom
wol ik ek earlik en oprjucht tsjin jy
wéze. Ik kin jy fortelie, dat de dieve
binde hwer ’t ik fen spriek, sikersonk
biatiet. De dieven witte dat jy yn ’e
léste tiid in groua somme jild en folie
koatberheden erfd hawwe. En om jy
de wierheit to sizzen ik wit it ek.«
Do helle de man in pompier op ’e lap
pen hwer ’t alles, hwet domeny oan jild,
goud en silwergoed en oare kostberheden
yn ’e hüs hie, op oanleikene stie, fen
stikje ta bytsje. «En nou bistiet it plan
om jy alles fennaoht to üntfytmoanjen.®
Domeny wist net hwet er hearde.
»Mar,« sei hy, «nou ’t jy alles sa klear
witte, moat ik der hast wol üt opmeitsje,
dat jy komd binne om my tsjin de ro
vers to biskermjen.® »It eigentlike doel
fen myn kommen wie dit net®, antwirde
de frjemdling; »om jo de wierheit to
sizzen, domeny, ik bin do bindebaes.®
Nou hearde domeny noch safolleste
raerder op. Mar hy halde it forstan
byelkoar en frege «Hwet moat ik hjir
dan dochs fen tinke Wolle jo my
faeks effen for ’t soaltsje hawwe?*
«Folstrekt net hjer® sei de man carn-
stich. «It is wol forgoed tinken, ik bin
sikerwier nimmen oars as de baes fen
’e dievebinde.®
Domeny skoerde eagen op as tafel-
boorden en soi gjin wird mear. Mar de
frjemde forfolge: «Wêz mar gerêat, do
meny, der soil jou gjin kwea dien wirde.
Us plan wie, jou fennaoht alles óf to
heljen. Mar myn folk is sa gehoarsum
wol oan my, dat nimmen fen hjar in
’t
I
