voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
Nieuws- en Advertentieblad i
Fen alles hwet
ZATERDAG 15 NOVEMBERn1919.
No. 46.
45ste Jaargang.
Officieel Gedeelte.
- -i Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM. 1 ---
Binnenlandsch Nieuws.
2V2
BROODKAARTEN
De ramp te Gouda.
bat
Zaandamsche gemeentebestuur
en gsrsffiifmrdér
Maar hst komt
gaan schade van het ongeluk ondervinden.
Het bedrijf toch zal worden voortgezet,
gedeeltelik in de gebouwen van de voor
malige stoomtimmerfabriek »De Woelgeest®
aan den Kattensingel, aldaar en verder i«
met de verschillende wasschorijan een
overeenkomst gesloten, volgens welke iedere
wasscherij een gedeelte van de gewoonlyk
aan de >Rjjzende Zon« toevertrouwde
goederen zal behandelen.
Tevens
maakt, dat de "Wittebrood-
kaart geldig is:
117e tijdv. van 21 Nov. tot en
met 29 November de paars
gekleurde kaarten.
De Burgem. voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
Workum, 14 Nov. '19.
De broodvoorziening.
Op desbetreffende vragen heeft de
Minister van Landbouw geantwoord, dat
de broodrantsoeneering wat het brninbrood
en roggebrood betreft, moet worden
voortgezet, omdat het niet zou aangaan,
nu op deze broodsoorten zulke belang
rijke toeslagen gegeven worden, deze tot
onbepaalde hoeveelheden te leveren.
Zeker zou dan een belangrijke hoeveel
heid voor veevoeder gebruikt worden.
Wat het wittebrood betreft, zoo is een
De BURGEMEESTER van
WORKUM maakt bekend, dat
de uitreiking der
zal plaats hebben op den l?
November a.s. op de ge
wone plaats en uren, terwijl de
AanYnllings-Broodkaarten
zullen worden uitgereikt den
19 November a.s.
De Burgemeester voornoemd,
J. QUARLES VAN UFFORD.
Workum, den 14 Nov. ’19.
I De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 60 cents,
I elke regel meer 6 cents.
Grootere letters naar plaats-
I ruimte. Buiten Friesland, uit-
gezonderd Familieberichten,
I 10 ets per regel. Bij abon-
nement belangrijk lager.
Hwet is in fügel, blom of beam
By ’t minskobert, fol himeldream
O, dat ik, as *k der rjucht op hio,
By Jesus yn ’e Himel wie
Sa stiet it.
Praet men fen plicht, men soit: net thüs®
Mar rjucht, dat is in heel oar punt,
De plicht biskout men as in krüs,
Mar ’t rjucht, dat jildt for goede munt,
Docbs rjucht en plicht gean h&n oan h&n,
’t len tünder ’t oare bald gjin stan,
Stiet net op elke goune en sint
Fen krüs en munt in duedlik print?
De fleijer.
Hy soil wol foar dy bfigo licht.
Tink om syn han....
Misskien fol san.
Nim dy to wacht... de eagen ticht.
As ’t jounet.
It leste Ijocht blinkt efkes noch
Yn ’t finster fen ’e toer.
De dei giet foart en *t jounet al...
Ho gau is alles oerl
Ik bliuw noch hwet for ’t finstor etean
Al lükt oor ’t Ifin de nacht,
Strak soil de bimel iepen gean
Fen stjerre-skynsel-pracht.
*k H&ld fen de dei, *k h&ld fen de nacht,
*k Ha fen de wizen heardt
Ho *t minskehert it Iwige
By ’t stjarr’Ijocht siikjen leart.
Net oermoedich.
Bouw net to folie op hwet men
Hwa wit ho gau men ’t misse moat.
Fromme langstmo
Ho ’n djipte en wiidte boppe üs loit
Is ’t bieid fen Gods üneindigheit?
De beam rikt mei syn hege kop
Fol langstme nei de himel op.
De blom keart syn gesicht, en slacht
Syn each nei ’t himelsk sinneljooht,
Do fügel ejit, as ierde-skou
Hoech op yn ’t reine himelblan.
De BURGEMEESTER der
Gemeente WORKUM maakt be
kend, dat de volgende
week verkrijgbaar zal worden
gesteld op
bon no. 7 der Rijkssuikerkaart
ons Suiker
wordt bekend ge-
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
plaats gehad, tegen het aangaan der
scholen, Gouda zou door een onoverzien
bare ramp zijn getroff-m.
latusschen is bet gebeurde ernstig ge
noeg. Rs>eds gisteren zou door een Rjjks-
mspectie een onderzoek naar de oorzaken
ier ramp worden ingesteld, doch men
vreest dat er van den ketel weinig meer
over zal zyn.
Overal in ’t morgenuur stonden groepen
menschen te praten met één der geredde
werklieden in hun midden.
Dramatische verhalen zjjn gedaan. W|,
hoorden het tragi-komisch verhaal van een
meisje, dat reeds vroeger in de fabriek een
ongeluk gehad bad en heur haar had ver
loren. Zy droeg sindsdien een pruik en
bjj de ontploffing Vrijdagochtend werd die
pruik haar van bet hoofd gerukt en ver
dween spoorloos.
Ten slotte de vermelding dat fabriek en
opstallen en wasfehen voldoende verzekerd
waren. De schade bedraagt enkele hon
derdduizenden.
Nog enkele bijzonderheden worden nader
gemeld
Niettegenstaande de hevige consternatie,
wist een - - -j
heid van geest te bewaren en den tweeden
stoomketel, die vol stoom stond, leeg te
laten loopen. Hierop snelde hy naar het
huis van den heer Daalman, waarschuwde
de huisgenooten waarvan enkele nog te
bed lagen. Da boeken en de in de brand
kast aanwezige geiden konden dan ook in
veiligheid worden gebracht.
De aanblik was eerst onbeschrijfelijk.
Een benauwende damp uit de groote
stoomketels waarvan er een totaal ver
splinterd werd, en «en verstikkende rook,
maakten de slachtoffers, die bekneld zaten
en elk oogenblik dreigden om te komen
in den stoomenden krater, haast waanzin
nig van angst.
Verschillende huizen in de omgeving
werden min of meer ernstig beschadigd.
Van een café aan den overkant, van den
Singel, werd de deur zoo goed als geheel
door een steenen blok weggeslagen, de
ruiten werden verbryzeld en een gedeelte
van den voorgevel ernstig beschadigd. Een
jong getrouwd paartje, dat zich sedert
Woensdag knuvjes te midden van hun
nieuwe meubelen aan de overzijde van den
Singel gevestigd had, zag in een oogenblik
al hun geluk bitter verstoord. De ruiten
van hun woning werden met steenen en
stukken staal alle verbrijzeld en hun meu
belen vernield. Beiden kwamen overigens
met den schrik en een lichte verwonding
vrfl.
Een lantaarnpaal voor de fabriek lag als
een verslagen reus met zeepsop geverfd ter
aarde. De boomen aan den waterkant
waren in denzelfdon geest gekleurd en
droegen stukken karton en linnengoed aan
de takken.
Mej. Van der Pol is als door een wonder
aan den dood ontkomen De geheele
binnenkete), wegende 2000 a 3000 K.g.,
werd over een afstand van ongeveer 50
meter in de slaapkamer geslingerd doch
bleef met een der einden op een muur
liggen, terwijl het andere einde schuin
over het ledikant hing, waarin zjj zich
nog bevond. Ze werd niet ernstig ge
kwetst. Van de gewonden, die in het
ziekenhuis zijn opgenomen, zjjn ernstig
gekwetst: de meisjes Maria Verhart, met
beenbreuk en brandwonden Jansje Barne
veld, met ernstige brandwonden Cnnella
van Dam en de jongen Johannes St aaf,
met hoofdwonden. Het naast de fabriek
gelegen pand is mede ingestort. De be
woners konden zich met moeite over de
ar naast gelegen baicons redden.
Een kind van drie jaar, dat in een stoel
zat, is met den vloer naar beneden gestort,
doch kwam er met eenigo lichte kwetsuren
af. Alleen da hoogo fabrieksschoorsteen
heeft de ontploffing kunnen doorstaan en
steekt nog boven de ruïnes uit. Verwacht
wordt echter, dat ook deze zal omvallen
of neergehaald zal moeten worden.
De fabriek was op beurspolis verzekerd
De oorzaak van de ramp is nog niet
vastgesteld. Een nauwkeurig onderzoek
wordt ingesteld.
Onder groote belangstelling heeft de
teraardebestelling van de beide slachtoffers
plaats gehad.
Met de gewonden die in het ziekenhuis
worden verpleegd, gaat het vry goed.
Een der pattenten, is reeds ontslagen, doch
een ander meisje, dat tot nog toe thuis
werd verpleegd, juffr. v. d. Klein, is in het
ziekenhuis opgenomen.
Het personeel van de wasschery, zal
wel ongedeerd. Erger werd het meisjes-
personeel getroffen.
De ketel sloeg in stukken door den gevel
heen en nam zware brokken steen mede,
die op grooten afstand neervielen.
Een groot stuk ketel ligt aan den walle-
kant een ander stuk, dat deskundigen wel
op 2000 KG. zwaarte schatten, stortte
omhoog en viel door hot dak heen van
het aangrenzend huis van den eigenaar
dor waschinrichting. Daar bleef alweer
een wonder iedereen ongedeerd be
halve een tante, een bejaarde dame, die
in haar bed liggend een kleine voetwond
kreeg.
Als men het enorme stuk ketel schuin
door het vernielde huis ziet liggen, ver
baast men er zich over dat in het be
woonde huis geen slachtnff?rs vielen,
Helaas wel in de fabriek.
Een meisje, de 20-jarige Suze Knys,
werd met de ontploffiog dadelyk naar
buiten geworpen in den tuin, midden in
puin en stukken glas en ijzer. Bjjna on
herkenbaar verminkt viel zij neer, opslag
dood. Het ondergoed van bet ongelukkige
kind hing Vrijdagochtend nog in een boom
Een tweede meisje, de 15-jarige Marie
Hesse, viel hevig verbrand neer. Ztf werd
naar het militaire gasthuis aan de Karne-
melksloot gebracht, waar zjj in deernis-
wekkenden staat aankwam, met een zware
hoofdwond en hetgehaeleonderlyfverbrand,
delireerend en wild van pijn. Zy is nog
in den voormiddag gestorven.
De andere gewonden, een zes-tal werden
naar het militaire hospitaal gebracht,
konden er voor een deel heenloopen en
ontvingen den bjjttand van den dokter-
directeur, bij wien zich da doktoren Mon
tagne Hoffmann en Cieyndert aansloten
Er viel intusschen voor hen niet zoo
veel te doen, de moeste gewonden konden
te voet naar huis gaan. Eén meisje, Van
Barneveld, had een gewond rechterbeen
en enkele kleine verwondingen. Zij werd
verbonden en opgenomen, doch later in
den middag naar het Van Iterson Gast
huis gebracht.
Nog enkelen meldden z’ch als gewond,
die alleen door den schrik verbysterd
bleken. Zoo was er een heel jong meisje,
dat in doodsangst door een raam was ge
sprongen en alleen een hieltje had bezeerd.
Zy zei, dat zjj haar been gebroken had
en niet loopen kon. Te voet ging zy even
wel huiswaarts.
Een groot deel van het personeel, dat
op de bovenverdiepingen werkte, stortte
naar beneden en geraakte tusschen de
puinen van ijzer, steen en hout. De vier
boekhouders, die op het kastoor werkzaam
waren werden door den schok achterover
geslingerd en kregen groote brokken eteen
op hun lessenaars.
De ontploffing in de fabriek had daar
intusschen een zwaren brand ontstoken.
In een moment stond het geheele deels
ineengestorte gebouw in laaiende vlammen.
Alweer de militairen waren er het eerst
by met twee handspuiten. Voor de stoom-
brandspuit ontbrak het paard, het toestel
is toen door mannen naar het terrein ge
reden en ving onverwyld met de blussching
aan. Bovendien legde de brandweer zes
slangen aan do waterleiding zoodat in to
taal met negen stralen water in dc vuur
massa werd gespoten.
Betrekkelyk spoedig waren de vlammen
bedwongen en daarmee werd het gevaar
afgewend van de nabyz^nde chemische
wasschery, dia een groote hoeveelheid
benzine in den kelder bewaart.
Den geheelen dag tot laat in den na
middag is er gespotan, want nog telkens
lekten vlammen uit de ruïoe op.
Zooals gewooniyk by zulk een ongeval,
vingen de wildste geruchten door Gouda.
Er zouden nog vele arbeiders in de puinen
liggen.
De politie heeft foen een practischen
weg gevolgddoor den stadsomroeper
liet zy uitschreeuwen, dat alle arbeiders
van de wasschery zich hadden aan te
melden op een bepaalde plaats. Dit ge
beurde nog in den voormiddag en by dB
appèl nominaal bleken allen in leven.
Dit dempte de onrust in Gouda, dia in
het morgenuur zeer groot was.
Honderden verdrongen zich rond het
byzonder verdienstelijk gemaakt, door militairen en politie afgezette terrein
waar ’t een verbysterende ruïne was, vol
stukken glas, yzer, steen en halfverbrande
kledingstukken. Tot ver in dan omtrek
zyn da ruiten der huizen gesprongen, zware
stukken steen lagen tot in den urinoir aan 1
do overzyde van den singel.
Had do ontploffing een half uur later
’t Is een ernstige ramp, die Gouda Vrij-
dag getroffen heeft door de ketelontploffiog
in de stoomwasschery »De Ryzende Zon®
van de firma Daalman aan den Fiuweelen-
singel, waar een tachtigtal, meest vrouwe-
lyke arbeidsters werken.
Om acht uur eiken morgen vangt daar
het werk aan. Ook Vrydagmorgen. Met
het oog op het einde der week was er veel
te doen en over de verschillende werk-
plaatsen, in het byzonder in de droog- en
do strykzalen waren de arbeiders dadeiyk
druk aan den gang.
In de machinekamer werd met volle
kracht stoom gemaakt voor de droogbaizen
Daar is, om kwart over acht, de ketel
gesprongen.
Do commandant van het militair hospi
taal kapitein T. J. Jaski, vertelde aan het
«Rotterd. Nbld.® dat hy juist de naby-
zynde brug overkwam, toen hy een ge
weldige ontploffing hoorde. Ik zag een
wolk van stoom en zand en stof en steenes
uit de fabriek wegspuiten. Het was als
een hoos, waarin niets meer te onder
scheiden was.
Weer andere ooggetuigen zeggen dat het
water in den singel door een geweldige
kracht van onderen opgetild leek.
Er was een radelooza schrik rond de
fabriek, Dr. Jaski, snelde naar zyn hospi
taal dat in de buurt is, omdat hy daar
wel hulpbehoevenden verwachtte. Hij
vond er zyn mannen al klaar met bran
cards en verbandtrommels. Zy hebben
zich r;
evenzeer trouwens als de «Eerste Huip bjj
Ongelukken.®
In de fabriek was ’t een ontzettend
oogenblik. Het zware oude huis kraakte
als het ware, de vloer van de werkzael
boven het ketelhuis zakte in stukken neer.
Het machinekamerpersoneel bleef vrfl
Nei de Sinne.
In sinneblom is ’t minske-hert,
*t Krijt fen ’e sinne syn moed
Nea soil it rêste, en ’t siket stees
It libbet yn sinnegloed.
En fêste stróp noch oumelten bod
H&ld it sinne forlangjen stil,
Kinst of kinde keare net tsjin
Sinne siikjende minskewil.
God is Sinne, as sinneblom
Biiuwt üs hert nei Him ta keart,
Sünder Hwa ’t it gjin libben hie
Sünder Hwa ’t it de doa bigeard.
lere Winter.
De winter is al komd
Mei snie en iis en kjeld,
Ooh as er mar net troohset en
Oanhaldend üs sa knelt I
Om my net, mar om bjar,
Dy ’t aid en skrousk ’t fjür
Dochs rnijje moatte en soil.
Do turfen binn sa djür 1
O jimme, dy it nou oerfloed ha,
Jaen bjar fon jimme brea,
En smyt hwet waerme klaeijing om
Hjar aide kalde lea.
Foarsiohtioh hwet.
Bist by ljue dy ’t it tsjingiet,
Rep dan doohs foaral nin wird,
Fen dyn foardeel en dyn foanpoed,
Hwent dat fielt for bjar sa bird.
Fleur.
It froalik each dat «praet in glans
Oer ’t hele libben hinne,
By alle swierriobheden lans,
Ho stroef dy wêze kinne.
In raer ding.
For de hüslike frede
En ’t büslik lok,
Is de bokkeprük altyd
In great stroffelblok.
Nüver.
Bist siik, dan wirdst’ mei middels oer-
[stjelpe,
Bist earm, dan wit nimmen in middel ta
[helps.
FRISO.
der werklieden zijn tegenwoordig- tydelijke beperking in het gebruik nog
gewenscht, teneinde ae mogelijkheid te
openen voorraden te winnen, die nuod-
zakelyk zullen zijn bij den overgang naar
de vrijlating dor brood grond stoffen, die
binnen afzienbaren tijd te wachten is.
Zaansche manieren.
Onder dit opschrift schrijft het »Hbld
Wij ontvangen uit Zaandam verschil
lende bladen, die artikelen bevatten
tegen het Zaandamsohe gemeenteblfr'.
Dat is een nieuwsblad door de gemeente
aan de ingezetenen kosteloos uitgereikt.
Dat kosteloos is natuurlijk maar een
grapje de ingezetenen betalen er wel
voor uit hun belaetingpenningen, hebben
echter niet het recht te bedanken en
hun abonnementsgelden terug te vragen.
Het kostelijkste is, dat de uitgevers van
bladen, die door deze zoor merkwaardige
concurrentie hun bedrijf moeten zien
ondergaan, zelf ook aldus onvrijwillig
abonné worden.
Het is wel een uitnemend idee van
het Zaandamsche gemeentebestuur. Wij
meenen, dat er nog al het een en ander
op dat bestuur is aan te merken. Wij
meenen dat het in veol opzichten een
hopelooze warboel is, dat de fisanciëa
van Zaandam er heol naar aan too zijn,
Maar slaagt het gemeentebestuur in zijn
poging, om de vrije pers ie doeden, dan
behoeft het voor critiok niet meer bang
te zyn, dan is hef vrije woord in een
vrije pers tevens dood.
Het - - -
legt het wel slimmer
aan, dan de bolsjewiki.
wel op hetzelfde neer.
Met groot verlof.
Van de lichting 1919 zuilen in hot
genot van groot verlof worden gesteld
op 15 Novemberde dienstplichtigen,
die in het tijdvak van 1 5 October ’18
rijn ingelijfd bij de vesting art., en in het
tijdvak van 37 Febr. T9 bij do pon
tonniers. Voorts op 29 November do
dienstplichtigen, ingelijfd in het tijdvak
van 17-^21 Maart T9 bij de wielrijders
en bij de vesting-art. Verder op 13
December de dienstplichtigen, in het
tijdvak van 15 October T8 ingelijfd
by de genie, pontonniers enz. Op 20
December de dienstplichtigen, behoorende
tot de infanterie, hieronder begrepen
grenadiers en jagers, ingelijfd van 1418
October T8 en 17-21 Maart T9.
Nador wordt medegedeeld, wanneer
met groot verlof worden gezonden de
dienstplichtigen der lichting 1919, be-
hoorend tot genie, motordienst, ponton
niers enz., ingelijfd onderscheidenlyk in
de tydvakken van 1721 Febr. T9 en
1—5 April T9.
Vergiftiging.
In het gezin van L. Fransen te Blyer-
heide by Kerkrade had men rijstepap
gegeten. De mannen gingen naar hun
X Dit blad verschijnt des Za-
terdags en kost per kwartaal
X 45 cents; per post per half-
X jaarfl.Enkele Nos. 4 ets.
X Ingezonden stukken Don-
X derdags in te zenden.
X Advertentiën Vrijdagmorgens x
■A
