Nieuws- en Advertentieblad
Beijersk lietke.
I
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
t
t
De Brandstoffen-Commissie
TE WORKUM
maakt bekend, dat op Maandag 8 Maart
op vertoon der Brandstofienkaart, verkrijg
baar zal worden gesteld
De prijzen van drukwerk.
Nieuwe Leerlingen
kunnen worden toegelaten tot
de Vereenigde Burgerschool al
hier.
46ste Jaargang.
ZATERDAG 6 MAART 1920.
No. 10.
Officieel Gedeelte.
Binnenlandsch Nieuws.
1000 of 500 Meerturf
voor de prjjs van 8 Gulden per 1000 at.,
aan huis bezorgd, op de bekende plaats
on wjjkuran.
STRANDVONDERIJ.
1 Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM.
Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54.
*7
De jong’ling dy *t der driget
Noch foar syn éldershós,
Wol ’t fredich l&n fonroalje
Oan ’t oaejaengebrüa.
Der ait syn mem to kriten,
Oeratjelpe fen de smert.
Do sei de jongling earnstich
«It kin net oara, sje der 1
Ik Bwar jim* trou en Ijeafde
En akielk dan kom ik wer.
Der priket fen de wemoed
Syn grize heit it hert.
En trou fen aiel en ainnen
Stiet der syn prdze breid.
«Kinstou my nou forlitte
En ek dyn mem en heit
Dos heit en mem, it béate
En dou, myn breid, farwol
It moed waerd alle trije
By aok in ófakie fol.
Noch woe de feint bjar treaste
Mar dat wier hjir omdooh,
Hwen alle trije akriemden
Der like goed omtroch.
En fier fen lan en dierbren
Der lei de jongling dead,
En thus der akriemden trge
Om him hjar de eagen read.
FRISO.
DE BURGEMEESTER-STRANDVON-
DER van Stavoren zal op Donderdag
11 Maart 1920 des namiddags 2 uur aan
de Voorstraat aldaar verkoopen de navol
gende goederen
8 ijzeren petroleumvaten, 2 vaten ma
chineolie, 1 oliebus. 1 sloep met riemen en
6 luchtbakken, 14 scheepsluiken, 4 bat
tings, 1 deur, 35 dekdeolen, 11 balken, 2
kromhouten en 6 deel rjjswarring.
Stavoren, 27 Februari 1920,
De Burgomeestor-Strandvondor
voornoemd,
N. NAMMENSMA.
Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
Tel. Intercomm. 1114.
En trge jierren gyngen
Mei hoopjend wachtsjen om.
«Hy ia der jinsen omkomd
Oara wied er al werom«.
De afsluiting en droogmaking der
Zuiderzee.
«Groote plas, groote plas’k Wou
dat je drooggemalen waa.< Zoo zong
men vroeger van de Haarlemmermeer
en zoo denkt thans menigeen ten op
zichte van de Zuiderzee.
Jarenlang, reeds van 1848 af, ia de
zaak aan de orde, maar nu eindelijk
schijnen de plannen tot droogmaking 't
begin van hun verwezenlijking nabij.
Men heeft wel eena gevraagd, zoo zei
de vader van ’t plan, de oud-miniater
Lely voor een vergadering van Delftache
studenten, waarom men niet wachtte tot
dat de Zuiderzee gedempt werd door
het slib dat de IJaael daarin af voert.
Dan zou men echter lang moeten
wachten. De IJaael zet jaarlijks onge
veer 400 000 kub. M. slib af wat over
de geheele oppervlakte verdeeld den
bodem elk jaar een tiende millimeter
Dat ean Weekblad voor Drogisten” een
uitvoerig artikel wijdt aan de prijzen van
drukwerk is op zichzelf reeds merkwaardig.
Het stuk getuigt intusschen van zaakkun
digheid, zegt de »Fran. Ct., weshalve wjj
ons veroorloven het hier over te nemen
De klachten over het dure drukwerk zjjn
aigemeen en het valt ook niet te ontkennen,
dat allo drukwerk in de laatste jaren veel
kostbaarder geworden is dan hot vroeger
was. Tot zekere hoogte verwondert dit de
verbruikers niet, zjj weten, dat de prjjzen
van het papier zeer gestegen zijn, de loonen
verhoogd, de algemeene onkosten van
het drukkersbedrjjf toegenomen; evenwel
heerscht er by hen een zekere onrust om
dat zjj vreezen dat de prjjsverhooging groo-
tor is, dan in verband met de stjjging der
kosten noodig zou zjjn. Hot feit, dat de
drukkers zich nauw aaneengesloten hebben
en gekomen zjjn tot een gezamenlijke prjjs-
verhooging doet bjj de verbruikers het ver
moeden ontstaan van een monopolistisch
drjjven en opgeschroefde winsten. Geen
drukker die niet nu en dan op uitdrukkin
gen van wrevel en verzet by de klanten
rekenen moet. Ten onrechte. Zelfs wan
neer het waar zou zijn, dat de drukker zijn
prjjzen verhoogt mot meer dan hij zelf
meer betalen moet, zelfs dan is daarvoor
een verklaring te vinden, die elk welden
kend mensch bevredigen zal.
Vóór don oorlog was het drukkersvak in
’t algemeen een armeljjk bedrijf. Mot uit
zondering van enkele ondernemingen, die
hotzy door bijzondere relaties, hetzjj door
een voordeeligo uitgave, in een gunstige
positie verkeerden, waren do winsten niet
alleen gering, maar in den regel onvoldoen
de. Natuurlijk lag de schuld daarvan voor
namelijk bjj de drukkers zolven, die hun
product voor een ontoereikendon prjjs af
stonden, ofschoon ook het publiek de prjj
zen drukte, door gebrek aan belangstel
ling voor goed drukwerk en wegens de in
gewortelde meening, dat aangezien druk
werk toch maar weggegeven wordt, de
qualiteit er niet veel op aankomt. Vandaar
eindeloos gepingel op de prjjzen, waarvoor
de drukker uit concurrentievrees maar al
te vaak placht te buigen.
De voornaamste reden was evenwel ge
brek aan inzicht bjj vele drukkers. Een
van de moeilykste onderdooien van het
bedrjjf is de prijsberekening. Vooreerst
moest rekening gehouden worden met de
kosten van papier, dan met de ttrbeids-
loonen, met de kosten van vouwen, snijden
binden, porforoeren, verpakking, frankee-
De drukker trok zich dat niet altyd bijzon
der aan. Hij werd weer typograaf en ver
diende den kost. Maar intusschen had hij
een jaar of twee, drie het terrein onveilig
gemaakt door lage prijzen en afgerafield
drukwerkeen en ander was alweer niet
geschikt om het respect van het publiek
voor het vak te vorhoogen.
Dat werd waarlijk niet onder stoelen of
banken gestoken. De besteller van druk
werk zag er volstrekt niet tegen op, als hy
de eerste proef had gekregen, om een ge
wichtige of ongewichtige reden maanden
lang met afdrukken te treuzelen. Miste de
drukker al dien tjjd zjjn kostbaar materiaal,
hjj durfde er gewoonljjk niet aan te denken,
dat verlies in rekening te brengende be
steller betaalde dat niet. Wel verlangde
hjj proefdrukken, die er natuurlijk keurig
moesten uitzien on dus papier, inkt en vrjj
wat arbeidsloon kosten, maar in geen
geval in rekening gebracht mochten wor
den. »Zulke kleinigheden,” meende de klant,
«moeten toch niet betaald worden”. En
de drukker verdroeg dat alles om de con
currentie en zag al zuchtend aan, hoeveel
hij op deze en andere manieren haast
lederen dag doen moest, zonder dat iemand
hom daarvoor vergoeding gaf.
Dat is alles nu voorbjj. Wat de drukker
voor zjjn afnemer doet, brengt hjj hem
naar billjjkhoid in rekening, ook de zooge
naamde kleinighedenproefdrukken, extra
correctie, laten staan van zetselmet het
bestaan van drukkerytjes op afbetaling is
het gedaan. Breed uitgewerkte tarieven
beschermen den drukker tegen zich zelf,
wanneer hjj neiging mocht hebben de
prjjzen te knypen. Elke prijsopgaaf moet hij
gedetailleerd inschrijven in een boek, dat
overlegd moot worden, wanneer een com
missie van contrdle het opeischt. Levering
beneden den prjjs kan (on wordt wel) met
zware boeten gestraft.
Sommige menschen praten over het ver
loren gaan van de vrjje concurrentie, over
aan banden leggen van het bedrjjf en meer
zulks fraais. Het resultaat van do aaneen
sluiting is, dat hot vak weer billyke winsten
afwerpt, in staat is een goed loon te beta
len en naar behooren af te schryven voor
onderhoud en vernieuwing. Ik zeg, dat
daarmee het vak vooruit gebracht is, op
geholpen uit den kuil van ongebonden con
currentie, waarin het lag te sterven. En
dat tenslotte het publiek daarvan profiteert,
omdat het op goed drukwerk rekenen kan.
Er is een tjjd geweest, dat de afnemers
zich niet bekommerden over de vraag, of
’t drukwerk slordig was of keurig «als ’t
er maar opstond,” zeiden ze »’t is toch
maar om weg te geven”.
Daarin is wel verbetering gekomen. Men
ziet in, dat een flinke onderneming voor
haar dageljjksche behoeften en propaganda
net drukwerk noodig heeft en het met
minder niet doen kan, omdat de onder
neming ook naar dat drukwerk beoordeeld
wordt.
Aan alle kanten dus winst voor iedereen.
Wel verre van de organisatie der drukkers
te vreezen, moet men zich er over ver
wonderen, dat zjj al niet veel eerder tot
stand gekomen is. In elk gevalde nu
geldende prjjzen zjjn billjjk, de vroegere
waren ontoereikend en schiepen een arme
lijk bedrijf. J. C. P.
zou doen rijzen. In 10.000 jaar zou
aldus de bodem een meter zijn gerezen
en in 20 a 30.000 jaar zou de zee in
genomen kunnen zijn door land.
Het grootste werk zal wezen het leg
gen van den afsluitdijk, voornamelijk het
leggen van het laatste gedeelte. Daar
voor zal noodig zijn ongeveer 16 000 M.
gelijktijdig te leggen om te krijgen een
breed overlaat, waardoor uitschuring
voorkomen wordt. Wanneer men daar
mede zou wachten tot de laatste 100 M.,
bestond het gevaar dat het water met
geweld een uitweg zocht als in het
Texelsche gat en het geheele plan zou
mislukken.
Wanneer het geheele plan is uitge
voerd zal er ongeveer 200.000 H.A.
waarvan 19.400 H.A. vruchtbaar land
zijn drooggelegd en blijft er 145.000
H.A. water over, waarvan desnoods nog
45.000 H.A. kan worden ontgonnen.
De Zniderzeeprovincie zal dan ongo-
veer zoo groot zijn als de provincie
Groningen.
Uitvoerig toonde spreker aan waarom
het huidige plan de voorkeur verdient
boven andere. De hoofdzaak is dat do
afsluitdijk ongeveer 275 K,M. binnendijk
beschermt.
Het leggen van een spoorlijn over den
dijk zal een spoorreis van Amsterdam
naar Groningen bekorten van 205 K.M.
op 143 K.M. Het zoutgehalte van het
IJsselmeer zal spoedig verminderen, daar
de inhoud ongeveer 6 millioen kub. M.
zal zijn, terwijl de IJssel jaarlijks 16
millioen kub. M. water aanvoert. Men
krijgt dan zoet water, wat vooral voor
de watervoorziening van Friesland van
groot belang is.
De Zuiderzeevisscherij zal nagenoeg
geheel verdwijnen; er zijn evenwel be
sluiten genomen om de vissohers da
schade te vergoeden. De bruto-opbrengst
der visscherij is jaarlijks 2 a 3 millioen
gulden; dit bedrag zinkt in het niet bij
het groote voordeel dat bij droogmaking
opgebracht kan worden.
In de oorlogsjaren was bovendien go
bleken hoe groot de bëhoefte is aan
vruchtbaar land. De kosten der droog
legging werden in 1849, bij een in
wonertal van 3 millioen op f 60 millioen,
in 1877 bij 4 millioen inwoners op f90
en in 1918 bij 7 millioen inwoners ge
raamd op f 300 millioen.
De dure schoenen.
Men heeft van een crisis gesproken
in de schoenen-industrie.
Men heeft reeds gedreigd met een ge
deeltelijke stopzetting der fabrieken.
En ’t zal er zeker toe komen, is ge
zegd, als de regeering de grenzen niet
sluit voor de concurrentie van buiten-
landsoh schoenwerk, dat de helft goed-
kooper wordt aangeboden.
Kunnen de Nederlandsche schoenen
fabrikanten de prijzen dan ook niet lager
stellen
Dat kan absoluut niet. Als ze niet
op z’n minst ontvangen, wat ze nu voor
hun schoenwerk krijgen dan
Dan moeten we maar eens met een
paar cijfers komen zegt D. W. Brands
Effectenblad. Nemen we de Koninklijke
Stoomschoenenfabriek A. H.van Schijndel.
Ze heeft aan dividend uitgekeerdover
1917 38 pct., over 1918 32 pot., over
1919 46 pot. Tellen we opDat is in
drie jaren tijde 116 pot. Dus het ge
leende kapitaal is reeds veilig weer bin
nen en er is bovendien gemiddeld nog
5% pot. winst gemaakt.
Inderdaad de grenzen moeten voor d
buitenlandsohe concurrentie gesloten, want
waar moest het heen, als men de schoe
nenfabrieken op een dergelijk bescheide
winstje ook nog ging beknibbelen I
Of zullen we het toch maar doe:
zegt het blad. Zullen we maar nies
aandringen op het sluiten van de grenzen,
«Dy waohtet yn ’e frjemdte
Misschien de grime dead,
En trge dierbren skrieme
Om dy dan de eagen reads.
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid en
voor 1
De BURGEMEESTER der
Gemeente WORKUM maakt be
kend, dat de volgende week
verkrijgbaar zal worden gesteld
op Bon No. 23 der Rijkssuikerkaart
2y2 ons Suiker,
Tevens wordt bekend ge
maakt dat de Wittebwodkaatt
geldig is
129e tijdvak van 8 Maart tot
en met 16 Maart de groen
gekleurde kaarten.
De Burgem, voornoemd
J. QUARLES VAN UFFORD.
Workum, 6 Maart ’20.
ring, die voor elke opdracht afzonderlijk
moesten worden berekendbovendien moest
aandacht geschonken worden aan factoren,
die voor een slecht rekenmeester minder
in *t oog vielen, nameljjk de algemeene
kosten en de afschrijving op materiaal on
machines. Het gevaar van vergissing was
dus niet denkbeeldig en evenmin dat van
transigeeren met de pryzen, wanneer dit
in bepaalde gevallen noodig scheen om een
bestelling te veroveren. Men moet wel
bedenken dat er een groote concurrentie
beerschte. Firma’s en personen, die aan
bun vertrouwden timmerman zonder prijs
vergelijking opdracht gaven voor honderden
guldens, hielden een inschrijving onder oen
half dozjjn drukkers voor een bestelling
van een paar tientjes en gaven deze aan
een snuggeren bol, die het laatste kwartje
er af genomen had. Misschien kwam de
vreemde gewoonte wol uit wantrouwen
voort, want [het moet gezegd worden] de
prijzen, die ook bij belangrijke orders wer
den opgegeven, liepen hemelsbreed uit el
kaar. Verschillen van twintig en dertig
procent waren geen zeldzaamheid. Het
publiek begreep er niets van. Waren de
hooge inschrijvingen overdreven of de lage
onvoldoende? Men loste het raadsel niet
op, maar profiteerde van de goedkoopste
aanbieding en verloor meteen weer wat
respect voor een bedrijfwaarin hot zoodanig
aan vasthoid van prjjzen haperde.
Zal mjj verweten worden, dat ik de ge
heimen van do keuken verklap Dat zou
toch onrechtvaardig wezen, omdat daarmee
een goed dool beoogd wordt, het publiek
er van to overtuigen, dat do vroegere prij
zen ontoereikend waren, de tegenwoordige
goed en niet te hooj zjjn. Wie op dit
oogenblik bjj flinke, dat wil zeggen bjj de
organisatie aangesloten drukkersen prjjs
vraagt zal zoor geringe verschillen zien
allen zjjn genoodzaakt naar een vast, voor
allen geldend tarief te rekenen, dat tot in
onderdooien door de organisatie is uitge
werkt. Is dat niet beter dan de fantasie-
prjjzen, die vroeger in rekening werden
gebracht
Vanwaar dan vroeger die groote ver
schillen Da hoogste prjjzen waron ge
woonljjk de ware. Die moesten betaald wor
den voor goed werk en zoo werden ze op
gegeven door drukkerijen die op het oogen
blik van de aanvraag om orders niet
verlegen waren. Anderen deden al wat
water in den wjjn, rokenden wat krap,
maakten vaak zich zelf wat wjjs over den
tjjd, die noodig zou zjjn om het werk te
makenja licht waren er onder de in
schrijvers, die van de winst afzagen en de
zuivere netto kosten rekenden, om dat zij
behoefte aan werk hadden en op die manier
althans hun personeel «aan den gang hiel
den.” Dat op die manier het vak bedorven
werd, kwam niet bjj hen op, of baarde hun
geen zorg. Maar de firma, die eenmaal
haar drukwerk voor een te lagen prys had
gokrogon, wilde een volgende keer liever
niet meer betalen en zocht dus een anderen
drukker, die het voor dien prjjs wou doen.
Gewoonljjk vond hy dien welperioden
van drukte en slapte zjjn niet voor iederen
drukker gelyk. Zoo hadden de prjjzen altjjd
neiging tot dalen, nooit tot stjjgen.
Daar kwam nog iets bjj. De weten
schappelijke basis was totaal onvoldoende.
Menige drukker was er wel van overtuigd,
dat zyn letters en machines sleten en dus
op een zekeren tjjd vernieuwd zouden
moeten worden, maar al zag hjj het voor
zjjn oogen. een wetenschappelijk berekende
kostende prjjs, waarin beboorljjke afschrij
vingen waren opgenomen, ontbrak. Er werd
dus gerekend, zoo goed en zoo kwaad als
het ging en natuurlijk kwam hot altyd op
kwaad neer. Zoo kon hot gebeuren, dat
een lichtvaardige rekenmeester «op” was
tegoljjk mot zjjn materiaal. Do benoodigd-
heden in een drukkerij sljjten snel, groote
afschrijvingen zjjn dus noodig, te meer
omdat ook smaak en modo spoedig wisselen.
Reserveeron is dus alpha en do omega van
drukkorswjjsheld, reserveeron voor moderne
machines on voor do laatste lottersoorton.
Wie alleen op zjjn bestaan van heden let
en niet overhoud voor de toekomst, is on
feilbaar ton doode opgeschreven.
Er was nog een ander struikelblok voor
den bona fide drukker, do concurrent op
afbetaling. Een typograaf, dia een som
metje had geërfd of bespaard, of daaraan
door vriendeljjke menschen geholpen was,
kocht een kleine installatie op afbetaling
in huurkoop. Marcheerde het zaakje, dan
was hjj in staat de tormjjnen van afbetaling
te voldoen zoo niet, den kwam de leveran
cier en nam het heele boeltje weer mee,
om er een ander gelukkig mee te maken.
Dit blad verschijnt des Za-
terdags en kost per kwartaal
65 cents; franco per post
75 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Don-
derdags in te zenden.
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór 11 uur.
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents.
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland, uit
gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel. Bij abon
nement belangrijk lager.
g
Burgemeester en Wethouders
van WORKUM, brengen ter
kennis van Ouders en Voogden,
dat op DONDERDAG 1 April
a.s.
Kinderen die geboren zijn in
1914, komen voor toelating in
aanmerking.
Aangifte bij het Hoofd der
School den heer IJ. OOSTEN.
Workum, den 3 Maart 1920.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
QUARLES VAN UFFORD.
De Secretaris,
A. DE VRIES.
i
FRISO
