Nieuws- en Advertentieblad
I
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
t Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM. -• - -~u
Districts- Arbeidsbeurs
Tuberculose en Woning,
door J. A. PUTTO,
Geneesheer b. d. Nederlandsche Centrale
Vereeniging tot bestrijding der tuberculose
TABAK-, SIGAREN- en
SIGARETTEN-MAGAZIJN
Bagijnestmt B 27.
Speciaal
Sumatra- en Vorstenlanden-
Zandblad Sigaren.
Buitenlandsche Sigaretten.
B. R. DE JONG.
ZATERDAG 29 MEI 1920.
46ste Jaargang.
No. 22.
Officieel Gedeelte.
Binnenlandsch Nieuws.
2 V2 ons Suiker,
I
voor FRIESLAND.’
S
7
l
ZATERDAG j.l. is
geopend
het
Ruime keuze
Beleefd aanbevelend,
i
De prijs der Advertentiën 2
is van 15 regels 60 cents, 2
elke regel meer 7 cents. 2
Grootere letters naar plaats- 2
ruimte. Buiten Friesland, uit- 2
gezonderd Familieberichten, 2
10 ets per regel. Bij abon- 2
nement belangrijk lager. 2
Aanvragen door Werkgevers
Afdesling Vrouwen.
2 buffetjuffrouwen, Leeuwarden9 dienst
boden, Leeuwarden, Lskkum, Sneek3
idem voor Holland1 hulp in de huishou
ding, Leeuwarden; 4 huishoudsters, Bols-
ward, Leeuwarden 1 juffrouw in de huis
houding, Holland; 3 meid-huishoudsters,
Franeker, Leeuwarden, Workum4 keu
kenmeisjes, Leeuwarden 2 taille- en rok-
kenwerksters, Sneek1 tweede meisje,
Leeuwarden; 1 waschmeisje in ziekenin
richting, Leeuwarden2 winkeljuffrouwen
in tricotage en comestibleswinkel, Leeu
warden.
Afdeeling Mannen.
1 eerste aide i/d keuken, Leeuwarden
1 tweede banketbakker, Bolsward3 groot
werkers, Leeuwarden1 kleermaker, Jours;
1 koper- en zinkwerker, Dokkum 1 lak
ker, Leeuwarden; 3 marmerpoljjsters,
Leeuwarden 2 marmerwerkers, Leeuwar
den 3 metaaldraaiers, Leeuwarden 3 me-
taalsljjpers, Leeuwardenmetselaars, Leeu
warden, Sneek, Dragten, Amersfoort, De
venter, Groningen3 meubelmakers, Drag
ten 3 meubelstoffeerders, Dragten2 mon
teurs v/h monteeren van auto’s en moto
ren, Leeuwarden1 pakker voor glas en
porselein, Leeuwarden; 3 plaatwerkers,
Leeuwarden1 rijtuigmaker, Leeuwarden;
1 rijtuigschilder, Leeuwarden 3 scheeps
timmerlieden, Leeuwardenschilders,
Leeuwarden. Sneek; 5 smeden, Dronrjjp,
Franeker, Jubbega, Marrum. Oank^rk2
steenhouwers, Leeuwarden 1 idem, letter-
hakker, Leeuwarden4 stucadoors, Drag
ten timmerlieden, Leeuwarden, Sneek,
Amsterdam, Arnhem, Deventer, den Haag,
Groningen2 wagenmakers, Dronrjjp,
Marss im 1 zadelmaker- rjjtuigbekleeder,
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor
«De tuberculose is te vermijden,
omdat zij besmettelijk is”.
Dikwijls erkennen de bewoners gaarne,
dat de wijze waarop zij leven, niet de
goede is, doch zij missen ‘de energie, te
breken met de sleur, doordat zij te moe
zijn all zij thuis komen van hun werk,
of doordat zij er nooit over nadachten,
dat de wijze, waarop ouders en groot
ouders leefden, niet de meest gewenschte
is voor het behoud van de gezondheid.
»Laat de zuster het maar doen zooals
gij het beste 'denkt” hoort men dan
soms door den bewoner zeggen en als
dit meisje niet is eene strenge hygiëniste,
die allee onmiddellijk wil veranderen,
doch beschouwd wordt als een vriendin
van het gezin, kan zij de bewoners op
voeden tot een betere levenswijze. En
de patient, die gaat hoesten door de
rookgassen, waarin o.a. zwavelzuur en
salpeterigzuur voorkomen, ia dankbaar
voor de frissohe lucht, die door het open
raam binnenkomt. Uit de bedstede ver
huisd naar een ledikant bij het raam,
geniet hij tevens van het zonlicht, dat
de grootste vijand is van de tuberkel
bacil.
Bertillon is een der eersten geweest,
die naging voor de stad Parijs, hoe het
toch kwam, dat sterfgevallen aan tuber
culose bij herhaling voorkwamen in de-
zelfde huiien, welke bij het volk bekend
waren onder den naam maisons mau-
dites,” «gevloekte huizen”, zooals er
gevloekte velden waren, waar het vee
slachtoffer werd van de miltvnurziekte.
JuiUerat, chef van den gezondheidsdienst, oulose welig tiert, vooral omdat de be
lette de onderzoekingen voort en kwam
tot het besluit, dat men hier te doen
had met huizen, waar het zonlicht niet
kon doordringen en waar als gevolg
daarvan de ziekte der duisternis,” gelijk
hij de tuberculose noemt, binnentreedt.
Ook Dr. Baeff kwam voor een Turksch
stadje tot het resultaat, dat er dergelijke
^kerkhoven voor levenden” bestaan. De
ziekte dus aan een bepaald huis ge
bonden, gelijk reeds beschreven wordt
In het derde boek van Mozes, genaamd
Leviticus.
Bertillon stelde een onderzoek in naar
het verband tussohen de bevolkingsdicht
heid en de sterfte aan tuberculose en
kwam daarbg tot het resultaat, datdese
evenwijdig gaan. Kayserling geeft voor
Berlijn op, dat 40, 6°/0 van alle tuber
culoselijders sterven in éénkamerwoningen.
Bonnard vermeldt in zijn «La Santé par
le Grand air,” dat in de wijk der armen,
Plaisance, de sterfte 104 I per 10.000
bewoners bedroeg tegen 10,8 in de
Wijk der gegoeden, de Champs Eiysées.
Bond voor staatepensioneering.
In de te Leeuwarden gehouden jaar
vergadering van den Bond voor Staats-
pensioneering is verworpen een motie van
de afdeeling Koog-Zaandijk, waarin, uit
overweging dat de onderlinge verhouding
in het hoofdbestuur veel te wonschen
overlaat, de meening wordt uitgesproken,
dat hierin alleen verbetering kan wor
den gebracht, door algeheele aftreding
van het hoofdbestuur en uitspraak door
de algemeene vergadering door verkie
zing van een geheel nieuw bestuur.
Na de pauze kwam aan de orde het
voorstel van het hoofdbestuur om art. 1
der statuten te lezen dat de Bond be
oogt het tot stand komen eener wet,
waarbij le aan alle Nederlanders op een
niet te hoogen leeftijd recht wordt toe
gekend op een gelijk staatspensioen
2e aan allen, die niet uit onwil zich aan
de maatschappelijke plichten onttrekken
en niet in staat zijn uit eigen middelen
zich het noodzakelijke levensonderhoud
te verschaffen, een uitkeering van staats
wege wordt verstrekt voldoende voor dat
onderhoud, een en ander zonder premie
betaling, de kosten te vinden uit de op
brengst van belasting naar draagkracht.
Het werd toegelioht door het hoofd
bestuurslid den heer De Ruiter, die in
eenige conclusies de richting aangaf
waarin de Bond, in verband met de in
validiteitsverzekering dient te werken.
Bij de discussie werd het eerst aan
de orde gesteld de begrenzing der actie
van den Bond in de toekomst. Bergum
wilde alleen actie voeren voor wijziging
der Invaliditeitswet in dier voege, dat de
ouderdomsverzekering worde losgemaakt
van de Invaliditeitsverzekering. Het
werd, als derde van zes door Rotterdam
op het voorstel-hoofd bestuur ingediende
amendementen aangenomen met alge
meene stemmen. Het vierde van ge
noemde amendementen, strekkende om
Te huis gekomen ontdekte hij, dat de
Panama van.... papier gevlochten was.
Er schijnt in Japan een industrie van
goedkoope van papierreepen gevlochten
hoeden te zijn. Een vriend, die eens
een dergelijken hoed gekocht had die
niet gewasschen kunnen worden en
die na een zware stortbui tot een massa
weeke pap was geworden althans to
taal bedorven was waarschuwde hem.
En wij waarschuwen onze lezers, die
gaarne een «goedkoope* Panama zouden
willen hebben. De proef is zeer ge
makkelijk te nemen men knippe van
de binnenzijde een uitstekend stukje
«strooc af. In de hand wrijft men het
tot vezels fijn, die ieder als papiervezels
herkent of soms rolt het uit tot een
snipper papier!
’n Beislustige.
Da wereld lachte hem toe, hij wilde
reizen, de groote, wijde wereld in, de
nog pas 17-jarige F. C. L., jongste be
diende van een handelskantoor te Den
Haag- Maar zijn verlangens bleven vro
me wenschen, tot op ’n goeden dag
het is pas enkele dagen geleden z’n
patroon uitkomst bracht. Deze droeg
hem namelijk op, een postwissel te gaan
innen ten bedrage van f50 aan welke
opdracht hij gaarne voldeed.
Hij inde het bedrag en... in het be
wustzijn van thans een flinken rijkdom
te bezitten, stapte bij naar het station,
kocht een kaartje naar Amsterdam en...
trok naar Mokum. Van daar trok hij
naar Leiden en vervolgens naar Delft,
om verder in het Zuiden achtereenvol
gens ook Breda, Middelburg, Viissingen
en Roosendaal te bezoeken. In al deze
plaatsen bracht hij een halven dag ge
zellig door.
Zijn reis had intusschen een einde ge
nomen, wjjl bij door de Roosendaalsche
politie werd herkend als ’n jongmensch,
wiens aanhouding in het «Alg. Politiebl.c
was verzocht.
De wereldreiziger in spe werd inge
rekend en nu bleek, dat het kapitaaltje
tot ’n minimum was geslonken hij had
nog... 1 cent op zak.
volking van het dorp wellicht dicht bij
de zee woont, maar angstvallig de gezonde
zeelucht houdt buiten gesloten uit haar
woonvertrekken en de zelden geluchte
bedsteden.
Hoe meer vrij de arbeiders hebben,
des te meer voelen zij het gemis aan
gezelligheid in eigen kring, en de toe
te juichen korteren arbeidsduur wordt
tot een nadeel voor hun en hunne kin
deren, doordat het alcoholgebruik toe
neemt. Dat het alcoholgebruik van de
ouders van grooten invloed is op het
ontstaan van tuberculose, bewgzen de
onderzoekingen o.a. van Bunge. Hij
toonde aan, dat, indien de vader gewoon
was misbruik van sterken drank te maken,
van elke 1000 kinderen 217 I aan tu
beroulose ziek werden. Vooral in Frank
rijk, waar alcoholisme en tuberculose
zoo hevig woeden, heeft men zich met den
invloed van het alcoholisme op de tuber
culose bezig gehouden. Rénon heeft
kunnen vaststellen, dat in streken, waar
het alcoholverbruik het grootst is, ook
de tuberculose de talrijkste offers eischt.
(Basenan). Het Internationale Tuber-
culoseoongres te Parijs in 1905 nam dan
ook de volgende conclusie aan Met
het oog op den nauwen samenhang tus-
schen alcoholisme en tuberculose is het
van beteekenis, dat men gelijktijdig tegen
tuberculose en alcoholisme den strijd
aanbindt”. De levensduur van den alco
holdrinker is korter, zooals ook de
statistiken der levensverzekeringen leeren.
In 10 willekeurig gekozen alcoholisten
families zag Demme van de 57 kinderen
reeds 25 in de eerste week sterven. De
overblijvenden worden later voor een
deel nog een prooi van de tuberculose
en andere ziekten. Kenmerkend is de
de uitspraak van Landouzy, dat de alco
hol het bed spreidt voor de tuberculose.
Slot volgt.
De BURGEMEESTER der
Gemeente WORKUM maakt be
kend, dat de volgende week
verkrijgbaar zal worden gesteld
op Bod No. 3ö der RijkssuUerkaart
De geldigheidsduur der Witte-
bwodkaatl is
138e tijdvak van 28 Mei toten
met 5 Juni de BRUIN ge
kleurde kaarten.
De Burgem, voornoemd
J. QUARLES VAN UFFORD.
Workum, 28 Mei ’20.
Van Gorkom wees er voor den Haag
op, dat in de wijken I en II, waar het
aantal bewoners per 100 vertrekken 127
bedroeg, de sterfte per 10 000 25
was, tegen 121/, in wgk V, waar per
100 vertrekken 64 menschen woonden.
Veelvuldig z&l de oorzaak van het
wonen in een éénkamerwoning gelegen
zijn in hot feit, dat de bewoners te arm
zgn om eene grootere woning te betrek
ken, doch ook worden deze woningen
in de practijk kunstmatig gevormd. Juist
in arbeidersgezinnen komt het dikwijls
voor, dat het gehoele gezin eet, drinkt
en slaapt in het woonvertrek, terwijl
men slechts op feestdagen komt in de
z g. mooie kamer. Deze kamer is de
trots van de huisvrouw en het is een
verblijdend teeken, dat zij belang stelt
in do inrichting van het huis, doch sou
zij nog niet trotscher moeten zijn op
haar kinderen die er gezond en opge
wekt uitzien, doordat zij de mooie
kamer” voor slaapkamer hebban gekre
gen. Zou de huismoeder werkelijk ge-
looven, dat er eenige gezelligheid schuilt
in een kamer die het stempel draagt van
niet bewoond te worden Als eenmaal
een geval van tuberculose in het gezin
optreedt, wordt, dikwijls schoorvoetend
overgegaan om de mooie kamer in te
richten tot slaapvertrek van lijder of
lijderes. Waarom toch past men deze
goede maatregel pas toe als het er om
gaat een patient te genezen. Den zieke
gunt men de frisBoao lucht, waarom
onthoudt men den gezonde dit genot.
Voorkomen van ziekte is beter dan genezen
De woningwet, die in art I, 2de lid
bepaalt«De gemeenteraad stelt voor
schriften vast nopens behoorlijke bewo
ning,” heeft eenige verbetering gebracht,
ook in Friesland, waar zeer veel plaggen
hutten, éénkamerwoningen van de slecht
ste soort, zgn vervangen door betere
woningen, de bouwverordeningen o.a. van
Workum, Wonseradeel, Bolsward, Hin-
deloopen, Noordwolde, Stavoren, Gaas-
terland, bevatten bepalingen omtrent de
bezetting van slaapplaatsen, doch in de
practijk is van deze bepalingen, vooral
in de laatste jaren, weinig terecht ge
komen. Dat dit ook vóór de oorlogsjaren
reeds in hooge mate het geval was, toont
ons het rapport van Wibaut op het 1 Ode
Internationale Woningcongres «Overbe
volking van woningen” voldoende.
De «mooie kamer” is veelvuldig de
oorzaak, dat de echtgenoot, die het thuis
ongezellig vindt in de rommelige woon
kamer, zgn toevlucht neemt tot de her
berg. Niet steeds wordt deze bezocht
uit behoefte aan sterken drank. Bij
schippers merkt men dikwijls op, dat zij
hun roefje ontvluchten en in herberg
of schippersbeurs een kop chocolade ge
bruiken viaachers onder wie de tuber-
Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per kwartaal
65 cents; franco per post
75 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Don
derdags in te zenden.
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór 11 uur.
de taak van den Bond uit te breiden
tot de blijvend invalieden en te bevor
deren dat dezen gelijk gesteld werden
met de ouden van dagen, werd met 62
tegen 53 stemmen aangenomen. Daarbg
werd bepaald dat de Bond zgn taak moet
begrenzen tot de verzorging van oude
en blijvend invalieden. Het voorstel van
het hoofdbestuur was hiermee vervallen.
Bij de bespreking van de te voeren
actie werd op voorstel van Aartswoud
besloten een volkspetitionnement te hou
den tegen de Invaliditeitswet.
Het hoofdbestuur zelf verklaarde zich
demissionnair. Alle leden hadden bedankt.
De meerderheid verklaarde tevens geen
herbenoeming te willen als de leden, de
heeren Meier en Postma, weer zitting
zouden nemen.
In de bestaande periodieke vacatures
werden gekozen de heeren Goud, Hes-
aelink en Spaargaren.
Papier uit bamboe.
In de «Times* wijst iemand er op,
dat in 1883 de Britsch-Indisohe regeering
bamboe naar Engeland zond waaruit
uitstekend papier werd vervaardigd. Toen
waren de productiekosten echter nog te
hoog.
Nu de papierschaarsohte zorg begint
te baren verdient het denkbeeld zeker
opnieuw overweging. Vooral ook voor
Nederland, dat in zgn koloniën over een
onuitputtelgken voorraad bamboe beschikt,
lijkt ons, zegt het «Hbld.c de uitvinding
van groot belang. In elke desa op Java
groeit de bamboe, zgn vooral langs de
rivieroevers deze gewassen, de «bamboe
stoelen te vinden. In het oerwoud, tegen
de bergen, in de ravijnen, groeit de
bamboe in dichte bossohen.
Als de oude bamboe gekapt is, schie
ten in zeer korten tijd de loten op, die
in een jaar de volle lengte bereiken.
De grondstof is er en zal er langer
zgn dan de papierschaarschte zal duren.
De groote kosten kunnen af schrikken
als het gaat om duur papier of heelemaal
geen. De Engelschen geven reeds het
voorbeeld.
Twee Engelsche firma’s zgn bezig te
Burma de machines te plaatsen voor de
papierfabrioatie uit bamboe benoodigd.
Een ander schrijver geeft den raad,
in minder ver afgelegen streken bamboe
te gaan aanplanten, bijv, in Trinidad,
vanwaar het transport naar Engeland
niet zoo moeilgk en kostbaar is als van
Britsch-Indië uit.
’t Autogevaar.
Op den Sloterstraatweg bij Amster
dam botsten een automobiel en een mo-
torrijwiel tegen elkaar aan. De motor
rijder O werd met gebroken boenen
opgenomen.
Ook bij Oisterwijk kwamen een motor
rijwiel en een auto met elkaar in botsing.
De gebr. B. uit Tilburg, die op den
motor zaten werden er afgeslingerd en
ernstig gewond opgenomen.
Te Overveen is een 56-jarige juffrouw
uit Haarlem door het verkeerd uitwijken
bij het fietsen door een auto overreden
en gedood.
Te Eist bij Arnhem is een auto van
de familie O., uit Almelo, van den hoogen
dijkweg gereden en in een sloot terecht
gekomen. De chauffeur werd bewuste
loos en in levensgevaarlijken toestand
uit het water gehaaldde overige in
zittenden kwamen er vrij goed af.
Ken echte Panama.
Een onzer medewerkers aldus het
«H.bladc kocht in een van de grootste
en bekendste hoedenwinkels van Amster
dam voor ongeveer f 20 een «Panama*
De hoed werd hem zonder eenige bij
zondere mededeeling verkocht en onze
medewerker verwachtte dus, zooal niet
een hoed uit Panama, dan toch een hoed
van fijn gevlochten stroo te ontvangen.
FRISO
