Nieuws- en Advertentieblad
I
i
B. R. DE JONG.
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
Tuberculoss en Woning,
door J. A. PUTTO,
Geneesheer b. d. Nederlandsche Centrale
De fijnste 8-cents SIGAAR.
H.H. ROOKERS!
Vorstenlanden- of
Sumatra-Sigar en
Distributie Cokes
ZATERDAG 5 JUNI 1920.
46ste Jaargang.
t
Officieel Gedeelte.
t
2
No. r23.
A. ZEIJLSTRA Hz.
2 4/2 ons Suiker,
Bagijnestraat B 27
2 H.L. Gascokes a f 2.10 p. H.L.
of
2 H.L. Bries a f 1.65 p. H.L.
aan huis bezorgd.
-- - Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM. --
7 uur,
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid
voor
«Er zal een tijd komen, dat de over
tuiging algemeen is hoe, meer dan ge
neeskunst, hygiëne de sterftelijn omlaag
drukt en het sterftecijfer doet dalen.
’s Gravenhage, Mei ’20.
Ged.
var-
Vereeniging tot bestrijding der tuberculose.
Alleen verkrijgbaar
in Sigarenmagazijn
VERSLAG van de spoedaisc bende Ver
gadering van dan Raad dar Gemeente
WORKUM
op Maandag 31 Mei 1920, ’s namiddags
ter goedkeuring in ta zenden. Da heer
Hobma vraagt, of nog niet kan worden
voldaan aan zjjn bezwaar tegen den afvoer
van het menagewater bjj die woningen,
wat z.i. te zjjnertyd een onhoudbaren toe
stand kan geven. De Voorzitter meent,
dat de Bouwvereoniging zeker mat dien
wenk rekening zal willen houden, ofschoon
de Architect beweert, dat het peil talaag
is, wat, volgens den heer Hobma, geen
bezwaar zal behoeven op te leveren. Da
heer de Roest merkt op, dat wanneer de
sloot achter den Stationsweg ook in ver
band staat met den polder, deze ook nood
wendig moet worden gereinigd, maar rio-
leering daar ter plaatse, ook zijne bezwaren
zal hebben. De Voorzitter zal da bezwa
ren aan de Bouw-Commissie overbrengen,
waarna het voorstel van B. en W, zonder
hoofdelgke stemming wordt aangenomen.
Punt 5. Bespreking Middanstands-wo-
ningbouw.
De Voorzitter zegt, dat inzake dien wo
ningbouw, een ernstige kink in den kabel
is gekomen, en de situatie zeer onverwacht,
in ongunstigen zin is veranderd. Hjj geeft
een uitvoerig relaas van het verloop der
kwestie, waaruit bljjkt dat B. en W. de
zaak mat bekwamen spoed hebben behan
deld, maar Ged. Staten niet zoo’n spoed
hebben betracht, totdat ten slotte j.l. Vrij
dag B. en W. telegrafisch tot een confe
rentie met Ged. Staten worden opgeroepsn.
Op die conferentie hebben Ged. Staten,
onder een uitvoerige uiteenzetting hunner
motieven, hunne goedkeuring aan het
Raadsbesluit onthouden, waarbjj tenslotte
bleek, dat Ged. Staten zich niet met de
door den Minister gevoerde woningpolitiek
konden vereenigen. De Minister wil een
bijdrage, evenredig aan da kosten, Ged.
Staten echter met. B. en W. stellen zich
op het standpunt, dat de Minister eenmaal
da regelirg aldus heeft bepaald, maar nu
komen zjj voor het feit, dat Ged. Staten
den eisch stellen tot aanmerkelijke vereen
voudiging van het plan, wat niettemin in
andere Gemeenten, b.v. te Koudum, niet
het geval is. Een en ander zal natuurlijk
oponthoud bjj de uitvoering veroorzaken,
waarom B. en W. naar een weg tot over
eenstemming hebban gezocht en daarom
voorstellenniet 9 maar 5 mlddenstands-
woningen te bouwen, de bouwkosten trach
ten te drukken met f1000 per woningen
do huur te laten, zooals deze is voorgesteld.
In dien zin gewijzigd, hopen zjj, dat Ged.
Staten hunne goedkeuring niet zullen ont
houden. De heer Banning ontvangt een
toestemmend antwoord op zijn vraag, of
de woning voor het Hoofd der School in
het bouwplan blijft opgenomen. Da heer
de Roest spreekt zijn verwondering uit over
de zuinigheid van Ged. Staten, waarbjj het
gaat om het l/4, dat de Gemeente er bjj
moet doen. Spreker verwondert zich over
de aanmerkingen, gemaakt ten opzichte
van het huis van het Hoofd, welke woning
de Gemeente misschien maar 7 a 8000
gulden zal kosten en vraagt of de Bouw-
vereeniging da vrjjkomende grond ook nog
kan gebruiken, waaromtrent de Voorzitter
zegt, dat da Commissie daarop voorloopig
niet wenscht in te gaan. Da heer Hobma
mngen toe, geljjk hjj reeds vroeger heeft
gezegd. Hij heeft echter bezwaar tegen
het te gebruiken dakhout van 18 c.M.,
waarvoor hjj nooit minder dan 23 c.M.
gebruikt. De dikte van vloeren en zolders
moet noodig van 25 op 28 c.M. worden
gebracht. Kunnen de woningen, oorspron
kelijk bestemd voor het aangekochte ter
rein, ook niet op Gemeenteterrein worden
gebouwd Tegen dit laatste heeft de
Voorzitter bezwaar, wijl het terrein een
maal is aangekocht, en misschien wil »Si-
rius< er nog een deel van gebruiken,
De heer de Boer: Zjjn voor alle 8 wo
ningen huurders?
De Voorzitter: Ja, voor alle zjjn ge
gadigden.
De heer de Boer: Wat moeten die lui
verdienen
De Voorzitter: Dienaangaande is geen
welstandsgrens bepaald.
De heer de BoerDus de Raad heeft te
beslissen, wie er in zullen wonen
De Voorzitter: Misschien dat de Minis
ter nog eenige medezeggingschap zal laten
gelden.
De heer de BoerEr zullen nog wel
meer woningen los komen,
De heer de Roest: Laatst wenschten
Ged. Staten geen ambtenaarswoningen te
laten bouwen, en nu stellen zjj het voor.
De VoorzitterIk heb daarop
Staten gewezen en gezegd, dat bij
De BURGEMEESTER der
Gemeente WORKUM maakt be
kend, dat de volgende week
verkrijgbaar zal worden gesteld
op Bod No. 36 der Rijkssuikerkaart
De geldigheidsduur der Witte-
bwodkaati is
139e tijdvak van 6 Juni tot en
met 14 Juni de groen ge
kleurde kaarten.
De Burgem, voornoemd
J. QUARLES VAN UFFORD.
Workum, 4 Juni ’20.
en de tuborkelbaccillen komen op deze
wij zo in het stof, dat op de vloer ligt,
ak de vrouw des huizes deze niet gere
geld eon goeden beurt geeftkleine
kinderen, die over den grond kruipen
en geregeld met de vingertjes in den
mond zitten, worden op deze manier
besmet. Door Preisich en Schütz is aan
getoond, dat onder de vuile vingernagel»
van do kinderen in een groot aantal ge
vallen tubferkelbaecilien aanwezig zijn.
De benaming, die het volk aan deze
zwarte nagels geeftrouwnagels, kan
dun tot een zeer juiste worden, doordat
de kleine kinderen er door aan tubercu
lose ten gronde kunnen gaan.
De Duitschers spreken dan ook dik
wijls van de tuberculose ais: «Sohmutz
tuberculose» xvervuilings tuberculose^.
Onderzoekingen van Calinette, Monti,
Hamburger, Scheltema, hebben aange
toond, dat bij de geboorte practisch geen
tuberculose voorkomt. Krijgt het kind
dus deze ziekte, dan komt dit, doordat
het in het zelfstandige leven herhaalde
lijk met tuberkelbaocillen is besmet ge
worden en zijn weerstandsvermogen t«
gering was, om de vijand, de 'nwitte
pesU genaamd, te weerstaan.
Het kind kan zioh zelf niet verdedi
gen. Het is ons aller plicht het kind
te behoeden voor besmetting. De tuber-
culeuzelijder moet dus zeer voorzichtig
met hetgeen opgehoest wordt omgaan.
Laat bij zich onthouden van herhaalde
liefkoozwgen der kinderen, er vooral
voor zorgen ze niet aan te hoesten.
Dikwijls zal armoede noodzaken tot
het bewonen van eene kleine vochtige
woning. Tóch kan veel gedaan worden,
waardoor de gezondheid wordt verhoogd.
Door de aanvulling met art. 32a van
de woningwet
Indien ons gebleken is, dat in eene
gemeente onvoldoende wordt voorzien in
de volkshuisvesting kunnen wij met re
denen omkleed besluit verklaren, dat de
gemeenteraad verplicht is, toepassing te
geven aan art. 30, 31 of 32 dezer wet«
is eene aanwijzing gegeven op welke
wijze aan den heerschenden woningnood
een einde kan worden gemaakt. Indien
wij de menachen betere woningen ver
schaffen, zullen wij een psychologische
basis voor een zindelijkheidsidee scheppen
en de energie van de bevolking zal
worden verhoogd.
Laat ik U een oordeel uit de prac-
tijk aan halen uit «Friesland en de Wo
ningwet® van Faber, n.l, het oordeel
van den Burgemeester van Wonsoradeel
«Voor de invoering van de woningwet
hebben wij den toestand hier gekend,
dat heele families van ouder op kind
zioh des winters geregeld lieten bedoelen
door de armbesturen en bij meergegouden
om ondersteuning aanklopten. Families
van dat soort hokten bijeen in minder
waardige woningen, vaak echte krotten. - -. -
Voor elke woning die gebouwd zou wor- in he‘ artikel «Verpleegsters op de school»
den, moest een krot verdwgnen. Het
zoogenaamd opschuivings-systeem bleek
hier prachtig te werken. Van zeer groot
belang was dat de pauperkolonies ge
dwongen waren zich te verspreiden. Zij
kregen daardoor buren die netter waren,
niet alleen op woning en huisraad, maar
ook op kleedmg en zorg voor de jeugd
Dit had een opmerkingnwasrdigen, gun
stigen invloed op de bewoning, het on
derhoud van de huismeubels en vooral
ook op de kleeding der jeugd. Van
aankloppen bij de armbesturen was geen
sprake meer de kinderen kregen eene
betere opvoeding, zagen betere voor
beelden en zullen daarvan in de toe
komst de weldadige gevolgen ondervinden
Laten bij de toepassing van dit op
schuivings-systeem de gezinnen, waarin
tuberculoselijders voorkomen, niet ver
geten worden. Geef ze de voorkeur, in
het belang van den lijder en van de
kinderen. De Igder zal spoediger ge-
Wenscht U prima, droge
Zoo ja
koopt dan in het TABAK-,
SIGAREN- en SIGARETTEN
MAGAZIJN
en U zult tevreden zijn.
Beleef! aanbevelend,
Voorzitter de heer Jhr. Quarks van üf-
ford, Burgemeester.
Tegenwoordig alle leden.
Na opening door den Voorzitter zegt
deze de vergadering als spoedeischend te
hebban belegd naar aanleiding van punt
5 der agendaBespreking Middenstands-
woningbouw. Hij stelt echter als eerste
punt aan ds orde een voorstel van B. en
W. tot het aangaan eener geldleening, tot
dekking van crisisuitgaven. Dit punt nader
toelichtende, herinnert hjj aan den post
van f 4000 op de begrooting over 1919 tot
dekkine van crisisuitgaven, later verhoogd
met f 5000 voor het Staun-Comité, aan het
aangaan eener tydelijke geldleening, waar
door het tekort op de gewone uitgaven
tot f3400 werd teruggebracht. Die f3400
echter vardwynt. maar dan wordt da crisis-
laening f 600 grooter en stjjgt tot f 10200.
B. en W. vragen nu machtiging tot het
aangaan dier leening, om het bedrag in
de eerstvolgende 3 jaran af te lossen,
waartoe zonder hoofdalyke stemming wordt
besloten.
Punt 2. Voorstel van B. en W. tot ver
sterking van een drietal uitgaafposten der
begrooting, dienst 1919.
Bijkans het door dan Secretaris gelezen
voorstel zal op den uitgaafpostschryf- en
kantoorbehoeften, briefporten, vrachtloo-
nen enz. worden overgeschreven een be
drag van f44.15, op de post: kosten van
de kiazerslysten en van het uitoefenen enz.
van de kies verrichtingen fl.en op de
postteruggaaf van Hoofdelyken Omslag
f4.15, totaal f49.30.
Zonder hoofdalyka stemming wordt
daartoe besloten.
Punt 3. Voorstal van B. en W. tot wy-
ziging dar Gcmaaatabegrootiag voor den
dienst van 1919.
Da Voorzitter zegt dat op verschillende
posten meer of minder belangrijke bedra
gen zyn overgebleven, welke worden voor
gelezen, waarna o.a. de postnadeelig slot
in da kosten van uitvoering der Distribu
tievest wordt uitgetrokken op f9650,76 en
de postonvoorziene uitgaven wordt ver
minderd met f338.17, en deze na de wij
ziging f 673,20 bedraagt. In totaal bedraagt
de vermindering f 2282,50 en wyst de ba
lans in ontvang en uitgaaf een bedrag aan
van f244111,77, welk cijfer zonder hoof-
delijke stemming wordt goedgekeurd.
Punt 4. Wijzigicg van het Raadsbesluit
tot toekenning van een voorschot aan de
Vereeniging «Volkshuisvesting^ in verband
met eon resolutie van Ged. Staten.
De Sacretaris doet voorlezing van deze
resolutie, waarin wordt gememoreerd dat
ter goedkeuring is ingezonden het Raads
besluit, waarby aan de Woningbouwver-
eeniging «Volkshuisvesting» uit de Ge
meentekas worden verleend, voorschotten
van ten hoogste f 2000 en f 60,010, en een
bydrage volgons de overgelegde exploitatie
rekening van ten hoogste f1900 ten be
hoeve van aankoop van grond en het bouwen
van 10 arbeiderswoningendat daaromtrent
is ingewonnen het advies van den Inspec
teur van ds Volksgezondheid, waaromtrent
is besloten Voormeld Raadsbesluit aan B
en W. terug te zenden, onder opmerkingjuicht het kleiner getal middenstands-wo-
a. dat, waar blykens de praemisse van het
Raadsbesluit, het niet in de bedoeling heeft
gelegen, art. 6, sub 3 dar Gezondheidswet
toe te passen, overeenkomstig sub 1 van
dat wetsartikel alsnog in het besluit het
advies der Gezondheids-Commissie moet
worden aangehaaldb. dat het van het
perceel, sectie A, no. 2450, aangekochte
gedeelte bouwterrein duur schynt, nog af
gezien van mogeljjke kosten van ophooging
en verdere onkosten gewoonlfjk op den
aankoop vallende, in verband waarmede
verzocht wordt te overwegen, of het grond-
voorschot ad f 2000, niet zal moeten wor
den verhoogddat overigens tegen het
Raadsbesluit geen bezwaar bestaat, zoodat
op goedkeuring daarvan kan worden ge
rekend c. dat volgens voormeld advies
van den Inspecteur, de huur der woningen
voor het eerste jaar dienen te worden be
paald op minstens f 4,30 per week of
f 223 60 per jaar, de totale ontvangsten op
f2236 on het tekort op f1744 per jaar,
zulks in verband met het gemiddelde in
komen dar te verwachten huurders, dat
op f 26 per week wordt geschat.
De Voorzitter stelt namens B. en W.
voor, na gepleegd overleg met het Bestuur
van Volkshuisvesting, het grondvoorschot
met f700 te verhoogen en het bouw voor
schot met dat bedrag te verminderen, al
dus aan het verlangen van Ged. Staten
tegemoet te komen en dit besluit opnieuw
nezen in «ene meer gezonde woning,
de kinderen zullen in een ander vertrek
kunnen slapen en zoo minder bloot staan
aan besmetting.
Lezers van Friso, beschermt uw go-
zin door uwe woning zoo gezond al»
mogelijk is te maken breekt de bed
steden uit en laat uwe kinderen in ledi
kanten slapenzorgt er voor, zooveel
mogelijk de lucht in de woningen te
ververseben door de ramen te openen
sluit niet het zonlicht buiten, door wasch-
goed kris-kras door de kamer te hangen,
want hangt ge het goed voor de ramen,
dan sluit ge een der vensters uit, en
het onderzoek van Marié Davy te Parijs
toonde aan, dat dé tuberculose sterfte stijgt
met de afname en daalt met de toename
van het aantal vensterszorgt voor goed
schoongemaakte ruiten schoone vloeren
indien het niet strikt noodzakelijk is,
wascht en kookt dan niet in de woon
kamer laat de «mooie kamer« verval
len, indien de ruimte in uw huis beperkt
is, en richt een goede kamer in voor
slaapvertrek van de kinderen, die er U
later dankbaar voor zullen zijn. Maakt
het Uw gezin zoo gezellig mogelijk, op
dat de herberg niet bevolkt wordt en de
alcohol niet een ramp van het gezin
wordt.
Wanneer een tuberculoselijder in een
gezin voorkomt, mijdt dit huishouden dan
niet angstvallig ah de lijder de voor
zorgen goed in acht neemt, want een
tuberculoselijder die deze voorzorgen toe
past, is niet besmettetijk
Bezorgt hen niet meer leed, door hen
te vreezen, want bedenkt, dat gij zelf of
personen die gij lief hebt, aan deze ziekte
waaraan jaarlijks in Nederland twaalf
duizend menschen sterven, eveneens ten
offer kunnen vallen. Doet het leed, wat
j gij dan zoudt ondervinden, door gemeden
te worden, niet san anderen aan Wan
neer er nieuwe woningen tvorden gebouwd,
geeft deze gezinnen dan de voorkeur.
Denkt steeds aan hetgeen door Dr.
Droogleover Fortuyn geschreven werd
De Brandstoffen-commis-
sie te Workum maakt bekend,
dat op bon Z van de Brand-
stoffenkaart in de maand Juni
door groep A. (Huisbrand) ver
krijgbaar wordt gesteld:
Zitting wordt gehouden op
elke Maandag, 'Woens
dag en Vrijdag van 9 tot
1 uur in het kantoor der
Brandstoffen-commissie onder
het Gemeentehuis.
Bon Z is alleen voor de
maand Juni geldig en is
daarna van onwaarde.
en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland, uit-
gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel. Bij abon-
nement belangrijk lager.
«♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦f
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per kwartaal
65 cents; franco per post
75 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Don
derdags in te zenden.
Advertentiën Vrijdagmorgens
vóór 11 uur.
Slot.
«De tuberculose is te vermijden,
omdat zjj besmetteljjk is”.
De keukenkamer ie dikwijls ongeor
dend en vuil. Komt in een dergelijk
huishouden een tuberculosegeval voor,
dan zullen de overige leden van het
gezin aan groot gevaar bloot staan. Een
vuil gezin is niet spoedig te veranderen
in een net en rein. De opgevende pa
tient past dikwijls kleine kinderen open
er wordt niet aan gedacht, dat deze
kinderen door hun gering weerstandsver
mogen bloot staan aan besmetting door
de tuberkelbaocillen. Zijn de overige
leden van het gezin veelvuldig buitens
huis, dan raken de kinderen zeer gehecht
aan den persoon die hen oppast, zg
komen in nauwere aanraking met de
tuberculosepatiënten en gaan dikwijls als
gevolg daarvan aan deze ziekte ten gron
de. Heeft men te doen met een patient,
die aan netheid gewend is, dan zal hij
of zij zorgen, dat het uitgehoeste in een
overdekt glas wordt gedeponeerd; dat
zakdoeken niet bij het overige waschgoed
worden gevoegd, doch eerst onschadelijk
gemaakt, geigk hun dit door den dokter
of verpleegeter-huisbezoekster wordt ge
leerd.
Door het bedekken van het glas voor
komt men dat b.v. vliegen de baccillen
in de speekselbolletjes aan de pooten
meevoeren. Bij de onderzoekingen van
Jacob en Klopstock ingesteld in 19 boe
renwoningen, vonden sg, dat in 6 gevallen
tuberkelbaocillen bij de vliegen werden
Mngetroffen. Ettelgke vliegen sterven
iifl
11
Fokker
I
FRISO
