Nieuws- en Advertentieblad
Nieuwjaars-
Advertentiën.
éi 35 cents.
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
10eVolkstelling.
i
ZATERDAG 18 DECEMBER 1920.
No. 50.
46ste Jaargang.
Officieel Gedeelte.
Binnenlandsch Nieuws.
X
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM.
I
I
1
B.
en
Tuberculose
haar bestrijding-.
door J. A. PUTTO,
Geneesheer bij de Nederlandsche Centrale
Vereeniging tot bestrijding der Tubereulose
•o
i
»I«4«r ingewgde govo.lt dat hol
voornaamste vraagstuk dor 20 <t»
eeuw is. hoe de tuberculosa te be
straden?» (Fr von Koranigi.)
Wanneer men in de statuten van eene
vereeniging leest, dat het doel is o.m
de bestriding der tuberculose als volks-
10de Volkstelliog.
Wie goed regeeren wil, dient het volk
te kennen.
Om die kennis te bevorderen, worden
in alle ontwikkelde landen periodiek volks*
tellingen, of beter gezegd «volksbe-
fchr(jving< gehouden.
In ons land is alles in gang voor de lOJe
Volkstelling, welke ons volk zal beschreven
op het tijdstip van den overgang van oud
naar nieuw.
Het is de plicht van ieder, door nauw
keurige invulling on prompte inlevering
van de telkaarten, naar vermogen mee te
werken aan het welslagen van do 10de
Volkstellingwaar eigen kennen of kunnen
te kort schiet, is bjj de volkstellers raad
en hulp te kr(jgeu.
Medewerking is niet alleen ieders plicht,
tjj dient ook eigen belang. Wie goed ge
regaerd wil worden, moet da overheid
steunen in haar streven om het volk te
leeren kennen.
Het duurtevraagatuk.
De Staatscommissie aan wie wu op
en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78. Amsterdam,
Tel. Intercomm. 1114.
BURGEMEESTER en WET
HOUDERS van Workum,
brengen ter algemeene kennis,
dat dit jaar zal gehouden wor
den de 10e Algemeene Volks
telling.
Voor dat doel zullen opgaven
gevraagd worden op kaarten
welke tusschen 26 Dec. 1920
en 1 Januari 1921, zullen wor
den rondbezorgd en dadelijk
na Nieuwjaar zullen worden
teruggehaald.
Het Hoofd van ieder gezin
of elke afzonderlijk levende per
soon, of de bestuurder van ie
dere instelling, gebouw, gesticht
of schip waar de kaarten in
omslagen worden bezorgd, is
verplicht voor de behoorlijke
invulling, ook voor de vragen
op de omslagen gedaan, zorg
te dragen en verder den teller
de noodige inlichtingen te ver
strekken.
Schippers en bewoners van
woonwagens moeten onderzoe
ken of zij staan ingeschreven
in het bevolkingsregister der
gemeente waarin zij thuis be-
hooren.
Overtreding van de voorschriften be
treffende de volkstelling wordt gestraft
met hechtenis van ten hoogste veertien
dagen of geldboete van ten hoogste
honderd gulden.
Workum, den 16 Dec. 1920.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
G. G. POSTHUMUS L.
De Secretaris,
A. DE VRIES.
Evenals vorige jaren kunnen
genoemde Advertentiën weder
geplaatst worden in „FRISO”
van 1 Januari e k. welk No.
Oudejaarsavond verschijnt en
in Workum huis aan huis zal
worden bezorgd.
Vroegtijdige opgaaf wordt
beleefd verzocht.
DE UITGEVER.
luxeverteering, beoogen, is in beginsel
gewensoht.
Door de Nederlandsohe Uit voer-Maat
schappij is aan de gemeentebesturen een
circulaire gericht van den volgenden in
houd
Onder verwijzing naar het door ons in
de dagbladen van 30 November j.l. ge
plaatste bericht, luidende
Verzilvering van suikerbons.
«Naar wij vernemen, heeft de Ne
derlandsche Uitvoermaatschappg zich
genoopt gezien, om, na 2 December
e.k., geene rijkssuikerbons ter verzil
vering aan te nemen van het te
Gravenhege gevestigde Centraal Ver-
rekenkantoor voor Suikerbons, Direc
teur de heer I. 0. Mebius, of zijne
bijkantoren en agentschappen.
De gelegenheid voor winkeliers,
grossiers en andere daartoe toegelaten
personen en instellingen, om de bons
van de 15e periode ten kantore der
Nederlandsche Uitvoermaatschappg te
verzilveren, blijft inmiddels opengesteld
tot en met 25 December e.k.»
hebben wij de eer onder Uwe aandacht
te brengen, dat, nu het Centraal Ver-
rekenkantoor voor Suikerbons bovenge
noemd niet meer in de gelegenheid ge
steld wordt, rijkssuikerbons bij onze ven
nootschap te verzilveren, tal van winke
liers en handelaren, die blijkbaar niet of
niet voldoende kennis genomen hebben
van het tweede gedeelte van bovenstaand
bericht, ten onrechte in de mooning ver-
keeren, dat ook zij niet meer toegelaten
worden, nè 2 December 1920 rijkssui
karbons ter verzilvering te onzen kantore
aan te bieden.
In verband hiermede en, voor zoover
noodig, onder verwijzing naar de beschik
king van den Minister van Landbouw,
Nijverheid en Handel, dd. 22 Sept«mber
1920, Afd. Volksvoeding, no. 82252
zouden wij het zeer op prijs stellen, in-
dien U de winkeliers en handelaren in
suiker binnen Uwe gemeente omtrent
eon en ander wildet inlichten.
courantenartikels, lozingen enz zien zij
in dat een lijder, die de voorzorgen goed
in acht neemt, niet besmettelijk is voor
de omgeving.
Herhaalde besmetting met groote hoe
veelheden bacillen is dus te voorkomen,
doch besmetting door kleine hoeveelheden
zullen wij niet kennen ontgaan. Bij
lijkschouwingen van volwassen personen
bleek, dat 97 van alle 100 overledenen
besmet waren. Professor Nolen te Leiden
vond, dat deze besmetting was aan te
toonen bij 92 van elke 100 studenten
die hij onderzocht. Gean enkele van deze
studenten had tuberculose.
Dus; al wordt men besmet met tuber
kelbacillen dan wil dit nog niet zeggen,
dat men ziek wordt
Zal de tuberculosebestrijding succes
hebben, dan dient men den kamp tegen
het gevaar van besmetting te combineeren
met verhooging van het weerstandsver
mogen van het lichaam, m.a.w. met
verhooging van de volksgezondheid.
Gezonde menschen moeten worden
beschermd omdat het beter is ziekten
te voorkomen, dan te genezen. Evenals
een polderbestuur zorg dragen zal, dat
de dijken voldoende weerstand zullen
kunnen bieden aan den krachtigen wa
terstroom en man de duinen met helm
bep’ant om het af knabbelen, het ver
stuiven te voorkomen, zoo zal ook geen
middel moeten wordon gespaard om een
volk te krijgen, krachtig in den strijd tegen
do onderscheiden ziekeen Deze bescherming
dient reeds bij den gezonden zuigeling
te beginnen. De jeugdige moeders zullen
op de hoogte moeten zijn van wat het
zeggen wil een zuigeling behoorlijk te
verzorgen. Moedercursussen zullen veel
nut stichten. In Friesland, waar de zui
gelingensterfte zeer klein is in vergelijking inperking der vertering, inzonderheid de
met provincies als Brabant en Limburg,
worden deze cursussen al in zeer veel
plaatsen gegeven. Moeders, die haar kind
niet kunnen of niet mogen zoogen, dan
wel te weinig voedsel voor de kleine
hebben, zullen over deskundige voor
lichting en goed toebereid voedsel moeten
kunnen beschikken. In grootere plaatsen
kan aan deze eischen worden voldaan
door z g. consultatiebureaus, waar iedere
moeder kosteloos voorlichting kan ver
krijgen betreffende de voeding van haar
gezonden zuigeling. Aan deze bureaux
kunnen melkkeukens worden verbonden,
waar de moeders goed voedsel voor haar
kind knnnen ontvangen, gratis of voor
den kostenden prijs.
Volgens de arbeidswet 1919 moet de
arbeidster voldoende gelegenheid worden
gegeven door den werkgever om haar kind
te zoogen. De bescherming van de ar
beidende vrouw bevordert indirect de
gezondheid van het kind.
Wordt vervolgd
De interpretatie der Arbeidswet,
E»n portier, die geacht wordt bewakings
diensten te verrichten, mag, naar men
weet, 10 uur arbeiden. Maar dan mag hy
ook volstrekt niets anders doen dan be
wakingsdiensten. Ja, zoo werd in vollen
ernst door een ambtenaar van het Ar
beid stoeiicht verzekerd, als in een fabriek
een stoomleiding springt, dan moet de por
tier het afsluiten van de kraan, zelfs al is
die onder zjju bereik, overlaten aan darden.
Wij willen aannemen zegt de N. Ct
dat dergelijke bureaucratische onzin ligt
in de lijn van de bedoelingen van minis
ter Aaibarse, maar dan zouden wij toch
wel eens graag openlyk zien medegedeeld
namens het departement, dat bij de uit
voering van deze w«t het gezond verstand
niet a priori behoeft te worden uitga-
-chakeld.
De nieuwe salarisregeling der
onderwjjzera.
Volgens da »N. Ct heeft de minister
van onder was thans de volgende wijzigin
gen aangebracht in da aanvankelijk door
hem voorgenomen salarisregeling der on
derwijzers
nieuwe onderwijzersakte f2200f3400
(na 15 dienstjaren), onderwyzerRskte A,
•aagste schoolklassen, f1600f2800 (15
dienstjaren), oude hulpakte f1600—f2500
(15 dienstjaren), oude hoofdakte f1900
f3100 (15 dienstjaren). Gehuwden 4 ex
tra verhoogingan van f 100 f 100 voor de
akte nuttige handwerken.
Da hoofden van nieuwe U. L O-Scho
len en van de bestaande 9-klassiga M. U.
L O.-Scholen ontvangen een wadde-ver-
hooging van f1100.
De onderwijzers der z.g. kopklas-ea
kragen als zoodanig f500 meer.
Zwerveraellende.
Te Utrecht kwam dezer dagen, naar het
»U. D g meldt, een 19-jarige jongen om
nachtverblijf vragen. Het werd naar wat
en gewoonte ingeschreven naam en voor
naam,. geboren te,in.van beroep.
zoon van.en van wonende of inge-
-chrevan te.
Negentien jaar. Van beroep niets Gaan
ouders meer. Vader en moeder overleden.
Woonplaats geen. Eigenlijk thuis behoo-
rende te Rotterdam.
Van Rotterdam was hjj loopende naar
Heerlen getrokken. Werk gezocht in do
mjjnen. Niet gekregen. Van Heerlen wear
terug, weer loopendo, naar Utrecht. Ge
slapen door bemiddeling der politie. Van
Utrecht naar Rotterdam gebracht, des an
deren daags onder gelelde «en minderjarige.
Van Rotterdam weer gezworven naar Bo
degraven, werk gezocht, niet gevonden.
Zwervende ta land gekomen in Apeldoorn,
Van Apeldoorn weer geloopen naar Utrecht.
Ia Utrecht weer nachtverblijf gevraagd en
gekregenden volgenden dag als minder
jarige weer onder politiegeleide en trans
port gesteld naar Rotterdam, officiéél do
micilie. Maar geen tehuis. De knaap b -
loofde voorloopig niet meer terug te zullen
komen. Ds hemel weet, welken kant hy
au weer opzwerft. Vandaag of morgen
ergens dood, of wegens misdrijf de gevan
genis in.
Eigenlek niets bijzonders, zegt het gewone
leven.
Maar wie in het gewone leven nog niet
al het buitengewone verloren heeft, die
ziet dien armzaligen schooier van negentien
jaar in geweldig felle kleuren tegen die
égale tint van het heel-gewone, dat wij
»het leven» willen noemen, maar dat het
leven niet is.
Een knipcursus.
Een Duitscher verblijf houdende in
een hotel te Rotterdam, vroeg per ad
vertentie in een der plaatselijke bladen
naaisters, die tot f 10 f 12 per dag
zouden kunnen verdienen. Een meisje,
dat zich door het aanbod liet verleiden,
teekende een contract, waarbij ie zich
verbond aan een 17-tal bepalingen te
voldoen, doch eerst een modelcuraus
gedurende 14 dagen te zullen volgen.
Het lesgeld voor dien cursus, ten bedrage
van 100 gulden, moest ze vooruit storten
Na die paar weken voorbereiding, die
door oen door den Duitecher vergezel
lende dame zou worden gegeven, koa
de opgeleide dan naar de provincie
worden gezonden, om daar op haar beurt
I tegen het in uitzicht gestelde hooge
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents.
Grootere letters naar plaat"
ruimte. Buiten Friesland, uit
gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel. Bij abon
nement belangrijk lager.
ziekte, zal menigeen zich afvragen hoe
kan onze vereeniging het bo^f aan deze
belofte voldoen. Want eene belofte is het,
gedaan aan da gezinnen van de lijders
«an deze besmetteiijke ziekte, zoowel als
aan de gezonde bewoners van de streek,
waarover da vereeniging haar werkkring
uitstrekt.
Daar, naar wij vertrouwen, ieder lezer
van Friso lid is of lid wordt van de
vereeniging die ter plaatse de bevordering
van de volksgezondheid beoogt (Groene
Kruisafdeeling, Vereeniging voor Wijk
verpleging en Tuberculosebestrijding) en
dus tot bestuurlid zal kunnen worden
gekozen, kan het nutt'g zijn te vermei
den op welke wijze zij kunnen mede
werken in den strijd tegen een ziekte,
waaraan volgens den Geneesheer Direc
teur van het Sanatorium te Hellendoorn
in Nederland zeker 60000 personen lijden.
Ia de eerste plaats dienen wij antwoord
te g*v«n op de vroeg Hoe ontstaat de
tuberculose (knobbeltjesziekte).
Ia het jaar 1882 slaagde de Duiteche
dokter Robert Koch er in het bewijs te
leveren dat de tuberculose wordt ver
oorzaakt door den tuberkelbaccil, een
plantje zoo klein, dat het slechts door
ongeveer duizendvoudige vergrooting
achtbaar te maken is. Dit plantje scheid'
verg ften af, die het lichaam aanmeten
Op de aangetaste plaats ontstaat een
knobbeltje van de grootte van een spelde
knop. Naar dit knobbeltje wordt de ziekte
knobboltj<M>ziekte met een vreemd woord
«TUBERCULOSE» genoemd.
Als de bacillen zijn binnengedrongen
zal het lichaam pogingen aanwenden de
indringers te vernietigen. Het gaat pre
cies als in den oorlog het best toegeruste
leger, bestaande uit goed gevoede krach
tige soldaten zal in een strijd van man
‘egon man de overhand verkrijgen. D-
tuberkelbaccillen nu vormen een leger
van zeer goed uitgeruste strijders. Be
schikt het lichaam over een goed weer
standsvermogen, dan wordt een enkele
aanval krachtig afgewezen. Volgen d«
aanvallen van de baccillen elkander snel
op, richten de aanvallen zich op een
mensch met weinig weerstand, dan ein
digt de strijd in het voordeel van de
baccillen, de aangevallene gaat lijden
aan tuberculose.
Verschillende gedeelten van het lichaam
kunnen worden aangevreten b.v. de lon
gen, nieren, darm, huid (de huidtuber-
culose is meer bekend onder den naam
van lupus), hersenvliezen (hersenvlies-
tnberoulose komt het meest voor bij zeer
jonge kinderen), gewrichten.
Men onderscheidt de gesloten tubercu
lose en de open tuberculose. In het
laatste geval sullen de bacillen buiten het
lichaam komen. Em patient met open
longtuberoulose zal dus tuberkelbacillen
ophoestenbij open niertu beren lose zijn
de bacillen in de urine aan te toonen, bij
open darmtuberculose in de uitwerpselen.
Personen die lijdende zijn aan open
tuberculose zijn besmettelijk voor de om
geving. De meest voorkomende vorm van
open tuberculose bij volwassenen is de
«pen longtuberoulose Hoesten zij, dan
bevatten de speekseldroppeltjes tuberkel
bacillen. Elk weldenkend mensch begrijpt
vanzelf, dat hij zorg dragen moet, dat
andere personen die bacillen niet bmnen
krijgen en evengoed als de patient met
een «open been» de raadgevingen van
dokter en zuster opvolgt, het vuile ver
band njet laat slingeren door de kamer,
zoo zal ook de raad om een spuwflasebje
en hoestdoekjes te gebrruiken niet in
den wind geslagen mogen worden.
Vroeger werden lijders aan open
longtuberoulose dikwijls door hunne mede
menschen geschuwd Gelukkig verdwijnt
deze tuberculosevrees meer en meer.
Naarmate de menschen meer het wezen
der tuberculose leeren kennen door ge
sprekken met dokter en verpleegster,
Dit blad verschijnt des Za-
terdags en kost per kwartaal
65 cents; franco per post
75 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Doo-
derdags voorm. in te zenden.
Advertentiën tot uiterlijk Don-
derdagsavonds, uitgez. familieber.
gedragen een onderzoek in te stellen
inzake de duurte en na te gaan in hoe
verre van regeeringswege de prijsstijging
kan worden tegengegaan, ie met haar
rapport gereed gekomen.
Op den voorgrond stellende dat voor
herstel van de ontwrichting van het
economisch leven, welke o.a. in het
duurteverschijnael naar voren treedt,
soberheid en arbeidzaamheid der geheele
bevolking volstrekte voorwaarden zijn,
komt de staatscommissie, wat de ver
schillende vormen van duurtebea’rgding
betreft, tot de volgende conclusie:
Aan algemeen geldende of plaalselijke
maximum prijzen kan uit een oogpunt
van duurtebestrgding slechts zeer beperkte
heteekenifj worden toegekend.
Do wenschelgkheid van toelagen op
de eerste levensbehoeften wordt door
de commissie niet erkend.
Als overgangsmaatregel is onder de
huidige omstandigheden voor zuivelpro
ducten en suiker het stelsel van prijs
verlaging voor binnenlandsch verbruik
te aanvaarden.
Credietvorleaning van overheidswege
ten einde te voorzien in de gestegen
kapitaalbehoeften van coöperatieve ver-
bruiksver-enigingen verdient ah over
gangsmaatregel toejuiching, mits aan de
oredielverleening de voorwa&rde wordi
verbonden, dat het crediet uitsluitend
heeft te strekken tot bestrijding der
duurte.
Ter voorkoming van verdere depre
ciatie van het ruilmiddel ia het in be
ginsel gewensoht, dut de rente op de
geldmarkt in evenwicht wordt gebraoh'
met de werkelijke verhouding van vraag
en aanbod van kapitaal.
Het invoeren van belastingen, welke
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54.
FRI
I
