Nieuwjaars-
Advertentiën.
a 35 cents.
1 Nieuws- en Advertentieblad
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
Villier
handen
Purol l
No. 51.
ZATERDAG 25 DECEMBER 1920.
46ste Jaargang.
Binnenlandseh Nieuws.
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM. -
Slot volgt.
en
I
Tuberculose
haar bestrijding-,
door J. A. PUTTO,
Geneesheer bij de Nederlandsche Centrale
Vereeniging tot bestrijding der Tuberculose
137
40
14
9
2
1
3
4
5
6
7
bed
Spoorwegongeluk bij Rosmalen.
Da »’s-Hert. Crt.« bevat de volgende
bijzonderheden over het spoorwegongeluk
bij Rosmalen, waarbij do remmer J.
Meerkens en de hoofdgeleider Molenbeek
op slag gedood werden, terwijl een an
dere remmer, Hendriks, eveneens uit
Nijmegen, later is overleden.
De goederentrein uit ’s-Bosoh bad
Maandagmiddag aan het station Rosmalen
gerangeerd. Omstreeks 2 uur was hij
gereed daarmee en vertrok. Hij moest
nu nabij wachtpost 23 over de wissel op
het andere spoor komen. Terzelfdertgd
was een goederentrein uit Nijmegen
onderweg en moest voor onveilig sein
wachten, totdat de andere trein op zijn
eigen lijn gekomen was. Door welke
oorzaak is tot nu onbekend, doch de trein
uit Nijmegen wachtte niet, met het ge
volg, dat bij den trein uit ’s-Bosoh in
de flank reed, waarop het vreeselijk
déraillement volgde.
De machine van den Nijtneegsohen
trein stortte vlak bij den overweg in de
bermsloot. Toen sprongen daar nog on
gedeerd onderuit de machinist en de
leerling, welke laatste naar men zegt,
zijn eerste reis deed.
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents.
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland, uit
gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel, Bij abon
nement belangrijk lager.
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per kwartaal
65 cents; franco per post
75 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Don
derdags voorm. in te zenden.
Advertentiën tot uiterlijk Don-
derdagsavonds, uitgez. familieber.
van
aan een
G. J. Blees Kzn., Voorzitter N.-Holl.
Ver. tot bev. v. Volkskunst, Zaandam
Mej Elis. M Rogge, Secretaresse N.-
Holl. Ver. tot bev. v. Volkskunst, Ko
ninginneweg 93 Haarlem Os to v. Tus
senbroek, Directeur Museum v. Kunst
nijverheid, Haarlem.
Da inzendingen moeten vrachtvrij ge
schieden, tusschen 5 en 10 April 1921,
aan de tentoonstelling voor Volkskunst,
Stedelijk Museum, Amsterdam.
daar die platgedrukt bleken te zijn.
Uit Den Bosch kwam een ploeg arbeiders
om bij het opruimen behulpzaam te zijn.
Het reddingswerk eischte voorzichtigheid
en overleg, daar de man zat op de plaats,
waar vier waggons op elkaar stonden en
dus onvoorzichtigheid ook het leven der
redders zou kunnen bedreigen. Spoedig
kon men hem zoover bereiken, dat men
hem ten minste kon laten drinken en
eenige kussens kon toesteken om zijn
ligging en houding wat dragelijker te
Maar de man zat zoo vast
zoo
Prijsvraag naaldwerk.
Door de vereen. «Huisvlijt* te Zaan
dam wordt inzending gevraagd van voor
werpen van stofresten, róó bijeengevoegd
en versierd, dat er een aard'g, genoeg
lijk werkstuk ontstaat. Van gewone
boerenkatoentjes, katoenen saronglappen
enz. enz. kunnen zulke aardige, goede
gebruiksvoorwerpen gemaakt worden, dat
de vele vrouwen, die zich hier te lande
met dit naaldwerk bezig houden, vrien
delijk worden uitgenoodjgd het door hen
vervaardigde vóór 1 Februari as. te
zenden aan den Heer G. J. Blees Kz
Voorzitter der vereeniging «Huisvlijt» te
Zaandam, waarna van de ingezonden
werkstukken een nader per circulaire
aan te kond'gen expositie wordt ge
houden.
Geldprijzen ad f 15, f10 en f5 wor
den voor deze groep beschikbaar gesteld.
Voor event, verkoop wordt verzocht den
verkoopprijs te willen opgeven.
Tentoonstelling van Volkskunst.
In de maanden Mei en Juni 1921 zal
in het Stedelijk Museum te Amsterdam
worden gehouden een Tentoonstelling van
Woninginrichting.
Op deze tentoonstelling wordt een
plaats ingeruimd voor de Noord-Holl.
Vereeniging tot bevordering van Volks
kunst. Deze vereeniging wenscht daar
voor bijeen te brengen een uitgelezen
verzameling voorwerpen, die aanspraak
kunnen maken goede volkskunst te zijn.
Onder goede volkskunst wordt verstaan
het door het volk met eigen hand ver
vaardigen of versieren van voorwerpen.
Deze moeten hon eigenlijke bestemming
en karakter blijven behouden men be-
werke dus geen klomp als inktpot,
bloempot of iets dergelijke. Evenmin mo
gen zij nabootsingen te zien geven van
ander materiaaldusgeen hout mar
leer uitdrukken, geen metaal mag het
rietvleohten weergeven enz.
Alle voorwerpen moeten als doelma
tige gebruiksstukken in huis dienst kun
nen doen. Ook dienen zij zoo karakte
ristiek te zijn, dat zij een eigenaardige
aantrekkelijkheid hebben.
Volgens bestaande patronen, welke men
koopen kan, mag niet gewerkt worden.
Al wat betrekking heeft op kleeding
of sieraden wordt niet aangenomen.
Tot de vele voorwerpen die voor in-
sendmg in aanmerking komen, behooren,
om maar enkele te noemen
Alle klein huisraad o a.
Parapluiebak, Turfbak, Kleerbak, Af
waschbak, Aardappelbak enz. Verschil
lende kamer- en keuken rekken. Pgpen-
Evenals vorige jaren kunnen
genoemde Advertentiën weder
geplaatst worden in „FRISO’”
van 1 Januari e k. welk No.
Oudejaarsavond verschijnt en
in Workum huis aan huis zal
worden bezorgd.
Vroegtijdige opgaaf wordt
beleefd verzocht.
DE UITGEVER.
op elkaar en sommige werden totaal
versplinterd. En daartusschen zaten drie
menschen de hoofdgeleider Molenbeek
bij den remmer Hendriks, beiden in
dezelfde remkast, en in een andere
remkast de remmer Meerkens. Spoedig
klonk uit de rnïne hulpgeroep on hoorde
men dat althans één der drie nog in
leven was. Het bleek de remmer Hen
driks te zijn. Dadelijk begon men aan
zijne bevrgding te werkenvoor de twee
anderen was dat vooreerst niet noodig,
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor Handel, Nijverheid en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
voor Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114.
De wagens stapelden zich huizen hoog zigers protesteeren hiertegen ten sterkste.
g- wintervoeten, gesprongen
E of schrale huid, springende
s lippen, gebruikt
B in doozen van 30 6o erz 90 c~ L:
H bij apoth. en alle drogisten
-
Z »rg voor het zwakke kind* mede, dat 1
hij het verlaten der ouderlijke woning reedschap
63 van de 246 kinderen een normaal
lichaamsgewicht hadden (d.i. dus 25 5%)
To«n zij van het land terugkeerden 167
van de 231 (d.i. 72%), terwijl het onder
zoek na 1 jaar zeer gunstige resultaten
aanwees.
Prijsvraag beeldenjjwerk.
Door de vereeniging «Huisvlijt* te
Zaandam wordt gevraagd inzending van
beeldsnijwerk in hout, waarvoor de ver
eeniging prijzen van f25, f 15, f10 en
f 5 beschikbaar stelt. Amatour-beeld-
sngders dingen in een andere klasse mee
als beeldsnijders van beroep.
Inzendingen met opgave van event,
verkoopsprijs worden vóór 1 Februari
verwacht bij den Heer G. J. Blees Kz.,
Voorzitter der vereen. «Huisvlijt* te
Zaandam, waarna van de ingezonden
werkstukken een nader per circulaire
aan te kondigen expositie wordt ge
houden.
«ladsr ingewgda gevoelt dat het
voornaamste vraagstuk der £0.t»
eeuw is. hoe de tuberculose te be
straden?* (Fr. von Koranigi)
Door het bouwen van goede woningen
en niet minder door goed bewonen van
de huizen moet de gezondheid van hei
jeugdig kind worden behouden Gelijk ik
reeds opmerkte in het artikel Tuberculose
en Woning (Friso Mei en Juni 1920)
zijn goede slaapplaatsen van het grootste
belang (uitbreken van bedsteden waar
eenigszins mogelijk on vervanging van
ledikanten voor nieuw te bouwen huizen
bijlevering van vaste houten ledikanten)
Een slaapvertrek behoeft er niet uit te
zien als een operatiekamer van een
dokter, maar toch kan men er zeer wel
artikelen als uien, aardappelen enz. uit
weren, die ik op mijn inspectietochten
in onderscheidene plattelandswoningen er
aantrof. Smakelijk is het niet te noemen
en bevorderlijk voor de gezondheid even
min. Bij het bouwen en inrichten van
woningen dienen wij in onze eischen bij
het practisch uitvoerbare te blijven, echter
moeten wij vasthouden aan de eiscÏÏ:
ieder Nederlander heeft recht op een
eigen bed.
Als de kinderen naar school gaan,
daar er schoolplicht in ons land bestaat,
mogen de kleinen niet onderwezen worden
in schoollokalen die schadelijk zouden
zijn voor hun gezondheid. Toelicht van
den dokter is noodig, welke dokter wordt
bijgestaan door een schoolverpleegster.
Tijdig behandeld kan menig kind gered
worden. Lichaamsoefeningen, school baden
handen was schen voor en na schooltijd,
onderzoek van het gebit, schoolvoeding
en sohoolkleeding indien nood>g, school
tuintjes zijn allen middelen om het
weerstandsvermogen van de schoolkinde
ren te verhoogen, ziekten te voorkomen.
Als de schooljaren voorbij zijn zullen
ouders en kinderen moeten antwoorden
op de vraag welk beroep zal worden
gekozen. Overleg tusschen ouders, docter
en onderwijzers zal dan noodig zijn, over
leg dus tusschen alle part gen die het
beste voor het schoolkind wenschen.
De verplichte keuring voor onderschei
den beroepen zal de zwakken reeds voor
deze ambten doen afvallen, doch dikwijls
zal het toch voorkomen, dat eene betrek
king wordt aangenomen, die later big kt
een geheel verkeerde voor het kind te
zijn zoowel lichamelijk als geestelgk. Zoo
treedt het jonge kind de maatschappij
in, waar van alle kanten schadelijke in
vloeden op hem losstormen. Wat in de
jeugd tot gewoonte geworden ia, zal niet
zoo spoedig veranderd worden in het
later leven.
Overmatig gebruik van alcoholische
dranken is geen zeldzaamheid, verwaar-
loozing van het gebit een zeer gewoon
verschijnsel. Armoede komt in ons maat
schappij nog al te dikwijls voor en het
is dan ook geen wonder, dat het aantal
zwakke kinderen en zwakke volwassenen
zeer groot is. Daar deze zwakken spoe
diger ten offer zullen vallen aan ver
schillende ziekten, zooals de tuberculose,
zal het zoowel uit een monechelijk als
uit een maatschappelijk oogpunt wensohe-
lijk zijn, deze zwakken tot krachtige
personen te vervormen. Uit menschelijk
oogpunt, aangezien wij het geluk van
onzen medemensch zooveel mogelijk wil
len bevorderen, maatschappelijk, omdat
elk ziek individu een verlies aan kapitaal
beteekent.
Over welke middelen beschikken wij
om zwakke personen te sterken waardoor
zij een waardiger partij vormen in den
kamp met de tuberkelbacillen
Zwakke kinderen kunnen worden uit
gezonden naar koloniehuizen of naar
gezonde gezinnen op het platteland. Door
een ver big f van enkele weken worden
de bleekneusjes dikwijls veranderd in
blozende gezonde kinderen, die beter in
staat zijn het hoofd te bieden aan allerlei
schadelijke invloeden.
Door de onderafdeelingen van het
Centraal Genootschap voor Kinderherstél
lings- en Vakantiekolonies werden volgens
het jaarverslag in 1919 5063 kinderen
uitgezonden. De Centrale Commissie voor
uitzending van Nederlandsche kinderen
naar buiten plaatste 2135 kinderen
Beide uitzendingen worden krachtig ge
steund door de Regeer in g, welke her-
haaldelgk blijk geeft dat de Volksgezond
heid haar veel belangstelling inboezemt
Kan het Centraal Genootschap groote
successen boeken, niet minder is dit het
geval met de Centrale Commissie.
Dr. Dekker deelt in het artikel «de
in 1
1
1
1
1
1
1
op school een
De meeste bevrediging geeft een matig
leven. Uitspattingen in welken vorm dan
ook benadeelen de gezondheid en moeten
voorkomen worden. De jonge meisjes
zullen boven alles goed moeten kunnen
koken, eenig begrip moeten hebben van
de voedingswaarde van de verschillende
spijzen. Het gezinsleven moet niet ver
troebeld worden doordat in gaarkeukens
het maal wordt gebruikt. Hoe dikwijls
zien wij niet alleen in de volksbuurten,
de vrouwen een buurpraatje houden in
plaats van aandacht te schenken aan het
middagmaal Terecht heeft Dr. Sajet
gewezen op het nadeel van het nuttigen
van eentonig voedsel, zooals dit dikwijls
bij de arbeidersgezinnen het geval is
De eetlust van gezonde kinderen en nog
meer van de «bleekneusjes* zal er zeer
door verminderen.
Evenwel slechte huizen, éénkamer-
wonjngen, bedsteden en slaapplaatsen op
den grond zijn er in overvloed, bij de
heerschende woningscbaarechte, hokken
veel jonggetrouwden bij ouders of vreem
den in, waarvoor het gevaar voor be
smetting toeneemt, samenslapen van ver
scheiden personen (niet steeds uit armoede
voortspruitendkomt voor zoowel op het
platteland als in de groote steden. Dr.
Zeehandelaar stelde op een Amsterdamsche
volksschool een onderzoek in naar de
slaapgelegenheden der kinderen en vond,
dat 28 kinderen alleen sliepen
173 met nog 1 persoon
2 personen
Herderschee
maken.
bekneld, en het reddingswerk was
moeslgk, dat men eerst ’s nachts om 1
uur er In slaagde den ongelukkige te
verlossen. O ogenschijn lijk had bij het
er tamelijk voorspoedig afgebracht. Eenige
kneuzingen aan bovenlijf schenen van
geen groote beteakenis te zijn, maar zijn
boenen en voeten schenen in minder
goeden toestand te verkeeren. Dadelijk
werd hij weggebracht en in een gereed
staanden trein naar het ziekenhuis te
'e-Bosch vervoerd. Van ’s middags 2 uur
tot ’s nachts 1 uur heeft hij in een
verschrikkelgken toestand moeten door
brengen.
Medische hulp was voldoende op het
terrein aanwezig. Verschillende doctoren
uit Dan Bosch, Rosmalen, waren en bleven
op de plaats des onheils in afwachting,
dat men den beknelde nit zijn benarde
positie zou verlost hebben. Het terrein
werd dadelijk door marechausséa, militaire
rijke- en gemeentepolitie afgezet, om da
honderden toegestroomde toeschouwers,
op voldoenden afstand te houden, opdat
het reddingswerk ongestoord zijn gang
zou kunnen gaan. Ook van de hoogere
spoorwegautoriteiten waren spoedig eeni-
gen ter plaatse.
Zooals hierboven gemeld, ia men er
des nachts om half 1 in geslaagd, den
remmer Hendriks uit Nijmegen uit de
puinen van den vernielden trein bij
Rosmalen te bevrijden.
Oamiddellijk werd het Groot Zieken
huis te Den Bosch gewaarschuwd en
werd van daar een brancard gezonden,
waarmede de remmer, die erger gewond
was dan men vermoedde, naar het
Ziekenhuis werd overgebracht.
De man was aan het hoofd gewond,
handen en aangezicht waren geblesseerd,
terwijl hij tevens een beenfractuur had
bekomen en geheel was uitgeput door
de uitgeatane pijnen en angst.
Dr. Mettrop, die den geheelen nacht
op het terrein van het ongeval aanwezig
was en den ongelukkige reeds voorloops
had verbonden, verleende verdere ge
neeskundige hulp. Tevens werden den
man, die steeds het volle bewustzijn had
behouden, de laatste H,H. Sacramenten
toegediend. Ten 6 uur Dinsdagmorgen
is Hendriks overleden.
De man is gehuwd en vader van drie
kinderen.
Namens 150 reizigers is aan den
minister van waterstaat het volgende
telegram gezonden
Door onnadenkend optreden van den
dienstdoenden stationschef te Roosendaal,
die trein 10 25 niet 7 minuten liet
wachten op aansluiting van trein 10 31
v»n L*ge Zwaluwe, werden ongeveer
150 reizigers uit Amsterdam, Den Haag
en Rotterdam op hun reis naar Zeeland voor
den geheelen dag gedupeerd. Deze rei-
rek. Gereedschapskist met timmerge-
Hooi kist. Zeef en verder
klein keukengerei. Boodschap mandje.
Fruitmandje. Manden en matjes. Stook
gerei. Blaasbalg. Kandelaar. Baker.
Mesheften- Theeblad (zonder glas). Klok.
2 a 3 treeds kamertrapje. Kapstok enz.
Voorwerpen voor de provisiekast
Blikken bussen en trommels. Gedraaide
bouten tonnetjes. Schepjes v. droge waren
enz. Mooi practisch smeedwerk. Gegra
veerd glaswerk.
Voorts alle vrouwelijk handwerk, o.a.:
Kassen, Kleeden en Kleedjes (klok).
Gordijntje, Theemuts, Huishoud- en Ser
vetgoed met tussohanzetsel en kant.
Pannelap enz.
Daar de plaatsruimte beperkt is, zal
door een Commissie van toelating uit
de ingezonden voorwerpen een keuze-
tentoonstelling worden saamgesteld.
De Noord-Hollandsche Vereeniging tot
bevordering van Volkskunst reikt pre
miën uit voor de best begrepen en ge
slaagde werkstukken.
Alle voorwerpen kunnen verkocht wor
den. Do aflevering geschiedt eerst na
afloop der tentoonstelling. De tentoon-
stellings-commissie behoudt zich het recht
voor, op den, door den inzender opge
geven verkoopsprijs een zoodanigen op
slag te leggen als noodig is om de on
kosten te dekken.
Zij die willen inzenden, worden ver
zocht naam, woonplaats en beroep, zoo
noodig cok leeftijd, banevens den aard
het te zenden voorwerp op te geven
der volgende adressen
1
terwijl Dr.
jongen aantrof, die voortdurend zat te
slapen. Het bleek dat dit kind één slaap
gelegenheid moest deelen met nog 8
anderen, die voor een deel nog onzin
delijk waren.
