Waarschuwing
aan H.H. Rookers!
HORST MAAS - DEVENTER.
„IIORMA CIGAR WORKS”
Te Workum alleen verkrijgbaar bij
- J. WITTEVKKX. -
i Nieuws- en Advertentieblad i
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
Lezing over Tuberculosebestrijding
te WORKUM.
nieuwe leerlingen
kunnen worden toegelaten tot
de Vereenigde Burgerschool al
hier. Kinderen geboren vóór
1 October 1915, komen voor
toelating in aanmerking.
ZATERDAG 12 MAARTfl921.
47ste Jaargang.
No. 11.
Officieel Gedeelte.
t
t
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM. "z
Handel, Nijverheid
voor
derdagsavonds, uitgez. familieber. i
BURGEMEESTER en WET-
HOUDERS van W o r k u m
brengen ter kennis van Ouders
en Voogden, dat op VRIJDAG
1 April a.s. T
Aangifte bij het betrokken
Hoofd der School de Heer IJ.
OOSTEN.
Workum, 7 Maart 1921.
Burgem. en Weth. voornoemd,
G. G. POSTHUMUS, L. B.
A. de VRIES, Secretaris.
Tot plaatsing van Adv. en Reclames voor
belang dezer reclassaeering van patiënten.
Deze reclasseering dient door het Rijk
geregeld te worden, b.v. door hiermede
de directeuren van coneultatiebureaux te
belasten. In groote plaatsen als Amster
dam bestaan bureaux vojr beroepskeuze.
Deze kunnen van groolen dienst zijn.
Deze reclasseering van oud-patienten
is reeds ingesteld voor gewezen militairen,
die uit een sanatorium zijn vertrokken.
De N. C. V. is met de controle belast.
In de sanatoria is gelegenheid tot werken
(arbeidstherapie, b.v. in Hellendcorn).
Hierdoor kan nagegaan worden of de
patient weer geheel hersteld is. Hij zal
weer zijn kost kunnen verdienen en geen
nietsdoener worden. Een voordeel dus
voor zij n gezin en tevens voor de maat
schappij.
Spreker wijst er op, hoe in streken,
waar veel kalkovens staan, bij de arbei
ders hiervan weinig tuberculose voorkomt.
Oververmoeidheid doet de vatbaarheid
voor ziekten toenemen eene wettelijke
regeling van de arbeidstijden, zooals in
Nederland getreffen, is daarom toe te
juichen. Vooral jeugdige personen en
vrouwen dienen beschermd te worden
tegen de nadeelen van het beroep.
Woning en bewoning hebben een groo
ten invloed op de gezondheid. Spreker
deelt mede hos eene woning door het
bouwen ongezond kan zijn. Op het platte
land zoowel als in de steden komsn zeer
slechte woningen voor. Door de woning
nood zijn er zeer vele woningen tot
»éénkamerwoningen< geworden. Bsdste-
den en alcoven zijn af te keuren, vooral
indien do bedsteden boven elkander ge
bouwd zijn of door deuren of gordijnen
afgesloten. In de bouwverordening van
Workum staat, dat B. en W. dispensatie
kunnen verleenen van het verbod bed
steden in verdiepingen te bouwen.. Spre
ker keurt dit af, bedsteden moeten worden
geweerd. De minister van arbeid stelt
dan ook geen geld beschikbaar voor
huizen Je bouwen met bedsteden of al
coven. Ook de moderne alcoof kan niet
worden gelucht. Ventilatieopeningen in
bedsteden, zooals in de bouwverordening
van Workum worden voorgeschreven zijn
onvoldoende. Deze openingen worden
meestal toch gesloten. Luchten van de
bedsteden is niet goed mogelijk. Benauwd
heid treedt op, o.a. doordat door den
mensch koolzuur wordt afgescheiden.
Bevindt zich een lijder aan b.v. open
longtuberculose in de bedstede, dan blij
ven de bacillen hier zwerven. Slapen
kinderen bij lijders, dan worden deze
besmet en kunnen aan tuberculose ten
gronde gaan
De nieuwe woningen kunnen worden
gebouwd met vaste ledikanten, vrijstaand.
Dergelijke vaste ledikanten komen b.v.
voor in de in 1911 gebouwde woningen
aan de Stationsweg te Workum.
De woningen moeten enkele malen
per dag goed gelucht worden. In Enge
land bleek, dat de sterfte aan tubercu
lose jn de arbeiderswoningen daalde, toen
voor goede ventilatie werd gezorgd. Stof
dient te worden geweerd uit de kamers,
daar dit nadeelig werkt. Kinderen krui
pen over den grond en steken van alles
in den mond. Is een lijder aan open
tuberculose aanwezig, die de voorzorgen
verswaarloost, dan komen levende tuber
kelbacillen in het stof voor. Deze raken
in den mond van de kleinen, waardoor
volgens professor Lanz zeer veel kleine
kinderen sterven aan darmtuberculose.
Zonlicht moet binnenkomen. Zonlicht
werkt doodend op ziektekiemen.
Da werking is vooral toe te schrijven
aan de zoogenaamde ultraviolettestralen.
Deze worden voor een groot deel opge
slorpt door een vensterglas. Zooveel
mogelijk dus de ramen open 1 Eene po
pulaire beschrijving van de werking van
het zonlicht werd gegeven.
Huizen, waar het zonlicht niet binnen
komt, vertoonvn een hoog sterftecijfer
aan tuberculose onder de bewoners.
Kleine, iogemeiselde ramen zijn das te
veroordeelen. Waschgoed dient niet in
de kamer gedroogd te worden en niets
voor de ramen te hangen. Wat aan
bloemen gegund wordt moet aan kinderen
niet worden onthouden. Spreker zou
gaarne cursussen zien ingesteld voor
(immerlieden van het platteland. Want
zij bouwen dikwijls zonder architect, In
Drenthe zag spreker eenige sprekende
voorbeelden van het nut van les in wo
ninghygëne aan timmerlieden. De men-
sohen moetei hygiënischopgevoed_worden,
dus lessen in gezondheidsleer aan scho
lieren, onderwijzers. Doch ook zou het
gaweaeoht zijn, dat hierin les gegeven
werd aan aanstemde predikanten en U K.
geestelijken. Zij hebben een grooten invloed
op de menschen en zouden evenals de
onderwijzers uitstekende medestrijders zijn
in den kamp tegen de tuberculose.
Woningwet woningnood- en Landarbei
ders wet hebben zeer veel nut gesticht.
Friesland heeft het voorbeeld gegeven
aan de andere provinciën door veel krotten
te sloopen en goede woningen te bouwen.
Tuindorpen, waar dus bij de huizen een
open terrein aanwez;g is, zijn zeer aan
te bevelen. Hoe grooter het onbebouwde
terrein, hoe minder tuberculosegevallen.
Alcoholisme werkt zeer nadeelig op de
volksgezondheid. Het sterftecijfer van
alcoholisten is 27% hooger dan van ge
heelonthouders. L 3 vensverzekeringmaat -
schappijen hebben dan ook een gunstiger
tarief voor geheelonthouders.
Ia het kort gaat spreker na hoe ook
de scholen in den loop der tijden veel
verbeterd zijn. Dit is ook zeer billijk,
want waar schoolplicht bestaat, dient ook
voor de gezondheid der kinderen te wor
den gewaakt. Dat er nog vele slechte
scholen voorkomen is bekend. Spreker
verwijst naar een artikel van dr. de Vries,
schoolarts te Leeuwarden. Hoewel het
K. B. van 25 Juni 1912 voorschrijft,
dat in een lokaal minstens één raam
open moet staan, bleek dit bij de scholen
in Leeuwarden niet het geval te zijn.
Als voorbeeld van een goede school
noemt spreker de nieuwe school te Kou-
dum. Hg hoopt echter, dat hieraan nog
schooltuintjes zullen worden verbonden,
daar deze zeer opvoedend werken. Het
instituut van schoolarts en schoolver-
pleegster moet worden uitgebreid. Sohool-
baden, handenwasschen op de scholen
zijn aan te bevelen. Sohoolkleeding en
school voeding, waar noodig. Dat sohool-
voeding van belang is, bewijst het onder
zoek van dr. Lubsen te Amsterdam,
waaruit bleek, dat kinderen van niet-
sohoolgeldbetalers, die sohoolvoeding be
kwamen, grooter waren dan die geen
rchoolvoeding kregen.
Voor de zwakke kinderen zijn open-
luohtscholen ingerioht. In Nederland b.v.
te Soheveningen.
Spreker bepleit het nut van het werk
van het Centraal Genootschap, ook voor
de kinderen van plattelandbewoners. Dik
wijls wordt gedacht, dat het alleen maar
noodig is voor de bleekneusjes uit de
groote steden. Dr. Verschoor in Nunspeet
acht vooral winterverpleging van groot
belang, daar de kindeien winters dik
wijls in' slechte ééakamerwoningen ver-
vinc ëc in Brabant en Limburg daaren
tegen sterven 2500 zuigelingen per jaar,
die door goede voeding gered hadden
kunnen worden. Voorlichting van de
jonge moeders door moedercursussen,
lessen in zuigelingen verzorging zijn van
het grootste belang. In groote plaatsen
kunnen consultatiebureaux en kinderkeu-
kens worden opgericht waar de moeders
raad kunnen inwinnen.
De zuigelingenverzorging op het platte
land zal door vroedvrouwen kunnen plaats
vinden, die eene heel goede opleiding
op de vroedvrouwenscholen krijgen. Ver
der kunnen speciale zuigelingen verzorg
sters worden opgeleid.
In de hoogste klassen zouden wellicht
prnotische kooklessen aan de meisjes
kunnen worden gegeven, op dezelfde
wijze zooals nu naaicursussen worden
gegeven. Er dient toezicht te zijn op de
deugdelijkheid van levensmiddelen. Fries
land was de eerzte provincie, die dit
inzag. Het toezicht door de Inspectie
ingesteld tot uitvoering van de Vieesch-
keuringewet 1919 zal goed werken.
Verschillende beroepen zijn schadelijk
voor de gezondheid. Als voorbeeld noemt
spreker het steenhouwersbedrijf (vooral
het werken met kalk arme steen). Bij
de Steenhouwerswet 1911 is bepaald,
dat jeugdige personen geregeld herkeurd
moeten worden. Arbeidswet en veilig
heidswet beschermen de arbeiders. Het
is mogelijk door afkeuring te beletten,
dat zwakke personen beroepen gaan
uitoefenen, die te zwaar zijn voor hunne
lichamelijke gesteldheid. Echter kan af
keuren zonder meer de zwakken drijven
naar beroepen als het sigarenmakersvak,
hetwelk nog schadelijker voor de gezond
heid is. Er moet dus tevens gepoogd
worden de afgekeurden in een beroep
te plaatsen, hetwelk zij zonder schade
voor hunne gezondheid kunnen uitoefenen.
Een soort arbeidsbeurs voor zwakke per
sonen dus De geneeskundigen van de
arbeidsinspectie maken zich hierbij zeer
verdienstelijk. Ex-patienten moeten ge
holpen worden aan eene betrekking. Da
vnazorge moet dus worden betracht. In
groote plaatsen heeft men daartoe t comité's
voor socialen arbeidt opgericht, in kleinere
plaatsen als Workum kan hei Groene
Kruis-bestuur dikwijls veel doen in het
BURGEMEESTER en WET
HOUDERS van Workum
zullen op Dinsdag 22
Maart 1931 des middags
12 uur onder de ingezetenen,
puDliek aanbesteden
het beschoeien, op-
hoogen, bezoden enz.,
van het strand voor de
Barte, over het Spui.
Van de voorwaarden kan
kennis worden genomen ter
Secretarie in de gewone kan
tooruren van 91 en 3—5,
vanaf Maandag 14 Maart e.k.
Burgem. en Weth. voornoemd,
G. G. POSTHUMUS, L.-B.
A. de VRIES, Secretaris.
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per kwartaal
65 cents; franco per post
75 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Don
derdags voorin, in te zenden.
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents.
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland, uit
gezonderd Familieberichten,
10 ets per regel. Bij abon
nement belangrijk lager.
Teneinde onzen afnemers na het beëindigen der
wereldoorlog zoo spoedig mogelijk een betere Sigaar
te kunnen aanbieden, hebben wij in November 1919
een groote partij Sigaren, waaronder een paar maal
honderd duizend stuks „Npderlandsche
aan een Duitschen handelaar verkocht.
Waarschijnlijk in verband met moeilijkheden bij
den uitvoer, is deze partij Sigaren in Holland ge
bleven en wordt thans het merk ..TVedterlniid-
xolie Munt ver beneden fabrieksprij
zen aangeboden, wat natuurlijk met het oog
op den destijds betaalden Markenprijs, zeer begrij
pelijk is.
In verband hiermede raden wij H. H. Rookers
in hun eigen belang aan op deze goedkoopere
offerte niet in te gaan, aangezien dit zoogenaamde
oorlojrssig-aren zijn, en wij dus in geen ge
val voor de kwaliteit kunnen instaan.
De verkoop van het origineele
goede merk „Nederlandsche Munt”
kan niet beneden 1O C EINTT zijn.
aeraags voorin, in lc
j Advertentiën tot uiterlijk Don-
en Geldwezen buiten de prov. Friesland is uitsluitend gemachtigd het Alg. Adv.-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr, 76-78, Amsterdam,
Friesland Filiaal D. Y. ALTA te Leeuwarden, Bagijnestraat 54. Tel. Intercomm. 1114
-
M gy I De aandacht wordt
£3 JL Uf Ja, SB erop gevestigd dat de
uitvinder der zelfonderrichtmethode ter genezing van het stotteren
de 18 dezer wederom in het Hotel SCHRAM, SNEEK, spreekuren
houdt. Een bezoek moet aanbevolen worden, omdat Warnecke’s
methode ook in ons land, reeds goede resultaten heeft opgeleverd.
Zie advertentie op de 3ie pagina van dit blad.
de Invaliditeitswet, ten einde dreigende
invaliditeit ven de verplicht verzekerde
af te wenden.
In Frankrijk neemt men wel de jonge
kinderen uit het gezin weg en voedt ze
op het platteland op. In Nederland bur
gerde dit swerk van Grancherc niet in,
daar de gezinaband te veel verbroken werd.
Zco de mensch over voldoend weer
standsvermogen beschikt, zal geen tuber
culose optreden. Vermindering van dit
weerstandsvermogen treedt in de eerste
plaats op door ziekten. Als voorbeelden
noemt (preker mazelen en kinkhoest bg
kinderen, griep bij volwassenen. Hij deelt
mede hoe in Workum in 1913 slechts
1 sterfgeval aan tuberculose voorkwam,
in het griepjaar 1918 steeg het getal
tot elf Een kind, dat ziek was, mag
niet eerder naar school, dan dat de
dokter vindt, dat de oude veerkracht
terug is. Blijven de kinderen zwak, zoo
kan het kind naar een koloniehuis of
herstellingsoord worden gezonden of op
het platteland worden verpleogd.
Volwassenen mogen niet aan het werk
gaan, voordat het weestandsvermogen
hersteld is. Een goede ziekteverzekerings
wet, en ziekteverzorgingswet, niet alleen
voor alle arbeiders, doch voor elk persoon
die on- en minvermogend is, zouden veel
nut stichten. Zoo geregeld, zonden ook
on- en minvermogende kraamvrouwen ge
holpen worden niet alleen dus de kraam
vrouw die arbeidster is.
Indien de huismoeder ziek is, zal hulp
in de bnishoudiog moeten worden ver
schaft. Spreker juicht het toe, dat het bij
de nieuwe subsidieregeling mogelijk is
versterkende middelen ter beschikking
van de tuberculosepatiënten te stellen,
ten deele op kosten van het rijk. Her-
e'cellingsoorden zijn van groot belang.
Onvoldoende voeding en slecht toebereid
voedsel verminderen het weerstandsver
mogen. In de oorlogsjaren heeft men dit
voldoende gezien. Het ziekte- en sterfte
cijfer steeg ontzettend in deze jaren. In
1914 gingen op elke 10000 bewoners
van Nederlftnd 14 dood aan de tuber
culose. Door slechte voeding en griep
enz. steeg dit aantal in 1918 tot ruim 20
De slechte toebereiding begint reeds
bij de zuigelingei ivoeding. Friesland maakt
een «eer goed figuur ia de rij der pro-
Op uilnoodiging van het Bestuur van
het Groene Krujs te Workum, hield dr.
J. A. Putto van ’s Gravenhage Vrijdag
avond eene lezing met lichtbeelden in
het gebouw Rehoboth.
De voorzitter heette spreker van harte
welkom en herinnerde er aan, dat spre
ker door zijne artikelen in Friso geen
onbekende meer voor de inwoners van
Workum was.
Nadat in het kort was uiteengezet,
hoe de tuberculose ontstaat (zie hiervoor
de artikels van dr. P. in Friso van De
cember en Januari), gaf spreker aan,
dat in eene goede tuberculosebestrijding
tree zaken dienden te worden gecom
bineerd voorkomen van besmetting en
verhooging van het weerstandsvermogen.
Het eerste is mogelijk, door de patiënten
te loeren, hos zij ongevaarlijk zijn voor
hunne omgeving en door afionderen van
het gezin. Dit is mogelijk door verpleging
Tan de zieken in een afzonderlijk slaap
vertrek, in ligtenten en verplaatsbare
aanbouwtjes, in ziekenhuizen, dagsanatoria
en sanatoria. In Leeuwarden zijn enkele
huizen afgestaan aan gezinnen, waarin
een patient voorkomt. In deze huiien is
een aparte kamer voor den patient. De
«iekenhuisruimte voor Friesland is te
kleir. Terwijl de staatscommissie 50 bed
den op elke 10000 bewoners noodig vindt,
beiohikt Friesland slechts over 13 bedden
op iedere 10000. Indien patiënten wor
den verpleegd in ziekenhuizen ctc. moet
er voor gezorgd worden, dat zg terug
komen in goede woningen, daar anders
de hygiënische lessen niet veel nut stich
ten. Veel aanvragen om verpleging ko
men In op grond van art. 99 en 100 van
FRISO
