enz. enz.
Gasfabriek Workum
i
Op het terrein velerlei attracties.
Uurwerk-Reparatie’s
ïoor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen, Stavoren,
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM Telefoon No. 45. -■’ -
Warkum roptll
25-jarig bestaan
Plaatselijk Belang
Tweedaagsche Feesten
17-18 Juli
Nieuws- en Advertentieblad
Vacantië
J. W. de JONG, Opticien, Worknm
J. van Douwen Kuipers
Horlogerie Markt
*3enuwstillend
en Zenuwsterkend is de werking van
Mijnhardt’s Zenuwtabletten
Glazen Buisje 75 ct. Bij Apoth. en Drog.
Breng ons
Uw BRILRECEPT
Cokes prijzen
afgehaald fabriek
Bries
Grof
Geklopt
Parel
80 ct.
00 ct.
Moeders, zet op elke
waschtafel of slaapkamer een doos of
tube Purol, dan hebben ook Uw man
en kinderen het des avonds en des
morgens voor de huid en het onder
houd der handen alsmede voor haar-
verzorging en scheren altijd bij de
hand staan,
De Ballon-Wedstrijd
zal DONDERDAGVOORMIDDAG
plm. 10 UUR worden gehouden.
No. 29.
ZATERDAG 13 JULI 1929.
55ste Jaargang.
Plaatselijk Nieuws.
Gymnastiek-oefeningen
Ltoit th w pw!
As jimm’ kinne dan der hinne!
WOENSDAG 17 JULI: HistorischeOptocht j
„Warkum yn fiif Ieuwen”, schets van
Dr. G. A. W U M K E S. Ringrijden.
Turnwedstrijd. Ensemble-zang van drie
koren. Opvoering van het schitterende
Zangspel „Goudsterretje.’’
DONDERDAG 18 JULI: HerhalingOptocht
Groote Kaatspartij, onder leiding van
den Ned. Kaatsbond, door uitgenoodigde
beroemde parturen. Pracht-concert door
100 Musici van de corpsen Parrega,
Warns en Workum. Herhaling opvoe
ring „Goudsterretje’’. Tot slot: Vuurwerk
Eerst heeft een optocht plaats door de
stad. Daarna opiating der Ballons op
het Marktplein.
Kinderen, die Donderdag nog geene
Ballon in hun bezit mochten hebben,
kunnen die om HALFTIEN in ontvangst
nemen bij D. de Haan op het Noord,
tegenover den Nieuwen Weg.
Opgaaf tot deelname kan TOT MAAN
DAGAVOND nog geschieden.
Vóóravond op 16 Juli: 7l/2 uur optocht
door de stad. Op het Feestterrein ope
ning door den Eere-Voorz. Burgemeester
A. Wagenaar Azn. Verder diverse Zang
nummers, Gymnastiek-oefeningen en
Muziek.
II
ff
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per kwartaal
65 cents; franco per post
1 gulden. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Donder
dags voorin, in te zenden. Ad-
vertentiën tot uiterlijk Don
derdagsmorgens 12 uur, uit
gezonderd familieberichten
en ge zult tevreden zijn
over afwerking en prijs
toch verkeerde steller der advertentie
al in feestroes, maar ook uitgever,
zetter en corrector waren in dusdani-
gen staat van opwinding gevangen,
dat niemand bemerkte hoe foutief de
dagen in defeest-advertentiewaren
aangegeven. Wy zetten een en ander
in dit nummer terecht.
Indien nu alle lezers van Friso ook
maar in een dergelijk stadium hadden
verkeerd had niemand iets bemerkt.
Maardie waren helderder
Ons excuus bij deze.
lnl* van üet dlkwDls oijeenKomen en
OO Cl» I het in grooten getale bijeenkomen
TO ct.
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents.
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland,
uitgezonderd Familieberich
ten, 10 cents per regel.
Bij abonnement belangrijk
lager
Doorzitten bij Wielrijder), Stuk-
loopen van Huid en Voeten, en
W Verbranden der Huid door de
j zon, verzacht men dadelijk en
geneest men spoedig, door
onmiddellijk te behandelen met
t>PUROL
Wüoos 30-60. Tube 80 ct. Bij Apoth. en Drogisten i
Corrigendum.
De feesten van PI. Belang werpen
in ons vorig nummer .blijkbaar reeds
hurkte schaduw vooruit. Niet alleen
WORKUM, 12 Juli. Nu de feesten
van 16, 17 en 18 dezes snel naderen,
kan 't niet ondienstig zijn nogmaals
op algemeene vlaggentooi in die dagen
aan te dringen. Van de openbare
gebouwen geschiedt zulks ongetwij
feld. Laten alle ingezetenen dan ook
zooveel doenlijk dit voorbeeld volgen,
't Geeft aan vreemdelingen den juis-
ten indruk dien wïj behoeven bij alle
verschil van inzicht in andere vraag
stukken toch één in nobele gevoelens
ten opzichte van onze goede oude
stad.
Dat elke winkelier z’n beste beentje
voorzet, is natuurlijk. Wie 't niet doet
neemt zijn kans niet waar. Immers
„Warkum ropt”. Bij gunstig weder
zal daaraan ongetwijfeld zeer druk
ehoor worden gegeven en loopt
'orkum overvol. Van vele zijden
vernemen wij althans, dat zeer veel
oud-Workumers de feesten in hun
geboortestad wenschen mee te maken.
Wij achten het in dit verband dan
ook dringend noodig aan het verzoek
van het hoofd der politie: „den op
tocht niet te volgen, doch ordelijk
te laten passeeren” gehoor te geven.
Deze zelfopgelegde tucht is beslist
noodig in het algemeen belang.... dus
in ieders belang.
Behalve in de gewone kantoor
uren, bestaat tevens op 15, 22 en 29
Juli a.s., telkens des namiddags van
7 tot 8 uur, gelegenheid, om ten kan
tore van den Rij ksontvanger alhier
een kosteloos rijwielbelastingmerk
aan te vragen, geldende van 1 Augus
tus 1929 tot en met 31 Juli 1930.
Prijsraadsels Warkum Ropt.<
Zooals wij in ons vorig no. berichtten,
zijn er heel wat goede en aardige
oplossingen ingekomen. Foutieve wa
ren er weinige. De commissie vond
het dan ook het beste om de prijzen
door loting aan te wijzen. De uitslag
hiervan was:
Raadsel voor geboren Workumers,
oplossing „B r i j b e ku. Prijs Jan Tj.
Westendorp, Heidenschap.
Prijs voor best geslaagde oplossing
Feitze de Vries, Uitgeest.
Raadsel voor niet-Workumers, op
lossing „De Workumer Toren".
Prijs Gr. Vlas-Westra, Jubbega.
Prijs voor best geslaagde oplossing
J. Greydanus, Beers.
Misschien nemen wij volgende week
eenige der aardigste oplossingen in
Friso over.
De entreebewijzen worden den win
naars toegezonden.
Lijst van onbestelbare brieven
en briefkaarten, van welke de afzen
ders onbekend zijn. Terugontvangen
in de 2e helft der maand Juni 1929 aan
het postkantoor alhier
1. Boekhandel „Excelsior”, Amsterdam
2. Bureau Leeuwarder Courant, Leeu
warden*.
3. 1 briefkaart zonder adres.
Geweigerd wegens port
Nota. Aanbevolen wordt om het
adres van den afzender op de stukken
te vermelden, opdat deze bij onbe-
stelbaarheid kunnen worden terugge
geven.
Voorts is het gewenscht alle per
post te verzenden stukken steeds van
een volledig adres straatnaam en
huisnummer te voorzien.
Geslaagd voor het toelatings
examen voor de R.H.B.S. te Sneek
H. G. Oosten en O. IJntema, leer
lingen van de O.L.S. alhier
Het Grildewezen.
Met den uitgever van „Friso”
spraken we af, nog vóór het feest
van Workum een zooveel mogelijk
populaire uiteenzetting te geven van
het oude gildewezen. Want immers
in den optocht „Warkum yn fiif
ieuwen" zal men ook de gilden ver
tegenwoordigd zien.
Wat is, of liever wat was een gilde?
Een vereeniging van poorters (bur
gers), die hetzelfde bedrijf uitoefen
den.
Wat bedoelde zoo’n vereeniging?
Zij wilde het middel van bestaan
harer leden beschermen. Ze wilde
bekwame vaklieden vormen. Ze wilde
vreemde mededinging weren.
Iedereen voelt, het gildewezen is
eigenlijk nog zoo antiek niet. Mogen
de gilden in hun ouden vorm de
wereld uit zijn, de gildevonk gloeit
nog voort in allerlei vereenigingen.
Wanneer de gilden ontstonden?
Er bestaan oude aanteekeningen
over het gildewezen van omstreeks
het midden der veertiende eeuw.
Hoe de gilden ontstonden
Daar ligt een tijdsverschijnsel aan
ten grondslag. In de harten der
aanzienlijken groeide het verlangen
naar losmaking van de vorstelijke
macht. De niet-aanzienlijken zochten
middelen om zich te handhaven
tegenover den rijkdom. Ook al weer
een verschijnsel, dat zich, schoon in
anderen plooi, nóg voordoet. De
geschiedenis herhaalt zich in alle
tijden.
Waren de gilden van beteekenis?
Hier en daar zeker! Zoo bijvoor
beeld in Utrecht. En in Vlaanderen
nog meer. Sloten zich verschillende
gilden aaneen, zoo hadden ze dikwijls
grooten invloed op het bestuur der
steden. In Holland was de nijverheid
niet erg ontwikkeld en dus was het
aantal handwerkslieden niet groot.
Daar hield de stadstege er in g de
gilden veelal wel onder den duim.
Hoe waren de grilden ingericht
Men kwam met het gilde in aan
raking als „leerling”. Maar niet zonder
een entree-geld betaald te hebben.
De „meester”, die hem aannam, gaf y®
geld, en de leerling gaf was „tot
prooffijtte” van den Beschermheilige
van het gild, de was natuurlijk voor
kaarsen, die voor het beeld van den
Heilige in de Kerk gebrand werden.
Zoo althans te Workum. De leerling
was bij den „meester” in de kost
twee jaar of langer. Loon kreeg hij
niet.
Van leerling werd men „gezel".
Gezellen waren niet meer bij den
meester aan huis. Ze verhuurden
zich zelfstandig. Op de plaats, waar
men zich verhuurde, mocht geen
gezel verschijnen, die bij een meester
werkte en geen meester, die niet 'n
gezel noodig had. „Derden” hadden
alzoo met de verhuring lekker niets
te maken, zou men zoo zeggen. Ja....
maar het was verboden door het
gemeentebestuur. Die besturen hadden
nl. van het dikwijls bijeenkomen en
-- l
der gildebroeders „niet terug”
Had een gezel geld genoeg opge
spaard, dan mocht hij „meester”
worden. In Workum ziet men nog
wel „Mr. Bakker” en „Mr. Smid”
staan, althans in mijn jongensjaren.
Omstreeks 1400 behoorde er reeds
meer toe dan een vetten spaarpot
om „meester” te worden. Men moert
toen proeve van bekwaamheid afleg
gen door het vervaardigen van een
meesterstuk. Zoo bestond de proef
voor ijzersmeden uit het maken van
een kerfbijl en van een sikkel. De
slotenmaker moest een slot maken
dat men aan beide zijden kon open
doen. De uurwerkmaker moest maken
een klok.
Hadden alle vaklieden een eigen
gilde?
Neen, zoo erg was het niet. Tot het I gë
Sint Eloys-gilde b.v. behoorden goud- W
len zilversmeden, ijzersmeden, uur-
Iwerkmakers, slotmakers, roer- (d.i.
I geweermakers, mesmakersen zwaard
vegers. Tot de apothekers en chirur-
I gijns behoordende barbiers.
I De acht-urige werkdag kende men
lin dien tijd nog niet. Maar aan wevers,
I vollers, schoenmakers was verboden
I bij kaarslicht te werken. In den mor-
Igen, des middags en in den avond
Iwerd de werkklok geluid en de ge-
I zeilen die dan niet op hun werk
I waren, moesten boete betalen aan
Iden meester. Met de lui-klok van 12
I uur ’s middags zal men bij deze mede-
Ideeling geen weg weten, maar met
leen beetje fantasie kan mennueenig
I begrip krijgen van de uren, waarop
|„üs aide tür” luidt. O, daar schuilt
I in de dagen van onzen tijd nog zooveel
van het oude gebruik. Vooral in
plaatsen als Workum, waar de snelle
I voeten van de cultuur nog niet alles
vertraden.
Workum móet oud-tijds wel een stad
met drukke nijverheid zijn geweest,
want in kleine plaatsen trof men de
gilden niet aan, omdat het aantal
I handwerkslieden daarvoor te gering
Iwas. De Workumer gilden hebben
bovendien beteekenis gehad, ze heb
ben er goed bij gezeten: alleen het
I bekijken van de baren, waarover
burgemeester Wagenaar schreef,
I geeft daarvan wel een indruk. Vroeger
I heb ik nooit recht begrepen, waarom
die baren zoo vaak buiten stonden
bij de „Noarder-doar” van de Groote
Kerk. Het was natuurlijk om de be
zienswaardigheid. Men dient ze nu
[met de feesten ook niet achteraf te
houden. Een eigen-Workumer ziet
allicht in die baren zooveel bijzonders
niet. De voorbereiding van een feest
als Workum nu gaat vieren, zet ge
lukkig eens een deurtje van hetoud-
verleden op een kier.
Nu zal ik mijn vertelling wel moe
ten eindigen, want „Friso” beschikt
maar over beperkte ruimte. Er viel
anders over dat mooie onderwerp
nog wel wat mede te deelen.
Laat ik besluiten met de vroolyke
kant van het gildewezen.
Eenmaal per jaar vierde men feest.
In grootere plaatsen had ieder gilde,
een eigen herberg voor die en andere
gelegenheden. Het feest ving aan met
een kerkedienst en eindigde meteen
kostbaren maaltijd, betaald uit de
gildekas. Allerlei bepalingen uit de
„gildebrief der smeden wijzen er op,
dat het er op zulk een feest ouder
wets kon toegaan. Men zoude „elcaar
niet int water setten”, ofte „met crijt
I bemalen”, ofte „droneken langs de
straten loopen”. Er waren bepalingen
voor of beter gezegd tégen „twisten,
kieven en messteken, hairplocken
len vuistslaen.” Honi soit qui mal
y pense! Schande over hen, die
|van deze bepalingen kwaad denken!
van toen was een andere dan
die van nu! Véél erger ware het, zoo
men de Workumers van heden voor
het komende feest tegen elkaar moest
beschermen voor zulke gewelddadig
heden. Zelfs de gildebroeders, die
daar nu in den optocht zullen mee-
loopen, zullen wel van veel makker
soort znn als die van het jaar veertien
honderd en zooveel.
AUCKE YNTES.
Van huis, 6 Juli '29.
FRISO.