VULPENNEN
Nieuws- en Advertentieblad
voor de Gemeenten Workum, Bern. Oldeph. en Noordw., Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
Tegemoetkoming in de kosten van
aansluiting aan de Waterleiding.
ZATERDAG 24 JUNI 1939
No. 26
65ste Jaargang
Officieel Gedeelte.
in GAASTRA’S Boekh.
Algemeen weekoverzicht
Binnenland.
de beste merken
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM Telefoon No. 45
oogen
DA erover een volgende keer méér
I
onder volle garantie
Col^n 70 jaar.
Onder weinig opwekkende politieke
ek
In
en
ar
ft-
»n
el
k-
ti
te
id
r-
et
id
ie
r-
te
e-
>r
ir
it
e
k
H«-
r
it
i-
e
Q
e
Dit blad verschgnt des Za
terdags en kost per kwartaal
50 cents; franco per post
80 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Donder
dags voorm. in te zenden. Ad-
vertentiën tot uiterlflk Don
derdagsmorgens 12 uur, uit
gezonderd familieberichten
Donderdag zQn 70en x erjaardag. Die
omstandigheden deden nochtans niets
af aan de waarlik algememe sympa
thie, waarvan men hem heeft doen
bljjken. Coign is een fi?uur welke
hoog uitgroeide boven de tegenstel
lingen, welke vriend en tegenstander
scheiden.
In zijn „bonte en ruige leven
aldus lazen we over Coign in de
Arbeiderspers liggen eenvoud en
degelijkheid, breedheid van opvatting
De prijs der Advertentiën
is van 15 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland,
uitgezonderd Famllieberlch
ten, 10 cents per regel.
Bij abonnement belangrijk
lager
is, hoe de steun aan de werkloozen
en groote gezinnen zich er in hoofd
zaak beperkt tot de aalmoezen en
pannen eten, welke aan kloosterdeu
ren worden uitgereikt; toen ik
ervoer, dat een groot deel van de
jeugd er als voortgetrapt bedeltuigj kinderen
opgroeit en is aangewezen om ook in
het latere leven schooierend en
vegeteerend rond te komentoen ik
de vunze hokken heb gezien en
geroken, waarin waarlijk niet
alleen in Napels de massa in het
zonnige Italië, door duisternis, vocht
en kilte verschimmelt; toen ik al
die monniken en kloosterzusters in
straten en op pleinen smeekende en
met opgehouden hand zag rondleuren
om kleinigheidjes te verzamelen
voor hun barmhartigheidshuizen, om
dat de staat, de wereldlijke overheid,
de armoe enkel bestrijdt door de
armoedigen te laten krepeeren,
toen heb ik mijn hart gelucht in mijn
reisbrieven en heb ik het met ont
steltenis beschrevenhoe vreeselQk
arm het Italiaansche proletariaat is.
Maar toen ik Tunis doorreisde en
’s avonds in den donker struikelde
over Arabische kinderen en vol
wassenen, die zich met hun lomplge
I
1
De periode van droogte heeft velen
In ongelegenheid gebracht door ge
brek aan goed drinkwater. Dit is in
atrQd met de eischen der Volksge
zondheid. Om herhaling van dit
euvel zooveel doenlijk vrijwillig te
voorkomen heeft het Gemeentebe
stuur tot 1 September a.s. gelegen
heid geboden bij aansluiting op de
waterleiding deaanlegkosten vergoed
te krijgen tot een maximum van
f 25.—. Dit geldt niet voor nieuw
bouw. De bewoners van bestaande
perceelen, die het ongerief juist nog
ondervonden hebber, kunnen van
deze gelegenheid profiteered
Perioden van droogte zal men ge
regeld kunnen verwachten. Neemt
dus tijdig Uw maatregelen om U te
vrijwaren voor tekort aan deugdelijk
drinkwater. Het wordt U nu gemak
kelijk gemaakt.
Workum, 15 Juni 1939.
Het Gemeentebestuur van Workum,
W. M. OPPEDIJK VAN VEEN,
Burgemeester.
v. d. GOOT, Secretaris.
Colijn-nmtner van »De Standaarde
De minister-president, dr. H. Colijn
heeft gister, 22 Juni, zijn 70ste ver
jaardag gevierd. Het lijdt geen twijfel,
dat aan dit feit op velerlei wijze de
aandacht is geschonken, maar even
min kan men betwijfelen, dat het
a.r. dagblad „De Standaard” in dit
opzicht de kroon spant. Dit heeft
z{jn vroegeren politieken hoofdredac
teur een grootsche hulde bereid in
de vorm van een feestnummer van
liefst 96 pagina’s. Dit is op zichzelf
al een prestatie, die groot respect
afdwingt. Van de waarde van een
dergelfjke krant zegt dat uiteraard
nog niets. Van meer beteekenis wordt
zulks, wanneer men let op de inhoud
van dit nummer. Deze is zeer goed.
Tal van personen hebben er bijdragen
voor geschreven en daarin wordt de
persoon Coign telkens weer op een
andere wijze belicht, zoodat men een
indruk krggt, niet alleen van de
eigenschappen van den minister van
algemeene zaken, maar ook van de
vereering en bewondering, die door
allen die hem kennen, jegens hem
worden gekoesterd.
Het spreekt vanzelf, dat in deze
krant, die toch in de eerste plaats
een huldebigk is van de eigen partg-
genooten jegens den „van God gege
ven leider” dit woord op den
fl;uur van Kuyper toegepast, kan
zeker ook voor dr. Coign van kracht
worden geacht - en dat dus ook
voor alles de voormannen uit de
a.r. beweging aan het woord komen.
Echter heeft de redactie, die dit
nummer samen stelde, een lof waardige
veelzgdigheid betracht; vele anders
denkenden hebben de gelegenheid
gekregen een artikel te schrgven.
Zoo treffen we bgdragen aan van de
ministers mr. J. A. N. Patgn en Ch.
Welter; de oud-mlnister jhr. mr. R.
de Marees van Swinderen en mr.
P. J. Oudde gezant dr. II. D. van
Broekhuyzen (of is deze in de politiek
ook antl-revolutlonair de Kamer
leden prof. jhr. mr. B. C. de Savor-
het oud-Kamerlid mr. A. baron van
Wgnbergende gouverneur van
Suriname prof. mr. J. C. Ktelstra en
de journalisten mr. Joh. J. Belinfante
en D. Hans.
In de levensloop van den staats
man worden we ingeleld door een
tropische schets van de hand van
zgn broeder, den heer P. A. Coign,
terwgi zgn nicht, Marianne Coign
een bgdrage heeft geschreven over
dr. Coign thuis, waarin hethuiselQke
loven, en vooral de toegewgde steun,
die mevrouw Coign aan haar man
geeft, op zeer fijngevoelde wgze
worden geschetst. Natuurigk is er
ook een overvloed van foto’s, terwgi
vender twee pagina’s caricaturen
een indruk geven, hoe men in het
heetst van de politieke worsteling
de strgd tegen den minister en zgn
daden aanbond.
In Palestina, Syrië, Turkfie, den
Balkan, ik zou er de sociale ver
houdingen niet veel beter hebben
gevonden. En daarom ben ik thans
diep doordrongen van het besef, dat
we ten onzent in Nederland
op een welvaartselland leven. En
willen we in socialen zin behouden
wat we hebben, dan zullen we onze
aandacht niet In de eerste plaats
moeten concentreeren op wat we
tekort komen, maar op wat de
overige wereld tekort komt.
Want als wg maar doorgaan met
onze begeerte te bevredigen ten
aanzien van wat we tekort komen,
dan zullen we een levenspeil be
reiken, dat onmogeigk te handhaven
Is In de groote wereld van armoede
en ellende; deze laatste zal tenslotte
een druk leggen op onze welvaart,
zóóianlg, dat al ons geluk Ineen
stort.
Den solledsten grondslag van het
geluk heb ik bg de Zwitsersche be
volking aangetr* ff^n. De Zwitser
igkt me te leven uit de gedachte:
hoe kan Ik zoo gelukkig mogelfik
zgn in mgn (betrekkeigk*) armoe?
En door altgd het antwoord te
zoeken en te zeggen op deze vraag,
zfin de Zwitsers de rgkste armen,
het volk dan ook energiek, meestal
vermomd als handelaarfje in het een
of anderen, in het bijzonder var
sieraden, of als aapj eskoetsier, schoen
poetser, bedelaar, lotenvei kooper enz
Tal van menschen en zeer vele
i wonen enkel „op straat”,
slapen langs kaden, op de trottoirs
en in plantsoenen. De eenige hygiëne
welke men ze ziet toepassen, is da
dageigksche afwikkeling van de
hoofddoeken en het te binnenste
bulten keeren van de vodden, die ze
op het igf dragen. Een en ander om
alle levends, dat daarin voorkomt,
zorgvuldig en met nadruk tedooden.
Dat is een bezigheid, die men vaak
midden op den dag kan waarnemen
in de plantsoenen, by voorkeur op de
bankjes Als de lapperg weer om het
hoofd is gewikkeld en de „kleeren”
in orde zgn gebracht legt zoo'n
stakker zich in het gras en gaat een
du'je doen In het zonnetje. By voor
keur zóó, dat het gelaat naar het
Oosten Is gekeerd, want Alla Is
groot en Mohammed is Zgn Profeet.
De enkele vredige gedachte, welke
ik in dit land kon koesteren, werd
me gewekt door de kleine kruisjes,
welke men hier en daar in de leemen
hutten massa’s ziet stralen op een
klein, ook al weer leemgrgs koepeltje,
dat zich temidden van een hutten
complex bescheiden verheft, arm
afstekende tegen de ranke minarets
van de moskee, die, hoe arm het
dorp ook is, schoon en rgk moet zgn,
want deze rgkdom Is de eenige,
waarin het proletariaat deelt. De
allerergste nooden van het lichaam,
de honger en de pgn, die worden
gestild door Europeesche mannen
en vrouwen, die zich aan zendings-
en missie werk hebben gewgd. Zg
prediken er de christelfiko leer, door
barmhartigheid te beoefenen.
Dat is een taal, welke elke mensch
verstaat. Ook de Egyptenaar. Het
Christendom vindt in Egypte een
goeden voedingsbodem; deKoptische
kerk is er bepaald welvarend, maar
ook de Anglikaansche kerk en de
Grieksch Orthodoxe breiden haar
arbeidsveld met succes uit. Evenals
de Katholieke kerk, deze laatste
vooral in de steden.
op de trottoirs te slapen hadden
gelegd, omdat de straat hun huls is
èu hun eenige toeverlaattoen ik er
vaststelde, hoe ziekte en onzedelyk-
heid er duizenden volksmenschen
vroeg ten gronde richtte; hoe de
menschen er „leven” moeten van
een gemiddeld daginkomen, waarvan
ik nauweigks een behoorigke sigaar
kan rooken, toen heb ik mfio
indruk uit Italië aangevuld met de
mededeeling, dat in Tunis de ellende
van het proletariaat-nog minstens zoo
groot was.
Daarna kwam ik in Tunis en... ik
dacht, als ik nou véér als mgn dlep-
sten indruk de armoede en hulpeloos
heid van de massa weergeef, dan
zullen de lezers gaan denken: die
makker weet niks anders te vertellen,
dan dat de menschen het daarginds
zoo beroerd hebben. Maar de waar
heid gebood me te getuigen.
En in Egypte ik kan er eigen
igk niet zonder huivering aan denken.
Ik hoop, dat ik er niet een bevriende
mogendheid mee beleedlg en dat
mgn schrgven geen Nederlandsch-
Egyptischen oorlog tengevolge zal
hebben, maar: Egypte is een groot
dievenland. Ze leven er, zoo igkthet
me toe, van de uitplundering der
vreemdelingen en voorzoover dezen
in behoorigk getal ontbreken, plun
deren ze elkaar. De meeste volks-
menschen hebben ééa vak, dat ze
behoorigk verstaan: het zakkenrollen.
En als toerist moet men daarom met
de handen in z’n zakken loopen en
voor zoover er dan zakken over en
open bigven, moet men deze dicht
naaien. De ambtenary Is uitgebreid
en de ambtenaren zgn streng: om
het juister te zeggen; ze zgn orbe
hoorigk. Het inlandsche volk bewer
ken ze met hun laarzen en vuisten,
met stokken en bezemsde vreemde
lingen snauwen ze af of ze gedragen
zich jegens hen beslist onwelwillend.
Maar ééo middel is er om deze ambte
naren te kunnen kneden als was:
trek je portefeuille of portemonnaie
en laat eenige tientallen piasters van
eigenaar verwisselen. Dan Is in
Egypte alles mogeigk
Overal en voortdurend hoort men
met geld klinken, want bet meeste
geld schgnt valsch te zgn.
Als ik Egyptenaar was, nou ja, -■»--
ik donk, dat ik dan óók wel een die ik op mgn reis heb aangetroffen,
groote gauwdief zou zgn. Wantik
kan niet zien, hoe je in dat land op
een eerigke manier aan den kost
moet komen. Op het platteland, in
het vruchtbare, maar moeizaam te
bewerken Ngigebied (irrigatie met
hand- en ossen- of kameel-kracht) is
misschien de eenige eerigke, maar
stinkende armoe. Men kan er ten
minste andgvie rauw is deze „de” omstandigheden vierde Dr. H. Coign
volksspgs eten van eigen grond
en ró» een enkel gewas (artisjokken
b.vmaar overigens sigt de bevolking
daar het leven mét de beesten in
vieze, mestlge, donkere stallen van
leem. En ik weet niet, wie van deze
twee, mensch of dier, er het slechtst
aan toe is.
De stad echter biedt de inboorlin
gen massa geen ander bestaan dan
te vegeteeren op de Europeesche
kolonie en te stelen. En dat doet
Latente regeeringscrisis.
We hadden het over de weinige
opwekkende politieke omstandighe
den, inderdaad, we weten het
thans, dank zg een openhartige
verklaring van Coign, dat we finan
cieel in de put zitten. We leven met
80 millioen per jaar boven onze
inkomsten en nou heeft Coign het
gezegd: hy wil en kan en mag Liet
langer de verantwoordeigtheid voor
’8 lands gang van zaken dragen, als
dit tekort niet wordt weggewerkt.
En de minister van defensie kan
niet n éér bezuinigen, zegt hg, Rename
van sociale zaken óók niet Onderwgs
aldus min. Slotemaker, daar weet
jullie alles van I Gaat óók niet. Enz.
En aldus...
Dan is er ook altgd de zaak Oss
nog. Althans ze was er deze week
nog. De Kamer heeft ze weer eens
van alle kat ten bekeken.
Als deze regelen onder de oogen
der lezers komen, dan... Laten we
ons niet aan voorspellingen gaan
wagen. Zelfs de Blltsche vakmenschen
komen met voorspellingen vaak
bedrogen uit.
De raadsverkiezingen.
De groote steden van ons land
waren Woensdag aan de beurt voor
de raadsverkiezingen. Ook dear
waren de politieke veróchuivingen
niet zeer aanzienigk zooals te ver
wachten was, ofschoon de erfpachts-
kwestie in de hoofdstad haar invloed
heeft laten geldende extremisten
sponnen er garen bg. De sociaal
democraten troffen het wel slecht,
dat hun lystaanvoerder zoo vlak
vóó<- den stemdag in ernstige mate
werd gecompromitteerd door de con
clusies van het rapport der Inter-
fractioneele onderzoekingscommissie
inzake de kwestie voornoemd.
De N S.B. doet in September a s.
baar intrede in de Amsterdamsche
vroedschap, wat de tegenstellingen
van inzichten moet verscherpen en
de onderlinge sentimenten zal bigken
te prikkelen.
Hoe de samenstelling der N.S.B.-
sche vertegenwoordiging precies
zal zgn, is nog niet bekend, vant
onder de gekozenen is ook dominee
Ekering, en de Kerkeraad der Herv.
Gemeente blijkt er niet op gesteld
te zgn, dat een der voorgangers zich
temidden der politieke golven stort.
De Kerkeraad heeft met groote
meerderheid ’n motie aangenomen,
waarin wordt uitgesproken, dat het
ongewenscht is dat een predikant
zgn ambt verbindt, met het lidmaat
schap van den gemeenteraad.
Actie van oud burgemeester.
Er zgn ambten en sympathieën,
welke zich moeiigk met elkaar
verhouden, wat ook de niet eervol
ontslagen burgemeester van Ootmar-
sum heeft ondervonden. Door zgn
superieuren werd hg beschuldigd
van een onrationale houding; hg zou
zich eenige malen in het openbaar
hebben verheugd over het hypothe
tische vooruitzicht van een binnen-
marcheeren van Duitsche legers in
I ons land, waarbg hg de bevrgders
juichend tegemoet dacht te treden.
De ex burgemeester ontkent dat bg
zich zóó kras zou hebben uitgelaten,
maar wat dezer dagen overigens kwam
vast te staan bg de behandeling van
zgn beroep op het Ambtenaren gerecht
was... erg genoeg.
Langs de Kruislijnen
der Europeesche Imperia.
Enkele nabeschouwingen
III.
Ik heb nu zoo’n mooi», groote reis
mogen maken en ik ben daar uiterst
dankbaar voor. Met een vriendeigk
verzoek aan degenen, wien dat
aangaat, om bg een volgende gele
genheid nog eens aan mg te willen
denken, want je leert en ervaart
gedurende zoo’n reis méér dan in
jaren van boekenstudie.
Ik heb nu zooiets meegemaakt,
maar.... als de gelegenheid niet
ware voortgekomen uit de mogeigk-
heden, welke mgn vak me biedt, dan
zou ik waarschgnigk nooit zoover van
mgn Nederlandsche vischwatertje,
waar ik mgn ontspanning pleeg te
zoeken, zgn afgedwaald. Eu daarom
behoor ik ook, wat buitenlandsche
reiservaringen betreft tot een niet
al te groote groep van uitverkorenen.
En dat vind ik jammer, want een
van de sterkste indrukken, welke ik
heb meegebracht en behouden, is
deze: we moeten allemaal op onze
beurt voorloopig alle Nederlanders
eens’n reisje om de wereld maken, burnoes over het hoofd getrokken,
En waarom zouden we dit verlangen
niet verhfffsn tot ’n eisch? Ik heb
geleerd om al datgene tot „levens
behoefte” te bevorderen, wat ons
geesteigk en materieel nuttig is.
Het samenstel van levensbehoeften,
waarvoor ik van mgn jeugd af heb
zien strgden niet alleen, maar waar
voor ik mede heb gevechten, heeft
zich regelmatig verruimd. Toen ik
een jongen was, ging het proletariaat
nog op klompen en in lompen, om
het met een klein beetje overdrgvlng
te zeggen. En alle sociaal-voelenden
(waaronder ik me schaar): vroegen
In die dagen: heeft ook't proletariaat
geen recht op een menschwaardlg
bestaan? En als ik, met anderen,dat
vroeg, dan dacht ik aan behoorigke
kleeren en aan voldoende boterham
men. Die werden gelukkig
verkregen. Maar de sociaal voelenden
hielden en ook dat is gelukkig
niet af van het stellen van hun vraag.
Want voor een menschwaardlg be
staan dachten we ook aan een goede
en gezonde woning, aan beperking
van den arbeidstgd, de gelegenheid
tot ontwikkeling en ontspanning en,
in verband met al het voorgaande,
aan booger loon.
Er werd veel van dat alles ver
kregen en naarmate daarvan ont
dekten we, eerigk en gerechtvaardigd,
nieuwe levensbehoeften. Waar zou
een grens ten deze zgn, ja kunnen
zgn? Ik weet niet, of het mogeigk
zal bigken, dat de grens van socialen
welstand ten onzent nog verder
wordt uitgelegd, maar bigven, altgd
bigven zal ons inzicht in wat we
tekort komen omdat elke vermeer
derde welvaart nieuwe voorloopig
weer onbereikbare, z.g. levensbe
hoeften binnen onzen gezichtskring
brengt.
En daarom acht ik het geenszins
denkbeeldig, dat we ééns voor de
massa de middelen zullen opelschen
om den geest te gaan verrgken met
datgene, wat de overige wereld
aan de menschheld, voor zoover
deze in Nederland is samengepakt,
te zien geeft en te leeren.
En dAn zoo weet ik zeker
gaan we den weg terug. Ik bedoel
niet enkel „terug naar huis” maar
ook: den weg terug van ons begeeren.
Dan komen we misschien zelfs tot
nin Lohman en dr. J. van der Tempeldeelen.
Want pas als we de wereld hebben
gezien, beseffen we, hoe rgk we zgn.
Alles in verhouding natuurigk. We
zgn niet rgk, als we aan ons zelf
denken en aan al datgene, wat we
nog tekort komenal datgene, wat
we nog met meer of minder juist
gevoel van recht begeeren. Maar we
gevoelen ons rgk, als we beseffen,wat
anderen tekort komen.
Die „anderen” zgn geheele volke
ren. Toen ik in Frankrgk reisde, heb
ik in mgn brieven, als ik me goed
herinner niet gewaagd van den
socialen achterstand daar, want in
Frankrgk was ik reeds eerder ver
scheidene malen en ’n toestand, dien
men kent, maakt helaas geen
of hoogstens een toevalligen indruk
opnieuw. Maar toen ik door Italië
reisde en het overal moest vaststellen,
hoe verpauperd daar het proletariaat
en blik, en hunkering naar grootheid
en avontuur, op wonderigke wgze
dooreengestrengeld."
Calvinist, soldaat, koopman en
politicus, alles van groot formaat.
Een man, op wlen meerderen en
minderen alt(jd hebben vertrouwd
een man, van wien vele duizenden,
ondanks zyn 70 jaar, nog zeer veel
voor de toekomst verwachten.
Moge die toekomst hem ook de
persoonigke voldoening schenken,
welke vriend en tegenstander hem
toewer schen.
ss
a
8
8
If
3
t
I
J
Hr
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
3*
(Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
Hf-
k
FKXSO.
I!-
I