'S
voor de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
Nieuws- en Advertentieblad
SNERK
HOFSTEDE
,&WAN‘
:n
iniir
'A11. - m.... ,k'
"7® Awuun
Wljbenga Leen Bolsward
Rijksdistributiskaarten
voor militairen.
65ste Jaargang
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1939,
No. 38
Officieel Gedeelte
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM Telefoon No. 45 -
Algemeen weekoverzicht Een Bril
Een Buikband,
of Corset
Breukband
Elastieken kousen
COLLECTE.
GROOTZAND 18
wirrtlt
VULPEN
HOUDERS
GRUWELVERHALEN.
Voor 99 pet. zijn ze fantasie.
Een gruwelverhaal gaat thans veel
sneller dan vroeger; in onze dagen
kan het per radio worden verbreid,
Zooals Goering dat deed.
TELEF. 3054
10
n-
jn
n.
:e
s-
r,
u
’8
is
d
h
i.
n
o
e
n
r
1
7
t
naar de bekende ZAAK
Binnenland.
In oorlogstijd.
We beginnen zoo zoetjes aan te
wennen aan de „bijzondere omstan
digheden”, welke ’t gevolg zfln van de
oorlogs situatie in Europa. De hevige
spanning is geweken en we durven
het radio toestel nu en dan zelfs
weer eenige uren op non-actief te
stellen. We vermeien en vermoeien
ons in en door de vele regelingen,
welke ons economisch bedoelen in
te stellen op een langen oorlogsduur.
Militaire verloven.
Ook de leiders van de weermacht
gaan blijkbaar uit van de veronder
stelling, dat de demobilisatie een
zaak van helaas verre toekomst
is. Zfl hebben een verlofregeling ge
schapen voor de gemobiliseerden
van land- en zeemacht, een regeling,
welke gunstig afsteekt bfl die uit de
jaren ’14—’18. Voor het landleger
komt ze neer op 4 dagen per maand.
Of twee maal twee dagen.
Kapitein Lotsy ontsp.-leider.
Onze groote ex voetballer, thans
bestuurslid van het Ned. Elftal, Karei
Lotsy, is tot kapitein in het Neder-
--
Dit blad verschflnt des Za
terdags en kost per kwartaal
50 cents; franco per post
80 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Donder
dags voorm. in te zenden. Ad-
vertentiën tot uiterlflk Don
derdagsmorgens 12 uur, uit
gezonderd familieberichten
--
De prfls der Advertentiën
is van 1--5 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents
Grootere letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland,
uitgezonderd Familieberlch
ten, 10 cents per regel.
Bfl abonnement belangryk
lager
met de leiding belast van sport en
ontspanning voor militairen. Hfl zal
dus zoo ongeveer het werk moeten
doen, dat kapitein Van Rossum in de
vorige mobilisatiejaren zoo voortreffe
lijk heeft verricht. Het is Lotsy wel
toevertrouwd.
Geen oorlogsjournaal.
De centrale commissie voor film
keuring heeft op 6 September het
vertoonen van oorlogsjournaals voor
het geheele land verboden.
De bedoeling van dezen maatregel
is de absolute onzijdigheid van ons
land ook in dit opzicht te waarborgen.
De bioscoopexploitanten hebben
nogal bezwaren geopperd tegen dezen
voor hen nadeelig geachten maatre
gel, welke ons nochtans zeer verstan
dig voorkomt. Oorlogsbeelden ver
sterken de uitingen van sympathie en
antipatie jegens partijen in den
wereldstad en ze vervreemden het
Zfln die verhalen dan kwaadaardige
verzinsels? Gewoonlflk niet, ik be
doel meestal zfln ze niet uit kwaad-
Ik zag een plaatje in de krant:
Poolsche franc-tireurs, die geboeid,
door Duitsche soldaten werden op
gebracht.
Ik weet, wat hun lot is geworden.
En toch zou ik er haast op durven
zweren, dat die menschen onschuldig
zijn. De intrekking van een vreemd
leger in een bevolkingscentrum werkt
zóó verlammend op de psychische en
physleke gesteldheid der burgerij, dat
zoo is mjjn ervaring geen mensch
in staat is om als franc tireur op te
treden. Tenzfl een waanzinnige. Wat
kan men ook als eenling doen tegen
het moderne, georganiseerde gewa
pende geweld van een leger?!
ZQn de Duitschers, die „franc-
tireurs” gevangen nemen, dan bloed
dorstige moordwellustlgen Neen,
óók niet! Ze meenen misschien, dat
de gevangenen zich inderdaad aan
vrflschutterfl hebben schuldig ge
maakt. Door hun angst en de voor
stellingen, die daar In worden ge
wekt
Het onverwachte vuren door een
De Jaarbeurs.
Onder onvoorziene omstandigheden
werd van de week te Utrecht de
41e Jaarbeurs geopend. De heer
Fentener van Vlisslngen hield een
bemoedigende rede, waarin hij uiteen
zette, dat de omstandigheden thans,
naar zfln meening, in menig opzicht
gunstiger zfln dan in 1914 Het is niet
noodig, zeide hfl, bfl de pakken neer
te zitten en zoo als in 1914 onze zelf
gedraaide papierballen te stoken.
Daarom doen wfl het best, ons dage
lijks werk, waar we dat kunnen,
voort te zetten en te doen, wat
gedaan kan worden en den moed niet
te verliezen.
In 't kort.
Den Haag fuift op de geboorte
van zfln 500.000en inwoner, Ludwig
Johannes van Straalen. De Haagsche
ooievaar heeft een complimentje ver
diend! De halfmillloenste kreeg van
de gemeente een spaarbankboekje
met f 100 er op.
Dr. Col(jn, die zfln benoeming tot
lid varf de Eerste Kamer heeft aan
genomen, bedankte voor zfln benoe
ming tot lid van de Tweede Kamer
aardigheid verzonnen. Menschen, die
zich bfl oorlog in of nabfl de vuur
linie bevinden, zfln meerendeels be
zeten door angst. Een angst, welke
vaak schuil gaat achter een masker
van brani en moed. In dezen angst
zien en hooren ze de dingen anders
„De Iflken van Duitsche piloten, die
in Polen achter het front waren
moeten dalen, zfln door onze troepen
teruggevonden, met uitgestoken
oogen... Neutrale ooggetuigen beves
tigen het.“
Het verhaal is me niet onbekend.
Vflf en twintig jaar geleden zouden
de Belgen, volgens de toen door de
Duitsche pers gegeven berichten,
herhaaldelflk hetzelfde hebben ge
daan. Belgische burgers, die Duitsche
gewonden in handen kregen, zouden
dezen op beestachtige wflze hebben
mishandeld en ze daarbfl stelselmatig
de oogen hebben uitgestoken. Onder
de Duitsche soldaten aan het front
liepen schrikwekkende bijzonderhe
den daaromtrent. Eenige emmers vol
met uitgestoken oogen zouden zfln
gevonden en naar het ziekenhuis in
Akenzflnopgezonden, waar ook enkele
honderden ongelukkigen ter verple
ging zouden zfln opgenomen, die het
vreeselflke avontuur der mishandeling
hadden overleefd.
Deze verhalen hebben de Duitsche
soldaten in België furieus gemaakt
ten aanzien van de burgerbevolking
in het bezette gebied. Furieus en
beangst. In hun angst waren de kleine
Duitsche bezettingen in het étappe-
zoo heb ik het in België in de buurt
van Bilsen meegemaakt, was voor de
geschrokken Duitsche troep, die door
dit vuren overvallen was, aanleiding
om luide beschuldigingen van franc
tireurs daden jegens de bevolking
van het dorpje Veltwezeld te uiten.
Daarom: ik zou willen waarschu
wen. Hecht niet lichtvaardig geloof
aan de gruweldaden, die, van welke
zflde ook, in oorlogstfld worden ge
daan. Oordeel er niet op, want ge
zoudt daarmee wellicht onrecht
begaan jegens een volk, dat door on
recht reeds uit talrflke wonden bloedt.
Md.
volk onderling.
Prflsopdrflving enz.
Vanzelfsprekend kunnen we in het
korte bestek van ons binnenlandsch
overzicht niet alle distributiemaatre-
gelen e.d. onder de loupe nemen.
Volstaan we daarom voor heden met
de vermelding, dat de regeerlng
krachtig blflft werken tegen prflsop
drflving en hamsteren. Ze neemt met
groote interesse kennis van alle
aanwflzingen, welke particulieren
haar doen toekomen. Tal van huis
zoekingen en controle van boekhou
dingen zfln van deze aanwflzingen
het gevolg.
Burgemeester en Wethouders van
WORKUM brengen ter kennis dat
de Bestuurder -Collator van het
Wflbenga Leen te Bolsward voorne
mens is over te gaan tot de begeving
van een studiebeurs. Nakomelingen
uit de familie van de Stichters die
naar een beurs wenschen te dingen,
zullen zich, onder overlegging van
een geboorte acte en met vermelding
van genoten onderwfls, voor 1 Octo
ber a.s. schriftelflk moeten aanmelden
bfl den Bestuurder-Collator Ds. JVink
te Bolsward.
Zfl dienen dan den leeftfld van 12
jaren te hebben bereikt en dien van
24 niet te hebben overschreden. De
begiftigde zal vrfl zfln in de keuze
van een vak van studie.
De datum van het vergelijkend
examen wordt nader bekend gemaakt.
Workum, 14 September 1939.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
W. M. OPPEDIJK van VEEN.
De Secretaris,
v. d GOOT.
Gevaarlflke benzine.
Ook het hamsteren van benzine is
verboden. Deze ondeugd is bovendien
extra strafbaar, omdat ze bflzondere
gevaren oplevert.
En tenslotte moge een ieder zich
er rekenschap van geven, dat het fn
voorraad hebben van benzine cats-
- strofale gevolgen kan hebben, als er
patrouille in een boschje verscholen, werkelijk „iets gebeurt”. Men is dan
«- j_ i x geen8ZjnB Eefcer van de geldigheid
van een brandverzekering
Landbouwzorgen.
Groot zfln in dezen tfld de zorgen
van landbouwers en veehouders. Er
dreigt ’n ernstig tekort aan kracht-
voeder, zoodat het Kon. Ned. Landb.
Com. met de regeerlng overleg heeft
gepleegd over de te nemen maatre
gelen. Er zullen waarschflnlflk rege
len worden gesteld voor het scheuren
van weiland. Er zal een voorlichtings
dienst van den boerenstand worden
ingesteld en tot distributie van kunst
mest worden overgegaan.
Het Regeeringslnkoopbureau voor
Granen treft reeds voorbereidingen
voor den aankoop van granen over
zee. Het zoeken van scheepsrulmte
hiertoe is mede een belangrflk onder
deel van de werkzaamheden.
De aanvoer over zee.
Een zeer groote moeilijkheid is
natuurlflk, dat door de oorlogvoerende
partijen zoovele benoodigde grond
stoffen tot contrabande wordt ver-
Gesteund door onze jarenlange er
varing garanderen wfl pasvorm en
kwaliteit
1
Burgemeester en Wethouders der
gemeente WORKUM brengen ter
kennis, dat door hen vergunning is
verleend aan het Bestuur der Ver-
eeniglng voor Personeel in dienst
der Ned. Spoorwegen tot bestrijding
der t.b.c. te Utrecht tot het houden
van een collecte, door verkoop van
een strikje, op Woensdag, 20 Sep
tember as.
Ter voorkoming van misverstand
wordt er de aandacht op gevestigd
dat deze kennisgeving dient tot in
formatie voor het publiek, zoodat
daarin geen aanbeveling voor of in
stemming met de collecte moe'
worden gelezen.
Workum, 14 September 1939.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
W. M. OPPEDIJK van VEEN,
De Secretaris,
v. d. GOOT.
een harde slag van een door tocht
toegeslagen deur was in staat om de
mannen onmiddellflk hun wapens te
doen grijpen en ze ter schrikaan
jaging van de „aanvallers” in het
wilde weg te doen afvuren. Veel
ruw en onbarmhartig optreden tegen
de Belgische burgerfl, kan door den
angst der Duitsche troepen, door de
verhalen der oogen-uitstekerfl gewekt,
worden verklaard. Dat in België
32000 burgers door de Duitschers
zonder vorm van proces zfln afge
maakt meestal in groepen van
tientallen tegelflk zfln gefusilleerd
is géén gruwelverhaal, maar staat
historisch vast als resultaat van de
ingestelde onderzoekingen; al deze
slachtoffers zfln bfl name en toename
bekend.
Een groot deel echter dezer duizen
den zfln de slachtoffers geweest van
onware gruwelverhalen.
Toen ik in 1914 als oorlogscorres
pondent in België rondzwierf, heb ik
herhaaldelflk van die gruwzame
fantasiën melding gemaakt en haar
noodlottige uitwerking vermeld. Ik
heb verzekerd, dat onderzoekingen
ter plaatse me nimmer eenige aan
duiding brachten van de juistheid
der gedane beweringen inzake het
uitsteken der oogen van gevangen
Duitsche soldaten. Deze berichten
gaven Dr. de Groot, directeur van
het te Maastricht ingerichte Roode
Kruishospitaal, aanleiding om zich
met mfl in verbinding te stellen,
omdat ook hfl uit den mond van
Duitsche gewonden, die door het
Nederlandsche Roode Kruis van de
slagvelden in België waren wegge
haald en naar Maastricht overge
bracht, herhaaldelflk dezelfde gruwel
verhalen had vernomen, maar nimmer
eenige preciese aanduiding had be
komen.
Omdat in alle verhalen „het” zieken
huis in Aken genoemd werd als de
plaats, waarheen de ongelukkige
overlevenden van de mishandeling
waren overgebracht, heeft Dr. de
Groot (hfl was uit den Haag afkomstig)
zich na een onderhoud met mfl naar
Aken begeven en daar alle zieken
huizen bezocht. In geen enkel bleek
ooit gedurende den oorlog iemand
met uitgestoken oogen te zfln opgeno
men. Dr. de Groot heeft zich ten
slotte tot den Inspecteur der geza
menlijke ziekenhuizen te Aken ge-
wend, die hem machtigde om in zfln
naam te verklaren, dat in Aken geen
enkele Duitscher met uitgestoken
oogen werd verpleegd, dat er ook
nimmer zulk een gewonde via een
der Akensche ziekenhuizen verder
Duitschland in was vervoerd en dat
hfl ook geen enkel geval van een
dergelflke verminking kende.
De Burgemeester van WORKUM
maakt bekend, dat alsnog rqksdistri-
butiekaarten zullen worden uitgereikt
voor degenen die in het bevolkings
register dezer gemeente staan inge
schreven, doch thans in militairen
dienst zfln.
Deze uitreiking zal geschieden
op Maandag 18 September a.s. ten
geineentehuize, lokaal A.Z., ingang
Bagflnestraat, des namiddags 3 uur
voor de bewoners van de wflken
A, B, C en D, en des namiddags van
4 tot 4‘/o uur voor de overigen.
De vertegenwoordigers van deze
militairen (hunne echtgenooten,ouders
of gemachtigden) worden hierbij
opgeroepen om de kaart(en) op
bovengenoemde plaats en tfld, tegen
ontvangstbewijs, af te halen.
De kaart moet aan den militair
worden opgezonden ter inlevering
bfl den militairen commandant.
De aandacht wordt er nog op ge
vestigd, dat aan de vrijwilligers bfl
het Landstormcorps Luchtwacht
dienst reeds dlstributiekaaren zfln
uïtgereikt.
Workum, 13 September 1939.
De Burgemeester voornoemd,
W. M. OPPEDIJK van VEEN.
klaard. Zoo is dezer dagen het Ne
derlandsche s.s. Groenlo door de
Engelschen aangehouden en opge
bracht naar Ramsgate, waar de lading
werd gelost.
De Engelschen schflnen welbereid
om ons groote kwanta goedkoop
graanvoeder voor vee van overzee te
laten aanvoeren, mits wfl onze hacon-
voorraden, welke we over hebben,
naar Engeland verkoopen. Deze
mogelflkheid opent gunstige perspec
tieven voor onze veehouders.
De maatschappij „Zeeland” heeft
haar diensten op Engeland hervat.
De meeste zeevaartmaatschappijen
hebben haar tarieven verhoogd,
dat geldt ook voor de passagiersta-
rieven van de Mfl. „Nederland”.
Ons luchtverkeer.
De Nederlandsche luchtmail voor
Indië ligt nog steeds in Amsterdam
en er is geen uitzicht, wanneer de
dienst op onze Indische gewesten
kan worden hervat. De K.LM. heeft
inmiddels de passageprflzen oplt d'ë
reeds aanmerkelijk verhoogd.
Spoorwegfeesten afgelast.
De directie der Nederlandsche
Spoorwegen heeft thans definitief be
sloten, de spoorwegfeesten te Utrecht
in verband met de tijdsomstandighe
den niet te doen doorgaan.
Er komt een bescheiden viering
voor in de plaats. Op 20 September
zal des ochtends in de hal van het
Centraal Station te Utrecht het ge
schenk door den Personeelsraad aan
de directie worden aangeboden. Deze
zal zich daarna met haar naaste
medewerkers en een aantal genoodig-
d*n aan een lunch vereenigen. Na
afloop daarvan zal de première van
de Spoorweg jubileumfllm van Max
de Haas en van Kommer Kleyns
revue „Van Diligence tot Diesel”
gegeven worden.
In de plannen van het personeel
van verschillende stations en werk
plaatsen, om deze gebouwen te ver
sleren, komt geen wijziging.
De Spoorwegtentoonstelllng te Am
sterdam trok tot heden groote belang
stelling.
dan ze zich voordoen.
Ik zei reeds: elke slag klinkt in
de ooren als een schot. Ook de aan
blik van gewonden wekt wilde fan
tasiën. Het is mogelflk, dat een paar
soldaten ergens gewonden hebben
gezien, die in het gelaat waren ge
troffen, waarbfl h®t bloed ze in de
oogen is geloopen. Even later zeggen
dan degenen, die voor het eerst zulk
oorlogswee aanschouwden tegen el
kaar: zag je, dat de oogen uit hun
hoofd waren Van zulk gezegde tot
een verhaal met emmers vol uitge
stoken oogen, is het werk van enkele
uren vertelkracht in beangste sol-
datengelederer.
Zóó kan ook Goerings verhaal zfln
gegroeid.
Niet enkel vreemde, binnendrin- j
gende soldaten fantaseeren er onbe
wust op los, maar dat doen ook de
burgers. Door intellectueele en karak
tervolle menschen kwaliteiten,
waarvan me later bleek zfln me
op hun vlucht naar veiliger land
schilderingen van brand, moord en
plundering gedaan, zóó realistisch, landsche leger gebombardeerd en
dat ik me de wilde tooneelen precies -
kon voorstellen. En als ik dan ter
plaatse kwam, bleek er niets
bijzonders te zfln gebeurd. „Niets
- - - standigheden van die dagen zeggen,
dat de menschen „enkel-maar”onder
bedreiging met brandstichting en
fusillades uit hun woningen waren
weggedreven.
Menschen hebben mfl sleutels ge
geven van ’n kast in hun woning of
van een schrijfbureau om a’s deze
dingen zouden zfln behouden geble
ven in den brand, dien ze, toen ze
de vlucht aanvingen, hadden zien
laaien in hun woning het een of
ander waarde volle voorwerp voor
ze mee te brengen, wanneer ik weer
eens door hun voormalige woonplaats
zou komen. En dan bleek me soms,
dat hun woning ongeschonden was
t
I
r
r
1
IRl
9
1
k.» J 13 bietje
