SNKEK
ïoof de Gemeenten Workum, Hem. Oldeph. en Noordw, Hindeloopen, Stavoren, enz. enz.
Nieuws- en Advertentieblad
Een Bril
HOFSTEDE
L
HAMSTERBESCHIKKING 1939
Vrijwillige dienst- en hulpverleening
in buitengewone omstandigheden.
ZATERDAG 23 SEPTEMBER 1939,
65ste Jaargang
No. 39
van
)k
ONS WEEKPBAATJE
COLLECTE.
Officieel Gedeelte
IJ
Uitgave van T. GAASTRA Bz. te WORKUM Telefoon No. 45
AANBESTEDING.
INGEZONDEN.
Een Buikband
of Corset
Breukband
Elastieken kousen
Breien voor de Militairen
GROOTZAND 18
TELEF. 3054
maar
Md.
hand-
1
PRINSJESDAG
EN TROONREDE
Het woord eener Koningin
van den Vrede
gl
oo
ar
)d
Ik
s
3
o
8
n
o
Burgemeester en Wethouders van
WORKUM zullen op Maandag, 25
September a.sonder ingezetenen
aanbesteden
Het baggeren van 140 IT vaart
te Brandeburen.
Voorwaarden zijn vanaf Woensdag,
20 September a.s. verkrijgbaar ter
secretarie a f 0 10
Workum, 15 September 1939.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
W. M. OPPEDIJK van VEEN.
De Secretaris,
v. D. GOOT.
ar
iet
og
:e
:■-
«g
>0
if.
rs
It
iD
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie
Maar voorloopig verdwQnt Polen
weer van de kaart van Eurona.
Wéér! Voor de intellectueelenonder
mQn lezers behoef ik het niet te
zeggen, maar tegenover een massa
ongeschoolde lezers moet ik het
herhalen. Polen is geen „uitvinding”
van 1918! Het is me gebleken, dat:
I--
Dit blad verschijnt des Za
terdags en kost per kwartaal
50 centsfranco per post
80 cents. Enkele Nos. 5 ets.
Ingezonden stukken Donder
dags voorm. in te zenden. Ad-
vertentiën tot uiterlQk Don
derdagsmorgens 12 uur, uit
gezonderd familieberichten
naar de bekende ZAAK
Gesteund door onze jarenlange er
varing garanderen w(j pasvorm en
kwaliteit
De prijs der Adverteutiën
is van 1—5 regels 60 cents,
elke regel meer 7 cents
Gr ootaro letters naar plaats
ruimte. Buiten Friesland,
uitgezonderd Familieberich
ten, 10 cents per regel.
By abonnement belangrijk
lager
De Troonrede van dit jaar is een
staatsstuk van zeldzamen inboud.
Een nieuwe regeering is opge-
treden, maar uit de Troonrede ver
namen we geen program.
Over de nieuwe financieele zorgen,
geen woord.
Over de noodzaak van versterking
van 's lands defensie, niets.
Over sociale voorzieningen, er
werd niet over gerept.
Over onderwas, er werd over
gezwegen.
En tóch: hoe juist was dat zwfjgen
in de huidige omstandigheden! Al
die zaken, waarom we ons in de
politiek druk plegen te maken, zfln
op het moment van geen beteekenis.
De inhoud van de Troonrede was
een klacht en huivering over den
oorlog, waarin ons werelddeel op
nieuw is gewikkeldvoorts een
dankbede aan God voor den vrede,
welke ons land nog is gelatenten
slotte een uiting van den vastbesloten
wil van vorstin en regeering om
alles te doen, wat mogelijk is om
het Iflden der menschheid te doen
ophouden en ons zelven den vrede
te blijven verzekeren.
Is dat niet het eenige, waarom ons
volk mede bidt en het eenige, wat
het interesseert
Wat maken ons belastingverhoo-
gingen, welke we begrijpen het
volkomen zullen moeten worden
ingevoerd ter bestrijding der buiten
gewone maatregelen ter verdediging
van onzen vrede? Wat is geld ten
aanzien van de bedreiging van leven
en geluk?!
Verlaging van de leerlingenschaal...
Later misschien, later! We hebben
nu Andere zorgen: de huisvesting
van onze gróótere jongens, de ge-
mobillseerden.
Sociale maatregelen? Niemand,die
er aan denkt om op nieuwe voor
zieningen aan te dringen, nu we het
tóch al niet begrepen, hoe de re
geering naast het werkloozenleger
van meer dan 300.000 man een even
groot leger gemobiliseerden (plus
dezer gezinnen) kan onderhouden.
Neen, „politiek” is in dezen tfid
contrabande van den vrede. Onze
vorstin, onze regeering, ons volk,
ze hebben slechts één doel na te
strevenons land buiten den oorlog
te houden.
Van de vastbeslotenheid om dat
doel te verwezenlijken, was het door
Hare Majesteit de Koningin met zoo
groeten ernst voorgelezen staatsstuk
een krachtige uiting.
Naast deze vastbeslotenheid was
er droeve klacht. Als die van een
moeder, die het machteloos moet
aanzien, hoe de energie barer kin
deren om zich een eervolle plaats
in de samenleving te verwerven,
onbeloond bleef.
Juist was er sprake van econo
misch herstel zoo verzuchtte onze
Landsmoeder en nu weer deze
verschrikkelijke bezoeking... Handel,
industrie, landbouw, veeteelt, scheep
vaart, in hun voortgang zfln ze
gestuit en gekluisterd aan de boeien
van den oorlog. Maar de regeering
zal alles doen, beloofde de vorstin,
om den normalen gang van zaken
van het bedrijfsleven zooveel moge-
Ijjk te bevorderen. De werkloosheid
zal bestreden blijven en getracht zal
worden, dat deze geesel geen nieuwen
van onzen vrede.
Wat die vrede ons kost, daar
van wordt getuigd In een &nder
staatsstuk. De millioenennota.
De prijs zal hóóg zQn,
bijzaak.
Burgemeester en Wethouders van
WORKUM brengen ter kennis, dat
door hen vergunning is verleend tot
het houden van een collecte op
Woensdag, 27 September a.s. ten
behoeve van het verstrekken van
wollen mutsen, sokken e.d. voor de
gemobiliseerde troepen.
Workum, den 19 September 1939.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
W. M. OPPEDIJK van VEEN.
De Secretaris,
V. D. GOOT.
De Russen spreken thans van „de
Russische minderheden in Polen”,
t.w. Oekrainiërs en Witrussen. Deze
voorstelling van zaken is misleidend.
De Polen zijn zelf een Slavisch volk
als de Russen. De grenzen van de
gebieden door onderscheidene, Sla
vische volkeren bewoond, hebben
nooit samengevallen met staatkundige
grenzen, in Rusland niet, in Polen
niet, in Zuid Slavië niet, rérgeiis. Al
deze landen zijn in hun geografisch®
afteekening staalkaarten van Slavi
sche volkeren. Witrussen en Oekra
iniërs zijn in meerderheid in
de geschiedenis meer verbonden ge
weest met de Polen in Poolsch
staatsverband dan met de Russen.
Ik wfla er voort op, dat ook de z.g.
Poolsche Corridor eigenlijk niets
kunstmatigs over zich had, Pomme-
rellen, Kulrnerland, Mariëtberg,
Elbing en Ermland zijn sedert de
Unie van Lublin in 1569 met de ge
schiedenis van Polen vereenigd ge
weest. Toen Hitler op het einde van
Augustus j.l. zQn 16 eischen jegens
Polen formuleerde, eischte hij een
volksstemming in het Corridorgebied
waaraan ook alle Duitschers en hun
nakomelingen zouden moeten mogen
deelnemen, die het gebied tot 1918
bewoonden, maar later naar Duitsch-
land emigreerden. Nochtans vreesde
Hitler zelf, dat ook dan nog het Cor-
ridorgebied een Poolsche meerderheid
zou aanwQzen en h|j bedong voor
dat geval een exterritorialen Duit-
schen spoor- en autoweg door den
Corridor ter verbinding vanhetRQk
m®t Oost Pruisen.
En ten besluite herinner ik er nog
eens aan, dat Danzig wel altfld een
vnu uiui rxo m mo uox Duitsche stad is geweest, maar haar
zeer velen met de geschiedenis vanhistorische positie was door de
het ongelukkige land slecht bekendeeuwen heen die van een Vrijstad,
zQn. De geschiedenis is vaak roemrijkdus een zelfstandige Duitsche staat,
geweest en meermalen tragisch. Ze economisch altijd- en staatkundig
grijpt terug tot pl.m. 960, toen reeds veelal, verbonden met Polen.
Op initiatief van Mevrouw van
Harinxma thoe Slooten, echtgenoote
van den Commissaris der Koningin
in onze provincie wordt een actie
georganiseerd met het doel in iedere
gemeente onder leiding van een
damescomité bivakmutsen,
schoeneneo, sokken e.d. te doen
breien ten behoeve van de gemobili
seerde militairen te velde.
Onderstaand comité, respectievelijk
vertegenwoordigende vrouwen- en
meisjesvereeniglngen van verschil
lende richtingen, meende daarom
een beroep te mogen doen op de
vrijgevigheid van Wnrkum’s burgerij
en op Woensdag 27 September a s.
een collecte te mogen houden van
gelden, waarvoor de voor dit doel
benoodigde wol kan worden aange
kocht.
Zoodra een overzicht zal zfln ver
kregen van de opbrengst dezer
collecte zullen nadere gegevens, wel
licht reeds in de plaatselflke bladen
van 29 September a.s. worden bekend
gemaakt.
Geeft allen voor de verzorging
van de militairen.
H. H. Oppedjjk van Veen—Vieker
J. Gaastra—van der Wal
H. M. van Veen—Drost
M. Riemersma—Tol
E. Dijkstra—Galema
F. de Vries—Klazes
De schok, dien de stoot in den
rug door het goddelooze bolsjewisme
op het door h«t heidensche Nazidom
aangevallen Polen in Vaticaansche
kringen heeft gewekt, zal med® één
der oorzaken worden van Polens
herstel. Het Vatlcaan ziet in, dat het
bestaan van het christendom in
Europa op het spel staat en het
bestaan ook van de latflnsche cul
tuur. Dat inzicht zal er toe leiden,
dat de Roomsche kerk al den invloed,
waarover ze beschikt en deze is
grooter dan menigeen denkt zal
aanwenden om het christelijk karak
ter van Eurona, z(jn cultuur en zijn
tradities te doen verdedigen door
allen, die deze waarden weten te
stellen boven de consequenties van
heidendom en goddeloosheid, te
wetende „rechten” van geweld, deelen.
verraad eh listigheid.
Er zijn slechts twee mogelijkheden:
Polen zal als vrjje natie leven naast
andere vrQe naties in Europa, óf
mét Polen zullen alle vrjje naties in
Europa vergaan. En dan reken ik
onder de vrije naties óók nog Italië,
dat hoe verwerpelijk er ook de
politieke methoden van het fascisme
mogen zijn tenminste nog de trots
kent van een eigen cultuur en bereid
schijnt om deze te beschermen tegen
de brutale aanmatiging van cultuur-
looze machtsstrevir.gen.
Wanneer Europa berust in den
ondergang van Polen, berust het in
de komende vernietiging van zich
zelf. Het zal dan uitelndelflk worden
beheerscht door het Groot-Germaan-
sche- en het Groot Slavische (Rus
sische) rijk, door wie de Angel
saksische en Latjjnsche cultuur-
streken zullen worden gekoloniseerd.
Maar Europa zal tot het besef
komen van het gevaar, waardoor
het wordt bedreigd en zijn christen
volkeren zullen hun eenheid hervin
den in den afweer er van.
Rome zoekt reeds toenadering tot
Londen, de diplomatieke betrek
kingen zijn weer volledig hersteld.
Het is een eerste aanwjjïlng voor
de vervulling van wat wa voorzien.
Het historische woord. „Nóg is
Polen niet verloren”, zal opnieuw
worden bewaarheid.
De Burgemeester der gemeente
WORKUM brengt ter openbare ken
nis, dat de Minister van Economische
Zaken, gelet op artikel 9 van de
PrysopdrUtings- en Hamsterwet 1939
en op de gewijzigde Harasterbeschlk-
klog 1939, b(j zflne beschikking van
16 September 1939, no. 51435 M,
Directie van Handel en NQ verheid,
heeft uitgebreid de lijst van goederen,
waarvan het een leder verboden
is zich binnen «en kalenderweek
meer te verschaffen dan hij of de
groep van personen, voor welke h(j
gewoon is zich die goederen te ver
schaffen, daarvan gedurende een
week pleegt te verbruiken.
De volledige lijst van de goederen,
waarop het bovenvermeld verbod
thans van toepassing is, luidt
rijst, rijstebloem, rflstmeel, gemalen
rijst, tarwebloem en tarwemeel,
roggebloem en roggemeel, havermout,
gort, vermicelli, macaroni en spag
hetti, maïsena, groene erwten en
spllterwten, bruine boonen, witte
boonen, capucjjners en rozflnerwten
andere soorten gedroogde peulvruch
ten, witte suiker, basterd suiker,
slaolie, raapolie, boterolle, en andere
spijsoliën, bak en braadvet, margarine,
koffie, koffie surrogaten, thee, cacao,
harde zeep, zachte en vloeibare zeep,
zeeppoeder, zeepvlokken, zeepschil-
fers, waschpoeder, alle soorten kaar
sen, petroleum, plantenvet, gesmolten
rundvet, gesmolten reuzel, rauw
rundvet, rauwe reuzel, gedraaid of
gemalen dierlijk vet, gemengde dier
lijke vetten, tarwegriesmeel, bak- en
puddingpoeders, custard, zelfrijzend
bakmeel, griesmeel van rijst, sago-
korrels en bo.ekweitgrutten.
De bepalingen der Hamsterbe-
schikking 1939 o.m. omtrent het uit
schrijven van een afleverlngsbewfls
in tweevoud, het vergezellen van dit
bewijs bij vervoer der goederen en
het overleggen van dit bewijs bij het
voorhanden of in voorraad hebben
van bovenvermelde goederen zQn,
Ingetrokken.
Workum, 19 September 1939.
De Burgemeester voornoemd,
W. M. OPPEDIJK van VEEN.
De Burgemeester van WORKUM
verzoekt alle plaatselflke organisaties,
welke zich vrijwillig beschikbaar
willen stellen voor het verrichten
van diensten in buitengewone om
standigheden, ten spoedigste daarvan
mededeeling te doen ter Secretarie.
Z|j, die buiten organisatorisch ver
band zich beschikbaar wenschen te
■tellen voor in beginsel belangelooze
vrijwillige dienst- en hulpverleening,
kunnen zich eveneens ter secretarie
aanmelden.
Geen aanmeldingen worden inge
wacht van hen, dia militaire ver
plichtingen hebben, of die een functie
vervullen bfl luchtbeschermings
diensten, vrijwillige burgerwacht of
andere daarmede gelijk te stellen
organisaties.
Workum, 21 September 1939.
De Burgemeester van Workum,
W. M. OPPEDIJK VAN VEEN,
NOG IS POLEN NIET
VERLOREN
Wie zich verdedigen,
hebben recht op leven.
Polens roemrjjke, maar tragische
geschiedenis.
„Polen zal niet sterven”, schreef
Dalia Torre dezer dagen in de
„Osservatore Romano”. „Wjj zul
len het einde van Polen niet be
wonen. De rechtvaardige goedheid
van de menschelykheid en niet min
der de logica eischen dit. Men heeft
gezegd, dat een volk, dat zich niet
verdedigt, niet verdient te bestaan.
Méér waar is nog, dat volken, die
zich verdedigen, het recht hebben
op leven. Dit is 't geval met Polen,
dat dit dubbel verdient door den
heldhaftigen tegenstand aan twee
fronten tegelijk."
De „Osservatore Romano” is het
Vaticaansche orgaan. Men proeft uit
de bovenstaande woorden van z|jn
hoofd-redacteur, hoezeer men in
Vaticaansche kringen met bet lot
van Polen is begaan. De .Polen, zoo
besluit het artikel, zijn een diep-ge-
loovlg christenvolk. Met het lot van
Polen wordt het lot van het christen
dom in het algemeen en van het
katholicisme in het bijzonder be
dreigd. Dat wil zeggen aldus de
„Osservatore Romano” „de vlam
der beschaving van Europa en de
geheele wereld.”
een Poolsch staatje in Posen bestond,
geregeerd door het geslacht der
plasten. In 966 nam dit staatje bet
christendom aan, het breidde zich
sterk uit eu omvatte omstreeks’t jaar
1000 reeds het thans Russische Kiew.
In 1300 begon een bloeitijdperk
het gebied van den staat werd ver
dubbeld door de aanhechting van
Witrusland en een deel der Oekraïne.
De legers der Duitsche Orderidders
werden in deu slag van Tannenberg
geslagen. Bij den vrede van Thorn
verwierven de Polen de latere pro
vincle West-P/uisen. Met Litauen
kwam een personeele unie tot stand,
gevolgd door een aaneensluiting van
beide landen.
Het verval begon in de 16e eeuw
toen de Landdag de rechten der
koningen beknotte ten behoeve van
zijn eigen macht. Opdat de koningen
zoo min mogelijk te zeggen zouden
hebben, werd het koningschap aan
prinsen uit den vreemde opgedragen.
Het land werd in tal van oorlogen
gestort; successieoorlogen,godsdienst
oorlogen en oorlogen, die ten doel
hadden om Poolsch gebied te verove
ren. Tegenstanders der Polen waren
nu eens de Duitschers, dan weer de
Russen, de Zweden en de Noren.
De eerste deeding van Polen, waarbij
uitgebreide gebieden aan Dultschland
en Rusland moesten worden afgestaan
werd in 1773 afgedwongen door
Prederik de Groote.
i De tweede deeling had plaats in
1792/1793, in welk laatste jaar Polen
ook Danzig moest afstaan.
De derde deeliug geschiedde in
1795 tusachan Duitschland en Oosten
rijk.
In den Napoleontischen tijd werden
d® Duitsche deelen van Polen in een
i Groothertogdom Warschau tot nieuw
zelfstandig Poolsch gebied, in 1809
i vergroot met Nieuw-Galiclë. Na
Napoleons val werd de Poolsche
staat herdoopt in Congres Polen, in
personeel© unie vereenigd met Rus
landKrakau werd een Poolsch
republiekj». Na den Poolsch Rus
sischa oorlog in 1831 werd Polen
i een Russische provincie, waar voort
durend bloedige opstanden hebben
gewoed.
De overwinning der geallieerde
mogendheden bracht aan de Polen in
i 1918 het herstel van hun onafhanke
lijk nationaal bestaan door de her-
i eeniging der verscheurde gebieds-
voedingsbodem vindt In de buiten
gewone omstandigheden. In andere
woorden herhaalde de Koningin de
belofte van Treub uit 1914: er zal
in Nederland geen gebrek worden
geleden. De voedselvoorraad is ver
zekerd, de distributie dient slechts
ter rechtvaardige verdeellng.
Bemoedigende woorden.
De Troonrede was een uiting van
de beklemmende zorgen eener Vorstin
van den Vrede, die met droefheid
herinnerde aan de vergeefsche po
gingen van zich, van den Koning
der Bolgen en van de hoofden der
overige Oslo staten om Europa het
ontzettende leed te besparen, waarin
het zich in het 41e jaar harer re
geering voor de tweede maal zag
gestort.
Het volk heeft den soberen inhoud
van het staatsstuk verstaan en be
grepen. In eenzelfde groot vertrou
wen als In T4—T8, schaart het zich
rond de figuur van Haar, die aan
vrouwelflken afschuw van geweld
en strijd de mannelijke kracht paart
tot afweer van den aanval, dien men
ooit ten aanzien van onze vrijheid
en onafhankelijkheid zou durven
overwegen of ondernemen.
De Troonrede was de verzekering
n
I
B,
et
i
i
t
1
1
D
e
ID
u
D
1
t
8
I,
i
r
II
