TAXI
Nieuws- en Advertentieblad voor Workumen omliggende gemeenten
R
BlS
nr.el
•••(KI#®##®
Zaterdag 20 Jan. 1951
No. 3
74ste Jaargang
6 persoon*
1.
PLAATSELIJK NIEUWS
>ai-
en
alle
elk
Hng
IJEME DE BOER
Noor* A 47 - Telel. 138
Ook verhuur zonder chauffeur
50
to
L-
r
n
e
t,
MEUWS S. V. ’WORKUM*
S.V.W.-AGENDA
paren
4.
5.
Handdoeken
en
ont-
1
Ver«ohjn> eenmaal per week
UitgaveFe. T. GAASTRA Bz
te Workum - Tel. 45
Postrekening 82259
>P
of
al
ns
3
Advertentietarief: tot 5 mm. 60 cent
elke mm. meer 6
van buiten Friesland 8
Contracten volgens algem. regeling
a
2.
3.
Inzending van advertenties uiterlfjk
Donderdagsmorgens
r
n
t.
n
is
of-
xi-
»n-
er
100
twa
er.
ar-
k”,
?ns
ik
ant
aat
,n.”
der
ïid.
dan naar
m
ie
ie
in
id
et
tst
n.
t-
.e
D.
Ie
ik
3t
et
?e
üt
O-
'g
f2.— per halfjaar
per post f2.20
Emigratie.
Over dit onderwerp hoopt Ds. Kos
ter van St. Anna Parochie Maandag
avond te spreken. Het is een goede
gedachte geweest van het Bestuur van
Patrimonium om ook in Workum een
spreker te laten komen, gezien de be
langstelling welke hier, als overal
elders voor het vraagstuk der Emigra
tie bestaat. Ds. Koster die een reis
naar Canada heeft meegemaakt meteen
Emigrantenschip, en daar toen drie
maanden heeft vertoefd, heeft daar heel
wat ervaringen opgedaan, en hoopt zijn
onderwerp niet alleen principieel en
practisch te belichten, maar ook met
voorbeelden te illustreren. De vergade
ring, die bedoeld is niet alleen voor de
leden van Patrimonium met hunne
vrouwen, doch ook voor ieder die be
lang stelt in het onderwerp, zal zeker
slagen en we verwachten dan ook een
grote opkomst.
bekend en herinnerde er aan dat
reeds op 6 Maart van 't vorige jaar
door de heer Koopal van Leeuwarden,
de bedoeling en functionnering van
een verbruikscoöperatie voor een
aantal geïnteresseerden in deze be
drijfsvorm was uiteengezet. Spr.
hoopte dat deze vergadering er toe
mocht bijdragen dat ook in deze
hoek van Friesland de coöperatie-
winkels mettertijd haar zegenrijk
werk kunnen doen.
Hierna werd het woord gegeven
aan den heer Drukker, die de eoöpe-
ratie-idee en -ontwikkeling zou in
leiden. Spr. begon met vast te stellen
dat er voorstanders zijn van coöpe
ratie in ’t algemeen en een ander
deel dat er tegen is, doch hij hoopte
deze laatsten ook te kunnen over
tuigen van het goed recht en het
optreden van de coöperatie (dat wil
zeggensamenwerking) in deze tijd.
Daartoe zou hij willen nagaan de
ontwikkeling van de verbruiks
coöperatie,. de huidige stand van
zaken en de plaats die de coöperatie
in ons land inneemt.
In Engeland werd in 1844 de eerste
coöp. gesticht en dat gebeurde uit de
nood waarin de arbeiders toentertijd
leefden. In de gestadige groei tydens
die moeilijke eerste periode heeft
een zekere Owen een groot aandeel
gehad en daarmee werd de grondslag
gelegd voor de enorme betekenis die
de coöperatie momenteel in Engeland
bezit; er zijn nl. 10 millioen gezinnen
bij aangesloten. Naar dit Engelse
voorbeeld hebben zich over Europa,
weliswaar op bescheidener schaal,
soortgelijke verbruikscoöperaties ver
spreid.
Op alle gebied ging zich trouwens
de zelfverantwoordelijkheid manifes
teren. Zo ontstonden de vakvereni
gingen, die invloed op de sociale
toestanden gingen uitoefenen en de
coöperatie deed dit op economisch
terrein. Aan het eind van de tweede
helft der 19de eeuw werden in Ne
derland verschillende coöperaties
gesticht, die allengs in betekenis toe
namen.
De Rooms-Kath., de Prot. Chr. en
de Neutrale verbruikscoöperaties
werden op 22 Mei 1947 gecombineerd
tot één grote coöperatie en deze
Centrale van N'derl. verbruikscoö
peraties omvat thans 300 coöp. met
rond 30u.ü00 leden. Deze samenwer
king is een verheugend verschijnsel,
omdat daardoor de invloed versterkt
werd en er ondanks verschil in gods
dienstige en politieke overtuiging de
winsteconomie des te krachtiger ver
anderd kan worden in een dienst-
economie, hetgeen het streven is van
alle aangeslotenen. Hierdoor moet
het mogelijk zijn de artikelen tegen
zo laag mogelijke prijzen beschik
baar te stellen en dan kan de ver
bruiker zelf uitmaken waar de winst
aan besteed zal worden, hetzij aan
uitkering van dividend, hetzij aan
uitbreiding van haar gebouwen,
fabrieken, goederenvoorziening of
werkterrein.
In welke branches de coöperaties
reeds actief zij en een betekenende
rol spelen, had spr. onder de be
drijven door reeds opgesomd en dat
bleek een respectabel lijstje te zijn,
dat voor uitbreiding en vervolmaking
alleszins vatbaar bleek.
De verbruiker spreekt momenteel
in ’t geheel niet mee bij vaststelling
van de prijzen, maar door de coöpe
raties wordt daarentegen de spanning
tussen lonen en prijzen ook minder.
Vrijwel overal is gebleken, dat daar
waar de coöp. gaat optreden, de
prijzen gaan dalen, wat dus niet
alleen van belang is voor de leden,
maar voor alle verbruikers. Door de
nationale verarming in deze na
oorlogse tyd constateert men alom
een welvaarts- en bezitsspreiding,
die door de coöp. nog wordt geac
centueerd. Er is reeds een internati
onale samenwerking en als die
krachtiger wordt, zal ze een factor
zijn die de vrede kan meehelpen be
vorderen. Kortom door de samen
werking van verbruikers te verster
ken, dient men een stuk algemeen
belang en niet alleen een gezins- en
gemeenschapsbelang, maar ook een
persoonlijk belang.
't Is onmogelyk om op alle facetten
van de coöperatie in te gaan in zo’n
korte tijd, aldus spr., maar hij hoopt
van het veelomvattende werk en bet
principe van de coöperatie een dui
delijk inzicht te Lebben gegeven.
De heer Folmer niet sprekendeals
directeur ener zuivelfabriek, maar
als ingezetene, als burger, van
Workum, komt met de vraag naar
vorenIs het nodig dat wij hier in
ons kleine Workum een verbruiks
coöperatie krijgen
Werknemers van Workum „Bezint,
eer gij begint4, overweeg in volle
ernst de consequenties hieraan ver
bonden. Zijn wij in onze kleine volks
gemeenschap hier, allen niet op
elkander aangewezenhebben wij
allen niet de plicht elkander zoveel
mogelijk in elk opzicht behulpzaam
te zijn. Hebt U zich al eens de vraag
gesteld, wat moet er van onze kleine
middenstanders terecht komen, die
het nu reeds vaak zo moeilijk heb
ben om in de meest noodzakelijke
levensbehoeften voor hun zelf en hun
gezin te voorzien. Gesteld dat door
Uw daad, d.w.z. door over te gaan
tot oprichting ener verbruikscoöpe
ratie, sommige van die kleine mid
denstanders niet meer in staat zullen
zijn in’t allernoodzakelijkste voor hen
en hun gezin te voorzien, dan moet
geconstateerd worden, dat de prijs
die voor Uw „Ideaal" betaald moet
worden, te hoog is.
len direct gevolg zou zjjn, dat die
kleine zakenman zich moet beperken
op het zo noodzakelijke onderhoud
van het door hem bewoonde pand.
Het gevolg hiervan zal zijn: minder
werk voor timmerman, schilder, lood
gieter enz. Het is niet denkbeeldig
dat deze mensen daardoor op hun
beurt weer genoodzaakt worden een
of meer werknemers, misschien tijde
lijk, te ontslaan, met als gevolg toe
nemende werkloosheid en daardoor
minder koopkracht.
Werknemers van onze kleine volks
gemeenschap Workum, ik meen van
avond een beroep te mogen doen op
Uw gezond verstand en geef U in
zeer ernstige overweging, alvorens
definitieve stappen te doen, eerst
alles nog eens rustig na te denken
en U zelf af te vragen, wegen hier
de voordelen, zo ze er al zijn, wel
op tegen de nadelen, aldus spr.
Op de vraag of onze middenstan
ders ons als verbruikers een abnor
male prijs laten betalen, is spr., reke
ning houdende met de overal heer
sende concurrentiestrijd, er voor
zichzelf van overtuigd dat dit niet
het geval is.
Nogmaals een beroep doend op het
gezond verstand van werknemers
van Workum en verdere belangstel
lenden, herhaalt snr. in volle ernst:
Bezint, eer gij begint
Na deze met overtuiging uitgespro
ken woorden, stelt spr. nog enkele
vragen, nl. of er aan ‘t lidmaatschap
ook entreegelden of contributies ver
bonden zijn en zo ja, worden deze
bij uittreden teruggegeven.
De heer J. B. de Boer sprak na
mens de plaatselijke bakkers en
vroeg of het moreel en economisch
verantwoord was een coöperatie-
winkel en eventueel -bakkerij te
exploiteren in een plaats als Workum
met z‘n vele amper renderende be
drijven.
De heer J. Robijns, naar hij zei
voor de vuist weg sprekende als
opperman, zag ze vliegen „horizon
taal en verticaal" als een vroegere
Albino, zodat uit z‘n uitdrukkingen
van arme Lazarus en niet die tot iet
kwam, geen serieus betoog te distil
leren was.
De heer B. Jongstra meende dat
men de indruk kon krijgen alsof het
coöperatie-streven gestimuleerd was
door de R K. vakbeweging, doch
spr. stelde nadrukkelijk vast, dat de
plaatselijke afdeling van de K. A. B.
er niet achter staat en ook niet er
naast, maar er tegen. In de toporga-
nisaties wordt er evenmin instemming
voor gevonden.
Aan de toestanden in Engeland be
hoeven we ons hier niette spiegelen,
want die zijn lang niet ideaal, zodat
een overheersing van Engeland ook
door niemand gewenst zal worden.
Wat daar trouwens tydens de Man
chester beweging gebeurt is, was
gezien de verschrikkelijke onhoud
bare toestanden heel verklaarbaar.
Zo ook in Amerika, waar de groot
bedrijven en de snelle economische
ontwikkeling heel andere eisen stel
len dan in ons land, waar een nijvere
middenstand gegroeid is, die een
onmisbare schakel vormtin het maat
schappelijk verkeer. Dat er jaren
geleden bij de wantoestanden aan de
Staatsmijnen ook in Limburg coöpe
raties tot bloei kwamen, is evenzeer
logisch, want de verplichte inkoop bij
de winkels, welke by die mijnen in
beheer waren, moet ieder immers
verfoeien.
De positie en de functie van de
kleine middenstander in het maat
schappelijk bestel, deed spr. daarna
met enkele feiten uitkomen.
De heer Folmer wenste nog even
op te merken, dat men toch waarlijk
niet kan zeggen dat coöperatie de
oorlogsspanning zal doen verminde
ren. want daarbij zijn geheel andere
invloeden overheersend.
Overigens zegt hij gesproken te
hebben als burger van Workum,
want als directeur van een zuivel
fabriek ligt de al- of niet-oprichting
WORKUM. In de kerkdienst van
Zondagmorgen deelde Ds. P. de Bruyn
Ned. Herv. predikant alhier,mee het
beroep naar de gemeente to Fijnaart
te hebben aangenomen.
Door deze beslissing zal de volle
dige bezetting van alle predikants-
plaatsen niet lang meer duren.
Drukbezochte vergadering.
15 Jan. Het actiebericht om ge
zinnen voor de coöperatie te winnen
(met aankondiging van de heden
avond in Café O. Veldman gehouden
openbare vergadering) had een on
gekend groot aantal belangstellenden
bewogen om hier aanwezig te zijn.
Menige vereniging moet met een
fractie, van een dergelijke belang
stelling voor haar jaarvergadering
tevreden zijn. Voor het aanvangsuur
waren reeds alle stoelen bezet, zodat
er acg verscheidene met een staan
plaats genoegen moesten nemen.
De heer T. de Jong van Groningen
maakte zich in z’n openingswoord
Zal Zaterdag de voetbal ook weer
voor de „S.V.W.” gaan rollen? Zo ja,
dan ontvangt Workum 3,IJ.V.C. 1 op
het „Groene Strand’’. Een zware op
gave voor onze roodhemden.
Weet U dat de „S.V.W.” op 1 en 3
Februari a.s. haar feestavonden gaat
houden in Hotel „De Wijnberg’’
Houdt één dezer avonden vrij. Het
beloofd, zoals steeds het geval by de
„S.V.W.”-feestavonden is geweest, ’n
prima verzorgd programma te wor
den, waar we nog nader op terug
zullen komen.
De jeugdafd. zal haar gedwongen
rustperiode besteden aan het volley-
balspel. Zaterdag a.s. begint de le
competitiewedstrijd o.l.v. ons lid on
F.V.B.-scheidsrechterden heer M.
Wielinga. Zie voor de competitie-
indeling, aanvang enz. de mededelin
gen in het clubkastje.
„S.V.W.’’-leden zorg er voor in
conditie te blijven door de training,
o.l.v. den heer D. van Delden, ge
regeld by te wonen.
Het plaatselijk comité voor „Vrouwe
lijke Hulpverlening” vraagt hiermee
Uw aanaacht voor het volgende.
Behoudens goedkeuring van B. enW-
zal op Woensdag 24 Januari een inza
meling werden gehouden voor de
vluch e ingen in West-Duitsland. Onge
veer Ï3000.000mensen werden sedert
’45 uit de Baltische landen, Polen,
Tsjecho-Slowakije, Hongarije, Roeme
nië en Zuid- Slavië van huis en haard
verdreven. Deze volksverhuizing streek
neer in West-Duitsland, dat door de
oorlog 40 pCt. van zijn woningen ver
loor. En de stroom van vluchtelingen
houdt nog steeds aan.
Deze mensen worden overal inge
propt. In lokalen wordt hen b-v. een
paar m2 per gezin toegewezen, afge
schoten door gordijnen.
Hoeveel er geleden wordt, vooral
ook door kinderen, is met geen pen te
beschrijven.
De Kerken in Duitsland doen wat
zij kunnen, doch de last is te zwaar.
Daarom doet he* voornoemde comi
té op verzoek van het „Provinciaal
Comité” een beroep op de ingezetenen
van Workum.
Gevraagd wordt:
Geld, ter bestrijding van onkos
ten en aankoop van goederen.
Kleren.
Schoenen en klompen, bij
aan elkaar gebonden.
Speelgoed, schriften, potloden
pennen.
Linnengoed,
lakens graag.
Verder ook: dekens, matrasjes, wie
gen, gordijnen enz.
Gaat U s.v.p. eens na,wat U voor
deze ongelukkigen kunt missen.
Graag schoon gewassen en eventueel
hersteld, zodat het met vreugde
vangen wordt.
Met dank voor de plaatsing:
Mw. Russchen
Mw. van der Meer
Mej. J. Pruiksma
Mw. Koopen
Mw. Jelgersma
Mw. Jonkman
Mw. de Jong
Mej. Tr. van der Werf
Mw. van der Veer
Heidenschap
Fryske Brief 193.
In ien fan de kranten stie in adfortinsje„Wegens emigratie te koop
aangeboden(waerd oanbean hüsrie, fytsen ensfh]. It adres
hwat der ünder stie wie my net ünbikind. Wis ik koe de minsken
tige skoan en wist, dat hja in béste saek, dos moai grif ek bést har
brea hiene. Ik foun it einlings mar nüver dat dizze minsken hjir wei teagen
om yn ’e frjemdte in ünwisse takomst tomjitte to gean. Hwant men wyt
wol hwat men hat, mar hwat men der fine sil moat öfwachte wurde. Mar
oan ‘e oare kant, ik sei nou wol fan in béste saek en bést har brea, mar
hwat wist ik der einlings ek fan? Men sjocht der wol tsjin oan, mar der
net yn net wier. In oarmans boeken binne min to lézen. Miskien wienehja
wol efter ut buorke en wie dit in needsprong.
In wikemanich letter, kaem ik der yn ‘e buert en my tochte ikmoast
ris efkes oan rinne. Nou ik trof it bysünder de baes wie thus.
Nei it gewoane praet, soun freegjen en al sa mear, frege ik al gau:
„Hwat ha ‘k lézen, geane jimme fuort?"
It andert wie: „Ja dat is it plan al. It hiele spul is al sa goed as
foar noar en sa ‘t it nou stiet, giet it hjoed oer seis wike oan. Wy sille
fleane is ‘t doel, hwant mei sa‘n boat is men wit hoe lang ünderweis.
„Nou ik moat sizze, ik haw der frjemd fan opharke. My tocht jimme
mei sa‘n boppest béste saek soene de lésten wêze dy ‘t oer emigraesje
prakkesearen. As men hjir dochs sa goed jins brea hat, hwa giet dan fuort".
Hy lake en sei: „Men kin dy net rekkenje. Dü hingest fiersto folie
oan in tón en in plak. Marik net hear. Ik koe skoan jild foar myn spul krije,
wol in tüzen manich mear as ik yn holle hie, dat ik sei, fuort der mei. It
wurdt my hjir sa njonkenlytsen to binaud. Hjoed as moarn barst de bom
en sitte wy hjir yn Jerope wer as in rat yn ‘e falie".
„Dos", sei ik, „as ik it goed begryp, fluchtsje jimme en sykje om in
feilich hinne kommen?"
„Nou sa slim is ‘t ek net. Mar dochs it sit er wol mei yn. Haedsaek is
it lykwols net hear. Né. Wist hwat it is, der sit der hjir net folie avontür
mear yn 't saken dwaen. It mei it iene jier ris hwat better of hwat minder
wêze as it oare, men bliuwt altyd frijhwat deselde. En der hat men noch
ris de kans, hwat fierder to kommen.”
Ha war, wy hawwe noch in skoft sitten to praten en doe öfskie nommen.
En as alles roun is sa ‘t de plannen wiene, sitte hja nou al in wikemanich
yn it „Lan fan dream en winsken.” Harren nij heitetón om der in nij
libben to bigjinnen.
Mar as ik nou alles sa nochris nei gean, hwat dizze minsken dreaun
hat om fuort to gean, stiet it fêster as ea, dat bangens en it avontür de
greatste rolle spile.
Dat men hjir wei giet om it better to krijen, rommer as hjir, ik kin it
my yntinke. Dat jonge hoeren, dy ‘t hjir nea gjin kans krjje op in pleats,
dat dy fuort geane, is skoan to bigripen.
Dat fikse, sterke, soene jongkeardels nei Kanada, Australië of hwer
dan ek op ta sette, stiet harren to priisgjen. Hja sille der foarüt komme
kinne yn dy tónnen. Der is plak, brea en wurk foar elts dy ’t in pear
fikse hannen oan ‘t liif hat, dy ‘t oanpakke en tapakke wol.
Dat is wier frijhwat better as hjir omstippe yn in tón mei fiersto folie
minsken, of sa ‘t jimme wolle, mei to min wurk.
Emigraesje, wiswier de ienigste wei om elts oan brea to helpen.
TQzenen binne al gien en tüzenen sille gean. En fierwei it greatste
fan harren sil it grif rédde.
Mar of dyjinge it ek rédde sille dy ‘t hjir wei geane mei it doel om
der in feilich hinne kommen to finen? Ik doar der gjin ja op sizze. As men
yn jins eigen tón, op eigen gioan, mei eigen folk om jm hinne, al skuu
wurdt foar eat hwat mülk komme kin, hoe sil it dan wurde moatte yn in
tón der ‘t jin alles frjemd is? Yn in tón der 't men bigjinne moat mei
it oerw’nnen fan bergen muoilikheden en swierigheden is it foar sokke lju
alhielendal gjin trewis. Emigraesje is hwat oars as in fluchtsjen as in
skouwens, mar moat wêze in stribjen nei forbettering.
FRISO.
van deze coöperatie hem steenkoud,
maar als gemeenschapsmens moet
men dergelijke stappen ernstig ont
raden.
De voorzitter, de heer de Jong,
was als zoon van een bakker en met
z‘n ervaringen bij de Haka, over de
toestanden in de bakkerswereld
goed geïnformeerd, prees de produc
ten uit eigen meelfabriek en conclu
deerde dat de bakkers gebaat zijn
bij een zo hoog mogelijke prijs, ter
wijl de verbruikers juist de laagst
mogelijke prijs wensen; dat is het
grote verschil. Bij vestiging van een
coöperatie worden dikwijls bestaande
zaken overgenomen en dan is in
feite dus geen sprake van uitbreiding.
Door een effleiente bedrijfsvoering
betekent dat voor de betrokkenen
slechts verbetering.
De heer Drukker, die eerst z'n
visie gaf over het taalgebruik en de
hoedanigheden van de Friezen,
wenste niet hetzelfde pad te volgen,
waarop de heer Folmer z'n stand
punt had uiteengezet. Heeft men hier
in 1929 niets van werkloosheid ge
merkt of is er nooit eens aan een
andere maatschappelijke opbouw ge
dacht
In geen der betogen zijn de ge
noemde beginselen van de verbruiks
coöperatie aangevallen. Wat de en
treegelden betreft, merkt spr.opdat
de leden dat zelf bepalen en ook de
andere voorwaarden stellen zij zelf
vast, net als met de bestemming van
de winst. Door tientallen coöp. is
dividend uitgekeerd, maar voor in
vesteringen en allerlei andere doel
einden kan een eventueel overschot
vaak nog beter aangewend worden,
hetgeen de leden echter zelf uitma
ken. Dat in de Centrale van Nederl.
verbruiks-coöperaties mensen van
alle richtingen hartelijk samenwer
ken, blijkt ook wel uit de samen
stelling van het bestuur en de raad
van commissarissen waarin de gods
dienstige en politieke overtuigingen
tot ieders genoegen vertegenwoor
digd zijn.
Opleiding en arbeidsvoorwaai den
zijn bij de verbruikscoöperaties uit
stekend geregeld en de groot-winkel-
bedrijven vinden juist in deze coöp.
hun krachtigste bestrijders.
De heren Folmer en Jongstrakregen
hierna nog gelegenheid om op hun
beurt vast te stellen dat hun woorden
verkeerd of onvoldoende geïnterpre
teerd waren, waarna de voorzitter
verzocht dat degenen die voor het
eigenlijke doel van deze avond geen
belangstelling hadden, de zaal zou
den verlaten. Daaraan werd, op een
onbeschaamde uitzondering na, zeer
vlot voldaan.
De hierna gevoerde besprekingen
leidden tot resultaat dat vermoedelijk
in de volgende maand een filmavond
gehouden zal worden en dan kunnen
de reacties en de nuchtere feiten
alsnog onder ogen worden gezien.
Groene Strand 2.30 uur
Workum 3-IJ.V.C. 1
Bezoek de „S.V.W.“-feestavonden op
Denderdag 1 en Zaterdag 3 Februari
a.s. Houdt één dezer avonden vrij 1
