Raadsvergadering Workum
TAXI
dan naar
IJEME DE BOER
Noord A 47 - Telef. 138
Nieuws- en Advertentieblad voor Workumen omliggende gemeenten
De Ned. Hervormde Kerk te Workum.
I.
74ste Jaargang
No. 23
Zaterdag 9 Juni 1951
6 persoon»
BURGERLIJKE STAND.
I
22
a.
van
B.
b.
c.
d.
f.
5.
voor
g-
I
h.
i.
dalende
werd de tocht
Verschijn» eenmaal per week
Uitgave: Fa. T. GAASTRA Bz
te Workam - Tel. 45
Postrekening 82259
e
Advertentietarieftot 5 mm. 60 cent
elke mm. meer 6
van buiten Friesland 8
Contracten volgens algem. regeling
waren,
nood-
gemaakt
was,
het
van
toe-
Inzending van advertenties uiterlijk
Donderd agsmorgens
om
een
maar
plaatsruimte
H. de Jager, dat hij zijn be-
van het land-
t wijziging
gasbedrijf,
Punt 7. Voorstel
gaan van een
komst met de
Gemeenten.
Punt 9. Voorstel van B.
van
Ook verhuur zonder chauffeur
Abonnementsprijsf 2.— per halfjaar
per post f2.20
er
was. 'Daar
van B. en W. tot het aan-
rekening-courant-overeen-
Bank voor Nederlandse
Gemeente Workum.
Vanaf 30 Mei tot en met 6 Juni 1951.
Geboren: Johanna Maria dvSaekleWalta
en Catharina Anna MariaConens. Martinus
Lodewük zv Fokke Laanstra en Trijntje
Kracht.
Gehuwd en overledenGeen.
mingsvolle plaats zal worden voor de Avond
maalstafel. De vloer bestaat ook hier geheel
uit zerken. De bestaande niet oorspronkelijke
toegang naar buiten is dichtgemetseld en nu
is verbinding gekregen met de Latijnse school
die al enige tijd geleden in haar oude pracht
hersteld is.
De naar de toren gerichte Westgevel be
stond uit houten toppen, die iets terugspron
gen, maar nu zodanig naar voren zijn uitge
bouwd, dat zij deel uitmaken van de door
getrokken bakstenen gevelmuur.
In plaats van de vroegere kosterswoning
zijn nu ter weerszijden van de ingang, berg-
voor fietsen, voor schoonmaakbe-
nodigdheden, garderobe en een vertrek dat
naar gelang van de behoeften z’n bestemming
zal vinden.
Dit zijn in grote trekken de veranderingen,
die tot stand gekomen zijn. Alle hout in de
raamopeningen is vervangen door gekapte
bakstenen traceringen, de goten, het dak,
kortom alles is uiterst degelijk en zoveel
mogelijk in de oorspronkelijke vorm terug
gebracht.
Aan de schoonheid van dit gave bouwwerk
zullen nog vele geslachten vreugde kunnen
beleven.
dit gebouw eertijds voor
bestemd, waarna het van
ver-
vraagt in elk geval
de twee-maande-
andere maand te
gebouw in z’n oorspronkelijke luister
steld, met inachtneming natuurlijk van
eisen, welke de huidige bestemming
maal stelt.
Evenals de meeste oude kerken was ook
de R. K. eredienst
omstreeks 1615 af
Nu op 21 Juni a.s. de overdracht en inwij
ding van het geheel gerestaureerde kerkge
bouw van de Ned. Herv. Gemeente zal plaats
vinden, meenden we er goed aan te doen
van kortere en langere tijd geleden, verschil
lende gebeurtenissen, feiten en toestanden nog
eens even in herinnering te brengen.
Het onderhoud van de kerk schijnt perma-
nent veel zorgen gebaard te hebben, zodat
eerstijds de gedeelten die aan herstellingen
toe waren de ene keer door betimmeringen
van ’t middenschip afgesloten en een andere
keer geheel of gedeeltelijk dichtgemetseld wer
den, terwijl bijv, een toegang die er oorspron
kelijk niet geweest is, in het koor werd aan
bracht, waar zich in de tijd voor de restaura
tie slechts een kerkeraadskamer bevond.
Alleen al doordat deze gehele ruimte nu bij de
kerk getrokken is, hetgeen bij de eerste plan
nen nog dubieus was, is een zeer ingrijpende
verbetering gekregen. Trouwens de nieuwe
lichtscheppingen in ’t algemeen maken het
interieur nauwelijks herkenbaar. Er zijn zo
veel verantwoorde veranderingen uitgevoerd,
dat velen die de oude kerk nog in vroegere
Daar nog geen antwoord was binnengeko
men, konden B. en W. geen bijzonderheden
van het bedrag, de rentevoet en voorwaarden
mededelen, maar ze kregen toch machtiging
om op een aanvaardbaar aanbod te kunnen
ingaan.
Het middenschip en zijbeuken komen trou
wens ook veel mooier tot hun recht, vooral
nu alles wat geen constructieve functie had,
verwijderd werd en de gewelven zich meer
éénvormig over de kerk uitspannen. Om
echter dat hoog gelegeh gedeelte te kunnen
bereiken is ’n wenteltrap gebouwd in de Noor
delijke zijbeuk, de hoek tegenover de preek
stoel. Geheel onzichtbaar in ’t gedeelte zo
dicht mogelijk aan de Waag grenzend (de
vroegere Noorderingang) bevindt zich onder
gronds de verwarmingskelder en wie die
vernuftige oliestook-installatie aanschouwd
heeft, maakt zich zelfs bij felle koude geen
zorgen over de temperatuur, want hoe kolo- plaatsen
saai de kerk ook mag wezen, dit is ook
een kacheltje van formaat I
Onder het orgel en ér ten Zuiden van is
een grote marmeren herdenkingsplaat opge
steld, ter herinnering aan het geslacht Tuin
hout, een burgemeestersfamilie, waarvan de
telgen hier zijn begravèn. Overigens bestaan
de looppaden weer voor een groot deel uit
grafzerken en verder hardsteen tegels; de
grote grafsteen van de oud-burgemeester van
Adius, wiens wapenschilden aan de muur
prijken, ligt ongeveer midden voor het koor,
dat iets hoger gelegen is en de zeer stem-
Punt 8. Voorstel van B. en W. tot
van de begroting van het
dienst 1950.
gedaante voor zich zien, straks versteld zul
len staan. Trouwens ieder die zag hoe het
uiterlijk jaar na jaar verfraaid werd, zal
wel kunnen begrijpen dat er inwendig ook
wel iets gebeurd is.
Er wordt wel eens beweerd, dat de kerk
met de toren verbonden is geweest, doch door
brand (in 1550?) los was komen te staan.
Met de bouw van de toren is reeds vóór
1350 begonnen en na een twintigtal jaren
tot op de huidige hoogte onafgebouwd geble
ven. Zo zijn er ook deskundigen, die met
zekerheid aannemen dat de kerk nimmer aan
de toren bevestigd is gewees,t, doch ook on
afgebouwd bleef. Dat het in elk geval* wel de
bedoeling is geweest om de kerk tegen de
toren aan te bouwen, dat kan men duidelijk
opmaken uit de verhouding van het koor tot
het middenschip van de kerk en het aantal
pilaren.
In de in 1930 uitgegeven Voorlopige Lijst
der Nederlandse monumenten van Geschiede
nis en Kunst, deel IX, Friesland (een officiële
uitgave van de Rijkscommissie voor de monu
mentenzorg) vinden we de volgende beknopte
beschrijving van het Workumer kerkgebouw:
„De Ned. Herv. kerk (H. Geertruida), eer
tijds (sedert 1343) aan de H. Odulphuskerk te
Staveren behorend, in 1515 en 1523 door
brand vernield en weer herbouwd, in 1580
half voltooid aan dc Hervormden overgegaan,
in 1826 hersteld, is een bakstenen gebouw, be
staande uit een middenschip en twee tussen
1515 en 1580 daarmede op ongeveer gelijkte
hoogte gebrachte zijschepen, ’n dwarspand, ’n
4/lo gesloten koor met een steunbeer in de
as, en een vrijstaande bakstenen toren; aan
de Zuidzijde van het koor een sacristie, waar
boven een verdieping, die in de 17e eeuw
als school dienst deed. Grote spitsboogven
sters met bakstenen stijlen en traceringen; ver
knoeide ingangen. Aan de Westzijde worden
de beuken afgesloten door een bakstenen
muur en een kosterswoning. Boven in de
Westelijke gevel in baksteen het jaartal 1615
en een Christusmonogram. De sacristie heeft
een gothische puntgevel. Op de kruising der
daken van dwarspand en schip overblijfselen
van de voet van een in 1740 afgebroken dak
ruiter.”
Een opsomming van de constructieve en
aesthetische gebreken werd hierbij niet ge
geven, maar men wist dat dit vele
door onoordeelkundige herstellingen en
gedwongen zuinigheid.
Ruim 15 jaar ge’eden kregen de administra
tieve voorbereidingen tot de thans voltooide
restauratie vastere vorm en toen begin 1938
de subsidies verleend waren,’ kon inderdaad van
een „bouwvallige staat” gesproken worden.
Het Bijk had 60 pCt. van de kosten, toen ge
raamd op f 164.000.toegezegd, de Provin
cie 20 pCt., terwijl de burgerlijke en kerke
lijke gemeente te Workum ieder 10 pCt. zou
den bijdragen. Intussen zijn die kosten door de
oorlogsomstandigheden, stagnatie of onvoor
ziene verrassingen van het werk, stijging van
de materiaalprijzen etc. sterk beïnvloed en
niet weinig verhoogd. Percentsgewijs kreeg
de Ned. Herv. Gemeente dus geen groot deel
te dragen, maar in werkelijkheid werd het
tóch een zeer belangrijk bedrag, omdat er
Brandweer-organisatie en alarmering vrijwel volmaakt.
Gasprijs met 1 cent per kubieke meter verhoogd.
Stratenaanleg naar de nieuwe duplexwoningen kost meer dan een ton.
De excursie van de Raad, toen de bezichtiging van de brandweer-
garage aan de beurt was, door dreigende brand onderbroken.
Toen Dinsdag 5 Juni j.l. ’s middags half
twee in het bovengedeelte van het Waagge
bouw de vergadering geopend was, bleken
op dit aanvangsuur drie raadsleden te ont
breken, nl. de heren M. van der Meer, R.
H. Jonkman en R. J. Ketelaar.
Vcor.itter de heer J. Russchen burgemeester.
Secretaris de heer D. van der Goot.
Rondvraag.
De heer Bakker merkt op dat het terrein
bij de Kettingbrug nog steeds gebruikt wordt
voor gymnastieklessen, maar kan het sport
terrein bij het plantsoen daarvoor niet beter
dienst doen
De voorzitter antwoordt dat dit inderdaad
binnenkort in gebruik zal worden genomen,
zoals dat van begin af aan in de bedoeling
lag, maar het land moest eerst behoorlijk be
groeid zijn.
De heer de Boer vraagt of de leiding bij
de brandweer ook doortastender zou kunnen
optreden als er iemand vooruitging om de
situatie ter plaatse op te nemen, want ’t was
Zondag, naar hem meegedeeld werd, vrij ver
warrend en tijdrovend alvorens er water
kwam.
De voorzitter meent dat dit kwam, omdat
er geen direct gevaar was, want dan was
ongetwijfeld sneller gehandeld, maar overigens
is het zaak om zo spoedig mogelijk met de
brandweerauto aanwezig te zijn, hetgeen dit
maal toch in een ommezien gebeurde.
De heer Harkema zou naar aanleiding van
hetgeen de heer Bakker reeds gevraagd heeft,
in overweging willen geven om de kwitanties
van het gas elke maand te laten aanbieden,
wat zeker door velen gewaardeerd zou worden.
Schouw van werken.
De raadszitting was in de geschatte tijd
afgelopen, waarna de Raad zich opmaakte
voor een excursie, die toen stadhuis en sport
terrein bezichtigd waren, tijdens de wande
ling door het plantsoen verstoord werd door
sirenegeloei. Bijna op het punt om de brand-
weergarage te bezoeken, bleek dit alarm niet
bij het programma te behoren, maar ’t was
wel degelijk ernst. Door snel optreden kon
erger voorkomen worden en
vrij spoedig vervolgd.
’t Was een bezichtiging, die alle deelne
mers buitengewoon goed voldaan heeft,
waarover we wegens gebrek aan
ditmaal niet kunnen uitweiden.
en W. tot wijziging
de gemeentebegroting, dienst 1950.
Tegen deze begrotingswijzigingen had nie
mand bezwaren.
Punt 6. Voorstel van B. en W. tot beschik
baarstelling van gelden voor de uitvoe-
ri g van het stratenplan Westkant Dolte
(2e gedeelte)
Wanneer de in aanbouw zijnde duplex
woningen gereed zijn, moet op dit terrein
een straat in het verlengde van de Ferwoud-
ster -weg tot en langs de Dolte komen, waar
van de kosten op meer dan f 105.000.ge
raamd zijn. Een brug over de' Fothuiswijk
is niet in dit plan opgenomen en daaromtrent
zal wegens minder urgentie en hoge kosten
later v.el’n le_li sing l.unnev worden genomen.
•B en W. stellen voor bij wijzigingsbesluit
het genoemde bedrag op de begroting aan te
brengen, waartoe z.h.s. besloten.
toen
aan
een
weer
opgebouwd. De
pilaren verwij-
rode Friese moppen
niet in stijve regelmaat elkaar opvolgend,
te zien kwamen en blijven. In de recht er
tegenover staande pilaar werd het stukje
lood gevonden (waarvan we onlangs melding
maakten) dat natuurlijk zorgvuldig bewaard
zal worden, en bij de kerk behorend, er wel
een ereplaatsje zal krijgen.
In de hoek bij het koor, aan de marktkant,
komt voortaan de preekstoel die in 1718
door G. van der Haaven gereed kwam. De
vier panelen, die sierlijk vervaardigde Bij
belse taferelen vertonen, trap en klankbord
zijn fraaie staaltjes van 18e eeuwse hout-
beeldhouwkunst, evenals de regeringsbank,
die ook een andere plaats krijgt en nu het
hele noordertransept gaat vullen.
Door de bejaarde oud-Workumer beeld
houwer Tjipke Visser is een doopvont ver
vaardigd, dat de collectie antiek snijwerk
slechts kan verfraaien en het is wel een zeer
gelukkig idee geweest om dit bij het vol
tooien van deze grondige restauratie aan
het interieur toe te voegen. De oude licht
kronen zijn in vroegere jaren op een onzalig
ogenblik verkocht en hangen nu in de Grote
Kerk te Amsterdam, maar voor een zeer
stijlvolle vervanging is inmiddels gezorgd.
In vroegere pubicaties omtrent de kerk
komen verscheidene namen van banken voor.
Zo onderscheidde men o.a. de bakkersbank,
de dovemansbank, de collectantenbank, de
kerkvoogdenbank, de wezenbank, de pilaar-
bank, de Hobbema’s-, de Haagsma’s-, de Dei-
num’s-, de Stallinga’s-, de Sluyterman’s bank
en de in de volksmond genoemde „glêzze-
kast.”
Ter weerszijden van het koor hangen in
het Noorder- 'en Zuidertransept de twee
bonte wapenschilden, welke in 1719 en 1716
aan de kerk geschonken zijn en waarop ver
meld staat, dat de oud-burgemeester van
Workum Irak Martijn van Adius en diens
vrouw Engelbertina Barbara vin Unckel in
die jaren zijn overleden.
Het in 1697 d or de orgelmaker Mr. Jan
Harmen vervaardigde kerkorgel werd steeds
geroemd om z’n bijzonder mooie toon en zal
er na het nauwgezet herstel wat uiterlijk,
klank en accomodatie voor de organist be
treft zeker nog aan gewonnen hebben.
als Nederduits Hervormde kerk is gebruikt.
Het torentje, thans weer op het middendeel
van de kerk aangebracht en ons intussen al
vertrouwd geraakt, werd in 1735 door een
storm vernield en heeft dus meer dan twee
eeuwen op z’n herrijzenis moeten wachten.
In alle opzichten is de kerk het voor
werp geweest van een bewogen geschiedenis;
wij herinneren er slechts aan, dat indertijd
de Geldersen en de zgn. Zwarte Hoop het
interieur geheel en al hebben uitgebrand en
dat het gebouw wegens z’n ouderdom steeds
de bijzondere zorg behoefde van de stede
lijke overheid.
De pilaar waaraan vroeger de preekstoel
verbonden, was, is wegens de grote afwij
kende stand, afgebroken geweest en
bleek, dat er nagenoeg geen fundering
wezig was. ’Daar is toen natuurlijk
blokje beton gestort, waarna die pilaar
van dezelfde oude steen is
pleisterlaag is van alle zes
derd, zodat de gele en
bovendien bepaalde voorzieningen geheel voor
eigen rekening komen.
In 1939 werd een aanvang met het werk
en dat dit een kwestie van jaren
werd wel verwacht, doch zo lang als
nu geduurd heeft, had niemand kunnen
dromen. Tijdens de oorlog waren er perioden,
dat er maar door enkele mensen aan werd
gewerkt, en ook daarna was het met vaklui
en materiaal natuurlijk lang geen normale
toestand. Maar nu kan er toch een stukje
werk afgeleverd worden, dat voor Workum
een zeldzame verfraaiing en voor Friesland
een verrijking van z’n cultuurhistorisch be
zit betekent. Onder de in deskundigheid op
dit gebied niet te evenaren leiding van de
in de afgelopen winter overleden bouwkun
dige Jan de Meijer, is het monumentale kerk-
her-
enige
nu een-
Punt 1. Notulen van de vergadering van
Februari, 21 Maart en 9 April.
Geen op- of aanmerkingen werden ge
hoord, dus accoord.
een hogere opbrengst van f 3500.betekenen
en daar kunnen we dus niet onder uit, zo
luidde het antwoord op een desbetreffende
v raag.
De heer Bakker betreurt het dat deze
hoging nodig is, maar
naar de mogelijkheid
lijkse kwitanties in
laten innen, want nu komen die van electri-
citeit en gas meestal tegelijk.
Deze wens zal gaarne in overweging wor
den genomen, meent de voorzitter en daarna
blijft er niets anders over dan de gasprijsver
hoging maar te accepteren.
Punt 3. yerzoek van P. H. Roskam te Heiden-
scaap om tegemoetkoming in de reiskos
ten wegens het bezoeken door een van
zijn kinderen van de Christelijke school
voor buitengewoon lager onderwijs te
Sneek.
Bij dergelijke aanvragen wordt rekening ge
houden met de financiële draagkracht van
de verzoeker en op grond daarvan stellen
B. en W. voor, de helft van de reiskosten,
welke f 13.80 per maand bedragen, te ver
goeden, waartoe, z.h.s. besloten.
Punt 4. Opnieuw behandeling van het voor
stel van B. en W. om gelden beschikbaar
te stellen voor het aanleggen van een
alarmeringssysteem voor de brandweer.
In de vorige vergadering werd dit voor
stel met 65 stemmen aangehouden, omdat
de kosten van 20 telefonische aansluitingen
voor eerste aanleg reeds f 600.zouden be
dragen met een jaarlijks terugkerende uit
gaaf van f 384.aan abonnementskosten en
intussen een goedkopere oplossing onder ogen
kon worden gezien. Met nog enkele sirenes
op ’t Noord en Zuid te plaatsen, die vanuit
een centraal pimt bediend kunnen worden,
zou voor kabelaanleg echter verscheidene dui
zenden guldens nodig zijn, zodat B. en W.
hun oorspronkelijk voorstel handhaven.
De heer Haytema wil z’n stem er toch
tegen verheffen, want aangenomen mag wor
den, dat met de in gebruik zijnde sirene toch
steeds wel een voldoend aantal brandweerlui
gewaarschuwd wordt; dit moet voor Workum
gezien de kosten, ook goed genoeg zijn.
De voorzitter antwoordt dat de sirene soms
op korte afstand niet eens hoorbaar is; dat
hangt van de windrichting af en het geluid
schijnt ook door gebouwen min of meer ge
keerd te worden. Hoe het niet moet, is Zon
dag j.l. duidelijk gedemonstreerd, toen het
publiek nauwelijks ruimte gaf en ’t moet je
verwonderen dat er geen ongelukken gebeurd
zijn. De burgerij zal het nog moeten leren dat
de brandweerauto zo snel mogelijk dient te
rijden, voorrang op alle verkeer heeft en
daarbij niets kan ontzien, want tijdens die
rit zijn ’t kostbare minuten, welke beslissend
kunnen zijn. Met de door B. en W. aanbe
volen alarmreing zal men alle aangeslotenen
bereiken en geen overlast van nieuwsgieri
gen hebben, althans in de eerste ogenblikken
niet.
De heer Niemantsverdriet voegt er nog
aan toe, dat de assurantie-maatschappijen
verzocht zal worden om een bijdrage in de
kosten, terwijl de heren Westendorp en Har
kema zich nu wel in dit afdoende systeem
willen schikken.
Er wordt zelfs niet eens gestemd. Alleen
de heer Haytema vraagt aantekening dat hij
er tegen is.
Punt 5. Voorstel van B. en W. tot verhoging
van de gasprijs.
Als gevolg van de kolenprijsverhoging mag
te rekenen met ingang van 1 Mei 1951 de
gasprijs met 1 cent per kubieke meter ver
hoogd worden, zowel voor lichtgas als voor
ruimteverwarming en industrie. B. en W.
stellen voor hiertoe te besluiten, omdat de
exploitatierekening van het gasbedrijf geen
andere keus laat.
De heer Niemantsverdriet deelt mede dat
de vorige verhoging van een halve cent
per kubieke meter wel enige tijd eerder be
rekend had mogen worden, doch nu
hogerhand deze verhoging opnieuw is
gestaan, moet daaraan wel gevolg gegeven
worden. Het gasverbruik gaat in
lijn, nl. vorig jaar f3500.lager dan ge
raamd, terwijl daartegenover het loon bijna
f 2500.hoger kwam en de kolenprijs ba
langrijk steeg, zodat de rekening over 195.P
met een tekort van ongeveer f 12.000 sluit.
Deze verhoging van 1 cent zal misschien
Punt 2. Ingekomen stukken en mededelingen.
Goedkeuring van de volgende raadsbe
sluiten
1. wijziging verordening tot heffing
vergunnings- en verlofsrecht;
2. aankoop gedeelte tuin bij het Water-
schapshuis van Westergo’s IJsselmeer-
dijken.
3. garantie hypothecaire geldlening voor
woningbouw door H. Altena;
4. garantie geldleningen tot 5 millioen gul
den door N.V. Intercommunale Water
leiding, gebied Leeuwarden;
5. verpachten van percelen land in de
Waard aan W. Bootsma en anderen;
6. overeenkomst met A. van der Meulen
inzake aankoop gedeelte erf met schuur
en overdracht van grond;
Bericht van de Gedeputeerde Staten be
treffende „geen bezwaar” tegen de over
eenkomstige toepassing van het toelage-
besluit 1951, Uitkerings- en Verhogings-
besluit 1950 voor het gemeentepersoneel.
Bericht van de Gedeputeerde Staten dat
het afschrift van het raadsbesluit van 21
Maart 1951 tot wijziging van de Algeme
ne Poitieverordening is ontvangen.
Bericht van
noeming tot administrateur
bouwbedrijf aanneemt.
Bericht van C. Adema dat hij zijn be
noeming tot tuinman aanneemt.
Jaarverslag over 1950 van:
1. het Pootvisfonds der Friese Bond van
Afde’ingen van de Hoofdafdeling „Zoet-
watervisserij” der Nederlandse Heid* Mij.;
2. Stichting Friesland voor Maatschappe
lijk werk;
3. Provinciale Keuringsdienst;
4. Provinciaal Electriciteitsbedrijf
Provinciale Friese Vereniging
V reemdelingenverkeer
6. S.ichting „Fryske Ambachts- en Folks-
kunst”;
7. Vereniging van Nederlandse Gemeenten;
8. Bank voor Nederlandse Gemeenten;
9. Gewestelijk Arbeidsbureau Leeuwarden.
Balans en Verlies- en Winstrekening over
1950 van het Gasbedrijf.
Gedenkboek, uitgegeven ter gelegenheid
van het 50-jarig bestaan van het „Groene
Kruis” en 'TS-jarig bestaan van het
„Witte Kruis.”
Al deze stukken worden voor kennisgeving
aangenomen.
Verzoekschiften om subsidies uit de ge
meentekas van:
1. muziekvereniging „Crescendo”;
2. consultatiebureau voor Alcoholisme in
Friesland;
3. R.K. Land- en Tuinbouwwinterschool
v.d. A.B.T.B. te Didam.
Overeenkomstig het voorstel van B. en W.
zal over deze subsidies bij de begroting voor
1952 beslist worden.
