Florence Nightingale
n
J
te
ERFSKIP
WORKUMER KRANT
Nieuws- en Advertentieblad voor de gemeenten Workum, Hindeloopen
en Zuidwesthoek van Friesland
I1EME DE BOER, Autoverhuur
1854 1954
Friese Bijbeldag
S.V.W. AGENDA
PLaaTSELIJK nieuws
BEL 170
Houdt haar lamp brandende!
No. 41
Zaterdag 16 October 1954
77ste Jaargang
0
Ay
WARKUMS
FRISO.
patrimonium.
Fryske Brief LXVIII.
Wy hawwe it forliden wike hawn oer it artikel yn de Ljouwerter
krante fan 24 Sept. ’54, hwer 't boppe stie: „De pottenbakkers van
zestig jaar geleden spraken van ,,werp“, „renapot" en „bispot". Wy
soene it der noch in kear oer hawwe, mar dan nou oer de tael fan
de pottebakkers.
Lyk as yn elk fak en bidriuw hiene de pottebakkers ek har eigen
jVaktermen”, wurden en nammen hwer in bQtensteander faek net folie
bigryp oer hie. In bulte fan dy nammen en wurden, brükt men net mear
en sille nei koarter of langer tiid alhielendal forgetten wêze.
Yn in aide Friso fan 1873 stiet in adfortinsje: „Öp de pottenfabriek
van J. de Boer te Workum, wordt voor direct gevraagd een bekwame
handelaar. Vast werk". Hoefolle minsken sille der nou noch to finen wêze,
dy't witte hwat in „handelaar" wie. Wis men kin der it wurdboek op nei
slaen en dan fynt men grif net oars as dat in handelaar in keapman is.
Mar sa is ‘t dochs net. In „handler" yn de tael fan de pottebakkers, wie
immen dy‘t earen oan ‘e potten sette. Poatsjes ünder komfoaren en gütsje-
pannen, ensfh. Hy wie de man dy't it wurk fan de draeijer öfmakke.
Yn üs tiid wiene Cobus Nijenhuis en Tjeerd Banning de handlers.
Cobus yn it foarste- en Tsjeerd yn it achterste pothüs.
Dit oer de „handelaar".
Wy wolle hjir noch wize op in oar wurd en wol „werp".
Yn it niisneamde stik léze wy: „Bij het berekenen van lonen, beta
lingen, vracht en dergelijke speelde de „werp" een belangrijke rol. Wat
een werp nu precies was, kon de heer De Boer moeilijk omschrijven. Wel
wist hij dat een van de grootste potten twee werp was en er zes kleine
potten en zeven testen in een werp gingen. Een oven kon negenhonderd
werp bevatten".
Nou soene wy klear wêze as wy seine: in werp têsten wie safolle en
in werp potten safolle. Mar der giet it üs net om. Hoe komt men oan dat
wurd? Kin it faeks ek west hawwe, dat men by aids in stik klaei, hwer’t
safolle fan dit of dat üt makke wurde koe, in „werp" neamd hat? Of soe it
allinne mar slein hawwe op it „eindproduct". Krekt lyk as in snies aeijen,
20 wie en in fearn bakken 26.
Hwat miskien net algemien bikind is, is dat it wurd „werp" eartiids
mear algemien brükt waerd. Dos net allinne troch de pottebakkers. Sa
wie, (en is miskien noch,) twa skeaf reid, in werp.
Mar wy tine dat selde wurd ek noch oars. Yn it „Friesch woorden
boek" (Lexicon Frisicum) bewerkt door Waling Dijkstra" (1911)stiet ditto
lézen: „Werp, worp, het toewerpen, ter verkorting van regelmatig toetel
len, van zilveren muntstukken, bij 4 of 5 in eene rij. Ook de waarde daar
van. In werp sechstehealen, een worp van 4 zestehalven, (27 >/z centstukken)
bedroeg f 1.10. Later werd ze gerekend op f 1.00 (4 kwartguldens).
It jild wurdt by werpen tasjitten.
Dou silste wol tsjien werp sechstehealen ha moatte.
Hoatse bea my fyftich werp, (f55.—for it jongbist."
Der soene moai grif noch in hiele bulte fan dy wurden to finen wêze.
Doch wy wolle it hjirby litte. Hwerom wy hjir op wize?
Soe der gjin dwaen oan wêze om al dy aide nammen, wurden en siz-
wizen üt ‘e pottebakkerswrald fêst to lizzen? It is miskien nou noch net
to let. Yn letter tiid sil men der grif tankber foar wêze. En hwa wit is de
Fryske Akademy der ek tige wiis mei. Ja, der sil in protte wurk oan fêst
sitte, mar it leanet grif de muoite om der mei üt ein to setten.
Derom litte wy prebearje op skrift to stellen hwat wy nou noch to
witten komme kinne.
V^rtdtfjnt emóaal per treek
x
i
n
met en zonder chauffeur
uur
BURGERLIJKE STAND
om
•ver-
de
r
1
r
dan
1
van
1
t
Advert»ntietiriof7 cent per m.tn.'
ftdwteritfee van bulten Friesland 9 et. per tn,m.
Contracten volgen» algemene regeling
3—2
0—5
2—3
8-1
Uitgave ram Fa. T. GAASTRA Bz.
Boekhandel en Drukkerij, Workum
t
t
i
Florence Nightingale was één der eersten
die overtuigd was, dat hierin verandering
moest komen en er zich op voorbereid heeft.
Op het landgoed van haar vader bezocht zij de
l
I
t
r
i.
L
Het Bijbelgenootschap heeft besloten
i LU jw MïMmI
por post i 2.39 per halfjaar
i—
n
h
o
g
11
9.
it
!-
19
;r
>r
Workum 2IJ.V.C. 2
Junioren:
Workum IB—Q.V.C. 1B
Workum 3BMakkum 1B
Oudega W 1BWorkum 2B
Vertrek per auto om 3.30
Administratie 45
Postrekening 82259
Van verslagen, berichten enz, gaarne
spoedige opgaaf!
i deling van Ananias krijgt hij vrrede.
j nu af aan wordt hij zelf een verkor
en hygiëne.”
goed heden ten dage
kunnen wij heel veel
Inzending »an advertentie* ui ter lijk
Donderdagsmorgens, familieberichten desnoods
Vrijdagsmorgens voor 10 unr
415 uur
3,00 uur
-?s|
geneeskunde, chirurgie
dan kon dat net zo
zijn geschreven. i'.n zo
van de tegenwoordige facetten van de ver
pleging terugvoeren tot Florence Nightingale.
aanval, doch zonder succes.
Toen Workum met enkele kansen, die ge
vaarlijker waren, toch geen succes kon boe
ken (Anne Bouwman liet de lat met een best
schot kraken) en nog volgden enkele missers,
hadden wij hoop op een gelijk spel, wat
o.i. wel verdiend zou zijn geweest. Helaas
gelukte het de gasten nog eenmaal door
te breken met het voor hen gewenste succes.
Eindstand 23.
Er is van beide kanten werkelijk gevochten
om de overwinning. In de wedstrijd, welke
er op volgde (Sen. Workum 2O.N.S. 2)
lagen de cijfers juist andersom.
Men zag echter in beide wedstrijden het
zelfde spelpeil met spanning gedurende de ge
hele strijd, alleen met dit verschil dat de
junioren pech hebben gehad.
12 October 1954, Hedenavond vergaderde
Patrimonium onder leiding van haar voor
zitter, de heer IJ. van <J«r Heide. In deze
eerste vergadering van dit seizoen heette
deze de aanwezige leden hartelijk welkom
en sprak de wens uit, dat allen zouden mede
werken om goede Patrimonium.avonden te
hebben deze winter.
Daarna leidde de voorzitter bij ons in het
onderwerp: „De roeping van Paulus”. Spr.
wees er op hoe ook ten Jijde van de eerste
Christen.gemeente in Jeruzalem het bloed
der martelaren het zaad der kerk was. Sau-
lus van Tarsen was een verwoed vervolger
der Christenen, niet alleen in Jeruzalem,
maar ook daarbuiten. Op weg naar Damascus
verscheen hem de verheerlijkte Christus. Daar
werd hem een halt toegeroepen. Als een
blinde komt hij in Damascus. Door bemid-
Van
verkondiger
van het Evangelie. Hij wordt de grote apostel
der Heidenen. Tenslotte betoogde spr. dat
we allen slechts werktuigen in Gods hand zijn.
Al onze arbeid moeten we altijd doen alleen
tot Gods eer.
Na de bespreking op dit referaat werd een
feestcommissie benoemd voor de komende
jaarvergadering, nl. de heren I. G. de Boer,
K, Deinum, D. de Jager en F. Laanstra.
Deze vergadering werd met dankgebed ge-
aloten door do hoer H. Hilverda.
WORKUM. Met grote dankbaarheid deelt
het locaal.comité mee, dat de Unie.collectc
voor het Christelijk onderwijs f 771.70 op
bracht. Nog enkele nagiften worden verwacht.
zieken, zorgde voor hun eten, zag toe, dat
zij voldoende kleren en beddegoed hadden,
maar voelde, dat er meer moest worden ge-
?aan. Het kostte haar echter al veel over
redingskracht om te mogen gaan zien wat de
Diaconessen in Kaiserswerth of de Liefdezus
ters in Parijs bereikten. Toch stond haar na
deze bezoeken nog iets anders voor de geest.
Zij wilde een opleiding, die alleen op de
verpleging zou zijn gericht en die voor iedere
ontwikkelde vrouw zou open staan, zonder dat
bovendien een religieuse belofte van haar
zou worden geëist. Maar, evengoed als zij
voelde, dat een meisje in staat moest zijn om
na een opleiding met verplegen haar brood
te kunnen verdienen, evengoed begreep zij,
dat voor dit beroep meer nodig is dan op
leiding alleen: dat men er de toewijding en
do liefde voor moet hebben.
In 1853 stonden haar ouders eindelijk toe,
dat zij de leiding op zich nam van een
tehuis voor verzorging en verpleging van
oude dames. Het jaar daarop echter werd
Engeland in de Krimoorlog betrokken en al
heel snel drongen de berichten door over de
erbarmelijke toestanden, die in de hospitalen
heersten en over de zeer hoge sterftecijfers
onder de patiënten. Toen bovendien de Minis
ter van Oorlog een goede vriend, die haar
al dikwijls bij haar pogingen had gesteund
zich tot haar wendde, kon niets haar meer
weerhouden naar de Krim te vertrekken. Met
haar gingen een veertigtal verpleegsters mede,
die zij met zorg had uitgekozen. Hieronder
waren zowel Liefdezusters en Diaconessen,
als verpleegsters, die al bij haar werkten. Dit
is het begin geweest van Florence Nightin
gale’s werk in het openbaar. Dat wil niet
15 October wordt hier te lande het feit her
dacht, dat Florence Nightingale van het Britse
Ministerie van Oorlog haar aanstelling kreeg
als hoofd van de verpleegsters, die naar de
Krim zouden vertrekken.
Waarom herdenken wij deze aanstelling van
honderd jaar geleden en huldigen wij bijvoor
beeld niet om tevens dichter bij huis te
blijven Zuster C. M. Koopman, die
een Amerikaanse onderscheiding verwierf voor
haar werk in een Amerikaans legerhospitaal
in Tokio voor de slachtoffers van de strijd
in Korea? Om het simpele feit, dat als die
éne aanstelling van honderd jaar geleden niet
had plaats gehad, het de vraag zou zijn,
of er nu wel een Zuster Koopman geweest
zou zijn.
Het is moeilijk voor de tegenwoordige gene
ratie te beseffen dat men honderd jaar ge
leden nog geen ruime, lichte, vriendelijke
ziekenhuizen kende met een hele staf toege
wijde verpleegsters. Het is heel moeilijk zich
in te denken, dat iets meer dan een mensen
leeftijd geleden aan drank verslaafde vrouwen
de zieken moesten bewaken; dat deze vrou
wen zich bovendien niet ontzagen het voed
sel, dat voor de zieken bestemd was, zelf
te verorberen. Van verplegen of zelfs maar
van verzorgen kon men in de meeste ge
tallen niet eens spreken.
Senioren
(P.W.P. 1Workum 1 vertrek 2*45 uuf
aan vang 4 00 uur
■V
„S.V.W.”.NIEUWS.
Uitslagen van de op Zaterdag 9 October
gespeelde wedstrijden:
Workum 2O.N.S. 2
Hielpen 2—Workum 3
Workum 2AO.N.S. 2A
Q.V.C, 1BWorkum 3B
Workum 2—O.N.S. 2.
Begunstigd door mooi voetbalweer speel
de Workum hedenmiddag een zeer goede
wedstrijd tegen de reserve? van O.N.S. Na
een felle en enerverende strijd wist Workum
uiteindelijk de volle winst thuis te halen,
zodat de oud.eersteklassers met lege handen
terug naar de Waterpoort-Stad werden ge
stuurd.
Dat deze wedstrijd door Workum gewonnen
zou worden, leek er eerst niet op, want
toen er een half uur gespeeld was, leidde
O.N.S. met een 20 voorsprong. Beide doel
punten stonden op naam van de midvoor
Abma, welke geregeld uitkomt in O.N.S. 1
en ook wel in vertegenwoordigende Bonds-
elftallen. Workum liet zich echter door deze
achterstand niet ontmoedigen en Tnet élan
wierp men zich in de strijd. Succes bleef dan
ook niet uit, In de 35ste minuut was het Fré
Boersma die goed doorliep op een bal van
Tom Genee en met alleen nog de keeper voor
zich bracht hij de stand op 21. Vijf
minuten later was het weer dezelfde speler
die de balans in evenwicht bracht en met
een prachtig doelpunt onhoudbaar inschoot:
22, Met deze stand werd er gerust.
Na rust was het O.N.S. welke direct weer
op volle toeren draaide en de Workumer
verdediging moest alle zeilen bijzetten om
onheil te voorkomen, wat hun echter ge
lukte. Het publiek, dat in grote getale langs
het lijntje stond, werd ook warm en het
begon zijn ploeg aan te moedigen. Dit deed
onze jongens goed en het spel ging zich
enigszins verplaatsen. Met nog een 20 mi
nuten te spelen moest Slootjes zich laten ver
vangen. Het duurde echter haast vijf minuten
eer de reserve zijn plaats innam. Dit wachten
had wel eens fatale gevolgen kunnen heb
ben, want in de periode dat Workum met
tien man speelde, rook O.N.S. de over
winning, Aanval op aanval golfde op Eabe’s
doel. H. de Jong moest tot driemaal redding
brengen ten koste van drie corners. De
man, die de corners nam, verstond zijn vak
uitstekend, want ze kwamen allen gevaarlijk
voor de doelmond. Toch wist men met kunst
en vliegwerk het heiligdom te verdedigen.
De supporters roerden zich alsof het een
profwedstrijd was, Er werd zo geschreeuwd
Ook Uw adrea
voor grote en
kleinere ritten
NOORD D 61
Telefoon Redactie en
It greate feest fan 1907:
Warkum 1OOO jier. II
10 July 19o7 Soe de greate dei fan Warkum
wurde. Moarns om 9 üre waerden Ander
it swiere droanen fan Me klokken op de
fjouwer hoeken fan de toer de flaggen del-
plante en ien der boppe ut op de koepel.
De treinen der ’t ekstra tsjinsten foar
ynlejn wiene| brochten wylst massa’s
bisikers oan dy ’t ünder in earepoarte troch
mei it opskrift: „Welkom bij de ingang onzer
oude stad’’ de stêd ynkamen. Ek op it Sud,
op ’e hichte fan Rehoboth der ’t foarhinne de
suderpoarte stien hat, wie sa’n triomfböge
oprjuchte, Oeral forsiering mei flaggen, guir
landes, grien en blommen mei der tuskenyn
de lampions dy ’t jouns de stêd in sprookjes-
eftich oansjen jaen sjlle. De forslachjowerS
fan de ünderskate kranten rounom wei binne
tige optein en de fotografen fan ü.o. de
„Wereldkroniek” en „De Prins’’ knippe it
iene plaetsje nei it oare. (Hwa kin üs oan
dy „Wereldkroniek” helpe?)
Dan bigjint om 10 üre in bjtjnkingstsjijnst
yn de greate tsjerke dy ’t ynset mei it
sjongen troch in koar fan 70 persoanen fan
Psalm 84 en it „Heer die Uw tent in
de Hemelen spreidt”. Ds, Siemelink, de greate
h[stoarjeskriuwer fan üs stêd, h&ldt dan syn
bilangrike rede oer de skiednis fan Warkum,
in histoarysk oersjuch, dat men ek nou
noch mei nocht lést, mar der ’t wy hjir
om de romte net fierder op yngean sille.
It koar sjongt noch as intermezzo: „Gelukkig
vaderland zoo g’op Gods waarheid bouwt”
en bislüt de tsjinst mei „Holland is niet
oud geworden” en it Wilhelmus.
It sil dan wol in stikhinne 12 üre wurden
wêze hwant neffens it program bigjint om
dy tiid in konsert fan Crescendo op de
Merk as ynlieding op in boattocht der ’t
eigentlik it hiele feest foar op tou set is.
Hwat wie nl, it gefal? Warkum syn for-
biening mei de sé, der ’t de stêd it al
ieuwen lang foar in great part fan hawwe
moast, dy forbining dan wie altyd yn ge-
faer troch it hieltyd weroan forsênjen fan
it soal dat de skipfeart tige hindere. De
stêd wie net by steat seis it ütdjipjen hielen
dal to biteljen en hie dêrom de stipe fan
Ryk en JProvinsje nedich.
Tonei mear.
aan
het verzoek van velen uit het Noorden, die
niet in Den Haag konden zijn, gehoor te
geven en in Leeuwarden een herhaling van
deze bijbeldag te geven en wel op Zaterdag
13 Nsv. in de Harmonie, ’s middags
25 uur.
Het prachtige spel, dat in Den Haag is
•pgevoerd onder de titel „Eén wereld, één
Bijbel”, zal ook in Leeuwarden worden ver
toond, Zij, die in Den Haag waren, hebben
onvergetelijke indrukken bewaard. Meer dan
zevenduizend mensen waren daar bijeen, ter
wijl H.M. de Koningin de bijeenkomst tot het
einde met Haar tegenwoordigheid vereerde.
Ondanks de hoge kosten heeft men de
toegangsprijs zo laag mogelijk gehouden. De
bedoeling van deze Bijbeldag is niet om winst
te maken, maar om de betekenis van de Bijbel
t» belichten in de verschillende perioden
der historie en onder de onderscheidene vol
ken der aarde.
Kaarten f 1,kunt U bestellen tot
20 Oct, bij W. J. Dijkstra, Zuid, J. Zoethout,
Markt *n J. Koornatra, Niauwawag-
zeggen, dat zij sindsdien voor de publieke
tribune werkte. Niets is minder waar.
In de Krim ondervond zij veel tegenwer
king, maar zij ging rustig haar gang. Wilde
men haar niet op de ziekenzalen toelaten,
goed, dan was er vooreerst nog wel ander
werk te doen. Er moesten nog lokalen wor
den Schoongemaakt om een nieuw gewonden-
transport te kunnen opnemen; in de keuken
viel nog veel te reorganiseren. En zo werkten
zij en haar helpsters waar het maar nodig was.
Niettemin heeft zij later gezegd, dat wanneer
een verpleegster tijd moet gebruiken om
iets schoon te maken, dat eigenlijk niet
vuil had moeten zijn, deze tijd wederrechtelijk
aan de verpleging van een patient wordt
onttrokken.
Door met een omweg te reizen onttrok
zij zich bij haar thuiskomst aan een grootse
ontvangst. Onmiddellijk begon zij een rap
port over haar bevindingen samen te stellen.
Hieraan zijn vele hervormingen in de militair-
geneeskundige diensten te danken. Bovendien
kreeg zij een ruime som gelds ter beschikking
waaraan alle rangen en standen van het leger
tot een bedrag van f 180.000 hadden bijge
dragen. Hiermede stichtte zij de eerste zuivere
verpleegstersopleiding: de Florence Nightin.
gale.school voor verpleegsters, die verbonden
werd (en nog is) aan het St. Thomas.zieken-
huis te Londen. De invloed van deze school
is zeer groot geweest en niet alleen in En
geland. Nadat de zusters hier waren opgeleid
werden zij op verzoek van vele landen, o.a.
Amerika en Australië, uitgezonden om aldaar
opleidingen te organiseren. Anderen begon
nen met wijkverpleging en allen bleven in
contact met Florence Nightingale zelf. Ook
hier te lande kan men deze invloed be
speuren, Zuster Kruysse, de latere Mevrouw
De Bussy, die velen onzer nog hebben gekend
als adjunct-directrice van het Wilhelmina-
Gasthuis te Amsterdam, ontving haar oplei
ding gedeeltelijk in Edinburg aan de op deze
wijze gestichte school en werkte later nog
in de wijkverpleging in Dublin, die ook voort
gekomen is uit deze opleidingen.
Vele van Florence Nightingale’s uitspra
ken gelden nog heden ten dage en zo is
het door haar in 1859 uitgegeven boekje
„Notes on Nursing” (aantekeningen over de
verpleging) nog dit jaar weer herdrukt en
niet alleen als curiositeit. Wanneer men bij
voorbeeld leest:
„Verplegen is de patient helpen
te leven.”
„De verpleegstersopleiding is de
pleegster leren de patient te helpen om te
leven.”
„Verplegen is een kunst en een kunst,
die een georganiseerde, practische en weten
schappelijke opleiding vereist, want de ver
pleegster is de geschoolde dienares van d-
Gemeente Warkuin
Vanaf 7 tot en met 14 October 1954.
Geboren: Sible Tjebbe Maria, zv Tjebbe
Westendorp en Maria Johanna Catharina Pas.
Fokke, zv Eelke Postma en Afke Faber.
Gehuwd: Kornelis Anne van der Leij, 29
jaar, te Huizum en Margretha Johanna Wie-
gerinek, 29 jaar, te Workum. Cornells Rie-
mersrna, 26 jaar, te Workum en Afke Attema,
24 jaar, te Nijhuizum.
Overleden: Geen,
en gejoeld, dat tnen vanuit de stad kwam
om te kijken wat er toch aan de hand was.
Daar kwam de reserve het veld opdraVen.
Hij werd door de menigte verwelkomd met
luid applaus. Er waren toen nog een tien
minuten te spelen. Workum wrong zich uit
de verdediging en trok zelf ten aanval.
Tom Genee vuurde tweemaal keihard op de
vijandelijke veste, maar zijn schot was niet
zuiver. Toch was het dezelfde Tom die de
grondlegger werd voor de winnende goal. Na
veel omwegen had hij de bal eindelijk vrij
en een keurige trekbal belandde bij onze links
buiten, welke geen fout maakte en het win
nende doelpunt in de touwen joeg. (Jet pu
bliek kwam nu tot kookpunt. Er werd ge
schreeuwd van Tijger en Puskas, maar onze
jongens hielden het hoofd koel. Enthousiast
streden zij de laatste minuten en toen de
goed leidende Smid voor de laatste maal zijn
„slecht horend” fluitsignaal liet klinken,
stond Workum bovenaan op het competitie-
ranglijstje.
Of zij deze plaats zullen behouden, wij
betwijfelen het ten zeerste. Naar onze mening
zijn de Zeerobben uit Harlingen de favo
rieten in deze klasse.
Hielpen 2Workum 3.
Ook ons derde elftal deed van zich spre
ken, door in Hindeloopen een 50 over
winning te behalen op Hielpen 2. Dit is dan
de eerste overwinning voor Workum 3, doch
er zullen zeker meerdere volgen. Wij hebben
een flinke versterking gekregen, doordat er
zfch weer een aantal nieuwe leden hebben
aangemeld. Hoewel deze nieuwe leden tot de
oude garde behoren, kunnen wij hier zeer
trots op zijn. Ze vormen de steunpilaren voor
onze jongeren. En wij kunnen ook niet
anders zeggen dan „do oudjes doen het
nog best.”
Jun. 2A—O.N.S- 2A.
In het eerste kwartier waren de kansen
wisselend. Na vijf minuten spelen loste één
der gasten een vliegend schot: de paal werd
geraakt en... de bal verdween ietwat onver
wacht in het netl Overigens onhoudbaar
voor de keeper.
De Workumer jongens lieten zich niet on
betuigd, want even later volgde uit een
mooie voorzet van Guus Brauner de gelijk
maker, door Durk Dijkstra gescoord; juist op
tijd raakte hij het leder aan en doelpuntte.
Het was dezelfde speler die in het tweede
kwartier met een snelle run voor een voor
sprong zorgde. Jammer dat Sipke even later
de bal niet klemvast had, zodat de stand
nog vóór de rust 22 werd.
Na de rust was Sneek eerst meest in de
