MEOWS' EN ADVERTENTIE-BLAD VOOR DE
GEMEENTE EN DET ARRONDISSEMENT SNEER.
BINNENLAND.
f
ren,
No. 15.
1873.
ACH T-E N-T WINTICSTE J
WOENSDAG
17 SEPTEMBER
Nalezing op het provinciaal verslag
over 1872.
3
’s Lands belangen Zij-
ir
iept.
31%
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden is binnen deze Stad ƒ1.65, buiten
de Stad franco ƒ1.90.
jeh)
Ük,
i te
e te
>eek
O
(2)
(3)
(4)
(5)
n
rda,
uin-
ADVERTENT1EN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel daarboven 7'/a Cents.—» Alle brieven en stukken,
de uitgave of redactie betredende, worden frttncoingewacht.
>8
'4
X
X
'4
door de gemeenten Ameland, Hindeloopen, Sta
voren, Schiermonikoog en Ijlstt. w. 1 622
992, 800, 700 en 400, te zamen ƒ5,314.
Het middelbaar onderwijs leverde niets bijzon
ders op.
De latijnsche school te Bolsward, die feitelijk
reeds sints jaren dood was, is opgeheven gewor
den.
Te Leeuwarden waren 15 leerlingen en 4 do
centen Sneek 21 en 3, Dockum 15 en 2.
O n d e r w ij s.
Het aantal scholen voor lager onderwijs werd
in den loop van ’72 met zes vermeerderd, waar
onder eene openbare voor meer uitgebreid lager
onderwijs. Het getal is nogtans onvoldoende
met name in Dantumadeelwaar dan ook tot ver
meerdering en uitbreiding besloten is. De school
te Doniaga was sedert 15 Febr. ’70 vacant, daar
er nog geen hootdonder wijzer benoemd was.
Het verslag zegt
»’t Getal kweekelingen was bij het einde van
1872 weder belangrijk minder dan bij het einde
des vorigen jaars.
„Door de meeste hoofdonderwijzers en door
sommige hulponderwijzers werden, met de ver-
eischte toestemming, nevenbedieningen waargeno
men. Grootendeels bestonden die uit kerkelyke
betrekkingen.”
Die beide phrasen staan met elkaêr in een on
afscheidelijk verbandde traktementen van zeer
vele, verre weg de meeste hoofdonderwijzers, zijn
te gering, dus hebben ze geen beslaanen juist
daarom is 't getal kweekelingen steeds aan ’t afne
men.
Het schijnt, dat vele gemeentebesturen dat niet
willen inzien of misschien te weinig doorzicht
hebben, om het te kunnen, of wellicht zijn er
wie alle onderwijs een gruwel is en die ’t daarom,
voor zooveel het in hun macht ligt, trachten af te
schaffen.
Het getal dagschoolgaande kinderen was in '72
gemiddeld 45,194, legen 12,970 in’71, der avond-
schoolgaanden 1815 tegen 1778, of te zamen ge
teld 47,009 tegen 44,748. Er is dus vooruitgang.
Over schoolverzuim en ongeregeld ter school-
komen worden nog dezelfde klachten als vroeger
aangeheven en die zullen wel altijd meer of min
der blijven beslaan.
In geenen deele zijn wij ’t eens met een veel ge
noemde specialiteit in scboolzaken,een schoolopzie
ner namelijk, dat alleen leerplicht T kwaad kan te
keer gaan.
De statistiek en dat nog de officiële, van
ambtswege opgemaakt door leerplichtdrijvers
is daar om de ongegrondheid dier meening te sta
ven
Men verandert trouwens door wetten de zeden
niet.
Leerplicht en schoolbezoek is voor ’t overige
niet het zelfde.
De school en leerplicht is geen quaestie; het is
eene phrase, eene scie.
Hel gemiddeld getal dat op 100 mannelijke in-
De redevoering, waarmede Zaterdag de zitting
der Staten-Generaal in eene Vereenigde Verga
dering der beide Kamers, door den Minister van
Binnenlandsche Zaken in naam des Konings is
gesloten, luidt als volgt
Mijne Heeien 1
De afgeloopen zitting heeft zeker niet die uit
komsten opgeleverd, die de Regeermg had ge
hoopt.
Wetsontwerpen van groot belangaan wier
overweging in de afdeelingen of behandeling in
de openbare vergaderingen een aanmerkelijk
deel van Uwen tijd is gewijd geweest, hebben
de goedkeuring van de Vertegenwoordiging niet
mogen wegdragen.
Intusschen is een gewichtige maatregel door
de vaststelling der nieuwe tarieven van in-, uit
en doorvoer in Nederlandsch Indie tot stand ge
komen.
Met de voordrachten tot voorziening tegen be-
smeltelijke ziekten, tot wijziging der wet betref
fende de burgerlijke pensioenen en tot herziening
van de belastbare opbrengst der gebouwde ei
gendommen hebt Gij U vereenigd.
Krachtige bevordering van de welvaart des
Lands belooft de aanleg der nieuwe spoorwegen
voor rekening van den Staat, waartoe de midde
len door U werden toegestaan.
De nieuwe overeenkomst met de Handelsmaat-
schappij en hel tractaat met Spanje tot vaststel
ling van de rechten en voorrechten der consuls
werden door U bekrachtigd.
Door de goedkeuring van het met Belgie ge
sloten tractaat, tot regeling van verschillende be
langrijke onderwerpen, werd de vriendschappelijke
verhouding met dien naburigen Staat bestendigd
en versterkt.
De Koning draagt mij op U Mijne lleeren
voor Uwe toewijding aan
nen dank te betuigen.
Namens den Koning wordt de Vergadering der
Staten-Generaal gesloten.
rijp.
Eli-
Te weten 14.5, 15.5, 15.6, 15.7.
21.1, 21.3, 21.9, 22.7.
12.1, 13.1, 13.2, 13.2.
17.4, 18.1, 18.8, 19.
13, 14.2, 14.5, 14.5.
19.2, 19.3, 19.5, 20,5.
In ’71 ƒ510,220.185 ’70 ƒ438,349,85
69 ƒ420,067.04.
TROONREDE,
uitgesproken in de vereenigde zitting der
Staten-Generaal, 15 Sept. 1873.
Ik verheug mij ook nu weder bij de opening
uwer gewone zitting het geluk te hebben, gunsti
ge mededeelingen te kunnen doen aangaande de
bloei des lands.
Bij het bezoek, in het voorjaar door mij ge
bracht aan de noordelijke gewesten des rijks ont
moette ik menige blijken van welvaart en bloei.
De havenwerken van VJissingen onlangs in
mijne tegenwoordigheid geopend, hebben een nieu
wen weg voor den handel gebaand, die nieuwe
welvaart belooft.
Ik stel er prjjs op in uw midden met erken
telijkheid te betuigen, dat ik in hel noorden en
in het zuiden door de geheele bevolking met de
levendigste en ondubbelzinnigste bewijzen van lief
de en verknochtheid ben begroet.
De verwikkelingen voor ons in den Indischen
Archipel ontstaan, deden mij te meer de bewij
zen van belangstelling en vriendschap waarderen
welke ik voortdurend van alle vreemde mogend
heden heb mogen ontvangen.
Zee- en landmacht voldoen steeds op loffelijke
wijze aan hare roepjng.
Het openbaar en bijzonder onderwijs blijft mij
ne levendige belangstelling wekken.
Op de wereldtentoonstelling te Weenen, in dien
grooten wedstrijd der volkeren, heeft Nederland
zijn naam in nijverheid en kunst, met eere ge-
handhaafl.
De berichten omtrent de beteugeling der ziek
te, die sedert jaren den veestapel teistert, luiden
gunstig.
Niettegenstaande de stijgende behoeften aan de
gewone dienst en de buitengewone uitgaven, zoo
hier te lande als in Indie, is de gesteldheid van
’s lands geldmiddelen gunstig te noemen.
Na de tijdelijke jstaking van de krijgsoefenin
gen te lande tegen Atjin worden de kusten van
dat Rijk met goed gevolg, door de zeemacht ge
blokkeerd. De noodige voorzieningen zijn en wor
den genomen, ten einde den strijd te lande met
kracht te kunnen hervatten.
Binnen den kring van onze Oost-Indische be
zittingen is, met uitzondering van enkele onlusten
van plaatselijken aard, de rust onverstoord geble
ven.
Over het algemeen was ontwikkeling van han
del en scheepvaart merkbaar uit de ruime ont
vangst van de in- en uitvoerrechten. De belan
gen der nijverheid zijn bevorderd door nieuwe
bepalingen omtrent do mijnontginningen.
In sommige streken, waar gebrek aan voedings
middelen bestond of dreigde te ontstaan, is door
de regeering en particulieren krachtige hulp aan
de bevolking verleend. De vooruitzichten omtrent
den oogst van voedingsmiddelen zijn thans ge
ruststellend.
De toestand der West-Indische koloniën is be
vredigend. Suriname heeft het hoofd geboden
aan de moeilijke omstandigheden, die in dit jaar
werden verwacht.
Terwijl hel tractaat met Groot-Brittannië be
treffende de immigratie gunstige uitkomsten gaf,
bleef ook bij de vroegere slaven, na de opheffing
van het staatstoezicht, gezindheid tot arbeid be
staan.
Curasao mag zich door uitbreiding van handel
en scheepvaart in toenemende welvaart verblij
den.
voren, Schiermonikoog en
gezetenen de school bezoekt, was 17.3, van de
vrouwelijke 15, over allen le zamen 16.15 (en
niet zoo als het verslag luidt 16.1), in ’71 16.2
en 14 of 15.1.
Ten aanzien van de jongens staan Leeuwarden,
Sloten, Schoterland en Bolsward ’t laagst,Hin
deloopen,'t Bildt, Hemelumer Oldephaert en Schier
monikoog ’t hoogst;(2) ten aanzien van de meisjes
Leeuwarden, Harlingen, Stolen en Sneek ’t laagst;(3)
’t Bildt, Hindeloopen, Ameland en Hemelumer 01-
dephaerl ’t hoogst ;(4) ten aanzien van ’t geheel
Leeuwarden, Stoten, Dantumadeel, Harlingen het
laagst(3), Ameland, Bildt, Hindeloopen, Hemelu
mer Oldephaert het hoogst
De staat van ’t onderwijs was over ’t algemeen
voldoende.
Het onderwijs in vormleer, aardrijkskunde, ge
schiedenis en Natuurkunde schijnt veel te wen-
schen over te hebben, zoowel wat omvang als
gehalte betreft; algemeen was ’t op verre na niet.
De verslagen loopen dien aangaande wel zeer
uiteen, doch gunstig zijn ze niet.
Men heeft ook geen recht een algemeen goed
en volledig onderwijs te vorderen, wanneer de
bezoldigingen onvoldoende zijn.
Het is onbillijk goed werk te verlangen voor
slecht geld T is niet alleen onbillijk, maar, wij
verzwijgen 't niet, ’t is oneerlijk.
Vraag eens aan een bakker ofhijtarwen brood
kan leveren voor den prijs, dien de rogge kost
aan den schoenmaker, of hij laarzen maken kan
voor ’t zelfde als waarvoor hij schoenen levert.
De man zou u vragen of gij gek waarten
toch verlangt men 't van den onderwijzer.
Zeer juist heeft een Engelsch staatshuishoud
kundige gezegd, dat de personen die het duurst
betaald worde, zijn 1° zij die ons dooden de
generaals; 2° zij die ons bedriegen de staatslie
den en de kwakzalvers; 3" zij die ons vermaken
zangers en muzijkanten; en hel allerslechtst van
allen, zij die bovenaan behoorden te staan die
ons onderwijzen.
Is ’l onderwijs niet voldoende, welnu men be-
tale het minder slechten ’t zal beter worden.
De traclementen voor het lager- en meer uit
gebreid lager onderwijs bedroegen voor alle ge
meenten 543,871,405(’) (Sneek 16,315.208),
waarvan voor traclementen van ’t onderwijzend
personeel 323,445,84.
De inkomsten waren ƒ100,045,283, waaronder
aan schoolgeld ƒ49,587.275 (Sneek ƒ4694,03).
Het onderwijs werd kosteloos gegeven in de
gemeenten Opsterland, Kollumerland, West- en
OoststellingwerfFerwerderadeelDoniawerstal
Rauwerderhem LeeuwarderadeelAchtkarpelen,
Hennaarderadeel, (sedert wordt er schoolgeld ge
heven) AingwirdenIdaarderadeelSmallinger-
land West- en OostdongeradeelWonseradeel
FranekeradeelBarradeel, Baarderadee), Menal-
dumadeel, Bildt en Hemelumer Oldephaert.
In 14 van die gemeenten was bet schoolbezoek
meer dan middelmatig, in de overige 9 was het
er onder, doch dit is vooral toe te schrijven aan
veenderijen.
Ontegenzeggelijk is het, dat gratis onderwijs
het schoolgaan aanmoedigt.
Rjjks- en provinciale subsidie werd genoten
Normaalscholen waren te Leeuwarden 1 voor
jongens en 1 voor meisjes, te Sneek en Frane-
ker 1 voor jongens.
Met den uitslag der acte-examens stond het
slecht.
Van 50 geëx. hoofdonderwijzers werden
30 afgewezen, van 64 cand.-hulponderwijzers 29,
van 14 cand.-hulponderwijzeressen daarentegen
slechts 4.
De vrouwelijke candidaten slaagden veel beter
dan de mannelijke, bijv, van 6 voor deFransche
taal 5, tegen 8 van de 20 maan.
Het geheel getal lagere scholen bedroeg 423
als openb. gew. 328, m. uitg. 26, t. z. 354; ge-
subs. bijz.: m. uitgeb. 8; niet-gesubs. bijz gew.
49, m. uiig. 12, te zamen 61.
Het geheel getal hoofdonderwijzers was 412,
hoofdonderwijzeressen 11, hulponderwijzers 262,
hulponderwijzeressen 22, kweekelingen: m. 129,
vr. 11, te zamen uitmakende een personeel van
847 voor 48,157 leerlingen, d. i. 1 voor ieder
57, of, rekent men de kweekelingen niet mede,
1 op 68.
Dat hel onderwijzend personeel veel te klein
is, zal wel geen beloog behoeven.
Er is overal gebrek aan hulponderwijzers en
kweekelingen en er zal dus ook gebrek aan
hoofdonderwijzers moeten komen.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der
gemeente SNEEK overwegende
dat de vgoten en riolen tusschen belendende
huizen (wanden)” volgens art. 89 in verband
met art. 143 der Alg. Politie verordening, op
verbeurte eener boete van ƒ1 tot 3minstens
twee maal ’s jaars en wel in de maanden Mei
en Augs., moeten worden uitgehaald en schoon
gemaakt
dat bij de naleving dier bepaling de zorg voor
de volksgezondheid ten nauwste betrokken is
Noodigen de ingezetenen, die aan hunne ver
plichting niet naar behooren hebben voldaan, uit,
ter voorkoming van vervolgingenten spoedig
ste tot de vereischte reiniging over te gaan.
Sneek, 10 September 1873.
T. van der WEERDT L. B.
11. FENNEMA, Secretaris.
SNEEKER (OlltLX
ran
iaaraa
Io
00.
]O.«
i
