1
MENTIS EN HET WOT1SSE W SNEER.
NIEUWS- EN IIIÏEIITENTIE-IILIII VOOR HE
s
d
:n,
1874
No.
1
28 MAART.
Z ATT'. RD Z
4
De provincie Friesland en de
Staat der Nederlanden.
l’f
7 X
■I
25.
1
1
922.
Veestapel.
tvi
KEEKER
4
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden is binnen deze Stad ƒ1.65, buiten
de Stad franco ƒ1.90.
Grondbelasting
Personeel
Patent
Accijnsen
In- en Uitvoerrecht
Indirecte belastingen
Waarborg.
’14
- i
60
en,
>0;
i
eui'
Hi
rer
ICO
;he
85
ICO
M.
trt.
4
>0,
I a
tot’
>lle
v.
ide
jii-
lan
‘je,
de.
her
z.
rus
ijn-
Irik
►er,
en-
v.
te
en
v.
ter.
iri-
i w Ti
I
ƒ8
4
8
T'
1’093.658,97.
619.481,31’.
211.956,79.
1’950.335,44’.
114.005,06.
4
fa*
ADVERTENTIËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel daarboven 7 ‘/2 Cents. Alle brieven en stukken
.de uitgave of redactie betreffende, worden franco ingewacht.
ld.)
di.)
ier.
2.
15,930.
5,899.
51.
455.
Pluimgedierte.
Hoenders 3905, kalkoenen 25eenden 5403
ganzen 324, duiven 227.
De longziekte onder het rundvee is in 1873
belangrijk toegenomen. Het getal eerste geval
len ging tot 53. Er werden afgemaakt 812 run
deren daaronder de van longziekte verdacht en
afgemaakte runderen begrepen.
Van den stal van Hendrik Hendriks Bonekamp
te Gaastmeerwerden binnen 4 weken 20 van
de 50 aldaar aanwezige runderen door de ziekte
aangetast en daarom afgemaakt; bij Pieter Looi-
epga, te Goënga, binnen 6 weken 20 van de 29,
bij 7 anderen 25 van de 49 in 6, 19 van de 52
in 7j- 27 van de 50 in 9, 20 van de 33 in 10
25 van de 37 in 13, 23 van de 37 in 13 en 20
van de 43 in 13 weken aan die ziekte afgemaakt.
Een bewijs dat de ziekte niet minder kwaad
aardig heerscht, dan bij haar eerste optreden in
het jaar 1849.
Als voorbehoedmiddel tegen de longziekte wer
den op 25 verdachte stallen 770 stuks runderen
ingeënt, */)0 gedeelte is daarvan later aan de
longziekte gestorven of afgemaakt.
In deze gemeente bestaan twee onderlinge vee-
fondsen; het le voor de dorpen Scharnegoutum,
Gauw, GoëngaLoënga en Oftingawieropge
richt 12 Feb. 1854 en tellende 116 deelgenooten
met 3458 runderen.
Het heeft uitbetaald aan schadevergoeding
ƒ2134,75 wegens verlies van 35 runderen aan
de longziekte. De omgeslagen contributie bedroeg-
p. m. 62 cent per rund.
Het 2e bestaat voor de gemeenten Wijnbritse-
radeel en Gaasterland hoofdplaats Oudcga is
opgericht in 1855, en telt 36 deelnemers met
936 runderen. De uitgekeerde schadevergoeding
wegens verlies van 8 runderen aan de besmet
telijke longziekte heeft beloopen ƒ421.
L./ÏT--
T1' i" o ir
BEKENDMAKING.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
SNEEK
voor hen gelegen is. Door aan voer van terpaarde
die, met koemest vermengd, over de lage inge-
polderde landen wordt gebracht, nemen deze aan
zienlijk in waarde en opbrengst toe.
Wei- en hooilanden.
Aanlal hectaren weiland 5421.
Aantal hectaren hooiland 8238.
Aantal hectaren etgroen of gehooide eimaat 867.
Geraamde gemiddelde opbrengst hooi per hectare
3500 kilogram.
Geraamde gemiddelde opbrengst gehooide eimaat
2e snede 1500 kilogram.
Aantal hectaren verpacht weiland 91.
Gemiddelde pacht van dë hectare weiland ƒ130
binnen- en 110 buitendijks.
Gemiddelde hooipacht van de hectare hooiland
ƒ130 binnen- en ƒ110 buitendijks.
De graslanden leverden dit jaar een middel
matig gewas, hetwelk veroorzaakt werd, deels door
de overgroote vermeerdering der muizen deels
door den toestand van ’t weder. Was het laatste
in het najaar meer gunstig geweest, dan zou de
opbrengst en kwaliteit der 2e snede aanzienlijk
meerder geweest zijn. Onder den min gunstigen
toestand bestond er geen gelegenheid het gras
tot hooi te verwerken, en ging diep in het najaar
daardoor veel gras verloren.
Voorhanden paarden
Ezels en miiilezels
Runderen
Schapen
Bokken en g.eiten
Varkens
Zonder te willen beweren, dat, wat eene pro -
vincie opbrengtgeheel ten haren behoeve zou
moeten worden besteedwant dat zou het
egoïsme tot in de uiterste domheid toe doorge
dreven zijnben ik toch van meening
dat de billijkheid vordert, dat de verdeeling der
Staatsuitgaven, voor werkenondernemingen en
inrichtingen van algemeen belang, eenigermate
met de opbrengst in verband behooren te wor
den gebracht.
In een huisgezin van elf kinderen kan niet aan
ieder kind evenveel gegeven worden, maar moe
ten integendeel zij, die wat inbrengen daarvan
wat afstaan ten behoeve van de anderen, die
niets inbrengen niet alleen, maar zelfs hulpbe
hoevend zijn.
Dat is billijk.
Wat echter onbillijk isis ditaan de eene
helft alles te onthouden, zelfs ’t allernoodigste, om
het aan de andere met kwistige hand toe te
strooien.
Op ’t einde van ’72 bestond de bevolking on
zer provincie uit 304.106 zielen, die van Neder
land bedroeg 3’674.402, zoodat Friesland’s be
volking tot het geheel stond als 1 tot ruim 12.
Over 71/72 betaalden Frieslands ingezetenen
aan
Grondbelasting
Personeel
Patent
Acqjnsen
In- en Uitvoerrecht
Indirecte belastingen
Waarborg
VERSLAG VAN DEN LANDBOUW ÏN
W1JMBRITSERADEEL OVER 1873.
Algemeene toestand.
In vergelijking met 1872, toen' de toestand van
den landbouw, bij die van vorige jaren vergele
ken, vrij gunstig was, kan het jaar 1873 niet als
bijzonder gunstig worden genoemd.
Liet de gezondheidstoestand van het rundvee
nog altijd veel te wenschen over, ook de weêrs-
gesteldheid was, vooral in het vroege voorjaar en
in de maand Mei niet bevorderlijk voor den
groei en de ontwikkeling van het gras. Ook op
de weide en de opbrengst van boter en kaas bleef
het niet zonder invloed. In sommige streken
bracht daarenboven de veldmuis groote schade
toe aan de landen, die echter door de hooge prij
zen van het weid-fok- en klein veebenevens
goede prijzen van boter en kaas, werden gedekt
en vergoed. Door den lagen stand van het boe
zemwater gaven de laag gelegen landen tot diep
in den herfst vrucht. Handel en nijverheid wa
ren levendig, vooral wat de handel in vee betrof.
Ofschoon door belemmering in den vrijen uitvoer,
de handel meermalen moeilijkheden ondervond
was die toch het geheele jaar door levendig. Hoe
wel door den Staat belangrijke sommen werden
besteed en aangewend tot beteugeling der heer-
schende longziekte, bleken de genomen maatre
gelen niet bij machte te zijn den voortgang der
ziekte te stuiten.
Koop- en huurwaarde der landerijen.
a. Koopwaarde. Per hectare gemiddeld ƒ3000
binnen-, ƒ2050 buitendijks met 11 koopkos
ten bij publieken of openbaren verkoop.
b. Huurwaarde. Per hectare gemiddeld 124
binnen-, ƒ100 buitendijks.
Ruim 7 hectaren terplandgelegen onder het
dorp Tjalhuizum, brachten, bij verkoop op afgra
ving, 34 duim beneden zomer water, de onkosten
daar onder begrepen, de kapitale som op van
'84,000.
Middelprijs van de boter en kaas.
f^'/i Per va*- l>oter van 40 kilogram.
/'40/2 per schippond kaas van 150 kilo.
Hoogste prijs van
Id. id. van
belang, geen algemeen belang is, en dat de som
men, voor een schijnbelang uitgegeven zeer slecht
besteed zijn.
Die haven verbetering is een hersenschimen
al ware zij dat niet, maar inderdaad' te verwe
zenlijken, dan nog zou zij niets te beduiden heb
ben.
Waartoe dient eene haven, als er geen zeehan
del is en, uit gebrek aan energie en door ver
keerde ligging, ook geen zeehandel komen kan.
In het land der blinden kan toch de schilder
kunst niet in eer zijn, in dat der dooven geen
muziek geliefd wezen, in dat der energieloo-
zen moet men in geen geval van handels-opbeu-
ring spreken.
De Harlinger haven (gesteld zelfs, dat zij mo
gelijk ware) en de doorgraving van Holland op
zijn smalst, zijn m. i. dwaasheden van de groot
ste soort.
loop der jaren door de provincie 11/2 4 2 milli-
oen gulden te veel aan grondbelasting is betaald,
doch zij voegde er bij, dat zij die som niet zou
terug geven, omdat het zoo moeilijk was de per
sonen uit te vinden, aan welke zij toekomt.
Dat is volkomen waarmaar wat niet moei
lijk zou zijn geweest, isdat te veel betaalde te
besteden ten behoeve der provincie, bijv, in den
vorm van subsidie voor- of aanleg van werken
van openbaar nut.
In Staatssubsidiën heeft Friesland al een zeer
klein aandeel.
In ’72 bedroeg het voor onderwijs, (lager-,
middelbaar- en hooger), wegen, gemeentebeheer,
enz., te zamen ruim 57.000 gulden, dus bij lange
nog niet de rente van het in grondbelasting te
veel betaalde.
Met Rijkswegen is de provincie stiefmoederlijk
bedeeld, geen provincie heeft er zoo weinig.
Meerdere spoorwegen schijnt de regeering ook
al niet noodig te achten; ten minste moet men zulks
wel opmaken uit hare houding te dezen aanzien.
Het brievenvervoer is over ’t algemeen aller
ellendigst en geschiedt voornamelijk per pedes
apostolorum.
Postkanen zijn uitzondering. Een groot deel
der bevolking heeft er nooit eene gezieo. Een
ander deel, dat ze wel zag, deed dat gezicht op
in eene andere provincie als Friesland.
In Nederland zijn 47 garnisoensplaatsenvan
welke in Friesland 2.
Niet dal wij op garnisoen gesteld zijn of 't
voor de rust zoo zeer noodig achten, integen
deel een garnisoen is veelal oorzaak van on
rust maar zóó vat de regeering ’t niet op, en
wij moeten ons plaatsen op haar standpunt.
Echter geeft een garnisoen vertier en daar
door voordeel.
Behalve de Rijksinrichtingen door de Wet be
volen, bezit Friesland er éëne: het tuchthuis te
Leeuwarden, dat soms menig ingezeten met angst
den nacht doel ingaan.
In Friesland zijn 232 Ned. Herv. predikanten,
die te zamen uit 's lands kas genieten omstreeks
112.000 gulden.
In geheel Nederland zijn er ruim 1600.
De kosten van die 1600 predikants-tracternen-
ten zijn ongeveer 1’155.000 gulden, dus gemid
deld 720 gulden per hoofd, doch voor Friesland
slechts ruim 482.
Niet dat ik die uitgaven goedkeur, laat ie
der kerkelijke gemeente haar eigen personeel
onderhouden, zooals de Christelijk Gereformeer
den en bijna alle Doopsgezinden doen; de Staat
heeft zich niet te gedragen als zielverzorger
maar ik wijs er slechts op, om te doen uitkomen,
dat de verhouding niet gelijk is.
De vergelijking tusschen Friesland en de ove
rige provinciën zou nog verder kunnen worden
voortgezet, doch voor ditmaal zij het aangeven
van hel thema dat voor breede variatie vat
baar en zeer geschikt is, genoeg.
Men zal mij misschien tegenwerpen, dat de
Staat zooveel geld heeft besteed (lees: weggewor
pen) aan de haven te Harlingen.
Men houde echter in het oog, dat een lokaal-
1’180.319,95.
32.350,66’.
5’202.108,19’.
de boter ƒ67, laagste 44’//
de kaas 50, laagste ƒ32.
Aan de waag te Woudsend werden gewogen
2246‘/4, 73'/B vaten boter en 103,768 kilogram
of 691 schippond en 118 pond kaas.
Ingevoerde verbeteringen.
De landbouwers begrijpen meer en meer het
belang, dat er in de omwerking van den grond
Totaal
Geheel Nederland:
10’114.324.
8'004.000. I
3’200.000.
26’350.000. I
4’100.000.
13’938.000.
a 256.300. I
65’962.624. J
Het contingent van helden per fas et nefas,
bedroeg 996 van de 11.000, of ongeveer een
elfde van het geheel.
Nu weet ik weldat dit volkomen overeen
komstig de Wet isdoch ik wijs er alleen op
om te doen uitkomen, dal Frieslands contingent
grooter was, dan, naar de verhouding zijner in
gezetenen tot het geheel, le verwachten was.
Naar een percentsgewijze bevolkingsverhouding
zou Friesland een 85tal minder te leveren heb
ben gehad.
Dat verschil ten nadeele der bevolking werd
wettelijk aan den arbeid, d. i. aan de voortbren
ging van welvaart, onttrokken, tot verlies voor hel
geheel.
Vergeleken by de andere provinciën brengt
Friesland dus in menschön meer op dan deze.
Door de regeering is zelve erkend, dat in den
'fö.
