L
GEMEENTE EN HET ARRONDISSEMENT SNEER.
NIEUWS EN ADTERTENTIE-RLAD VOOR DE
m
l
1
1875.
No. 83.
DERTIGSTE JAARGANG
ZATERDAG
De Staat kanmag en moet
schoolmeesteren
EN.
16 OCTOBER.
MM
3°.
4°.
1°.
2°.
r
7.o
'A
u.
5°.
SEEKER
-
n
I.
1.
),00,
00 i
l.
rjiwiLjm in irr*1it
!i E V L A X I>.
I
lo.
7,50
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden is binnen deze Stad ƒ1.65, buiten
de Stad franco ƒ1.90.
De redactie van de Noordb. Ct. meldt, dat de
löjarige, die zich schuldig maakte aan den gru-
welijken moord te Reek, gebleken is niet tot
het vrouwelijke, maar tot het mannelijk geslacht
?,00,
10.
iden
45
sses
j‘‘->
uw-
>,00.
2,00
3,25
zen.
im
i er
en-
v.
Mille
d-
jnt-
5.60
6,555
7,17
7,5»
8,43
9.—
door
9,15
door
9,34
9,51
door
door
door
0'14
01RAI'
ADVERTENTIËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel daarboven 7’/2 Cents. Alle brieven en 'stukken,
de uitgave of redactie betreffendeworden franco ingewacht.
k’Z.
03
;’/2.
A M.
Oct.
'7g
Het onderwijs moest dienen tot grootmaking der
kerk, dat is: tot het bevredigen der heerschzucht
en tot erkenning der aanmatiging van »de” kerk
»Zij maakt, in één woord van den mensch, met
verstand en wil een willoos ding een zielloos
werktuig. Het was alsof de geestelijkheid dat
aanwendde om haar ijzeren scepter over perso
nen en Staten te blijven zwaaien en van de heer
schappij in de toekomst verzekerd te zijn.”
In een volgend artikel vervolg ik mijne beschou-
ming over deze belangrijke brochure.
Mr. W. F. SCHOOK.
Als aanvulling van de door den Minister van
Buitenlandsche Zaken gegeven inlichtingen, be
trekkelijk de verwikkelingen met Venezuela, is
het Dagblad van Zuid-Holland in staat gesteld
nog het volgende mede te deelen
»De Venezuelaansche gezant had in zijn nota
van Woensdag jl. te kennen gegeven, dat, indien
aan den daarin gestelden eisch niet mocht wor
den voldaan, hem zijn paspoorten moesten wor
den toegezonden. In antwoord hierop heeft de
Minister, in zijn nota van Vrijdag, in herinnering
gebracht, dat de gezant bij zijn jongste afwezig
heid met verlof een pas had ontvangen geldig
voor een geheel jaar en dat hij daarvan gebruik
kon maken.
»Er zijn alzoo geen definitieve paspoorten ver
strekt.”
Door de commissie, belast met het afnemen
van de examens in Friesland, ter verkrijging van
acten voor het lager onderwijs, zijn maandag en
dingsdag geëxamineerd
hoofclonderwijzer 11, toegelaten 6, als: J. P.
Franx, Ureterp; B. Heiner, Harlingen; J. Huizinga,
Leeuwarden; W. Kloeke, Dokkum; Sj. v. d. Kooi
Workum; D. Oosterkamp, Bovenknijpe.
Woensdag en Donderdag zijn geëxamineerd
vrouwelijke handwerken 8, toegelaten 4, als
A. S. E Schaafsma, geboren Stoelt, Leeuwarden,
nuttige en fraaie; G. v. d. Heide, Leeuwarden
nuttige; A. van Belkum, Leeuwarden, en T. Wol
de, geb. de Vries, Leeuwarden, fraaie.
hoofdonderwijzer11, toegelaten 5, als: K.
Vis, Lekkum, A. V sser, Sneek E1. Waringa
Sneek, J. Zuidhoff, Ee en T. Zwart, Tjalleberd.
De S., zeggende, dat iedere Staat zijn bestaan
te danken heeft deels aan behoefte deels aan
geweld, gaat, dunkt mij, zijne bevoegdheid wel
wat te buiten; ook zelfs al voegt hij er voorzich
tigheidshalve bij in ’t algemeen.
Het begrip van Staat'en zyn ontstaan is een
geheel anderook de nadere verklaring, dat de
inrichtingen van den Staat, zijne wetten en rech
ten op bepaalde tijdstippen de uitkomsten zijn óf
van gewoonten, geschiedenis en beschavingóf
van macht, gaat niet op. De S. heeft het begrip
van Staat niet juist opgevat, in allen gevalle het
concrete verward met het abstracte.
Dit doet echter tot de waarde zijner brochure
niets af. Ik maak slechts deze opmerking, om aan
te toonen, dat men wel eens te veel zeggen kan
over zaken, die eigenlijk niet op des sprekers of
schrijvers weg liggen en waardoor hij van vitters
(in casu de anti-schoolwetmannen) een bestrijding
zou kunnen oploopen, die met de zaak zelve niets
gemeens heeft.
Schrijvers beschouwingen over ’t ontstaan van
STATEAI-fcEXEItAAI..
Tweede Kamer.
Zitting van Dinsdag 12 Oct.
De Kamer heeft de adressen van den heer
Rochemont, (waarin deze zich beklaagde over
uitdrukkingen, over hem gedaan in de Kamer
door twee van hare leden,) ter zijde gesteld.
Na langdurige discussie over de verkiezing van
,den heer Heemstra in Haarlemmermeer is met
53 tegen 16 st. besloten, die verkiezing niet gel
dig te verklaren en alzoo den heer Heemstra
niet toe te laten.
Zitting van Woensdag 13 Oct.
De Kamer heeft, op voorstel van den voorzit
ter na discussie beslotende drie rechterlijke
ontwerpen te behandelen in deze volgorde 1°.
de hovenwet2°. de wijzging vah art. 84 der
rechterlijke organisatie; 3°. de intrekking der wet
van 1849.
Vooraf werden de algemeene beraadslagingen
geopend over de drie ontwerpen te zamen. Daar
bij hebben de hh. Gratema en van Houten de
ontwerpen bestreden, terwijl de hh. Bergmann
Rappard, Godefroi, de Vries en van der Hoeven
om verschillende redenen de aanneming er van
aanrieden.
De minister van Justitie heeft eindelijk even
eens de ontwerpen verdedigd, die bij aanneming
eene spoedige verbetering van het lot der lagere
rechterlijke ambtenaren ten gevolge zullen heb-
I ben. Morgen voortzetting.
Bovenstaand opschrift is de titel eener brochu
re, geschreven door den Heer J. Visser hoofd
onderwijzer te Sneek ter bestrijding van «eene
uitspraak van de Standaard."
De belangrijkheid van ’t onderwerp dringt mij,
deze brochure (oorspronkelijk voorlezing) van
nabij te beschouwen en te bespreken te meer
nog, daar zij van een doorbevoegde zjjde komt.
Reeds het motto strekt tot instemming»wie
de school heeft, heeft de toekomst."
Een waar gezegde geen wonder dan ook dat
iedere richting in den Staat zich van de school
wil meester maken.
Het hoofdwoord der anti-schoolwetmannen is
»De Staat kan niet schoolmeesteren, wijl hij noch
paedagogische beginselen noch belijdenis heeft
en diensvolgens eene neutraliteit moet najagen,
die praktisch op bevoorrechting van het moder
nisme en bestrijding van het Christendom uit
loopt.”
Is dat woord waar, dan weg met de openbare
schoolis ’t niet waar, dan die uitspraak (want
bewezen wordt dal houfdwoord niet) bestreden
weerlegd, daar zij dan slechts een voorwendsel
een mom voor heerschzucht is.
De S. wil de monsteruitspraak en het verschrik
kelijk vonnis der anti-schoolwetpartij bestrijden
en wil dus aanloonen, op paedagogische gronden,
dat de Nederlandsche Staat kan, mag en moet
schoolmeesteren.
Hij kan dit wegens zijn aard
Hij mag dat ten gevolge zijner School
wet
Hij moet dat wegens de rechten zijner on
derdanen maar
Hij moet dat beter krachtens diezelfde
rechten en
Wij moeten ook daartoe medewerken.
den Nederlandschen Staat,die onjuist en ook niet
ter zake dienende zouden zijn, al waren ze juist,
ga ik als overtollig voorbij.
Dit staat vast, dat de Wet van 1806 (R. J.
Scihmmelpenninck) groote verbetering in het la
ger onderwijs heeft aangebracht.
Terecht zegt evenwel de schrijver dat, waar
eene heerschende kerk is (zij behoeft daartoe nog
niet almachtig te zijn, zooals hij zegt), Spanje’s,
Italie’s ontstaan of men regulatieven bewerkt
zooals voorheen in Pruisen ’t geval was.
Evenzoo onderschrijf ik zijne meening en
zij is eene gezond-verstandeüjke dat zij, die
de school aan privaat-industrie willen overgelaten
hebben, voor oogen hebben een ideaal-Staat met
ideaal-menschen.
Zeer juist oordeelt de S.als hij zegtwat ik
hem naschrijf»Watzou de zaak van het
onderwijl, eene der heiligste onder de menschen,
aan het toeval overgelaten, en daardoor misschien
aan gelukzoekers, zonder waarborg voor degelij
ke ontwikkeling en beschaving, opgedragen moe
ten worden of aan vereenigingen, die ieder hun
ne eigene inzichten zouden volgenof aan spe
culanten, die misschien lust zouden gevoelen
om opvoedings-fabrieken op te richten I”
Het ellendigst zou dit zijn voor den zooge-
naamden minderen stand.
Vrijheid,’blijheid; doch geen vrijheid als deze
welke uitspatting, ongeoorloofdheid is en ontaardt
in vrijheids-vernietigingerger dan het ergste
van de Parijsche commune, waarop juist de anti-
schoolwet-verbondenaars zulk eenen, meestal niet
verdienden, blaam werpen; daarmede verradende,
waar hen de schoen wringt; daarmede aantoo-
nende, desondanks hoe zij de vrijheid opvatten
en wat hun doel is.
Even als die communalisten is hunnë actift
doch onder een anderen vorm. De vorm doet
in deze weinig af of toe. Alleen het doel moet
men heoordeelen.
In mijn oog stonden de commune-mannen op
hooger zedelijk standpunt, dan die anderen van
het anti-schoolverbond staan.
Bij de eersten gold overtuiging, bij de laatste
is de inwendige drijfveer heerschzuchtheersch
zucht, te verkrijgen door: verdeel en heersch 1
Waarlijk, de ultramontanen, met wie de con
fessionelen handjebakken, staan mij nader, dan
de laatsten.
Over hen zou Jezus, zoo hij op aarde terug
kon komen, het »wee” uitspreken; en toch heb
ben rij, ontrouwe dienstknechten in den «Wijn
gaard des Heeren”, van hem den mond vol.
De S. geeft èene geschiedenis van hoe het was,
toen de geestelijkheid in Europa den baas speel
de over het onderwijs.
Ik verwijl daarbij niet hoewel dit punt zeer
belangrijk is en in zeer korte trekken uitnemend
goed door den S. is herinnerd.
De geestelijkheid beoogde (in woorden) een
edel doel.
De middelen, die zij bezigde, waren beneden
het peil der zedelijkheid.
Men denke hierbij aan de van Dijksche-
fabriek en anderen.
i
Zitting van Donderdag 14 Oct.
In de zifting van heden is de discussie over
de rechterlijke wetten voortgezet en wel aller
eerst over de vermindering van elf Heven op
vijf én de bepaling hunner zetels. De heerSmidt
heeft als amendement voorgesleld om Groningen
in plaats van Leeuwarden als zetel voor het
Hof in de drie noordelijke provinciën aan te wij
zen. De heeren Idzerda en Bergsma en de Mi
nister van Justitie hebben het -amendement be
streden dat door de heeren Cremers en van
Houten werd verdedigd. 1
Ten slotte is ’t amendement verworpen met 35
tegen 31 stemmen. Daarna is art. 60, omtrent
de zetels en hun rechtsgebied, zonder verdere
discussie goedgekeurd.
Vervolgens is het amendement-van Eek om
wat het getal der raadsheeren betreft, het be
ginsel der wet van 1849 te handhaven en dus
het door de Regeering voorgeslelde meerder ge
tal te verminderen, verworpen met 46 tegen 24
stemmen. Het Hof te Amsterdam bekomt alsnu
9 a 10, de overige Hoven 7 19 raadsheeren.
De heer Lenting heeft zijn amendementtot
afschaffing der emolumenten, van de griffiers te
gen verhooging hunner tractementen, ingetrok
ken, nadat de Minister stellig beloofd had, dat
onderwerp in ’l algemeen te zullen regelen.
Aangenomen is met 42 tegen 24 stemmen
het amendement-van Eek tel weglating der bepa
ling, dat de raadsheeren der Hoven bij voorkeur
worden gekozen uit de leden en ambtenaren van
het openbaar ministerie der Rechtbanken, die
loffelijk en ijverig hunne betrekking hebben waar
genomen.
Morgen te 1 uur voortzetting.
VERGADERING
van den Gemeenteraad van SNEEK,
op Zaterdag 16 October 1875
’s namiddags 6 uur.
Punten ter behandeling:
Resuintie der notulen.
2. Mededeeling van goedgekeurde raadsbeslui
ten, ingekomen stukken, enz.
3. Proces-verbaal van verificatie der Gemeen
tekas.
4. Adres van I. J. Vegter c s. en U. Tol-
sma c. s., om plaatsing van gaslantaars.
5. Adres van W. R. Dijkstra, om aanleg eener
bestrating aan de Geeuw.
6. Idem van L. T. Visser en J. de Graaf
omtrent het bebouwen van aan hen op grond
rente uitgegeven grond.
7. Voorstel van de Hoofdonderwijzers der Tus-
schenschool en der School voor K. O.tot af
schaffing der koekbelooning.
8. Benoeming van een Ambtenaar van den
Burgerlijken Stand.
9. Aanwijzing van twee nieuwe leden eener
lijdelijke Commissie.
10. Voorstel van Burg, en Weth. tot onder-
handsche aanbesteding van het maken van een
-regenbak»-
Wl.Hid!
-«-mtTCTmtmTii
e*
H.
