üEJIEEm E1H HET ARK0MHSSE.ÜE1XT S^’EEK.
NIEUWS- EN ADVERTENTIE BLAD VOOR DE
No 3.
1877.
N O
10 JANU A RL
WOENSDAG
A
Een hoogst opmerkelijke Brief.
J
4
4
A
S115 E K 11 K C I Kt M 'I
de
C3
U I T DE PERS.
B 1 AIN K A L, A 3U D
de
ge
t
i
Zietdaar wat Pius IX schreef en openbaar liet
maken, bij den St. Pieter, op 6 November 1876,
het een-en-dertigste jaar van zijn Pontificaat
Die dit leest en de strekking daarvan ernstig
bepeinst, zal begrijpen, dat het Vaticaan zegt:
»wij zullen in dit jaar, in den geest te bedevaart
gaan naar Canossa1”
geheel aan
Dat streven kenmerkt
onderwijs
afkeuring,
ten koste
strijd met
Hoe meer
r
r
b
L
r
r
1
’t Gewicht van von Bismarck’s woord: «wij gaan
niet 1” en dat van het Vaticaansch besluit «wij
gaan wel 1” springt te meer in ’t oog, als wij den
brief lezen in ’t laatst van November 1876 door
Pius IX aan een
naar aanleiding van
ADVERTENTIËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 4ü Gents,
voor eiken regel meer 7'/2 Cents. Bij abonnement is de prijs be
langrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den
Uitgever.
wijst, hoe tijdig de Goddelijke voorzienigheid
heeft vergund, dat de Pauselijke onfeilbaarheid
werd afgekondigd.
»Maar dit ter zijde gesteld, zoo de bepa
lingen der oeconomische Conciliën reeds hierdoor
onfeilbaar zijn, dat zij voortvloeien uit de wijs
heid en den raad van den heiligen Geest, dan is
voorzeker niets onzinniger, dan te denken, dat
de heilige Geest ware zaken leert, maar dat hij
ze ook ontijdig kan leeren.
«Alle priesters der kerk behooren volstrekte
lijk het dogma der onfeilbaarheid aan te nemen,
met volle en algeheele toestemming van het ver
stand en van den wil, zoo zij niet van het ware
geloof willen afwijken.”
Deze CO UB A NT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden 1.franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende franco
in te zenden.
onschuldig drankje. De vroedvrouw oordeelen-
de dat dit in den gevaarvollen toestand der pa
tiënte volstrekt geen liulp zou geven, en tevens
ziende dat de dood moest volgen, wanneer niet
onverwijld het bloed werd gestelpt zoodat de
komst van een anderen geneesheer niet kon wor
den afgewacht gaf nu een middel, dal in haar
bezit was moederkoorn. De paliente werd hier
door behouden doch toen dr. P den volgen
den ochtend persoonlijk komende, het restant van
dit poeder vond, deed hij aangifte van hel voorge
vallene, waardoor nu dezer dagen julfr. M. te
recht stond voor de rechtbank, beklaagd van het
onbevoegd uitoefenen der geneeskunde.
De rechtbank kon niet anders dan eene ver-
oordeeling uitspreken doch in aanmerking, ne
mende, dat hier alleen in strijd met de wel ge
handeld was, ten einde zoo mogehjk een men-
schenleven te behouden hetgeen dari ook ge
lukkig het geval is geweest bepaalde de recht
bank de straf op eene geldboete van 8.
Het ontwerp-Heemskerk blijft a l’ordre du jour,
en zeker zal daarover in den eersten tijd het
laatste woord ook nog wel niet gezegd zijn.
Wij noemen het trouwens een verblijdend ver
schijnsel, dat een zaak van zoo ingrijpend be
lang als eene nieuwe regeling van ’t volksonderwijs
is, zoo algemeen en op eene enkele uitzon
dering na door de verschillende organen der
publieke opinie ook zoo au fond en zoo kalm
mogelijk besproken wordt.
’t Spreekt wel vanzelf, dat het bedoeld ont
werp, pro en contra beredeneerd, van gedaante
verwisselt, naarmate het bekeken wordt door de
meer of minder gekleurde partij glazenmaar
juist daaruit is het bewijs te putten, dat het po
litiek leven bij ons nog niet slapende is, zoodra
er groote belangen op het spel staan. Wal
wij verblijdend noemen.
Op ’t oogenblik releveeren wij hier weer ’t oor
deel van een paar bladen, die zich min gunstig
uitlaten over ’l meer genoemd Wetsontwerp..
In de eerste plaats dan, het resumé van
Purm. Cour.
«Het ontwerp tot herziening van de Wet van
12 Augustus 1857 tot regeling van het lager on
derwijs, is vrijzinnig in schijn, zegt dat blad
maar in werkelijkheid reactionair.
De liberale partij kan er onmogelijk in berus
ten, dat onder de tegenwoordige omstandigheden
deze voordracht wet wordt. Kan zij haar niet
zoodanig amendeeren, dat met behoud van het
goede dat zij bevat, de gebreken worden verbe
terd en de leemten aangevuld, dan zijn wij
in den eersten tijd nog niet van de schoolquaes-
(ie verlost, want dan zal van liberale zijde
eens getoond moeten worden, wat zij onder een
«nieuwe wet op het lager onderwijs” verstaat.”
In de tweede plaats het oordeel van Oostergo,
dat vooral te velde trekt tegen de opheffing der
scholen voor meer uitgebreid lager onderwijs.
«Wordt dit ontwerp tot wet verheven, zegt
Oostergo dan zullen bijzondere scholen niet
meer gesubsidieerd mogen worden, dus ook die
scholen niet, die tot nu toe den naam dragen
van scholen voor meer uitgebreid lager onderwijs.
Die scholen vervallen zelfs geheel. Van meer
uitgebreid lager onderwijs is geen sprake meer.
De heeren A. Kaptijn en dr. J. H. Genlis heb
ben, naar wij vernemen, aan den Minister van
Binnenlandsche Zaken verzocht, de toekenning te
bevorderen van een Rijkssubsidie van vier mil-
lioen voor de spoorweglijn HarlingenSalzber
gen, van het verleenen van welk subsidie de
firma Lescanne Perdoux te Parijs hare verbinte
nis tot den aanleg en de exploitatie der lijn af
hankelijk heeft gesteld. Genoemde heeren roe
pen thans de medewerking in van alle gemeen
ten, autoriteiten en corporation, die overtuigd
zijn van ’t groote belang dezer onderneming voor
’t Woord, door von Bismarck in het Duitsche
Parlement gesproken»wij gaan niet naar Ca
nossa is een historisch oord geworden.
De strijd tusschen Ke a en Slaat, die over de
gansche wereld wordt gestreden en de overmoed
der ultramontaansche partij de centrum-frac-
tie in de Pruisische Wetgevende vergadering
gaven den Duitschen Rijkskanselier aanleiding om
ten aanhoure van geheel Europa te verklaren
«Wat de Duitsche keizer Hendrik IV te Canossa
deed, zich als een slaaf buigen voor Paus Grego
rius VII en den Opperpriester der R.-Catholieke
Christenheid om genade bidden, dat doet Keizer
Wilhelm van Duitschland niet 1”
Is die verklaring door de vrienden van verlich
ting en beschaving op het levendigs! loegejuicht,
zij vestigde ook in het Vaticaan de aandacht op
die groote gebeurtenis die in 1077 in het kasteel
Canossa plaats greep, en, was het wonder, dat
het antwoord luidde «gaat gij niet op naar het
kasteel waar een Duitsch keizer als in het stof
lag voor Rome wij zullen die gebeurtenis,
op welke de kerk zich eeuwig zal verhoovaardigen,
op haar 800-jarig jubilé gedenken en onder de
drie plechtige te Deums die in dit jaar te Rome
zullen plaats hebben, zal dat, gewijd aan de ver
nedering van den Dflitschen keizer Hendrik de
Vierde, niet het minste zijn.”
Wat zal er nu moeten geschieden in kleinere ge
meenten, waar aan onderwijs in moderne talen
en wiskunde groote behoefte bestaal
Art. 16 der wet bepaalt, welke vakken op
lagere scholen mogen gedoceerd wordenname
lijk de gewone vakken der lagere school, waarbij
nog kan gedoceerd worden in de beginselen van
ééne vreemde levende taal, in de beginselen der
wiskunde en in de fraaie handwerken. Derhalve;
men zal aan eene der gemeente- of der bijzon
dere scholen de beginselen kunnen doen onder
wijzen b. v. van ’t Fransch. Maar verder niet.
Maar waar nu het onderwijs te vinden in an
dere moderne talen Moeten er dan scholen voor
middelb. onderwijs worden opgericht Mag men
eene openbare of bijz. school openen waar on
derwijs gegeven wordt in de drie meest gebrui
kelijke levende talen We weten het niet, maar
en daarop leggen we nü al den nadrukboe
de regeling ook orde, ’t is een feit, dat deze
nieuwe wet al weêr gekenmerkt wordt door het
streven, het noodlottig streven, om de kleine
plaatsen te benadeelen ten koste der grootere,
en zoo ’t wonen in de kleinere gemeenten nage
noeg tol eene onmogelijkheid te maken. Wie
voor zijn kinderen eenig ineeider onderwijs ver
langt dan het meest gewone, en niet in eene der
grootere plaatsen woont, zal genoodzaakt zijn
hen, reeds in hun prille jeugd, naar elders te zen
den. Voor zeer velen wordt dit, uit een finan-
tieel oogpunt beschouwd, onmogelijk, voor allen
hoogst onaangenaam omdat ze de opvoeding hun
ner kinderen nu reeds al te vroeg
anderen moeten overlaten.
de meeste wetten en bepalingen het
betreffende en verdient o. i. ernstige
Groote gemeenten te bevoordeelen
der kleineie is illiberaal, maar ook in
’t welbegrepen belang der bevolking.
overal in den lande het ontvangen van goed en
volledig onderwijs mogelijk wordt gemaakt, hoe
meer de ware beschaving zal vooruitgaan, hoe
meer de welvaart zal worden verhoogd.”
Reeds op den Olymp was ’t bekend, dat Venus
en Mars op een goeden voet met elkaêr stonden
en niet alleen uit de mythologie, ook uit de wer
kelijkheid weet men, dat het vrouwelijk geslacht
voor de militairen grootere gevoeligheid pleegt
aan den dag te leggen, dan voor het gros der
mannelijke stervelingen. Voor een schitterenden
uniform is, helaas, al menig vrouwenhait bezwe
ken. Zoo ook de juffrouw, <lie den 12 Decem
ber plotseling zulk een geweldigde liefde opvatte
voor een rijdenden artillerist uit 's Gravenhage,
die voor twee dagen met verlof te Amsterdam
vertoefde, dat niets, zelfs niet het einde van het
verlof (14 December) haar kon bewegen, de zijde
van den aangebedene te verlaten, doch dat zij
hem overhaalde, niet op den bepaalden tijd naar
zijn garnizoen terug te keeren.- Dan, onze ar
tillerist was een plaatsvervanger, afgeleverd aan
den lande door een van die mannen, welke men
in de wandeling «ziel vei koopers noemt, ofschoon
zij, men mag dat zeggen zonder hen te be-
leedigen bepaald meer in lichaam dan in ziel
handel drijven. De soldaten-leverancier nu vond
het alles behalve verrassend te hooren, dat de
door hem geleverde plaatsvervanger niet te zijner
tijd op het appèl was vei schenen en voelde reeds
met schrik de gevolgen van dat verzuim in zijn
zak. Onmiddelijk nadat hij er kennis van had
gekregen, besloot hij tot een speurtocht tegen
den artilleristzelfs organiseerde hij een ware
klopjacht, minder wreed en treilend dan de jagt,
door Beecher Stowe zoo aandoénlijk geschilderd,
maar daarentegen zeer vermakelijk en rijk aan
kluchtige episoden. Men ziet in zijne verbeelding
den kooper en verkooper van den rempla§anl
Amsterdam in alle richtingen doorkruisen, den
neus in den wind en de ooien gespitst. Nu en
dan meent hij op het goede spoor te zijn, hem
voor een of meer borrels door een goeden vriend
aangewezen; maar weldra merkt hij, dat hij de
speelbal is geweest van een guit. Geen kroeg,
die niet door hem wordt bezocht geen danshuis,
waarin hij zich niet waagtgeen soldaat of po-
fitie-agenl, dien bij niet aanklampt met de vraag:
«hebt gij ook een rijdenden artillerist gezien?”
maar altijd luidt het antwoord op die vraag
«neen 1” of: «nergens!” Veertien dagen had dia
jacht op den militair geduurd en de man bleef
onvindbaar, tol dat eindelijk den jager een ge
rucht ter oore komt, dat zijn man gezien is met
zekere Anna. Een snoek schiet niet sneller op
het aas af dan de zielverkooper op de woning
van die juffrouw, en, bijgestaan door de politie,
stelde hij een nauwkeurig onderzoek in, maar
niemand werd gevonden, die op den artillerist
geleek, niets dat aan hem denken deed. Boven
dien, juffrouw Anna wist van niets, en onver-
Duitsch Bisschop geschreven,
deze verklaring van eenige
Duitsche priesters«wij nemen het onfeilbare
«van hel leeraarsambt van den Paus aan, omdat
«de Duitsche Bisschoppen, die in het Concilie de
«tegenovergestelde zienswijze hadden verdedigd,
«later dat leerstuk hebben omhelsd of, de waar-
oheid van dit dogma geloovende, de tijdigheid der
«afkondiging betwijfelden.”
Pius IX antwoordt en wij hopen, dat men
het oplettend leze hierop het volgende:
«Wat een algemeen concilie leertis onfeil
baar, omdat het eene ingeving is van den heili
gen Geest.
«De waarheid trekt noch hare kracht, noch
haar karakter uit de goedkeuring der menschen,
Wijl de waarheid (der Conciliën) uit God voort
komt, eischt zij eene volle en algeheele toestem
ming, van geen enkele voorwaarde afhankelijk.
«De bepalingen van den Paus van Rome zoo
verklaart hel Concilie zijn onveranderlijk door
haar-zelven en niet door de goedkeuring der Kerk.
«Ongerijmd zou het overigens zijn, de bepa
lingen van een Concilie aan te nemen en des
niettemin haar ontijdig te houden.
«Gewis, de wisselingen, de dwalingen, die er
ooit bestaan hebben en vooral die thans tegen
de kerk worden ingebracht, om haar te verder
ven, de aan den Stedehouder van Jezus Christus
ontroofde vrijheid, de aan de Bisschoppen ontno
men bevoegdheid, niet alleen om te vergaderen,
maar ook om te onderwijzendat alles be-
’t groote belang dezer onderneming
Friesland en Drenthe, om hunne pogingen bij de
Hooge Regeering te steunen. Ass. Crt.
De geneeskundige wet kan tot zeer zonderlin
ge vonnissen aanleiding geven. De Haagscbe
rechtbank moest dezer dagen nog straf opleggen
aan eene vrouw, die eene andere vrouw het le
ven gered had, doch met overtreding der wet.
De zaak komt, volgens eene mededeeling in het
Dagblad, hierop neer:
Eenigen lijd geleden werd de vroedvrouw M.
ter hulp geroepen bij juffrouw v. d. L., nadat
deze te voren de medische hulp van dr. P. had
doen inroepen, die niet was gekomen. Juffr. M.
vond de patiënte in zeer gevaarlijken toestand
door bovenmatig bloedverlies, en riep daarop
schriftelijk nogmaals de hulp van den genoemden
geneesheer in met bijvoeging dat de vrouw
stervende vas. Dr. P. kwam intusschen niet in
persoon maar gaf een recept mede voor een
